Psychologiczne ograniczenia

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Psychologiczne ograniczenia"

Transkrypt

1 Psychologiczne ograniczenia

2

3 Grażyna Wieczorkowska-Wierzbińska Psychologiczne ograniczenia

4 Recenzja naukowa: prof. dr hab. Tatiana Klonowicz Redakcja i korekta: mgr Anna Żukowska Łamanie: F.W.-P. Prezes 2 Jerzy Łazarski Copyright by Grażyna Wieczorkowska-Wierzbińska & Wydawnictwo Naukowe Wydziału Zarządzania UW, Warszawa 2011 ISBN Wydawnictwo Naukowe Wydziału Zarządzania Uniwersytetu Warszawskiego

5 Mistrz miał urodziny, na które ściągnęli z wielu stron świata jego uczniowie. Jeden z nich przeszedł pieszo 100 kilometrów i przybył bardzo utrudzony. Przyniósł mistrzowi w prezencie mały kamyk. Mistrz powiedział: Nie trzeba było aż tak się trudzić, aby przynieść taki mały kamyk. Uczeń odparł: Mistrzu, moim prezentem jest droga, którą przeszedłem. Książkę dedykuję, w roku Jego jubileuszu, Profesorowi Januszowi Grzelakowi, promotorowi obronionej przeze mnie przed 26 laty rozprawy doktorskiej poświęconej przetwarzaniu informacji społecznych i przyjacielowi, na którego życzliwość zawsze mogłam liczyć

6 Dziękuję: Autorom wszystkich wykorzystanych przeze mnie prac i tym, którzy podzielili się ze mną swoimi doświadczeniami cytowanymi w tej książce. Tadeuszowi Alsterowi, prezesowi Altkom Akademii za bardzo inspirujące dyskusje w czasie naszej współpracy i udostępnienie danych ewaluacyjnych od ponad 8 tysięcy uczestników szkoleń. Prof. Elliotowi Aronsonowi który w czasie przygotowywania i prowadzenia kursu Social Change: Adaptation and Resistance, a następnie podczas pracy nad wspólną książką Kontrola naszych myśli i uczuć zmienił mój sposób myślenia o roli porażek i sa mooceny. Prof. Marii Jarymowicz za Jej bardzo ważną książkę Psychologiczne podstawy podmiotowości i prof. Royowi Baumeisterowi za dwie kluczowe dla naszej dziedziny monografie, które są często cytowane w tej książce. Prof. Tatianie Klonowicz która zawsze uważnie czytała i komentowała moje teksty. Prof. Eugene owi Burnsteinowi mojemu bliskiemu współpracownikowi i przyjacielowi, który od lat niezachwianie wierzy w moją zdolność syntezy wiedzy. Annie Żukowskiej, z którą pracuje mi się doskonale to już czwarta (!) redagowana przez Nią moja książka. Mojemu mężowi, który zawsze wierzył w sens moich dociekań naukowych, z zainteresowaniem słuchał o wynikach najnowszych badań, pomagał podejmować decyzje terminologiczne i tolerował moje milczenie w czasie długich wakacyjnych spacerów po pięknych, egzotycznych plażach. Moim dzieciom, Gosi i Mateuszowi, których postawy wobec emocji zmobilizowały mnie do bardzo wnikliwego przestudiowania badań poświęconych tej problematyce.

7 Spis treści Wprowadzenie Rozdział 1. Reakcje poznawcze, afektywne, behawioralne REAKCJE POZNAWCZE MYŚLI I. Kategorie poznawcze: pojęcia klasyczne i naturalne II. Sieci połączeń III. Procesy automatyczne i kontrolowane IV. Aktywizacja schematów/reprezentacji poznawczych V. Dynamika zapisów pamięciowych VI. Rola zawartości pamięci operacyjnej VII. Zapis doświadczenia vs zapis werbalny VIII. Przetwarzanie informacji IX. Strategia formułowania sądu zależy od motywacji REAKCJE AFEKTYWNE I. Rodzaje reakcji emocjonalnych II. Pobudzenie fizjologiczne III. Afektywne atraktory asymetria pozytywno-negatywna IV. Dynamika reakcji emocjonalnych V. Podstawowa emocja endocentryczna samoocena REAKCJE BEHAWIORALNE ZACHOWANIE I. Efekt fokusowania w przyczynowym uzasadnianiu zachowania II. Prospektywne uzasadnianie zachowania Rozdział 2. Ograniczenia psychologiczne w zarządzaniu sobą BRAK ŚWIADOMOŚCI RÓŻNIC W POSTRZEGANIU SIEBIE I INNYCH I. Efekt fokusowania w przetwarzaniu informacji o JA i innych II. Potrzeba autowaloryzacji III. Jesteśmy inni niż reszta? IV. Potrzeba autoweryfikacji V. Strategie autowaloryzacji VI. Podsumowanie

8 JA JAKO OBIEKT ZMIANY I. Wybór odpowiednich celów i sposobów ich realizacji II. Świadomość fokusowania w zachowaniach celowych III. Koszty wprowadzenia zmiany IV. Rozpoznanie konfliktów wewnętrznych V. Wzmacnianie motywacji VI. Monitorowanie otoczenia i zachowania VII. Wpływanie na myśli VIII. Wpływanie na przeżywane emocje IX. Monitorowanie zasobów psychoenergetycznych X. Dynamika zachowań celowych XI. Czynniki ryzyka w procesie zmiany JA XII. Podsumowanie Rozdział 3. Przykład zastosowania: psychologia odchudzania I. Jedzenie jako zachowanie automatyczne II. Konsekwencje odchudzania III. Kontrola procesu jedzenia IV. Schematy behawioralne: style jedzenia V. Psychologiczny model odzyskiwania kontroli nad jedzeniem VI. Kiedy oddziaływania psychologiczne zawodzą? Rozdział 4. Przykład zastosowania: psychologia e-learningu I. Zaleta nieograniczonej dostępności? II. Bardzo różne rodzaje edukacji internetowej III. Motywacja w edukacji IV. Efektywność różnych form edukacji V. Specyfika edukacji internetowej VI. Komunikacja na kursie internetowym VII. Model edukacji internetowej WROTA VIII. Przykłady zastosowania obu modeli IX. Sprzeciw wobec merkantylizacji edukacji X. Podsumowanie

9 Wprowadzenie Żyjemy w epoce nadmiaru, w której obowiązującymi hasłami są: WIĘCEJ, SZYBCIEJ i w konsekwencji CORAZ BARDZIEJ PO- WIERZCHOWNIE. Powierzchowne myślenie przejawia się w nadmiernym uleganiu wpływom przykuwających uwagę bodźców, kategorycznych sądach, nadmiernych uogólnieniach, skracaniu czasu koncentracji na bodźcu (czego przykładem są coraz szybciej zmieniające się wątki w serialach telewizyjnych), bardziej skanowaniu niż czytaniu tekstu, braku pytań i wątpliwości. Rozwój techniki sprawił, że dysponujemy wiedzą techniczną znacznie przerastającą wiedzę naszych przodków. Postępu takiego nie widać jednak w rozumieniu własnych stanów psychicznych. Coraz częściej zdesperowani ludzie, nie rozumiejąc, co się z nimi dzieje, sięgają po broń lub dobrowolnie poddają się zniewoleniu przez substancje czy uzależniające zachowania. Brakuje nam instrukcji posługiwania się naszym umysłem, który jest bardzo efektywnym, ale i skomplikowanym narzędziem. Trwa batalia o wychowanie seksualne młodzieży, ale nikt nie uczy, w jaki sposób radzić sobie z emocjami (np. odrzuceniem przez grupę), porażkami, planowaniem przyszłości, wzmacnianiem motywacji itp. Gdyby to ode mnie zależało, ćwiczenia psychologiczne np. w zakresie przekazywania informacji zwrotnych, umiejętności decentracji, wykrywania stereotypizacji myślenia (ale nie wykłady o historii badań psychologicznych) byłyby obowiązkowym elementem godzin wychowawczych już w szkole podstawowej. Zdumiewa mnie brak podstawowej wiedzy o funkcjonowaniu ludzkiej pamięci u prowadzących przesłuchania członków komisji śledczych. Nie widać też, aby stosowano wiedzę o procesach grupowych (np. o zaspokajaniu potrzeby szacunku oponenta) w rozwiązywaniu konfliktów. Chlubnym wyjątkiem był doceniony na świecie 1 udział psychologów w obradach Okrągłego Stołu. 1 Nagroda im. Mortona Deutscha (Morton Deutsch Awards for Social Justice) dla prof. J. Grzelaka i prof. J. Reykowskiego przyznana w 2008 roku przez International Center for Cooperation and Conflict Resolution (ICCCR) Uniwersytetu Columbia za wybitne osiągnięcia w zakresie wcielania w życie naukowych podstaw rozwiązywania konfliktów społecznych.

10 10 Grażyna Wieczorkowska-Wierzbińska Od lat głoszę tezę, że tak jak matematyka jest podstawowym narzędziem opisu w naukach ścisłych, tak psychologia powinna pełnić podobną rolę w naukach humanistycznych i społecznych. Niestety, świadomość tej podstawowej roli wiedzy psychologicznej nie jest powszechna. Bez odwoływania się do psychologii pisane są prace np. o spostrzeganej (!) jakości audytu, motywacji Włochów przyjeżdżających do Polski w XVI wieku itd. (można podać tysiące przykładów). Wykorzystywanie wiedzy psychologicznej przez inne dyscypliny jest utrudnione z dwóch przyczyn. Po pierwsze psychologia wzorem innych nauk wykształciła subdyscypliny, których przedstawiciele zajmujący się np. psychologią kliniczną, ekonomiczną, społeczną, poznawczą nie rozmawiają ze sobą i nie integrują swoich ustaleń. W przypadku psychologii taka subdyscyplinarność jest szkodliwa, bo obiektu naszych badań podzielić się nie da. Nie można powiedzieć zajmując się zachowaniami ekonomicznymi czy uzależnieniami że nie interesują nas procesy poznawcze, emocjonalne, społeczne. Specjalista od psychologii rozwojowej nie może ignorować psychologii społecznej i odwrotnie. Drugim problemem jest brak uporządkowania terminologicznego. Psychologowie piszą o tych samych (bądź bardzo zbliżonych) zjawiskach, używając różnych terminów. Staram się od lat porządkować terminologię, ale chcąc utrzymać dialog z innymi badaczami, muszę używać synonimów. Mówiąc o tym samym, różni badacze używają odmiennych pojęć np. reprezentacja poznawcza/umysłowa/mentalna, struktura wiedzy, schemat, rama. Podobnie priming tłumaczony jest jako: torowanie/wstępna aktywizacja/poprzedzanie. Nie sposób było uniknąć takich problemów także w tej monografii. W sytuacji, gdy używam synonimów, często pojawiają się one w nawiasach np. Dokonano wstępnej aktywizacji (torowania) kategorii lub rozdzielone ukośnikami np. zmienne towarzyszące/ kontrolowane/zakłócające. Uważam, że niuanse w rozumieniu pojęć przez poszczególnych autorów utrudniają dalszy rozwój naszej dyscypliny, jestem więc nastawiona na wyszukiwanie istoty danego pojęcia i ignorowanie szczegółów. Przykładowo efekt zakotwiczenia, oryginalnie badany w liczbowych szacowaniach, używany jest przeze mnie także do opisu wpływu zaktywizowanej wielowymiarowej reprezentacji 2. Jego znaczenie jest wtedy tożsame z efektem zestawienia bez uprzywilejowanego traktowania jednego z porównywanych obiektów. Analogicznie dwa warianty efektu zestawienia: efekt kontrastu 2 O podobieństwie wielowymiarowych reprezentacji pisałam we wcześniejszych monografiach: Punktowe i przedziałowe reprezentacje celu: uwarunkowania i konsekwencje (1992) i Inteligencja motywacyjna: mądre strategie wyboru celu i sposobu działania (1998).

