WYBRANE WSKAŹNIKI GOSPODARKI LIPIDOWEJ U CHORYCH Z PRZEWLEKŁYM SERCEM PŁUCNYM W PRZEBIEGU PRZEWLEKŁEJ OBTURACYJNEJ CHOROBY PŁUC CZĘŚĆ I

Transkrypt

1 Nowiy Lekarskie 2007, 76, 4, DOROTA NOWAK, JANUSZ PALUSZAK WYBRANE WSKAŹNIKI GOSPODARKI LIPIDOWEJ U CHORYCH Z PRZEWLEKŁYM SERCEM PŁUCNYM W PRZEBIEGU PRZEWLEKŁEJ OBTURACYJNEJ CHOROBY PŁUC CZĘŚĆ I SOME PARAMETERS OF LIPID METABOLISM IN PATIENTS WITH CHRONIC COR PULMONALE IN COURSE OF CHRONIC OBSTRUCTIVE PULMONARY DISEASE PART I Katedra i Zakład Fizjologii Uiwersytet Medyczy im. Karola Marcikowskiego w Pozaiu Kierowik: prof. dr hab. med. Jausz Paluszak Streszczeie Wstęp. U pacjetów z przewlekłym sercem płucym /PSP/ w przebiegu przewlekłej obturacyjej choroby płuc /POChP/ choroba wieńcowa występuje rzadziej iż w populacji osób w porówywalym wieku. Cel. Celem pracy była ocea wybraych wskaźików gospodarki lipidowej u chorych z PSP w przebiegu POChP. Metodyka. W grupie badaej było 48 chorych. Pacjetów podzieloo a dwie grupy palących papierosy oraz osoby iepalące. U wszystkich chorych zebrao wywiad, przeprowadzoo badaie kliicze, wykoao rtg klatki piersiowej, ekg. Badaia laboratoryje obejmowały: morfologię, gazometrię krwi włośiczkowej, stężeia cholesterolu całkowitego oraz frakcji HDL i LDL, stężeia trójglicerydów i wolych kwasów tłuszczowych we krwi osób badaych. Wyiki i wioski. W przeprowadzoym badaiu stwierdzoo, że stężeia takich parametrów gospodarki lipidowej, jak: cholesterolu całkowitego, HDL i LDL cholesterolu, trójglicerydów we krwi chorych z PSP w przebiegu POChP są korzyste z puktu widzeia ich udowodioego wpływu a rozwój procesu miażdżycowego. SŁOWA KLUCZOWE: przewlekłe serce płuce, przewlekła obturacyja choroba płuc, metabolizm lipidów, cholesterol, HDLcholesterol, trójglicerydy, wole kwasy tłuszczowe. Summary Aim. The purpose of our study was to estimate selected lipid metabolism parameters i blood of patiets with chroic cor pulmoale /ChCP/ i course of chroic obstructive pulmoary disease /ChOPD/. Methods. Study populatio cosisted of 48 patiets /mea age 66 years/. Patiets were divided ito two groups accordig to habit of cigarette smokig. The cotrol group cosisted of 18 patiets. Cliical aalysis of the patiets with ChCP i course of ChOPD icluded: history takig, bedside examiatio, stadard 12 lead ECG, X-ray examiatio of the chest ad also laboratory tests: blood cell cout, gasometric aalysis of the cappilary blood, total cholesterol cocetratio, HDL ad LDL cholesterol cocetratios, triglyceride ad free fatty acids cocetratios i the blood. Results ad coclusios. I the preset study we foud that cocetratios of selected lipid metabolism parameters such as total cholesterol cocetratio, HDL ad LDL cholesterol, triglyceride cocetratio are profitable from the viewpoit of lipid metabolism as a risk factor of atherosclerosis. KEY WORDS: chroic cor pulmoale, chroic obstructive pulmoary disease, lipid metabolism, cholesterol, HDL cholesterol, triglicerides, free fatty acids. Wstęp Obserwacje kliicze wskazują, że u