Miniony rok można uznać za co najmniej równie
|
|
- Szymon Gajewski
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Co nowego w alergologii w 2005 roku P R Z E G L Ą D A K T U A L N O Ś C I What news in allergology 2005 S U M M A R Y The article also presents review of the most interesting studies in allergology published in 2005, especially clinical randomized controlled trials, meta-analyses, reviews and new and updated guidelines relating to important practical problems.... Prof. dr hab. n. med. Jerzy Kruszewski Klinika Chorób Infekcyjnych i Alergologii, WIM w Warszawie W artykule przedstawiono przegląd najbardziej interesujacych badań w alergologii opublikowanych w 2005 r., szczególnie kontrolowanych badań klinicznych, metaanaliz, prac przeglądowych oraz nowych i uaktualnionych praktycznych zaleceń, dotyczących ważnych praktycznych problemów. Miniony rok można uznać za co najmniej równie pomyślny dla alergologii jak poprzeni (1). W Polsce w 2005 r. przybyło ok. 40 nowych alergologów. Nastąpił zatem dalszy wzrost liczby specjalistów w tej dziedzinie, do ok. 940 lekarzy. Nie było sygnałów, że polscy alergolodzy chcieliby szukać pracy za granicą w skali jak to ma miejsce w innych specjalnościach. Na liście 100 najbardziej wpływowych osób w ochronie zdrowia w Polsce znalazły się 3 osoby związane z alergologią (Puls Medycyny 2006; 1/124; 13-14). W 2005 r. odbyły się doroczne kongresy Europejskiej (Monachium) i Amerykańskiej (San Antonio) Akademii Alergologii i Immunologii Klinicznej, na których, podobnie jak w latach poprzednich, przedstawiono wiele doniesień z Polski. Kongres europejski był jednocześnie kongresem Światowej Organizacji Alergii. W naszym kraju odbyły się też trzy duże konferencje poświecone tematyce alergologicznej: w czerwcu w Łodzi organizowana przez prof. Marka Kowalskiego, we wrześniu w Jachrance organizowana przez prof. Ryszardę Chazan i w listopadzie w Krakowie organizowane przez prof. Ryszarda Kurzawę oraz kilka mniejszych (warsztaty poświęcone immunoterapii alergenowej, konferencja poświęcona problemom astmy ciężkiej) o istotnym znaczeniu, szczególnie w wymiarze edukacji i doskonalenia zawodowego alergologów. Najstarsze polskie stowarzyszenie alergologów Polskie Towarzystwo Zwalczania Chorób Alergicznych uroczyście obchodziło w Krakowie swe 60-lecie. Alergolodzy byli też zapraszani do zorganizowania sesji na konferencjach poświeconych pokrewnej tematyce, np. na II Krajowym Forum Rynologicznym zorganizowanym r. w Warszawie przez doc. dr hab. n. med. Antoniego Krzeskiego. Rok 2005, podobnie jak poprzednie, przyniósł ok. 50 publikacji polskich autorów, które ukazały się w renomowanych czasopismach o tematyce alergologicznej indeksowanych w bazie Medline. Stanowią one istotny wkład do światowego dorobku w dziedzinie alergologii i są dowodem, że w aspekcie naukowym polska alergologia ma się dobrze. W bazie Medline można znaleźć ok prac poświeconych tematyce alergologicznej opublikowanych w roku 2005, w tym ok. 350 kontrolowanych badań klinicznych, ok. 40 nowych stanowisk lub uaktualnień międzynarodowych lub regionalnych zaleceń eksperckich, dotyczących praktycznie wszystkich aspektów alergologii (2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 18). Szczególnie ciekawe było uaktualnienie kanadyjskich wytycznych postępowania w astmie, które podobnie jak GINA, odnoszą się praktycznie do wszystkich aspektów tej choroby: diagnostyki, prewencji pierwotnej i wtórnej, leczenia, ze szczególnym uwzględnieniem stosowania wziewnych glikokortykosteroidów (GKS) w astmie przerywanej, zasad stosowania leków przeciwastmatycznych tzw. pierwszego rzutu, stosowania podajników leków wziewnych, immunoterapii alergenowej (ITA) oraz edukacji chorych na astmę (4). Z wymienionych stanowisk lub ich uaktualnień warto podkreślić: kolejne uaktualnienie intrenetowej wersji GINA (październik 2005), uaktualnienie amerykańskiego National Hart, Lung and Blood Institute na temat zasad leczenia astmy u kobiet w ciąży (6), wytyczne American College of Chest Physicians i American College of Asthma, Allergy and Immunology, co do wyboru inhala- Słowa kluczowe: terapia alergii, terapia astmy, immunoterapia Key words: therapy of allergy, therapy of asthma, immunotherapy 1/2006 ALERGIA 5