11 Psychologiczne ograniczenia 11 i asymilacji są standardowo używane do opisu wpływu kontekstu na jednowymiarowe oceny. Ja używam tych terminów w dużo szerszej klasie sytuacji np. określając za ich pomocą wpływ aktywizowanej wielowymiarowej reprezentacji na zachowanie. Jak jest napisana ta książka? Książka ta jest próbą uporządkowania wiedzy, tak aby stanowiła punkt wyjścia dla zastosowań praktycznych. Od lat bowiem szukam w psychologii danych, które pozwalają lepiej rozumieć rzeczywistość i pomagać w rozwiązywaniu problemów. Daleko nam jeszcze do takiego przełożenia wiedzy na praktykę, z jakim mamy do czynienia w medycynie, ale nie zwalnia to nas z obowiązku usilnego dążenia. Wybór tego, o czym piszę (a co pomijam), podyktowany był dwoma kryteriami. Aby znaleźć się w tej książce, koncepcja, teoria czy badania musiały zostać przeze mnie uznane za przekonujące (spełniające w wystarczającym stopniu reguły metody naukowej) i pozwalające na lepsze zrozumienie jakiegoś fragmentu rzeczywistości. Monografia nie jest przewodnikiem po literaturze przedmiotu jestem bardziej syntetyzatorem niż sprawozdawcą. Nie opisywałam wielu sporów teoretycznych. Przedstawienie wszystkich stron danego zagadnienia jest bezpieczne choć zarazem zniechęcające, gdy chcemy syntetyzować wiedzę. Jak to kiedyś ładnie ujął Aronson 3 : Czytelnicy pytają nas, która jest godzina, a my pokazujemy im mapę przedstawiającą różne strefy czasowe na całym świecie, zapoznajemy ich z historią pomiaru czasu od wynalezienia zegara słonecznego do supernowoczesnych urządzeń pomiarowych, wreszcie opisujemy szczegółowo budowę elektronicznego zegarka. Słuchacze, którzy nie są ekspertami, podczas takich prezentacji zazwyczaj tracą zainteresowanie tematem. Podczas 30 lat pracy naukowej przeczytałam tysiące publikacji, z których większość wpłynęła na moje myślenie w bardziej lub mniej bezpośredni sposób. Zbierałam wiedzę tworzoną przez tysiące badaczy, rozmawiałam z setkami osób trudno jest mi czasami odtworzyć, jaki tekst (czy która wypowiedź) był inspiracją danej idei. Dlatego, pisząc, używam często liczby mnogiej. W książce nie dbam przesadnie o rozdzielanie mojego oryginalnego wkładu i myśli innych badaczy. Najwyższy już bowiem czas, abyśmy skupili się na porządkowaniu 3 Aronson, E., Wieczorkowska, G. (2001). Kontrola naszych myśli i uczuć. Warszawa: Santorski & Co.

12 12 Grażyna Wieczorkowska-Wierzbińska wiedzy, abstrahując od historii jej powstawania tak jak to robi np. rzesza bezimiennych matematyków. Trudno sobie wyobrazić wykładowcę, który na wykładzie z algebry informuje studentów, kto pierwszy przeprowadził dowód danego twierdzenia. Moją decyzję o nieinwestowaniu nadmiernej energii w śledzenie źródeł wzmocnił przykład wielokrotnego przypisywania Edmundowi Burke owi sentencji: Aby zło zatriumfowało, wystarczy, aby dobrzy ludzie nic nie robili. Analiza prac tego autora 4 nie potwierdziła jego autorstwa, taki sam los spotkał połowę aforyzmów przypisywanych Oskarowi Wilde owi czy Markowi Twainowi. W dotychczasowych monografiach bardzo dbałam o to, aby Czytelnik mógł odpowiedzieć sobie na pytanie: Skąd oni to wiedzą?. W tym celu skupiałam się na opisywaniu badań. W tej monografii jest inaczej piszę o wynikach badań, które mnie przekonały, nie wchodząc w szczegóły. Zgodnie ze standardem APA badania w tekstach psychologicznych są identyfikowane przez nazwiska badaczy, co nie jest wygodną strategią, ponieważ wielu wybitnych psychologów było autorami więcej niż jednego badania. Dla większości Czytelników nazwiska badaczy są szumem informacyjnym. Oczywiście można je opuszczać w trakcie czytania i tak robi zdecydowana większość czytających, ale jak pokazuję w rozdziale drugim ta pozornie prosta czynność, jaką jest ignorowanie części informacji, angażuje niepotrzebnie sporo naszych zasobów poznawczych. Dlatego starałam się usuwać z tekstu informacje niepotrzebnie obciążające Czytelnika, takie jak nazwiska badaczy (znajdują się one w przypisach końcowych) czy angielskie nazwy własne (proste dla Amerykanów, ale nie dla większości Polaków). Aby ułatwić zapamiętanie przykładów badań, nadawałam im krótkie nazwy (mnemoniki) mające związek z jakimś elementem procedury badawczej. Przytoczone badania i cytaty są ilustracją nie mają charakteru dowodu, więc nie opisuję ich dokładnie. Jak to bywa przy lepieniu, pewne elementy badań czy myśli cytowanych autorów mogły zostać przeze mnie świadomie lub mimowolnie zniekształcone. Nie jestem pisarzem. Większe znaczenie przywiązuję do myśli zawartej w zdaniu niż do doskonałości językowej. Dlatego nie unikam, choć to niezgodne z regułami języka polskiego, powtarzania tego samego słowa w kolejnym zdaniu, bo znacznie zwiększa to przejrzystość i jednoznaczność tekstu. Piszę podobnie, jak mówię. Gdy pisałam tę książkę, stawało mi często przed oczami zdanie z recenzji mojej rozprawy doktorskiej. Prof. Mika napisał w niej, że apelowałby 4 Levitt, S.D., Dubner, S.J. (2011). Superfreekonomia. Kraków: Społeczny Instytut Wydawniczy Znak.

13 Psychologiczne ograniczenia 13 o więcej empatii dla Czytelnika, bo autorka na 99 stronach tekstu chciała powiedzieć zbyt wiele. To samo można powiedzieć o tej książce jest ona bardzo nasycona informacjami. Starałam się jednak dawać Czytelnikowi chwile wytchnienia, podając w ramkach przykłady z życia zarówno mojego, jak i osób, z którymi pracowałam lub ważne cytaty z prac innych autorów. Parę słów o poszczególnych rozdziałach Rozdział 1. Reakcje poznawcze, afektywne, behawioralne Rozdział ten miał być (w założeniu) streszczeniem treści zawartych w poprzedniej dwutomowej monografii Kierowanie motywacją (kto ma dziś czas na czytanie grubych książek?). Zniknięcie z rynku tej wydanej w 2007 roku pozycji i zainteresowanie studentów spowodowało, że stanęłam przed decyzją, czy zgodzić się na dodruk, czy też przygotować nowe wydanie. Cztery lata w tak burzliwie rozwijającej się dyscyplinie to bardzo dużo. Postanowiłam uzupełnić tekst o to, czego dowiedzieliśmy się po roku I jak to zwykle bywa, decyzja ta sprawiła, że musiałam pisać od początku (stąd roczne opóźnienie w wydaniu tej książki, za które wszystkich czekających przepraszam), bo nowe informacje wpłynęły na model syntezy całości. Prawie 20% odwołań w rozdziale pierwszym dotyczy publikacji z ostatnich 4 lat. Parę przykładów przyrostu mojej wiedzy podaję poniżej. W 2007 roku: Uważałam, że podział na system pozawerbalny, system holistyczny i werbalny system analityczny jest tylko przydatną dźwignią wyobraźni dziś za pomocą neuroobrazowania wykazano istnienie dwóch niezależnych, zlokalizowanych w różnych częściach mózgu systemów przetwarzania informacji wzrokowych. Nie zdawałam sobie sprawy z faktu, że mózg wie (bo za pomocą neuroobrazowania można zaobserwować charakterystyczny potencjał gotowości), że mamy zamiar coś zrobić, np. czytać głośno pojawiające się na ekranie słowa, na kilkaset milisekund 5 wcześniej, nim ta informacja stanie się dostępna naszej świadomości. Takiego wzorca aktywności mózgu nie obserwujemy u pacjentów 5 Neckar, J., (2008). Świadomość i wola. Czy świadomość jest niezbędnym atrybutem kontroli? W: A. Niedźwieńska (red.), Samoregulacja w poznaniu i działaniu (s ). Kraków: Wydawnic - two UJ.

14 14 Grażyna Wieczorkowska-Wierzbińska psychotycznych mających omamy słuchowe. Można więc sądzić, że mózg nie ostrzega ich, że za chwilę usłyszą własny glos. Podobnie u pacjentów z zespołem Tourette a nie pojawia się ten poprzedzający aktywność potencjał gotowości, co jest wskaźnikiem automatycznego (niekontrolowanego świadomie) charakteru ich zachowań (np. wykrzykiwania wulgaryzmów). We wszystkich podręcznikach można było przeczytać, że dendryty przewodzą sygnał do ciała komórki (stanowią wejście), a aksony wyprowadzają sygnał na zewnątrz (są wyjściem). Ostatnie badania pokazują, że aksony mogą też działać w przeciwną stronę i przewodzić sygnał do ciała neuronu. Nie zdawałam sobie sprawy, że komunikacja między okiem a mózgiem jest aż tak jednostronna więcej impulsów biegnie z mózgu do oka niż w drugą stronę. To, co kiedyś podejrzewaliśmy (wpływ nastawienia na spostrzeganie), jest dziś dobrze udokumentowane w badaniach testujących teorię kodowania predyktywnego. Byłam przekonana, że bliźnięta jednojajowe są biologicznie identyczne dziś badania epigenetyczne pokazują, że czynniki środowiskowe wpływają na metylację chromosomów, więc identyczność genetyczna dotyczy tylko noworodków. Choć próbowałam, nie potrafię krótko streścić zawartości rozdziału 1. Wystarczy przeczytać spis treści, aby zrozumieć, jak wiele informacji on zawiera. Powiem tylko, że dla zrozumienia naszych reakcji poznawczych, emocjonalnych i behawioralnych przydatny okazał się być energetyczny model Kontrolowanego PANDEMONIUM. Określenie PANDEMONIUM podkreśla fakt, że aktywność umysłu wydaje się być często bezładna. Buddyści określają umysł jako pijaną małpę ugryzioną przez skorpiona. Określenie KONTROLOWANE oznacza, że możemy przejąć kontrolę fokusować naszą uwagę na wybranych przez siebie treściach. Określenie ENERGETYCZNY oznacza, że przejęcie kontroli (zamiana procesów automatycznych na kontrolowane) wymaga energii tym większej, im bardziej te procesy różnią się od siebie. Nie tylko nadmierny wysiłek fizyczny, mentalny czy emocjonalny (włączając w to aktywne procesy nieuświadamiane), ale także dokonywanie prostych wyborów uszczupla nasze zasoby psychoenergetyczne. Gdy są one bliskie wyczerpania, przechodzimy w tryb oszczędzania myślimy stereotypowo, stosujemy uproszone heurystyki, wracamy do starych nawyków, załamują się nasze postanowienia dotyczące zmiany.