pacjetów z przewlekłym sercem płucym /PSP/ choroba wieńcowa występuje rzadziej iż w populacji osób w porówywalym wieku. PSP jest chorobą zaburzającą fukcje ie tylko układu krążeia i oddechowego, towarzyszące chorobie przewlekłe iedotleieie doprowadza do zmia ogóloustrojowych. W przebiegu choroby dochodzi do szeregu zmia w procesach metaboliczych. Iteresującym jest czy postępujące wraz z rozwojem choroby zmiay dotyczą także metabolizmu lipidów i czy mogą mieć wpływ a stężeia lipidów krążących we krwi. W dostępej literaturze istieją ielicze prace iformujące o przebiegu metabolizmu lipidów u chorych z PSP i zaledwie kilka badań przedstawiających metabolizm lipidów u chorych z przewlekłą obturacyją chorobą płuc /POChP/, która jest ajczęstszą przyczyą doprowadzającą do rozwoju PSP. Część badaczy stwierdza, że stężeia cholesterolu całkowitego oraz frakcji LDL-cholesterolu we krwi chorych z PSP są obiżoe [1, 2]. Ii autorzy iformują o stwierdzaym obiżeiu stężeń cholesterolu całkowitego [3], podwyższeiu stężeń frakcji HDL-cholesterolu oraz podwyższeiu stężeń apolipoprotei A i A1 we krwi chorych z POChP [4, 5]. Część autorów wskazuje, że stężeia cholesterolu całkowitego mieszczą się w graicach ormy, ie są iższe od stwierdzaych w grupach kotrolych.

2 304 Przemysław Dorota Nowak Lisiński i ii i ii Podobie frakcje cholesterolu mieszczą się w graicach ormy, jedyie stężeia trójglicerydów ulegają obiżeiu [6, 7, 8, 9]. Przytoczoe iformacje wskazują, że w przebiegu przewlekłego serca płucego dochodzi do zmia stężeń lipidów krążących we krwi, jedakże kieruek tych zmia oraz ich przyczyy ie zostały jedozaczie ustaloe. Celem aszego badaia była ocea wybraych wskaźików gospodarki lipidowej u chorych z przewlekłym sercem płucym w przebiegu przewlekłej obturacyjej choroby płuc. Materiał i metody Materiał kliiczy Do badań zakwalifikowao 48 mężczyz w wieku od lat spośród chorych leczoych w Kliice Peumoologii i w I Kliice Kardiologii Uiwersytetu Medyczego w Pozaiu, u których rozpozao przewlekłe serce płuce powstałe w przebiegu przewlekłej obturacyjej choroby płuc. Do badań ie kwalifikowao osób z rozpozaymi chorobami metaboliczymi i edokryologiczymi. Grupę kotrolą staowiło 18 mężczyz ochotików w wieku od lat. U osób tych ie rozpozawao przewlekłych chorób układu oddechowego, jak też chorób metaboliczych i edokryologiczych. Na przeprowadzeie badań wyraziła zgodę Komisja Etyki Badań Naukowych przy AM w Pozaiu decyzją z dia 6 paździerika 1995 roku. Pacjeci zostali poiformowai o celu badaia i wyrazili a ie pisemą zgodę. Metody potwierdzające rozpozaie przewlekłego serca płucego 1. Wywiady. 2. Badaie przedmiotowe ze szczególym uwzględieiem odchyleń w zakresie układu odechowego i krążeia. 3. Badaie retgeowskie klatki piersiowej w płaszczyźie tylo-przediej i boczej lewej. Zdjęcia wykoao w pozycji typowej a stojąco, techiką twardych promiei / kv/. 4. Wszyscy pacjeci mieli wykoae badaie elektrokardiograficze. 5. Morfologia krwi obwodowej. 