2 torów do wziewnego stosowania leków rozszerzających oskrzela i GKS (7), przegląd wiedzy na temat stosowania β 2 -mimetyków w leczeniu astmy (8), uaktualnienie Joint Task Force on Practice Parameters for Allergy & Immunology dotyczące diagnostyki i leczenia anafilaksji (13), opracowania na temat diagnostyki i leczenia alergii na jady owadów (16, 17) oraz stanowisko ekspertów Europejskiej Akademii Alergologii i Immunologii Klinicznej na temat nieżytów nosa, zapaleń zatok obocznych nosa i polipów nosa (18). Podobnie jak w latach poprzednich, najciekawsze wnioski wynikają z nowo opublikowanych, coraz doskonalszych metaanaliz, w których szukano najlepszych odpowiedzi na stare i nowe zwykle bardzo praktyczne pytania. Tego rodzaju analiz dotyczących chorób alergicznych i astmy opublikowano w 2005 r. kilkadziesiąt. Wszystkie opierają się na ocenie opublikowanych randomizowanych badań, które jeśli dotyczyły leczenia, były kontrolowane placebo. Niektóre metaanalizy były uaktualnieniami poprzednich, z uwzględnieniem najnowszych badań. I kolejna jakość omówienie oparte np. na 10 metaanalizach staje się w istocie przeglądem tematycznym ok. 100 badań, wykonanych wg zasad zapewniających spełnienie kryteriów najwyższej jakości naukowego podejścia do danego problemu. Najrzadziej astmę rozpoznawano wśród dzieci azjatyckich 7,6%, częściej rasy białej 10,6%, a najczęściej czarnej 15,2%. Epidemiologia i badania podstawowe Badania tego rodzaju dotyczyły przede wszystkim genetycznych uwarunkowań chorób alergicznych i astmy, zwłaszcza różnych wariantów (polimorfizmów) białek ważnych z punktu widzenia patogenezy tych chorób. Jest już tak wiele tego typu badań, których wnioski są niestety często sprzeczne, że zaczynają one stanowić wdzięczne pole do metaanaliz. Metaanaliza Netuveli i wsp. z Department of Primary Care & Social Medicine, Imperial College London podejmowała ważne zagadnienie znaczenia różnic etnicznych spotykanych w populacji brytyjskiej dla charakterystyki podstawowych cech astmy w tym kraju (19). Różnice etniczne są bez wątpienia uwarunkowane genetycznie, a astma występuje z różną częstością w rozmaitych regionach Świata. Jednak nie do końca wiadomo na ile jest to wynikiem uwarunkowań genetycznych, a na ile czynników środowiskowych występujących w danym regionie. Możliwość badania wieloetnicznej populacji, podlegającej podobnym czynnikom środowiskowym może pomóc w określeniu znaczenia obu rodzajów uwarunkowań. Autorzy posłużyli się bazami danych Medline, Embase, Cinahl, Psychinfo, Premedline, Healthstar, Cambridge Register of Conference Abstracts, the Dissertation and Thesis Database oraz National Registry of Research, z których wyłoniono 13 różnego typu badań spełniających założone kryteria. W głównej mierze dotyczyły one dzieci. Choć oceniano różnice w zakresie wielu wskaźników, m.in.: częstości astmy, śmiertelności i potrzeby korzystania z doraźnej pomocy z powodu tej choroby, to okazała się, że najbardziej istotne różnice dotyczyły częstości astmy w poszczególnych grupach etnicznych. Na podstawie całokształtu analizy autorzy podkreślili, że wykazane różnice nie były wynikiem odmienności w poczuciu astmy w poszczególnych grupach etnicznych, a raczej były uwarunkowane ciężkością jej przebiegu i związanych z tym różnic zachowań zdrowotnych, jak również w dostępie i akceptacji do wysokiej jakości pomocy medycznej przez poszczególne grupy etniczne. W 2 metaanalizach rozważano znaczenie znanych polimorfizmów receptora β Arg/Gly16 i Gln/Glu27 dla zachorowania na astmę. Metaanaliza Thakkinstianna i wsp. z Clinical