15 Psychologiczne ograniczenia 15 Rozdział 2. Ograniczenia psychologiczne w zarządzaniu sobą Choć sobie tego nie uświadamiamy, zupełnie inaczej przetwarzamy informacje o innych i o sobie. Zupełnie odmienny charakter mają też emocje wzbudzane przez innych ludzi (egzocentryczne) i własną osobę (endocentryczne). Łatwiej nam poddać refleksji te pierwsze, bo w większości wypadków nasza uwaga skoncentrowana jest na świecie zewnętrznym. Wywieranie wpływu na innych ludzi może zakończyć się zarówno efektem asymilacji (uleganiem), jak i kontrastu (osiągnięciem efektu odwrotnego do zamierzonego). Mogłoby się wydawać, że jeżeli osobą wywierającą nacisk na zmiany jest ta sama osoba, która tym zmianom podlega, kooperacja nie powinna być problemem. Jest jednak wręcz przeciwnie, ponieważ zmiany wymuszane są przez inną część JA niż ta, która ma się podporządkować. Zmienianie siebie to najtrudniejsze z wyzwań zarządzania, dlatego potrzebujemy nauczycieli i trenerów. Skoro holistyczne doświadczanie i analityczna aktywność poznawcza są jak pokazałam w rozdziale pierwszym odrębnymi procesami, to możemy mówić o dwoistej otwartości (lub jej braku) na zmiany w obu systemach. Wielu osobom zdarza się, że spacerując, nie doznają żadnych wrażeń. Ich uwaga jest sfokusowana na myślach ciało i umysł działają osobno. Otwartość systemu analitycznego wymaga uświadomienia sobie atraktorów budowanych przez metazałożenia, które porządkują dostępne informacje na podobieństwo magnesów ukrytych pod kartką papieru, na której rozsypano opiłki żelaza (patrz: rozdział 1). Zmiana założeń (położenia magnesów) powoduje zmianę interpretacji dostępnych informacji (opiłków). Uświadomienie sobie wpływu przyjętych założeń na nasze myślenie pozwala na zmianę perspektywy, wzniesienie się ponad tu i teraz. Z drugiej strony koncentracja na odczuciach zmysłowych (mind body bridging 6 ) jest doskonałą techniką relaksacji zestrojenia ciała i umysłu. Większość zaburzeń motywacyjnych (uzależnienia, pracoholizm bulimiczny i finezyjny, perfekcjonizm punktowy i przedziałowy) wynika ze słabo uświadomionych emocji endocentrycznych. Osiowym objawem są zaburzenia samooceny, które przejawiają się w niespójności zapisów werbalnych i doświadczeniowych. Dokonywana tylko na poziomie poznawczym zmiana niepożądanych przekonań ( Jestem nieudacznikiem, Nie potrafię schudnąć ) w ich pozytywne wersje 6 Fabjański, M. (2010). Stoicyzm uliczny. Warszawa: Czarna Owca.

16 16 Grażyna Wieczorkowska-Wierzbińska może być z powodu wprowadzonego do systemu zapisów dysonansu nie tylko nieskuteczna, ale wręcz może prowadzić do pogorszenia samopoczucia. Strategie kontroli emocji dotyczyć mogą zarówno poznawczej reinterpretacji bodźca emocjogennego, jak i zmiany poziomu pobudzenia fizjologicznego. Uspokajanie się za pomocą technik relaksacyjnych jest skuteczne, gdy chcemy obniżyć poziom pobudzenia będący konsekwencją emocji stenicznych, takich jak złość czy lęk, ale nie zadziała w przypadku emocji astenicznych, takich jak smutek (w przypadku smutku polecana jest aerobowa aktywność fizyczna). Niestety często mamy do czynienia z połączeniem emocji różnego typu, np. lęku ze smutkiem. Jeśli w takiej sytuacji skoncentrujemy się tylko na odczuwanym lęku i zastosujemy reklamowane techniki relaksacyjne, nasze przygnębienie może się nasilić. W takim wypadku bardziej skuteczna będzie intensywna aktywność fizyczna, która zredukuje pobudzenie, a jednocześnie ułatwi syntezę serotoniny. W pracy nad kontrolą emocji obiecujące wydają się być opisane w drugim rozdziale techniki decentracji i emocjonalnej neutralizacji emocjogennych zapisów. Kolejne dwa rozdziały zawierają przykłady zastosowań wiedzy przedstawionej w pierwszej części książki. Rozdział 3. Przykład zastosowania: psychologia odchudzania Należę do osób, które oceniają wiedzę psychologiczną przede wszystkim pod kątem jej praktycznego zastosowania (choć eleganckie abstrakcyjne modele matematyczne również są dla mnie pociągające). Od ponad 20 lat zajmuję się psychologią motywacji, bo wciąż pobrzmiewa mi w uszach cytat z Wesela Wyspiańskiego: Oni dużo by już mogli mieć, gdyby tylko chcieli chcieć. Badając problemy motywacyjne i style działania, ciągle borykałam się z problemem wyboru takiego kontekstu badawczego, który miałby zastosowanie w przypadku wszystkich dorosłych ludzi. Nie mogły to być strategie wykonywania pracy, bo w Polsce zawodowo pracuje mniej niż 50% dorosłych osób. Nie wszyscy sprzątają, czy robią zakupy, ale wszyscy jedzą zatem zajęłam się stylami jedzenia. Nie ukrywam, że jest to dla mnie interesująca problematyka także z przyczyn osobistych. Mam na koncie prawie 60 zrzuconych kilogramów, co nie znaczy oczywiście, że kiedyś ważyłam o 60 kilogramów więcej, ale że naprzemiennie tyję i chudnę w dość łatwy do przewidzenia sposób. Gdy intensywnie pracuję, np. pisząc książkę, przestaje się ruszać (od niedawna wiem, że jest to nieświadoma próba blokowania

17 Psychologiczne ograniczenia 17 L-tryptofanu będącego bezpośrednim prekursorem serotoniny która jest dla mózgu przyjemna, ale jednocześnie usypiająca) i tyję, a następnie, wykorzystując wiedzę psychologiczną, zrzucam te kilogramy. Nic więc dziwnego, że przeczytałam (i nadal czytam) o wszystkim, co się dzieje w badaniach poświęconych tej problematyce w światowych laboratoriach. Kierowałam też dużym programem badawczym, w którym wzięło udział prawie trzy tysiące respondentów. Kardynalnym błędem popełnianym przez wielu dietetyków, lekarzy (ale także psychologów) jest traktowanie odchudzania jak przemeblowania pokoju określamy cel, sposoby jego realizacji i przystępujemy do działania. Zdarzają się monografie naukowe, w których wykorzystuje się do analizy porażek/sukcesów w odchudzaniu standardowe modele zmian postaw (tych jawnych oczywiście). Po lekturze takich prac jest jasne, że autor, choć pod względem naukowym nic mu zarzucić nie można, nie rozumie specyfiki problemu. Coraz więcej osób podejmuje nieefektywne (w długiej perspektywie czasu) i w konsekwencji niebezpieczne próby odchudzania, nie zdając sobie sprawy z faktu, że celem interwencji nie powinna być utrata wagi, ale odzyska nie kontroli nad zachowaniami prowadzącymi do nadwagi. Pierwszym krokiem musi być dokonanie starannej diagnozy. U osób, u których dominuje jedzenie podnietowe (smakosze), łatwiej jest doprowadzić do zmiany w tradycyjny sposób (np. dostarczając wiedzę o wartościach odżywczych pożywienia). W przypadku osób, u których dominuje jedzenie popędowe (zajadacze dyskomfortu), konieczna jest psychoterapia nastawiona na wykształcenie umiejętności trafnego rozpoznawania doznań somatycznych. Sama siła woli nie wystarczy. Ujemny bilans energetyczny (dostarczamy organizmowi mniej kalorii, niż spalamy) może zostać wprowadzony dopiero po zautomatyzowaniu nowych zachowań. Najtrudniejszym zadaniem jest utrzymanie obniżonej w wyniku odchudzania wagi ciała. Warunkiem sukcesu jest aktywność fizyczna. Aby uzmysłowić Czytelnikowi, jak dynamicznie zmienia się nasza wiedza na temat odchudzania, podam kilka przykładów. W 2007 roku: Nie wiedziałam, dlaczego aerobowa aktywność fizyczna i słodycze poprawiają nam humor dziś wiem, że ułatwiają one L-tryptofanowi pokonanie bariery krew-mózg. Sądziłam, że należy odczekać 20 minut, aby informacja o spożyciu pokarmu dotarła do mózgu. Dziś wiemy, że ośrodek nagrody w mózgu otrzymuje sygnał bezpośrednio z kubków smakowych. Sądziłam, że receptory smakowe reagują na pięć smaków dziś wiemy, że wykrywany jest także szósty smak ( tłustość ) i że wrażliwość na niego może wpływać na odczuwanie sytości.