6. Gazometria arterializowaej krwi włośiczkowej przy użyciu aparatu Radiometr ABL Stężeia triacylogliceroli ozaczao metodą ezymatyczą testami firmy Boehriger Maheim. 8. Stężeia wolych kwasów tłuszczowych ozaczao metodą miareczkową według Dole a. 9. Stężeia cholesterolu ozaczao metodą ezymatyczą, odczyikami firmy Biotrol, przy użyciu aparatu Mascolt Plus. 10. Stężeia HDL cholesterolu ozaczao metodą ezymatyczą przy użyciu zestawu odczyików firmy Boehriger Maheim. Następie wyliczoo: 11. % cholesterolu we frakcji HDL. 12. Stężeia cholesterolu we frakcji LDL. Metody aalizy statystyczej Wyiki przedstawioo jako średią arytmetyczą ± odchyleie stadardowe /x ± SD/. Istotość różic pomiędzy grupami określoo przy pomocy testu t Studeta dla prób iezależych, przyjmując różic dla p < 0,05. Wyiki Charakterystyka badaych grup oraz przebiegu i sposobu leczeia przewlekłego serca płucego Otrzymae wyiki ozaczeń gazometryczych w arterializowaej krwi włośiczkowej u chorych z przewlekłym sercem płucym potwierdzają istieie zaburzeń charakterystyczych dla stau przewlekłego iedotleieia orgaizmu. Badaie przedmiotowe oraz badaia dodatkowe: radiologicze i elektrokardiograficze potwierdzały przerost prawej komory serca. Tabela 1. przedstawia charakterystykę pacjetów zakwalifikowaych do badań w grupie kotrolej / = 18/ oraz chorych a przewlekłe serce płuce / = 48/. Wiek badaych osób w obu grupach ie różił się istotie statystyczie. Pacjeci obu grup ie różili się istotie statystyczie wartością średiego ideksu masy ciała / BMI/, który u osób chorych wyosił 23,9 ± 5,2, a w grupie kotrolej 24,4 ± 4,1. Prężość tleu w arterializowaej krwi włośiczkowej była iższa a prężość dwutleku węgla była wyższa we krwi chorych. Wśród chorych było 6 mężczyz palących papierosy. Szczegółowa charakterystyka pacjetów z przewlekłym sercem płucym przedstawioa jest w tabeli 2. U wszystkich badaych przyczyą przewlekłego serca płucego była przewlekła obturacyja choroba płuc. Chorzy określając czas trwaia choroby sięgali do początku wystąpieia dolegliwości ze stroy układu oddechowego, tak więc iemożliwym stało się określeie czasu, kiedy postępujące zmiay chorobowe doprowadziły do rozwoju przewlekłego serca płucego. Średia liczba hospitalizacji wyosiła 4 ± 2. U 36 chorych rozpozao drugi okres choroby cor pulmoale compesatum, a u 12 chorych trzeci okres choroby cor pulmoale decompesatum. Włączei do badaia pacjeci z rozpozaym przewlekłym sercem płucym to chorzy hospitalizowai z powodu zaostrzeia przebiegu przewlekłej obturacyjej choroby płuc z towarzyszącą u części chorych iewydolością układu krążeia. U wszystkich chorych włączoo do leczeia atybiotyk. Przedstawioe badaia przeprowadzoe zostały ajwcześiej w 12. dobie hospitalizacji, kiedy zakończoe