Epidemiology Unit, Faculty of Medicine, Ramathibodi Hospital, Mahidol University w Bangkoku (20), podobnie jak metaanaliza 28 badań wykonana przez badaczy greckich pod kierunkiem Contopoulos-Ioannidis i wsp. z Department of Pediatrics, Universit of Ioannina School of Medicine (21) wykazały, że związki takie istnieją, są jednak złożone i zależą m.in. od jednoczesnego występowania obu odmian. Np. niższe ryzyko zachorowania na astmę związane z wariantem Glu27 może być modyfikowane przez zmiany aminokwasu w pozycji 16 (20). Wariant Gly16 ma istotne znaczenie dla stopnia nadreaktywności oskrzeli, występowania astmy nocnej oraz w nieco mniejszym stopniu dla cięższego przebiegu astmy (18). Jednak jak na razie badania tego typu są bardzo rzadko wykorzystywane w praktyce. Być może tworzone w przyszło- 6 ALERGIA 1/2006
3 ści banki materiału genetycznego pozwolą na stworzenie szerszej bazy do badań i ustalenie bardziej jednoznacznych zależności. Ciekawe wnioski wynikły z metaanalizy Blakey a i wsp. z Division of Therapeutics and Molecular Medicine, University Hospital w Nottingham, odnoszącej się do znaczenia wariantów genu ADAM33 dla zachorowania na astmę i jej przebiegu (22). Produkty tego genu odgrywają rolę w miogenezie, co może mieć znaczenie dla przebudowy dróg oddechowych w astmie. Jednak dotychczasowe badania przyniosły sprzeczne wyniki, a w populacji brytyjskiej i islandzkiej nie stwierdzono związku polimorfizmów w zakresie tego genu z zachorowaniem na astmę. Autorzy udokumentowali jak ważna dla tego typu prac jest wielkość badanej populacji. a związek z atopią był problematyczny. Wykonana metaanaliza prac innych autorów badających ten problem potwierdziła uzyskane w tej pracy wyniki o braku istotnego związku wariantu C-159T CD14 z występowaniem atopii, astmy i jej ciężkością. W innej metaanalizie badacze z RTI Health Solutions, Research Triangle Park w North Carolina zajęli się ciekawym i ciągle kontrowersyjnym problemem związku astmy i alergii z nowotworzeniem (24). Ich metaanaliza nie wykazała istnienia takiego związku, a dotychczasowe rozbieżności w tym zakresie autorzy tłumaczyli heterogennością badanych populacji pod względem innych znanych czynników promujących nowotworzenie, np. palenia tytoniu. Bardziej optymistycznie brzmią wnioski z metanalizy badaczy włoskich pod kierunkiem Gandiniego z Division of Epidemiology and Biostatistics, European Institute of Oncology w Mediolanie, którzy zajęli się problemem związku alergii z zachorowaniem na raka trzustki (25). Analiza dotyczyła 14 badań obejmujących ponad 3000 chorych na raka trzustki. Występowanie alergii zmniejszało ryzyko zachorowania na raka trzustki (RR 0,82, CI 0,68-0,99). Szczególnie było to widoczne dla alergii atopowej (RR 0,71, CI 0,64- -0,80), natomiast występowanie astmy i alergii pokarmowej nie miało ochronnego wpływu (odpowiednio: RR 1,01, CI 0,77-1,31 i RR 1,08, CI 0,71-1,58. Analiza wykonana na łącznym materiale z obu wymienionych populacji wykazała bowiem, że dwa warianty tego genu określane jako F+1 i ST+7 mogą jednak być skojarzone z astmą. Zatem problem związku wariantów genu ADAM33 z astmą pozostaje otwarty i jest wart podejmowania dalszych badań w przyszłości. Z kolei Kedda i wsp. z Asthma and Allergy Research Institute, Sir Charles Gairdner Hospital w Nedlands (Australia) zajmowali się związkami polimorfizmu C-159T w obrębie CD14 z występowaniem atopii i astmy u australijczyków rasy białej (23). CD14 stanowi wielofunkcyjny receptor dla endotoksyn i lipopolisacharydów mający istotne znaczenie dla polaryzacji profilu wydzielania cytokin przez limfocyty T. Mimo, że opisano związki wymienionego wariantu z astmą i atopią dla różnych populacji, to w badaniach autorów, obejmujących 568 chorych na astmę i 443 zdrowe osoby oraz 688 atopików i 323 osoby bez atopii, nie wykazano związku wariantu C-159T z występowaniem astmy i jej ciężkością, Autorzy przypuszczają, że