18 18 Grażyna Wieczorkowska-Wierzbińska Wiedziałam, że pracujący samodzielnie jelitowy układ nerwowy przesyła za pomocą nerwu błędnego sygnały do mózgu, ale nie zdawałam sobie sprawy z krańcowej asymetrii tej komunikacji 90% wszystkich impulsów nerwowych biegnie od jelit do mózgu, a tylko 10% w drugą stronę. Podejrzewałam, że przemiana cholesterolu zawartego w pożywieniu w cholesterol zawarty we krwi zależy od sprawności funkcjonowania wątroby dziś wiemy, że zależy także od poziomu stresu. Bardzo pouczającą ilustracją tej zależności jest badanie dwóch grup królików karmionych pokarmem o wysokiej zawartości cholesterolu (2%), w którym wykazano wpływ stresu na stłuszczanie wątroby. Po 5 tygodniach takiej diety aż u połowy grupy stresowanej odgłosami drapieżników zaobserwowano zmętnienie rogówki, u dwóch osobników wystąpiła jaskra, a wszystkie miały zapchane arterie. W grupie, która była w czasie karmienia głaskana, dostarczany w pożywieniu cholesterol nie wyrządził żadnych szkód. Rozdział 4. Przykład zastosowania: psychologia e-learningu Burzliwy ilościowo (choć nie jakościowo) rozwój edukacji internetowej zmusił mnie do wyspecyfikowania ograniczeń psychologicznych tej formy nauczania w tym do opisania warunków brzegowych zaproponowanego przeze mnie 7 lat temu modelu dydaktycznego COME. Nowa wypracowana w praktyce wersja modelu otrzymała nazwę WROTA. Niestety większość osób zajmujących się edukacją internetową ignoruje wiedzę psychologiczną i traktuje ludzki umysł jak komputer. Racjonalizują oni proces edukacji, jakby udoskonalali proces produkcyjny. Ograniczenia psychologiczne przedstawione w tym rozdziale wskazują na konieczność budowania procesu edukacji w oparciu o interakcję z człowiekiem, a nie z komputerem oraz wprowadzania ograniczeń zarówno dla liczby informacji czy zadań, jak i czasu ich dostępności. Nadmierny wybór treści/terminów jest zbyt dużym psychoenergetycznym obciążeniem dla uczącego się. Niezbędne jest określanie jasnych i nieprzekraczalnych ram czasowych: w pracy studenta (sztywne terminy zadań), w pracy nauczyciela (model WROTA), w pracy szkolącego się pracownika (czas wolny od pracy na naukę). W czasach otaczającego nas smogu informacyjnego uczelnia powinna być miejscem ascezy informacyjnej, co pozwoli na mniej powierzchowne przetwarzanie informacji. Ze względu na nowe kanały

19 Psychologiczne ograniczenia 19 komunikacyjne (fora, mejle) konieczne jest też opracowanie reguł interpersonalnej komunikacji zdalnej. W rozdziale tym sformułowałam również argumenty na rzecz przeciwstawiania się nadmiernej standaryzacji (przewidywalność usypia) i merkantylizacji procesu edukacji. Argumentowałam, że model COME (zakładający tworzenie ze studentów grupy społecznej) najlepiej sprawdza się w edukacji ustawicznej, natomiast w przypadku zajęć ze studentami realizującymi wiele przedmiotów równolegle lepszy jest model WROTA. Rozdział czwarty jest zaledwie wstępem do wypunktowania problemów w motywowaniu innych bo takie jest podstawowe zadanie nauczyciela w dobie internetu. Czytelnik nie powinien być zatem zdziwiony, gdy zapowiem, że moją następną monografię poświęcę psychologicznym ograniczeniom w wywieraniu wpływu na innych. Przeniesienie fokusu moich zainteresowań z jednostki na procesy zarządzania zarówno grupami zadaniowymi, jak i większymi społecznościami było powodem mojego przejścia z Wydziału Psychologii na Wydział Zarządzania UW. Wierzę bowiem, że interdyscyplinarne podejście pozwala najlepiej rozwiązywać złożone zagadki psychologiczne. Na koniec pozostaje mi tylko życzyć Czytelnikowi, aby lektura tej dość trudnej (bo skondensowanej) książki zaowocowała takimi wglądami, jakie były moim udziałem przy jej pisaniu. Grażyna Wieczorkowska-Wierzbińska 3 czerwca 2011

20

Danuta Sterna: Strategie dobrego nauczania

Danuta Sterna: Strategie dobrego nauczania : Strategie dobrego nauczania Strategie dobrego nauczania Strategie oceniania kształtującego I. Określanie i wyjaśnianie uczniom celów uczenia się i kryteriów sukcesu. II. Organizowanie w klasie dyskusji,

Bardziej szczegółowo

Dostrzegalne zmiany u pacjenta na tym etapie terapii winny manifestować się tym, że pacjent :

Dostrzegalne zmiany u pacjenta na tym etapie terapii winny manifestować się tym, że pacjent : CARE BROK sp. z o.o Szkoła Specjalistów Psychoterapii Uzależnień i Instruktorów Terapii Uzależnień O7-306 Brok ul. Warszawska 25 tel.: 793 607 437 lub 603 801 442 mail.: care@brok.edu.pl www.brok.edu.pl

Bardziej szczegółowo

WPŁYW CZYTANIA NA ROZWÓJ DZIECI I MŁODZIEŻY

WPŁYW CZYTANIA NA ROZWÓJ DZIECI I MŁODZIEŻY WPŁYW CZYTANIA NA ROZWÓJ DZIECI I MŁODZIEŻY Czytanie - oto najlepszy sposób uczenia się. Aleksander Puszkin Sukces jednostek i społeczeństw zależy od ich wiedzy. Kluczem do wiedzy wciąż jest czytanie.

Bardziej szczegółowo

Wstęp. Przedmowa. 2o Psychologia rozwoju człowieka 63

Wstęp. Przedmowa. 2o Psychologia rozwoju człowieka 63 Wstęp Przedmowa n 1. Cele, założenia i zastosowanie psychologii 13 1.1. Analiza zachowania i doznawania jako zadanie psychologii 14 1.2. Psychologia jako dziedzina badań 16 1.2.1. Cele badań naukowych

Bardziej szczegółowo

PROPONOWANE MODUŁY SZKOLENIOWE - TEMATYKA. przedstawienie się;

PROPONOWANE MODUŁY SZKOLENIOWE - TEMATYKA. przedstawienie się; I DZIEŃ COACHING ZESPOŁU PROPONOWANE MODUŁY SZKOLENIOWE - TEMATYKA MODUŁ TEMATYKA ZAJĘĆ przedstawienie się; SESJA WSTĘPNA przedstawienie celów i programu szkoleniowego; analiza SWOT moja rola w organizacji

Bardziej szczegółowo

Reakcje poznawcze część 2 I

Reakcje poznawcze część 2 I Elementy psychologii 1 Reakcje poznawcze część 2 I Spis treści I. Sieci połączeń... 1 II. Reprezentacje poznawcze (schematy)... 3 III. Aktywizacja połączeń ekran świadomości i pamięć operacyjna... 4 III.1.1.

Bardziej szczegółowo

Program Coachingu dla młodych osób

Program Coachingu dla młodych osób Program Coachingu dla młodych osób "Dziecku nie wlewaj wiedzy, ale zainspiruj je do działania " Przed rozpoczęciem modułu I wysyłamy do uczestników zajęć kwestionariusz 360 Moduł 1: Samoznanie jako część

Bardziej szczegółowo

AKADEMIA DLA MŁODYCH PRZEWODNIK TRENERA. PRACA ŻYCIE UMIEJĘTNOŚCI

AKADEMIA DLA MŁODYCH PRZEWODNIK TRENERA.  PRACA ŻYCIE UMIEJĘTNOŚCI PRACA ŻYCIE UMIEJĘTNOŚCI www.akademiadlamlodych.pl PODRĘCZNIK WPROWADZENIE Akademia dla Młodych to nowa inicjatywa mająca na celu wspieranie ludzi młodych w rozwijaniu umiejętności niezbędnych w ich miejscu

Bardziej szczegółowo

Wzór na rozwój. Karty pracy. Kurs internetowy. Nauki ścisłe odpowiadają na wyzwania współczesności. Moduł 3. Data rozpoczęcia kursu

Wzór na rozwój. Karty pracy. Kurs internetowy. Nauki ścisłe odpowiadają na wyzwania współczesności. Moduł 3. Data rozpoczęcia kursu 2 slajd Cele modułu 3 Kurs internetowy Wzór na rozwój Nauki ścisłe odpowiadają na wyzwania współczesności Poznasz przykładowy przebieg działań w projekcie edukacyjnym zrealizowanym w ramach projektu Wzór

Bardziej szczegółowo

Skala Postaw Twórczych i Odtwórczych dla gimnazjum

Skala Postaw Twórczych i Odtwórczych dla gimnazjum Krakowska kademia im. ndrzeja Frycza Modrzewskiego Skala Postaw Twórczych i Odtwórczych dla gimnazjum utor: gnieszka Guzik, Patrycja Huget Instrukcja: Poniżej przedstawione zostały do wyboru po dwa stwierdzenia

Bardziej szczegółowo

ARKUSZ / SCHEMAT PROWADZENIA ZAJĘĆ - TRENOWANIE PAMIĘCI, TRENOWANIE FUNKCJI POZNAWCZYCH. (wariant 1 trenowanie pamięci)

ARKUSZ / SCHEMAT PROWADZENIA ZAJĘĆ - TRENOWANIE PAMIĘCI, TRENOWANIE FUNKCJI POZNAWCZYCH. (wariant 1 trenowanie pamięci) ARKUSZ / SCHEMAT PROWADZENIA ZAJĘĆ - TRENOWANIE PAMIĘCI, TRENOWANIE FUNKCJI POZNAWCZYCH Nr wskaźnika: 7_8_27 (wariant 1 trenowanie pamięci) Opis elementu: Materiał dla trenera zawiera wskazówki, jak stymulować

Bardziej szczegółowo

Kwestionariusz stylu komunikacji

Kwestionariusz stylu komunikacji Kwestionariusz stylu komunikacji Z każdego stwierdzenia wybierz jedno, które uważasz, że lepiej pasuje do twojej osobowości i zaznacz jego numer. Stwierdzenia w parach nie są przeciwstawne, przy wyborze

Bardziej szczegółowo

Składa się on z czterech elementów:

Składa się on z czterech elementów: Asertywność umiejętność powiedzenia nie, odmowy lub obrony własnych postaw, granic, psychologicznych w taki sposób, aby z jednej strony nie odczuwać wyrzutów sumienia, że sie powidzialo nie, kiedy ktoś

Bardziej szczegółowo

Spis treści. Spis treści. Wstęp... Jak wspierać rozwój przedszkolaka?... Jak ćwiczyć dziecięcy umysł?...

Spis treści. Spis treści. Wstęp... Jak wspierać rozwój przedszkolaka?... Jak ćwiczyć dziecięcy umysł?... Spis treści Spis treści Wstęp... Jak wspierać rozwój przedszkolaka?... Jak ćwiczyć dziecięcy umysł?... Koncentracja i spostrzeganie... Pamięć i wiedza... Myślenie... Kreatywność... Zadania, które pomogą

Bardziej szczegółowo

SCENARIUSZ LEKCJI. TEMAT LEKCJI: Zastosowanie średnich w statystyce i matematyce. Podstawowe pojęcia statystyczne. Streszczenie.

SCENARIUSZ LEKCJI. TEMAT LEKCJI: Zastosowanie średnich w statystyce i matematyce. Podstawowe pojęcia statystyczne. Streszczenie. SCENARIUSZ LEKCJI OPRACOWANY W RAMACH PROJEKTU: INFORMATYKA MÓJ SPOSÓB NA POZNANIE I OPISANIE ŚWIATA. PROGRAM NAUCZANIA INFORMATYKI Z ELEMENTAMI PRZEDMIOTÓW MATEMATYCZNO-PRZYRODNICZYCH Autorzy scenariusza:

Bardziej szczegółowo

Nowe pytania egzaminacyjne

Nowe pytania egzaminacyjne Nowe pytania egzaminacyjne 1. Jakie jest znaczenie genetyki behawioralnej w badaniach psychologicznych? 2. Wyjaśnij pojęcie funkcjonalnej asymetrii mózgu i omów jak zmieniały się poglądy na ten temat.