3 Deficyty Wybrae fukcji wskaźiki ruchowych gospodarki u chorych lipidowej po urazie u rdzeia chorych kręgowego z przewlekłym w części sercem szyjej płucym... kręgosłupa 305 było leczeie atybiotykiem. Chorzy otrzymywali leki z wielu grup. Przebieg leczeia przedstawia tabela 3. Ze względów etyczych i kliiczych iemożliwym jest przerwaie terapii lekami, które pacjeci muszą stosować przewlekle, aby uzyskać wyiki badaych parametrów, elimiując możliwe wpływy stosowaego leczeia. Wyiki badań morfologii krwi obwodowej osób grupy kotrolej i chorych wskazują a różice wartości hematokrytu. Hematokryt jest o 12,3% wyższy we krwi chorych. Liczba erytrocytów jest o 9% wyższa, ale różica ta pozostaje ieistota statystyczie. Średie wartości hematokrytu, liczby erytrocytów i stężeia hemoglobiy ozaczae we krwi chorych a przewlekłe serce płuce mieszczą się w graicach ormy, co moża tłumaczyć wpływem zastosowaego w ramach terapii u 14 chorych upustu krwi /tabela 4./. W badaiach gazometryczych arteriolizowaej krwi włośiczkowej stwierdzoo istote statystyczie różice między osobami grupy kotrolej i chorymi w astępujących ozaczeiach: ciśieie parcjale dwutleku węgla we krwi chorych /pco 2 / było o 23,6% wyższe, o 22,8% większa zawartość dwutleku węgla rozpuszczoego w osoczu /tco 2 /, iższe o 31% ciśieie parcjale tleu we krwi /po 2 /, iższe o 6,7% wysyceie hemoglobiy tleem /SaO 2 /, wyższy o 22,8% poziom dwuwęglaów /HCO 3 / /tabela 5./. Tab. 1. Wybrae wskaźiki charakteryzujące pacjetów zakwalifikowaych do badań Table 1. Characteristic of the patiets icluded ito the study Oceiając wybrae wskaźiki gospodarki lipidowej stwierdzoo zamiee statystyczie różice w astępujących ozaczeiach: stężeie triacylogliceroli było o 18,8% iższe we krwi osób chorych, wyższe o 25% stężeia wolych kwasów tłuszczowych we krwi osób chorych oraz o 11,1% wyższe stężeie cholesterolu całkowitego i o 20% wyższe stężeie i procet cholesterolu we frakcji HDL. Powyższe wyiki przedstawioo w tabeli 6. Spośród chorych wyodrębioo podgrupę osób palących papierosy. U osób z grupy chorych palących papierosy stwierdzoo wyższe stężeia triacylogliceroli w surowicy krwi w porówaiu z grupą chorych iepalących. W surowicy krwi chorych palących papierosy stwierdzoo także wyższe stężeie cholesterolu całkowitego i cholesterolu we frakcji LDL w porówaiu z grupą chorych iepalących. Stężeia cholesterolu we frakcji HDL oraz procet cholesterolu we frakcji HDL były iższe w surowicy krwi chorych palących papierosy w porówaiu z osobami grupy chorych iepalących. Stężeia w surowicy krwi wolych kwasów tłuszczowych oraz cholesterolu frakcji HDL i procet cholesterolu we frakcji HDL były wyższe u chorych iepalących papierosów w porówaiu z grupą odiesieia. Stężeia w surowicy krwi cholesterolu we frakcji LDL były wyższe w grupie chorych palących papierosy w porówaiu Grupa kotrola Grupa chorych liczebość wiek 66 ± 9 lat 65 ± 7,5 lat BMI 24,4 ± 4,1 23,9 ± 5,2 płeć 18 mężczyz 48 mężczyz po 2 arterializowaej krwi 77,7 ± 6,4 mmhg 53,5 ± 8,6 mmhg włośiczkowej pco 2 arterializowaej 35,5 ± 3,3 mmhg 43,9 ± 7,4 mmhg krwi włośiczkowej paleie papierosów 0 6 osób Tab. 2. Charakterystyka przebiegu choroby u osób z przewlekłym sercem płucym Table 2. Characteristic of the disorder course i patiets from study group II okres choroby 36 chorych III okres choroby 12 chorych przewlekła obturacyja choroba płuc /PoCHP/ u 48 przyczya przewlekłego serca płucego chorych czas trwaia POCHP w latach 22,5 ± 9,7 liczba hospitalizacji 4 ± 2 Tab. 3. Leczeie stosowae u badaych osób Table 3. Therapy of the patiets Grupy stosowaych leków Grupa kotrola Grupa chorych teofilia 48 agoiści receptorów β 2 - adreergiczych 0 27 /wziewe/ agoiści receptorów β 2 - adreergiczych 0 4 /douste/ tleoterapia 10 upust krwi 14 kortykosterydy /wziewe/ 10 kortykosterydy /pareteralie/ 9 leki moczopęde /douste/ 0 12 glikozydy asercowe /douste/ 1 18 blokery kaału wapiowego 2 6 ihibitory ezymu kowertującego 14 itraty 3 3

4 306 Przemysław Dorota Nowak Lisiński i ii i ii Tab. 4. Wyiki badaia morfologii krwi badaych osób Table 4. Morphology of the blood Hb E L Htk g/dl G/l T/l grupa kotrola 18 12,90 ± 1,50 4,30 ± 0,35 9,10 ± 1,80 37,1 ± 4,8 grupa chorych 48 14,10 ± 1,60 4,67 ± 0,35 9,15 ± 3,10 41,7 ± 5,0 różic NZ NZ NZ p < 0,02 Tab. 5. Wyiki badaia gazometrii w arterializowaej krwi włośiczkowej badaych osób Table 5. Gasometric aalysis of the capillary s blood of the patiets from the study ad cotrol group ph pco 2 mmhg po 2 mmhg HCO 3 t CO 2 mmhg BE SaO 2 % grupa kotrola 18 7,41±0,03 35,5 ± 3,3 77,7 ± 6,4 23,7 ± 1,4 23,6 ± 1,9-0,8 ± 1,7 92 ± 2,5 grupa chorych 48 7,42 ± 0,04 43,9 ± 7,4 53,5 ± 8,6 27,4 ± 3,3 29,0 ± 4,3 3,7 ± 3,6 85,8±5,1 różic p < 0,05 p < 0,01 p < 0,001 p < 0,001 NZ p < 0,001 Tab. 6. Stężeia triacylogliceroli, wolych kwasów tłuszczowych oraz cholesterolu i jego frakcji w surowicy krwi badaych osób Table 6. Trigliceride, free fatty acids, total cholesterol ad cholesterol fractios cocetratio i the blood of patiets from the cotrol ad study group grupa kotrola grupa chorych różic TG WKT Cholesterol HDL chol. %HDL chol. % LDL chol ± 58 0,64 ± 0, ± 46 46,6 ± 31,8 22,4 ± 7,1 114 ± ± 53 0,80 ± 0, ± 44 55,9 ± 16,5 26,9 ± 7,3 124 ± 30 p < 0,01 p < 0,05 p < 0,05 p < 0,02 p < 0,02 NZ Tab. 7. Stężeia triacylogliceroli, wolych kwasów tłuszczowych oraz cholesterolu i jego frakcji w surowicy krwi osób grupy kotrolej oraz chorych palących papierosy i chorych iepalących Table 7. Trigliceride, free fatty acids, total cholesterol ad cholesterol fractios cocetratio i blood of patiets from cotrol ad study group smokig ad o smokig grupa kotrola A grupa chorych palących B grupa chorych iepalących C różic A-B różic A-C różic B-C TG WKT Cholesterol HDL chol. %HDL chol. % LDL chol ± 58 0,64 ± 0, ± 46 46,6 ± 31,8 22,4 ± 7,1 114 ± ± 79 0,69 ± 0,2 266 ± 19,6 49,0 ± 8,2 18,6 ± 2,5 178 ± 11, ± 45,5 0,81 ± 39,6 201 ± 39,6 56,0 ± 1,0 28 ± 7,1 116 ± 35,3 NZ NZ p < 0,001 NZ NZ p < 0,001 p < 0,001 p < 0,05 p < 0,001 p < 0,05 p < 0,01 NZ p < 0,001 NZ p < 0,001 p < 0,02 p < 0,001 p < 0,001