Bardziej szczegółowo

Od słowa do książki O ELEMENTARNEJ NAUCE CZYTANIA. malyska.edu.pl

Od słowa do książki O ELEMENTARNEJ NAUCE CZYTANIA. malyska.edu.pl Od słowa do książki O ELEMENTARNEJ NAUCE CZYTANIA malyska.edu.pl Proces dydaktyczny= U + N + materiał nauczania Uczeń główny podmiot procesu dydaktycznego Najwyższe dobro i prawo dziecka, to możliwość

Bardziej szczegółowo

2

2 1 2 3 4 5 Dużo pisze się i słyszy o projektach wdrożeń systemów zarządzania wiedzą, które nie przyniosły oczekiwanych rezultatów, bo mało kto korzystał z tych systemów. Technologia nie jest bowiem lekarstwem

Bardziej szczegółowo

Programowanie i techniki algorytmiczne

Programowanie i techniki algorytmiczne Temat 2. Programowanie i techniki algorytmiczne Realizacja podstawy programowej 1) wyjaśnia pojęcie algorytmu, podaje odpowiednie przykłady algorytmów rozwiązywania różnych 2) formułuje ścisły opis prostej

Bardziej szczegółowo

Temat: Moje zasoby moją szansą rozwoju kariery zawodowej i edukacyjnej.

Temat: Moje zasoby moją szansą rozwoju kariery zawodowej i edukacyjnej. Temat: Moje zasoby moją szansą rozwoju kariery zawodowej i edukacyjnej. (źródło: Moja przedsiębiorczość materiały dla nauczyciela, Fundacja Młodzieżowej Przedsiębiorczości) Cele: Zainspirowanie uczniów

Bardziej szczegółowo

1 Uzależnienia jak ochronić siebie i bliskich Krzysztof Pilch

1 Uzależnienia jak ochronić siebie i bliskich Krzysztof Pilch 1 2 Spis treści Wprowadzenie......5 Rozdział I: Rodzaje uzależnień...... 7 Uzależnienia od substancji......8 Uzależnienia od czynności i zachowań.... 12 Cechy wspólne uzależnień.... 26 Rozdział II: Przyczyny

Bardziej szczegółowo

Specyfika pracy z osobami bezrobotnym perspektywa psychologiczna

Specyfika pracy z osobami bezrobotnym perspektywa psychologiczna Specyfika pracy z osobami bezrobotnym perspektywa psychologiczna Anna Skuzińska Centrum Informacji i Planowania Kariery Zawodowej w Elblągu Plan wystąpienia Charakterystyka psychologiczna sytuacji bez

Bardziej szczegółowo

I. PROJEKT EDUKACYJNY CO TO TAKIEGO?

I. PROJEKT EDUKACYJNY CO TO TAKIEGO? I. PROJEKT EDUKACYJNY CO TO TAKIEGO? Projekt edukacyjny jest to metoda nauczania, która kształtuje wiele umiejętności oraz integruje wiedzę z różnych przedmiotów. Istotą projektu jest samodzielna praca

Bardziej szczegółowo

Wykorzystanie neurodydaktyki w praktyce szkolnej

Wykorzystanie neurodydaktyki w praktyce szkolnej Wykorzystanie neurodydaktyki w praktyce szkolnej mgr Aneta Żurek zurek@womczest.edu.pl Naurodydaktyka Dlaczego nauczyciele powinni interesować się wnioskami płynącymi z badań nad mózgiem? 2 Marzena Żylińska

Bardziej szczegółowo

Percepcja wzrokowa jest zdolnością do rozpoznawania i rozróżniania bodźców

Percepcja wzrokowa jest zdolnością do rozpoznawania i rozróżniania bodźców Percepcja wzrokowa jest zdolnością do rozpoznawania i rozróżniania bodźców wzrokowych a także do ich interpretowania przez odniesienie do poprzednich doświadczeń. Nie jest wyłącznie zdolnością do dokładnego

Bardziej szczegółowo

PROCES GRUPOWY , Łódź Iwona Kania

PROCES GRUPOWY , Łódź Iwona Kania PROCES GRUPOWY 19.0.2011, Łódź Iwona Kania Człowiek jest istotą nastawioną na bycie z innymi i jego życie w większości wiąże się z grupami. Pierwszą grupą, z jaką się styka, i w której się rozwija, jest

Bardziej szczegółowo

Zdolności arytmetyczne

Zdolności arytmetyczne Zdolności arytmetyczne Zdolności arytmetyczne Nabywanie, przechowywanie i wydobywanie z pamięci długotrwałej wiedzy o faktach arytmetycznych Trwałe opanowywanie wiedzy proceduralnej i jej stosowanie Koncepcyjna

Bardziej szczegółowo

PERCEPCJA WZROKOWA- ROZWÓJ I ZABURZENIA FUNKCJI WZROKOWYCH.

PERCEPCJA WZROKOWA- ROZWÓJ I ZABURZENIA FUNKCJI WZROKOWYCH. PERCEPCJA WZROKOWA- ROZWÓJ I ZABURZENIA FUNKCJI WZROKOWYCH. Spostrzeganie wzrokowe- to zdolność do rozpoznawania i różnicowania bodźców wzrokowych oraz ich interpretowania w oparciu o dotychczasowe doświadczenia.

Bardziej szczegółowo

Techniki skutecznego i efektywnego uczenia się. Barbara Małek

Techniki skutecznego i efektywnego uczenia się. Barbara Małek Techniki skutecznego i efektywnego uczenia się Barbara Małek DZIAŁANIE ANIE UMYSŁU Praca umysłu u związana zana jest z : Koncentracją uwagi Spostrzeganiem Pamięcią Myśleniem Jak działa a nasz umysł? Nasz

Bardziej szczegółowo

Zrozumieć więcej. Nauczyć łatwiej. Wyzwania współczesnego ucznia i nauczyciela w szkole średniej

Zrozumieć więcej. Nauczyć łatwiej. Wyzwania współczesnego ucznia i nauczyciela w szkole średniej Zrozumieć więcej. Nauczyć łatwiej. Wyzwania współczesnego ucznia i nauczyciela w szkole średniej Dr Joanna Heidtman, Heidtman & Piasecki Efektywność osobista w pracy nauczyciela w obliczu zmian. Trudno

Bardziej szczegółowo

Osiągnięcia edukacyjne dla dzieci z oddziału przedszkolnego na rok szkolny 2014/2015 Oczekiwane efekty aktywności społecznej dziecka

Osiągnięcia edukacyjne dla dzieci z oddziału przedszkolnego na rok szkolny 2014/2015 Oczekiwane efekty aktywności społecznej dziecka Osiągnięcia edukacyjne dla dzieci z oddziału przedszkolnego na rok szkolny 2014/2015 Oczekiwane efekty aktywności społecznej dziecka podaje swoje dane osobowe swobodnie wypowiada się na temat swojej rodziny

Bardziej szczegółowo

ANALIZA SPRAWDZIANU SZÓSTOKLASISTY KWIECIEŃ 2015 W ROKU SZKOLNYM 2014/2015

ANALIZA SPRAWDZIANU SZÓSTOKLASISTY KWIECIEŃ 2015 W ROKU SZKOLNYM 2014/2015 ANALIZA SPRAWDZIANU SZÓSTOKLASISTY KWIECIEŃ 2015 W ROKU SZKOLNYM 2014/2015 1. Plan standardowego zestawu zadań egzaminacyjnych Arkusz egzaminacyjny w wersji standardowej części pierwszej zawierał 27 zadań,

Bardziej szczegółowo

Inteligencja emocjonalna a sukces ucznia

Inteligencja emocjonalna a sukces ucznia Inteligencja emocjonalna a sukces ucznia Wszechnica Edukacyjna Targówek, Warszawa, 17.06.2013 r. Katarzyna Martowska Czy inteligencja racjonalna wystarczy, aby odnieść sukces w szkole? Sukces w szkole:

Bardziej szczegółowo

Na potrzeby realizacji projektu Aktywny Student - Aktywny Absolwent

Na potrzeby realizacji projektu Aktywny Student - Aktywny Absolwent OPRACOWANIE PROGRAMU WARSZTATÓW INTERPERSONALNYCH I SPOŁECZNYCH DLA DZIEWIĘCIU OBSZARÓW ZAWODOWYCH: ochrona zdrowia, resocjalizacja i rehabilitacja, wychowanie i opieka, zarządzanie finansami, zarządzanie

Bardziej szczegółowo

Neurodydaktyka - rewolucja czy rozsądek? Dr n.med.tomasz Srebnicki

Neurodydaktyka - rewolucja czy rozsądek? Dr n.med.tomasz Srebnicki Neurodydaktyka - rewolucja czy rozsądek? Dr n.med.tomasz Srebnicki Jak świat światem, nikt nikogo niczego nie nauczył. Można tylko się nauczyć. Nikt z nas nie został nauczony chodzenia, my nauczyliśmy

Bardziej szczegółowo

O badaniach nad SZTUCZNĄ INTELIGENCJĄ

O badaniach nad SZTUCZNĄ INTELIGENCJĄ O badaniach nad SZTUCZNĄ INTELIGENCJĄ Jak określa się inteligencję naturalną? Jak określa się inteligencję naturalną? Inteligencja wg psychologów to: Przyrodzona, choć rozwijana w toku dojrzewania i uczenia

Bardziej szczegółowo

LEKCJA 1 DEFINICJE I KONCEPCJE STRESU

LEKCJA 1 DEFINICJE I KONCEPCJE STRESU LEKCJA 1 DEFINICJE I KONCEPCJE STRESU Pojęcie stresu wprowadzone zostało przez Hansa Hugona Selve`a, który u podłoża wielu chorób somatycznych upatrywał niezdolność człowieka do radzenia sobie ze stresem.