5 Deficyty Wybrae fukcji wskaźiki ruchowych gospodarki u chorych lipidowej po urazie u rdzeia chorych kręgowego z przewlekłym w części sercem szyjej płucym... kręgosłupa 307 z chorymi iepalącymi oraz osobami z grupy odiesieia. Powyższe wyiki przedstawioo w tabeli 7. Omówieie Przewlekłe serce płuce powstałe w przebiegu POChP jest chorobą, której towarzyszy długotrwałe iedotleieie orgaizmu. U części chorych do tego obrazu choroby dołącza się zwiększoa prężość dwutleku węgla we krwi. U pacjetów z PSP w przebiegu POChP bardzo rzadko występują objawy towarzyszące chorobie wieńcowej. Jaka jest tego przyczya? W literaturze moża zaleźć róże sposoby tłumaczeia tej prawidłowości. Może pacjeci z PSP mają tę samą predyspozycję do rozwoju miażdżycy co reszta populacji, ale awet jeśli u pacjeta z PSP wystąpią zmiay miażdżycowe w tęticach wieńcowych to jedak ie towarzyszą im objawy choroby wieńcowej, poieważ mięsień sercowy przywykł już do iedotleieia [6, 10]. Ii autorzy sugerują, że u pacjetów z PSP moża zaobserwować zmiay przebiegu procesu krzepięcia krwi pacjeci ci mają podwyższoe stężeia heparyy i atytrombiy [1, 2, 11]. Stwarza to aturalą ochroę przeciw powstawaiu zakrzepów. Następy sposób tłumaczeia zakłada, że u pacjetów z PSP w przebiegu POChP miażdżyca występuje rzadziej iż w pozostałej populacji. Wiadomym jest, że ryzyko wystąpieia choroby wieńcowej wzrasta dwukrotie, kiedy stężeie cholesterolu całkowitego wyosi 250. Zbyt wysokie stężeia cholesterolu całkowitego, LDL-cholesterolu oraz trójglicerydów z towarzyszącym iskim stężeiem HDL-cholesterolu są uzaym czyikiem ryzyka dla rozwoju miażdżycy [12, 13]. Tak więc iteresującym jest ocea wybraych parametrów gospodarki lipidowej u chorych z PSP. Jak wskazują zaprezetowae wyiki przeprowadzoego badaia, kiedy z grupy chorych z PSP wyodrębioo tych, którzy ie palą papierosów okazało się, że oceiay profil lipidów jest wśród chorych korzysty ie zwiększa ryzyka wystąpieia miażdżycy. Stężeia cholesterolu całkowitego we krwi chorych z PSP pozostawały w graicach ormy. Stężeia HDLcholesterolu były wysokie, stężeia LDL-cholesterolu iskie, a stężeia trójglicerydów pozostawały w graicach ormy. Stężeia wolych kwasów tłuszczowych we krwi chorych były wyższe iż u osób z grupy kotrolej. Być może miażdżyca występuje rzadziej u chorych z PSP w przebiegu POChP z uwagi a zmiay przebiegu metabolizmu lipidów. W cytowaych we wstępie pracach przedstawiających badaia wybraych wskaźików gospodarki lipidowej u chorych z PSP oraz chorych z POChP mimo istiejących różic w wyikach daje się zauważyć pewą prawidłowość. Żade z oceiaych parametów, takich jak cholesterol całkowity, frakcje cholesterolu oraz trójglicerydy ie przekracza wartości referecyjych. Pojawia się koleje pytaie: jak przebiega metabolizm lipidów u chorych z PSP? PSP w przebiegu POChP jest chorobą, której towarzyszą zmiay ogóloustrojowe wyikające z iedotleieia orgaizmu, a gdy choroba jest bardziej zaawasowaa także iewydolości krążeia [14, 15, 10, 16]. Wpływ iedotleieia a meta-bolizm jest złożoy. Wyika z bezpośrediego wpływu deficytu tleu a komórkę, a arządy i układy [17, 18, 19] oraz wpływu poprzez redystrybucję przepływu krwi i poprzez hormoy, których uwaliaie ulega w tej sytuacji modyfikacji [20]. Nasze badaia obejmowały także próbę ocey metabolizmu lipidów u chorych z PSP w przebiegu POChP. Ich wyiki zostaą przedstawioe w II części pracy. Piśmieictwo 1. Biezrodych A.A., Eremiewa E.P., Serzev W.A.: O iekatorich osobjeostjach lipidogo obmjea i swiertiwajuszczej sistemy krowi pri chroiczeskom ljegoczom sjerdce. Sow. Med., 1975, 1, Kac G.