Bardziej szczegółowo

(imię i nazwisko nauczyciela) (przedmiot) (numer programu)

(imię i nazwisko nauczyciela) (przedmiot) (numer programu) Iwona Jończyk (imię i nazwisko nauczyciela) Wybrane zagadnienia z psychologii społecznej (przedmiot) 2407MR i GŻ 1997.08.18 (numer programu) Klasa IV TŻa, IV TŻb Lp. Cele kształcenia i wychowania Treści

Bardziej szczegółowo

EFEKTY KSZTAŁCENIA DLA KIERUNKU PSYCHOLOGIA JEDNOLITE STUDIA MAGISTERSKIE PROFIL OGÓLNOAKADEMICKI

EFEKTY KSZTAŁCENIA DLA KIERUNKU PSYCHOLOGIA JEDNOLITE STUDIA MAGISTERSKIE PROFIL OGÓLNOAKADEMICKI EFEKTY KSZTAŁCENIA DLA KIERUNKU PSYCHOLOGIA JEDNOLITE STUDIA MAGISTERSKIE PROFIL OGÓLNOAKADEMICKI Symbol efektu kierunkowego K_W01 K_W02 K_W03 K_W04 K_W05 K_W06 K_W07 K_W08 Po ukończeniu studiów jednolitych

Bardziej szczegółowo

OCENIAMY TO, CZEGO NAUCZYLIŚMY. PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA Z MATEMATYKI Klasy IV - VIII

OCENIAMY TO, CZEGO NAUCZYLIŚMY. PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA Z MATEMATYKI Klasy IV - VIII OCENIAMY TO, CZEGO NAUCZYLIŚMY PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA Z MATEMATYKI Klasy IV - VIII Celem przedmiotowego systemu oceniania jest: notowanie postępów i osiągnięć ucznia, ( funkcja informacyjna) wspomaganie

Bardziej szczegółowo

Identyfikacja - potrzeby, oczekiwania, cele, treści. Planowanie metody, Realizacja przeprowadzenie szkolenia zgodnie z konspektem

Identyfikacja - potrzeby, oczekiwania, cele, treści. Planowanie metody, Realizacja przeprowadzenie szkolenia zgodnie z konspektem Identyfikacja - potrzeby, oczekiwania, cele, treści Planowanie metody, ćwiczenia, czas, zasoby przestrzeń, Realizacja przeprowadzenie szkolenia zgodnie z konspektem Ocena w jakim stopniu zostały zaspokojone

Bardziej szczegółowo

Dzięki ćwiczeniom z panią Suzuki w szkole Hagukumi oraz z moją mamą nauczyłem się komunikować za pomocą pisma. Teraz umiem nawet pisać na komputerze.

Dzięki ćwiczeniom z panią Suzuki w szkole Hagukumi oraz z moją mamą nauczyłem się komunikować za pomocą pisma. Teraz umiem nawet pisać na komputerze. Przedmowa Kiedy byłem mały, nawet nie wiedziałem, że jestem dzieckiem specjalnej troski. Jak się o tym dowiedziałem? Ludzie powiedzieli mi, że jestem inny niż wszyscy i że to jest problem. To była prawda.

Bardziej szczegółowo

Zagadnienia na egzamin magisterski Rekrutacja 2015/2016 Rok akademicki 2019/2020

Zagadnienia na egzamin magisterski Rekrutacja 2015/2016 Rok akademicki 2019/2020 Spis treści Zagadnienia ogólne na egzamin magisterski... 2 Zagadnienia specjalistyczne na egzamin magisterski... 4 specjalność: PSYCHOLOGIA PRACY, ORGANIZACJI I ZARZĄDZANIA... 4 specjalność: PSYCHOLOGIA

Bardziej szczegółowo

RZECZYWISTOŚĆ SPOŁECZNA: DZIAŁANIA SPOŁECZNE, GRUPA SPOŁECZNA, ZACHOWANIA ZBIOROWE, Jagoda Mrzygłocka-Chojnacka

RZECZYWISTOŚĆ SPOŁECZNA: DZIAŁANIA SPOŁECZNE, GRUPA SPOŁECZNA, ZACHOWANIA ZBIOROWE, Jagoda Mrzygłocka-Chojnacka RZECZYWISTOŚĆ SPOŁECZNA: DZIAŁANIA SPOŁECZNE, GRUPA SPOŁECZNA, ZACHOWANIA ZBIOROWE, Jagoda Mrzygłocka-Chojnacka DZIAŁANIA SPOŁECZNE Aktor społeczny jako podmiot działający (jednostka, grupa, zbiorowość)

Bardziej szczegółowo

Przedmiotowy System Oceniania z matematyki klasy 4 6 Szkoły Podstawowej w Kluczewie. Przedmiotowy System Oceniania z matematyki jest zgodny z:

Przedmiotowy System Oceniania z matematyki klasy 4 6 Szkoły Podstawowej w Kluczewie. Przedmiotowy System Oceniania z matematyki jest zgodny z: Przedmiotowy System Oceniania z matematyki klasy 4 6 Szkoły Podstawowej w Kluczewie Przedmiotowy System Oceniania z matematyki jest zgodny z: 1. Rozporządzeniem Ministra Edukacji Narodowej z dnia 27 sierpnia

Bardziej szczegółowo

Algebra I sprawozdanie z badania 2014-2015

Algebra I sprawozdanie z badania 2014-2015 MATEMATYKA Algebra I sprawozdanie z badania 2014-2015 IMIĘ I NAZWISKO Data urodzenia: 08/09/2000 ID: 5200154019 Klasa: 11 Niniejsze sprawozdanie zawiera informacje o wynikach zdobytych przez Państwa dziecko

Bardziej szczegółowo

WPŁYW CZYTANIA NA ROZWÓJ

WPŁYW CZYTANIA NA ROZWÓJ WPŁYW CZYTANIA NA ROZWÓJ DZIECI I MŁODZIEŻY Szkoła Podstawowa w Opatowie Sukces jednostek i społeczeństw zależy od ich wiedzy. Kluczem do wiedzy wciąż jest czytanie. Wiele osób, choć umie czytać, nie czyta.

Bardziej szczegółowo

BUCKIACADEMY FISZKI JAK ZDOBYĆ NOWE KOMPETENCJE? (KOD NA PRZEDOSTATNIEJ KARCIE) TEORIA ĆWICZENIA

BUCKIACADEMY FISZKI JAK ZDOBYĆ NOWE KOMPETENCJE? (KOD NA PRZEDOSTATNIEJ KARCIE) TEORIA ĆWICZENIA BUCKIACADEMY JAK ZDOBYĆ NOWE KOMPETENCJE? Z FISZKAMI to proste. Teoria jest tylko po to, by zrozumieć praktykę. Tę zaś podajemy w formie prostych ćwiczeń, które wykonywane systematycznie rozwijają umiejętności.

Bardziej szczegółowo

Zaplanuj Twój najlepszy rok w życiu!

Zaplanuj Twój najlepszy rok w życiu! Sukces na Twoich warunkach Zaplanuj Twój najlepszy rok w życiu! "Naszą najgłębszą obawą nie jest to, że jesteśmy zbyt słabi, ale to, że jesteśmy zbyt potężni. To nasz blask nas przeraża, nie ciemność.

Bardziej szczegółowo

WARSZTATY METODYCZNE (dla nauczycieli matematyki szkół ponadgimnazjalnych)

WARSZTATY METODYCZNE (dla nauczycieli matematyki szkół ponadgimnazjalnych) WARSZTATY METODYCZNE (dla nauczycieli matematyki szkół ponadgimnazjalnych) Aktywizujące metody nauczania na przykładzie tematu: Dyskusja nad liczbą rozwiązań równania liniowego z wartością bezwzględną

Bardziej szczegółowo

SZKOLNY SYSTEM OCENIANIA KLAS I III

SZKOLNY SYSTEM OCENIANIA KLAS I III SZKOLNY SYSTEM OCENIANIA KLAS I III w Szkole Podstawowej nr 2. im. Jana Pawła II w Twardogórze ZASADY OCENIANIA 1. Nauczyciele w pierwszym tygodniu każdego roku informują uczniów o wymaganiach edukacyjnych,

Bardziej szczegółowo

Scenariusz zajęć z matematyki dla klasy I gimnazjum z wykorzystaniem programu edurom Matematyka G1

Scenariusz zajęć z matematyki dla klasy I gimnazjum z wykorzystaniem programu edurom Matematyka G1 Scenariusz zajęć z matematyki dla klasy I gimnazjum z wykorzystaniem programu edurom Matematyka G1 Rozdział V: Równania i nierówności I stopnia z jedną niewiadomą Temat: Ćwiczenia utrwalające przekształcanie

Bardziej szczegółowo

7. ILE TO KOSZTUJE CZYLI OD ZAGADKI DO ZADANIA TEKSTOWEGO, CZ. I

7. ILE TO KOSZTUJE CZYLI OD ZAGADKI DO ZADANIA TEKSTOWEGO, CZ. I 7. ILE TO KOSZTUJE CZYLI OD ZAGADKI DO ZADANIA TEKSTOWEGO, CZ. I 37 Mirosław Dąbrowski 7. ILE TO KOSZTUJE CZYLI OD ZAGADKI DO ZADANIA TEKSTOWEGO, CZ. I Cele ogólne w szkole podstawowej: zdobycie przez

Bardziej szczegółowo

Analiza wyników egzaminu gimnazjalnego z języka obcego

Analiza wyników egzaminu gimnazjalnego z języka obcego Analiza wyników egzaminu gimnazjalnego z języka obcego nowożytnego w roku szkolnym 2013/2014 Analiza wyników egzaminu gimnazjalnego z języka angielskiego na poziomie podstawowym Arkusz składał się z 40

Bardziej szczegółowo

dr hab. Mieczysław Ciosek, prof. UG, kierownik Zakładu Psychologii Penitencjarnej i Resocjalizacji Instytutu Psychologii UG:

dr hab. Mieczysław Ciosek, prof. UG, kierownik Zakładu Psychologii Penitencjarnej i Resocjalizacji Instytutu Psychologii UG: Niedostosowanie społeczne nieletnich. Działania, zmiana, efektywność. Justyna Siemionow Publikacja powstała na podstawie praktycznych doświadczeń autorki, która pracuje z młodzieżą niedostosowaną społecznie

Bardziej szczegółowo

stajesz się szczuplejszy. Niestety zwykle na krótko. Zaczynasz powoli wracać do starych

stajesz się szczuplejszy. Niestety zwykle na krótko. Zaczynasz powoli wracać do starych Zwykle, kiedy przytyjesz lub zachorujesz, masz gorsze wyniki badań krwi i moczu, zaczynasz próbować różnych diet, udajesz się do lekarza, przyjmujesz różnego rodzaju środki odchudzające. Po pewnym czasie

Bardziej szczegółowo

METODY I TECHNIKI BADAŃ SPOŁECZNYCH

METODY I TECHNIKI BADAŃ SPOŁECZNYCH METODY I TECHNIKI BADAŃ SPOŁECZNYCH Schemat poznania naukowego TEORIE dedukcja PRZEWIDYWANIA Świat konstrukcji teoret Świat faktów empirycznych Budowanie teorii Sprawdzanie FAKTY FAKTY ETAPY PROCESU BADAWCZEGO

Bardziej szczegółowo

NAUKA JAK UCZYĆ SIĘ SKUTECZNIE (A2 / B1)

NAUKA JAK UCZYĆ SIĘ SKUTECZNIE (A2 / B1) NAUKA JAK UCZYĆ SIĘ SKUTECZNIE (A2 / B1) CZYTANIE A. Mówi się, że człowiek uczy się całe życie. I jest to bez wątpienia prawda. Bo przecież wiedzę zdobywamy nie tylko w szkole, ale również w pracy, albo

Bardziej szczegółowo

Dydaktyka matematyki (II etap edukacyjny) II rok matematyki Semestr letni 2018/2019 Ćwiczenia nr 2

Dydaktyka matematyki (II etap edukacyjny) II rok matematyki Semestr letni 2018/2019 Ćwiczenia nr 2 Dydaktyka matematyki (II etap edukacyjny) II rok matematyki Semestr letni 2018/2019 Ćwiczenia nr 2 Zadanie domowe Rozwiązanie zadania: o rozumowanie ucznia ( wzroczne, wycięcie i nałożenie, złożenie) o

Bardziej szczegółowo

KRYTERIA I ZASADY OCENIANIA Z MATEMATYKI. zgodne z Wewnątrzszkolnymi Zasadami Oceniania w Zespole Szkół przy ul. Grunwaldzkiej 9 w Łowiczu.

KRYTERIA I ZASADY OCENIANIA Z MATEMATYKI. zgodne z Wewnątrzszkolnymi Zasadami Oceniania w Zespole Szkół przy ul. Grunwaldzkiej 9 w Łowiczu. KRYTERIA I ZASADY OCENIANIA Z MATEMATYKI zgodne z Wewnątrzszkolnymi Zasadami Oceniania w Zespole Szkół przy ul. Grunwaldzkiej 9 w Łowiczu. Nauczanie matematyki w szkole podstawowej w klasach IV VI odbywa

Bardziej szczegółowo

Powtórzenie i utrwalenie wiadomości zajęcie zaplanowane na 3 godziny lekcyjne (przyroda + technika) w klasie V szkoły podstawowej

Powtórzenie i utrwalenie wiadomości zajęcie zaplanowane na 3 godziny lekcyjne (przyroda + technika) w klasie V szkoły podstawowej Opracowanie Anna Nowak Blok tematyczny: Człowiek a środowisko Temat: Podstawowe potrzeby życiowe człowieka Powtórzenie i utrwalenie wiadomości zajęcie zaplanowane na 3 godziny lekcyjne (przyroda + technika)

Bardziej szczegółowo

PROGRAM SOCJOTERAPEUTYCZNY - ZAJĘCIA ROZWIJAJĄCE KOMPETENCJE EMOCJONALNO - SPOŁECZNE

PROGRAM SOCJOTERAPEUTYCZNY - ZAJĘCIA ROZWIJAJĄCE KOMPETENCJE EMOCJONALNO - SPOŁECZNE PROGRAM SOCJOTERAPEUTYCZNY - ZAJĘCIA ROZWIJAJĄCE KOMPETENCJE EMOCJONALNO - SPOŁECZNE 1. Założenia programu: Program zajęć socjoterapeutycznych rozwijających kompetencje emocjonalno - społeczne jest jedną

Bardziej szczegółowo

ANTYSTRESOWY. 40BaETA17 GRATISY ONLINE. Agnieszka Jasińska WEJDŹ NA I WPISZ KOD:

ANTYSTRESOWY. 40BaETA17 GRATISY ONLINE. Agnieszka Jasińska WEJDŹ NA  I WPISZ KOD: EFEKTYWNY EK Y TRENING NG ANTYSTRESOWY TR SO Agnieszka Jasińska GRATISY ONLINE WEJDŹ NA WWW.FISZKI.PL/GRATISY I WPISZ KOD: 40BaETA17 SPIS TREŚCI Czym jest stres?... 1 Jak radzimy sobie ze stresem?... 7

Bardziej szczegółowo

Scenariusz lekcji. Opracował: Paweł Słaby

Scenariusz lekcji. Opracował: Paweł Słaby Scenariusz lekcji 1. Informacje wstępne: Klasa: uczniowie szkoły ponadgimnazjalnej, realizujący poziom podstawowy bądź rozszerzony; Czas trwania zajęć: 45 minut; Nauczany przedmiot: matematyka.. Temat

Bardziej szczegółowo

Psychologia WF-PS. Studia drugiego stopnia Profil ogólnoakademicki Studia stacjonarne, niestacjonarne Magister

Psychologia WF-PS. Studia drugiego stopnia Profil ogólnoakademicki Studia stacjonarne, niestacjonarne Magister Załącznik nr 4 do Uchwały nr 34/2012 Senatu UKSW z dnia 26 kwietnia 2012 r. 1. Dokumentacja dotycząca opisu efektów kształcenia dla programu kształcenia dla kierunku psychologia dla jednolitych studiów

Bardziej szczegółowo

EEG Biofeedback. Metoda EEG-Biofeedback wykorzystuje mechanizm sprzężenia zwrotnego do treningu i usprawniania pracy mózgu

EEG Biofeedback. Metoda EEG-Biofeedback wykorzystuje mechanizm sprzężenia zwrotnego do treningu i usprawniania pracy mózgu EEG Biofeedback Metoda EEG-Biofeedback wykorzystuje mechanizm sprzężenia zwrotnego do treningu i usprawniania pracy mózgu EEG Biofeedback to skuteczna metoda terapeutyczna zwiększająca skuteczność funkcjonowania

Bardziej szczegółowo

WYMAGANIA EDUKACYJNE Z JĘZYKA POLSKIEGO - OCENIANIE BIEŻĄCE, SEMESTRALNE I ROCZNE (2015/2016)

WYMAGANIA EDUKACYJNE Z JĘZYKA POLSKIEGO - OCENIANIE BIEŻĄCE, SEMESTRALNE I ROCZNE (2015/2016) WYMAGANIA EDUKACYJNE Z JĘZYKA POLSKIEGO - OCENIANIE BIEŻĄCE, SEMESTRALNE I ROCZNE (2015/2016) Ocena dopuszczająca: Ocenę dopuszczającą otrzymuje uczeń, który opanował wiadomości i umiejętności określone

Bardziej szczegółowo

O badaniach nad SZTUCZNĄ INTELIGENCJĄ

O badaniach nad SZTUCZNĄ INTELIGENCJĄ O badaniach nad SZTUCZNĄ INTELIGENCJĄ Wykład 7. O badaniach nad sztuczną inteligencją Co nazywamy SZTUCZNĄ INTELIGENCJĄ? szczególny rodzaj programów komputerowych, a niekiedy maszyn. SI szczególną własność

Bardziej szczegółowo

Akademia Młodego Ekonomisty. Techniki szybkiego uczenia się Praktyczne zastosowanie technik zapamiętywania. Sylwester Mariusz Pilipczuk.

Akademia Młodego Ekonomisty. Techniki szybkiego uczenia się Praktyczne zastosowanie technik zapamiętywania. Sylwester Mariusz Pilipczuk. Akademia Młodego Ekonomisty Techniki szybkiego uczenia się Praktyczne zastosowanie technik zapamiętywania Sylwester Mariusz Pilipczuk Uniwersytet w Białymstoku 24 listopada 2011 r. Cele: Zaznajomienie

Bardziej szczegółowo

Programowanie w Baltie klasa VII

Programowanie w Baltie klasa VII Programowanie w Baltie klasa VII Zadania z podręcznika strona 127 i 128 Zadanie 1/127 Zadanie 2/127 Zadanie 3/127 Zadanie 4/127 Zadanie 5/127 Zadanie 6/127 Ten sposób pisania programu nie ma sensu!!!.

Bardziej szczegółowo

Program doradztwa dla szkół ponadgimnazjalnych

Program doradztwa dla szkół ponadgimnazjalnych Program doradztwa dla szkół ponadgimnazjalnych L.p. DZIAŁ TEMATYCZNY/ OBSZAR TREŚCI KSZTAŁCENIA/ TEMAT CEL ODBIORCA EFEKTY KSZTAŁCENIA WIEDZA UMIEJĘTNOŚCI POSTAWY 1. Samoocena/ samopoznanie Zainteresowania

Bardziej szczegółowo

KARTA KURSU. Psychologiczne podstawy wychowania i nauczania. The psychological basis of upbringing and education. Kod Punktacja ECTS* 3

KARTA KURSU. Psychologiczne podstawy wychowania i nauczania. The psychological basis of upbringing and education. Kod Punktacja ECTS* 3 KARTA KURSU Nazwa Nazwa w j. ang. Psychologiczne podstawy wychowania i nauczania The psychological basis of upbringing and education Kod Punktacja ECTS* 3 Koordynator dr Michał Gacek Zespół dydaktyczny

Bardziej szczegółowo

PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA - MATEMATYKA

PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA - MATEMATYKA PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA - MATEMATYKA WYMAGANIA KONIECZNE - OCENA DOPUSZCZAJĄCA uczeń posiada niepełną wiedzę określoną programem nauczania, intuicyjnie rozumie pojęcia, zna ich nazwy i potrafi podać

Bardziej szczegółowo

Realizacja podstawy programowej w klasach IV VI szkoły podstawowej poprzez różne formy aktywności

Realizacja podstawy programowej w klasach IV VI szkoły podstawowej poprzez różne formy aktywności Realizacja podstawy programowej w klasach IV VI szkoły podstawowej poprzez różne formy aktywności Małgorzata Tubielewicz tubielewicz@womczest.edu.pl Co to są metody aktywizujące? Metody aktywizujące to

Bardziej szczegółowo

Colorful B S. Autor: Alicja Jakimczuk. Wydawca: Colorful Media. Korekta: Marlena Fiedorow ISBN: Copyright by COLORFUL MEDIA Poznań 2012

Colorful B S. Autor: Alicja Jakimczuk. Wydawca: Colorful Media. Korekta: Marlena Fiedorow ISBN: Copyright by COLORFUL MEDIA Poznań 2012 Autor: Alicja Jakimczuk Wydawca: Colorful Media Korekta: Marlena Fiedorow ISBN: 83-919772-5-0 Copyright by COLORFUL MEDIA Poznań 2012 Okładka: Colorful Media Skład i łamanie: Colorful Media Colorful B

Bardziej szczegółowo

SZTUKA PREZENTACJI GŁÓWNE CELE SZKOLENIA:

SZTUKA PREZENTACJI GŁÓWNE CELE SZKOLENIA: SZTUKA PREZENTACJI Działaj, jakby każda osoba, którą spotykasz miała na szyi napis 'Spraw, bym poczuł się ważny'. Nie tylko odniesiesz sukces w sprzedaży, ale także w życiu. Mary Kay Ash GŁÓWNE CELE SZKOLENIA:

Bardziej szczegółowo

Umiejętności interpersonalne w biznesie. Oferta ta skierowana jest do osób, które dzięki swojemu indywidualnemu podejściu

Umiejętności interpersonalne w biznesie. Oferta ta skierowana jest do osób, które dzięki swojemu indywidualnemu podejściu Umiejętności interpersonalne w biznesie PROFIL UCZESTNIKA Oferta ta skierowana jest do osób, które dzięki swojemu indywidualnemu podejściu do zespołu oraz jego zadań chcą zwiększyć efektywność pracy współpracowników

Bardziej szczegółowo

Jak motywować młodzież do planowania kariery i rozwoju zawodowego

Jak motywować młodzież do planowania kariery i rozwoju zawodowego Jak motywować młodzież do planowania kariery i rozwoju zawodowego Psycholog biznesu, menadżer, coach, asesor, trener. W latach 2012-1013 Członek zarządu IIC Polska (International Institute of Coaching).