Ł., Taropolskaja Ł.W.: O aruszeii lipidogo obmjea pri chroiczeskom ljegoczom sjerdce. Kardiologia, 1983, 23, Świątkowska K.: Zachowaie się lipidów w osoczu a czczo u chorych a przewlekłe ieswoiste choroby układu oddechowego i u chorych a miażdżycę. Pol. Tyg. Lek., 1973, 22, Cofta Sz.: Zmiay stężeń składików lipoprotei surowicy osób z przewlekłą ieswoistą chorobą płuc. Rozprawa doktorska AM Pozań 1996, Kieć E., Kolarczyk E., Stępiewski M., Nyzio B.: Stężeie HDL cholesterolu w rozedmie płuc. Peum. Pol., 1986, 54, Fehete T., Mosler R.: Plasma lipoproteis i chroic obstructiv pulmoary disease. Horm. Met. Res., 1987, 19, Miłkowski A., Miłkowska E., Kieć E., Spelt K.: Wstępe wyiki badań ad zależością pomiędzy iektórymi parametrami spirometryczymi a wskaźikami gospodarki lipidowej. Prz. Lek., 1981, 38, Miłkowski A., Miłkowska E., Kieć E., Spelt K.: Badaia ad związkiem między rozedmą płuc a wskaźikami gospodarki tłuszczowej we krwi. Część I. Prz. Lek., 1983, 40, Miłkowski A., Miłkowska E., Kieć E., Spelt K.: Badaia ad związkiem między rozedmą płuc /oceiaą pośredio iektórymi parametrami spirometryczymi/ a wskaźikami gospodarki tłuszczowej we krwi. Część II. Prz. Lek., 1983, 40, Weitzeblum E.: Chroic cor pulmoale. Heart, 2003, 89/2, Kiczak J., Kopyłow A., Nożyński Z.: Układ homeostatyczy w przewlekłym zespole płuco-sercowym. Pol. Arch. Med. Wew., 1962, 32, 8, Hryiewiecki L.: Sprawozdaie z 64 Kogresu Europejskiego Towarzystwa Miażdżycowego. Now. Lek., 1995, 64, Lacoste L., Lam J., Hug J., Letchacovski G., Salymoss Ch.B., Waters D.: Hyperlipidemia ad coroary disease. Circulatio, 1995, 92, ; 40, Auger W.R.: Pulmoary hypertesio ad cor pulmoale. Curr. Opi. Pulm. Med., 1995, 1,

6 308 Przemysław Dorota Nowak Lisiński i ii i ii 15. Hawrylkiewicz I., Zieliński J.: Przewlekłe serce płuce 40 lat późiej. Peumool. Alergol. Pol., 2004, 72 /1-2/, Zieliński J.: Przewlekłe serce płuce. WL PZWL 1996, Calbet J.A.: Chroic hypoxia icreases blood pressure ad oradrealie spillover i healthy humas. J. Physiol., 2003, 15, 551 /Pt 1/, Das D.K., Ayromloi J., Neogi A.: Effect of ischemia o fatty acid metabolism i fetal lug. Life Sci., 1983, 33, Hui A.S., Striet J.W., Gudelsky G., Soukhova G.K., Gozal E., Beiter-Johso D.: Regulatio of catecholamies by sustaied ad itermittet hypoxia i euroedocrie cells ad sympathetic euros. Hypertesio, 2003, 42/6/, Guo S.Z.: Regulatio of catecholamies by sustaied ad itermittet hypoxia i Neuroedocrie cells ad sympathetic euros. Hypertesio, 2003, 42 /6/, Fukuda Y., Sato A., Suzuki A., Trzebski A.: Autoomic erve ad cardiovascular resposes to chagig blood oxyge ad corbo dioxide levels i the rat. J. Auto. Nerv. Syst., 1989, 28, Adres do korespodecji: Dorota Nowak Katedra Fizjologii UM w Pozaiu ul. Święcickiego 6