Bardziej szczegółowo

Sylabus z modułu. [45C] Psychologia. Interpretowanie i rozumienie podstawowych zjawisk życia psychicznego. Student po zakończeniu modułu:

Sylabus z modułu. [45C] Psychologia. Interpretowanie i rozumienie podstawowych zjawisk życia psychicznego. Student po zakończeniu modułu: 1. Ogólne informacje o module Sylabus z modułu [45C] Psychologia Nazwa modułu PSYCHOLOGIA Kod modułu Nazwa jednostki prowadzącej moduł Nazwa kierunku studiów Forma studiów Profil kształcenia Semestr Status

Bardziej szczegółowo

Metody pracy: burza mózgów, pogadanka, heureza, problemowa, ćwiczenia relaksacyjne

Metody pracy: burza mózgów, pogadanka, heureza, problemowa, ćwiczenia relaksacyjne TEMAT : NA ŚWIECZNIKU JAK RADZIĆ SOBIE ZE STRESEM BĘDĄC NA WIDOKU PUBLICZNYM. Czas realizacji: 2 godz. lekcyjne Cele zajęć: rozpoznaje sytuację ekspozycji społecznej rozpoznaje źródła przymusu i nacisku

Bardziej szczegółowo

POLITECHNIKA GDAŃSKA, WYDZIAŁ FTIMS. Wielkie umysły. Fizycy. Jan Kowalski, FT gr

POLITECHNIKA GDAŃSKA, WYDZIAŁ FTIMS. Wielkie umysły. Fizycy. Jan Kowalski, FT gr POLITECHNIKA GDAŃSKA, WYDZIAŁ FTIMS Wielkie umysły Fizycy Jan Kowalski, FT gr.1 2013-09-28 Zaprezentowano wybrane wiadomości dotyczące kilku znanych wybitnych fizyków. A tak naprawdę, to chodzi tu o przećwiczenie

Bardziej szczegółowo

Podhalańska Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Nowym Targu

Podhalańska Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Nowym Targu Wygenerowano: 217-1-3 8:58:2.191656, A-2-16-17 Podhalańska Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Nowym Targu Informacje ogólne Nazwa Psychologia Status Obowiązkowy Wydział / Instytut Instytut Nauk Technicznych

Bardziej szczegółowo

Badania marketingowe. Omówione zagadnienia

Badania marketingowe. Omówione zagadnienia Społeczna Wyższa Szkoła Przedsiębiorczości i Zarządzania kierunek: Zarządzanie Badania marketingowe Wykład 6 Opracowanie: dr Joanna Krygier 1 Omówione zagadnienia Rodzaje badań bezpośrednich Porównanie

Bardziej szczegółowo

WYNIKI BADANIA ILOŚCIOWEGO DOTYCZĄCEGO DEPRESJI DLA

WYNIKI BADANIA ILOŚCIOWEGO DOTYCZĄCEGO DEPRESJI DLA WYNIKI BADANIA ILOŚCIOWEGO DOTYCZĄCEGO DEPRESJI DLA SPIS TREŚCI 1. Informacje o badaniu 2. Charakterystyka respondentów 3. Doświadczenia z depresją 4. Stopień poinformowania o depresji 5. Wiedza i wyobrażenia

Bardziej szczegółowo

Temat 20. Techniki algorytmiczne

Temat 20. Techniki algorytmiczne Realizacja podstawy programowej 5. 1) wyjaśnia pojęcie algorytmu, podaje odpowiednie przykłady algorytmów rozwiązywania różnych problemów; 2) formułuje ścisły opis prostej sytuacji problemowej, analizuje

Bardziej szczegółowo

Wymagania Edukacyjne w Szkole Podstawowej nr 4. im. Marii Dąbrowskiej w Kaliszu. Matematyka. Przedmiotem oceniania są:

Wymagania Edukacyjne w Szkole Podstawowej nr 4. im. Marii Dąbrowskiej w Kaliszu. Matematyka. Przedmiotem oceniania są: Wymagania Edukacyjne w Szkole Podstawowej nr 4 im. Marii Dąbrowskiej w Kaliszu Matematyka - sprawność rachunkowa ucznia, Przedmiotem oceniania są: - sprawność manualna i wyobraźnia geometryczna, - znajomość

Bardziej szczegółowo

IDEALNA PREZENTACJA. 40BaIP17 GRATISY ONLINE. Piotr Bucki WEJDŹ NA I WPISZ KOD:

IDEALNA PREZENTACJA. 40BaIP17 GRATISY ONLINE. Piotr Bucki WEJDŹ NA  I WPISZ KOD: IDEALNA A PREZENTACJA E A KROK K PO KROKU K Piotr Bucki GRATISY ONLINE WEJDŹ NA WWW.FISZKI.PL/GRATISY I WPISZ KOD: 40BaIP17 SPIS TREŚCI Cel prezentacji... 1 Struktura prezentacji... 3 Najważniejsze elementy...

Bardziej szczegółowo

PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA Z PRZYRODY

PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA Z PRZYRODY PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA Z PRZYRODY Przedmiotem oceny są: 1. Wiadomości: Uczeń: a) zapamięta: pojęcia, fakty, zjawiska, określenia; b) rozumie: pojęcia, istotę faktów, zjawisk, zależności zachodzące

Bardziej szczegółowo

GODZINA WYCHOWAWCZA W GIMNAZJUM- KONSPEKT. Temat zajęć: W poszukiwaniu wartościowych dróg życia.

GODZINA WYCHOWAWCZA W GIMNAZJUM- KONSPEKT. Temat zajęć: W poszukiwaniu wartościowych dróg życia. GODZINA WYCHOWAWCZA W GIMNAZJUM- KONSPEKT Temat zajęć: W poszukiwaniu wartościowych dróg życia. Cele ogólne : 1. Rozwijanie zainteresowań czytelniczych i medialnych. 2. Motywowanie do działania. 3. Wprowadzenie

Bardziej szczegółowo

Tutoring: jedna z metod wspierająca ucznia zdolnego.

Tutoring: jedna z metod wspierająca ucznia zdolnego. Tutoring: jedna z metod wspierająca ucznia zdolnego. Autorka : Aleksandra Kozioł Tutoring jest metodą edukacji zindywidualizowanej, polegającą na bezpośrednich i systematycznych spotkaniach tutora z uczniem.

Bardziej szczegółowo

Chińskie, japońskie znaki

Chińskie, japońskie znaki Chińskie, japońskie znaki Podstawowe znaki chińskie czy japońskie to dla Europejczyka czysta magia. Dzieje się tak dlatego, że ucząc się tego typu znaków, opieramy się na czymś, co nie pozwala nam pamiętać.

Bardziej szczegółowo

Organizacja informacji

Organizacja informacji Organizacja informacji 64 CZYTANIE ARTYKUŁU Z GAZETY To zadanie ma nauczyć jak: wybierać tematy i rozpoznawać słowa kluczowe; analizować tekst, aby go zrozumieć i pamiętać; przygotowywać sprawozdanie;

Bardziej szczegółowo

I etap edukacyjny, uczeń kończący klasę III, edukacja matematyczna

I etap edukacyjny, uczeń kończący klasę III, edukacja matematyczna Scenariusz zajęć I etap edukacyjny, uczeń kończący klasę III, edukacja matematyczna Temat: Telefony Treści kształcenia: 8) uczeń wykonuje łatwe obliczenia pieniężne (cena, ilość, wartość) i radzi sobie

Bardziej szczegółowo

Wewnątrzszkolne Doskonalenie Nauczycieli Nowatorskie metody nauczania

Wewnątrzszkolne Doskonalenie Nauczycieli Nowatorskie metody nauczania Wewnątrzszkolne Doskonalenie Nauczycieli Nowatorskie metody nauczania Zapraszam na szkolenie on line prezentujące dwie nowoczesne metody pracy: coaching i mentoring. Idea i definicja coachingu Coaching,

Bardziej szczegółowo

Program Zajęcia treningu mentalnego z Psychologiem Sportu" dla oddziałów sportowych piłka nożna

Program Zajęcia treningu mentalnego z Psychologiem Sportu dla oddziałów sportowych piłka nożna Załącznik nr 6 do Programu Wychowawczo-Profilaktycznego Szkoły Podstawowej nr 7 W Częstochowie Program Zajęcia treningu mentalnego z Psychologiem Sportu" dla oddziałów sportowych piłka nożna Trening mentalny

Bardziej szczegółowo

Przedmiotowy System Oceniania z historii i społeczeństwa w klasach V VI i z historii w klasach IV i VII oraz w oddziałach gimnazjalnych kl.

Przedmiotowy System Oceniania z historii i społeczeństwa w klasach V VI i z historii w klasach IV i VII oraz w oddziałach gimnazjalnych kl. Przedmiotowy System Oceniania z historii i społeczeństwa w klasach V VI i z historii w klasach IV i VII oraz w oddziałach gimnazjalnych kl. II i III 1. Kryteria oceniania osiągnięć Kryteria ogólne, dotyczące

Bardziej szczegółowo

STAROSTWO POWIATOWE W SOKÓŁCE

STAROSTWO POWIATOWE W SOKÓŁCE STAROSTWO POWIATOWE W SOKÓŁCE DIAGNOZA TRUDNOŚCI NOWATORSKIE NARZĘDZIA - neuromodulacja (EEG Biofeedback), - neuroobrazowanie (EEG/QEEG), - rehabilitacja funkcji poznawczych (FORBRAIN), - diagnostyka i

Bardziej szczegółowo

dr hab. Przemysław E. Gębal UW/UJ Język niemiecki w gimnazjum zalecenia dydaktyczne Warszawa,

dr hab. Przemysław E. Gębal UW/UJ Język niemiecki w gimnazjum zalecenia dydaktyczne Warszawa, dr hab. Przemysław E. Gębal UW/UJ Język niemiecki w gimnazjum zalecenia dydaktyczne Warszawa, 28.11.2014 Szkolne zajęcia językowe Neurobiologia Specyfika języka Zainteresowania uczniów Nauczyciel Ukryte

Bardziej szczegółowo

Statystyka w pracy badawczej nauczyciela

Statystyka w pracy badawczej nauczyciela Statystyka w pracy badawczej nauczyciela Wykład 1: Terminologia badań statystycznych dr inż. Walery Susłow walery.suslow@ie.tu.koszalin.pl Statystyka (1) Statystyka to nauka zajmująca się zbieraniem, badaniem

Bardziej szczegółowo

Edukacja włączająca w szkole ogólnodostępnej

Edukacja włączająca w szkole ogólnodostępnej Edukacja włączająca w szkole ogólnodostępnej ...Dobra edukacja to edukacja włączająca, zapewniająca pełne uczestnictwo wszystkim uczniom, niezależnie od płci, statusu społecznego i ekonomicznego, rasy,

Bardziej szczegółowo