działanie ochronne może wynikać z nadmiernej aktywności układu immunologicznego atopików, która może mieć swój wyraz także w pobudzeniu mechanizmów immunologicznych przeciwdziałających nowotworom. Alvarez i wsp. z University of British Columbia w Vancouver zastosowali metodę metaanalizy dla spełniających założone kryteria 27 z 400 znalezionych pozycji piśmiennictwa z lat dostępnych w bazach Medline i Embase, dotyczących oceny znaczenia czynników ryzyka zgonu w tzw. astmie prawie śmiertelnej (26). Na podstawie wyników analizy poszczególne czynniki uszeregowano w ciąg wg wzrastającego ryzyka: zwiększone użycie: β 2 agonistów w inhalatorach MDI i nebulizacji, doustnych GKS, doustnej teofiliny, uprzedni pobyt w szpitalu, pobyt w ośrodku intensywnej opieki medycznej, wspomaganie oddechu i mechaniczna wentylacja, co jest zgodne z obowiązującymi poglądami. Wobec projektu powołania Polskiej Grupy Mastocytozy przytaczam ciekawą próbę metaanalizy (metaanaliza negatywna) badaczy holenderskich z Beatrix Children's Hospital, University Medical Centre w Groningen, którzy postawili sobie pytanie czy prawidłowe poziomy amin biogennych lub pokarm, zwłaszcza zawierający czynniki uwalniające histaminę, mogą być przyczyną zaostrzeń objawów mastocytozy (27). W tym celu przeszukano bazy Medline (1966 do 2004), Cinahl (1982 do 2004) oraz Cochraine Library pod kątem prac dotyczących kontrolowanych placebo prób prowokacji aminami biogennymi oraz pokarmami uwalniającymi histaminę wykonanych u chorych na mastocytozę. Niestety nie znaleziono prac, które odpowiadałyby założeniom. Wyodrębniono tylko kilka prac o charakterze badań in vitro 1/2006 ALERGIA 7
4 (inkubacja tkanek pobranych z dwunastnicy z czynnikami uwalniającymi histaminę) i doświadczeń na zwierzętach. Znaleziono opis jednego przypadku ciężkiej reakcji po spożyciu alkoholu. Autorzy uważają, że zalecenia dietetyczne dla chorych na mastocytozę, w tym również unikanie pokarmów bogatych w aminy biogenne, jak również lista czynników uwalniających histaminę oparte są na wątłych przesłankach i uznanie ich wartości dla praktyki klinicznej wymaga dalszych badań z oceną skuteczności. Bardzo ciekawego zagadnienia, ważnego dla prognozowania przyszłych potrzeb w dziedzinie alergologii praktycznej, dotyczyła praca badaczy japońskich z Department of Public Health, Akita University School of Medicine (28). W celu odpowiedzi na pytanie czy w populacji japońskiej zmienia się częstość powszechnie tam występującego sezonowego uczulenia na pyłek cedru japońskiego (Cryptomeria japonica), dokonano analizy 38 publikacji odnoszących się do tego tematu z lat Uwzględniono znalezione analizy dotyczące częstości występowania tego rodzaju pyłkowicy (27 grup) oraz badania uczulenia na pyłek cedru japońskiego (134 grupy) wykrywanego metodami serologicznymi. Stwierdzono, że w wymienionym okresie częstość choroby wzrosła 2,6 razy, a spotyka się ją nieco częściej, bo u 28,7% Japończyków zamieszkałych w miastach, niż u 24,5% mieszkających na wsi. Badania te korespondują z wykonanymi w naszym kraju, w których w porównano odsetki występowania zwiększonych stężeń alergenowo swoistych IgE u młodych mężczyzn w latach 1986 i 2002 stwierdzając wzrost odsetka o 52 % (29). Zatem na przełomie XX/XXI wieku częstość uczuleń na alergeny atopowe w wielu populacjach cechowała tendencja wzrostowa. Profilaktyka Ważny problem współczesnej profilaktyki chorób alergicznych to poszukiwanie metod o udowodnionym skutecznym działaniu. W tym zakresie przeżywamy wiele rozczarowań. Działanie profilaktyczne, które mogłoby by być użyteczne w ramach prewencji pierwotnej, od pewnego czasu przypisuje się probiotykom. Ale można też rozważać inne aspekty profilaktycznego wpływu probiotyków. Badanie Ishidy i wsp. oceniało wpływ podawania probiotyków na występowanie objawów alergii sezonowej (30). U 23 ochotników spożywanie dwa razy dziennie przez 6 tygodni po 100 ml mleka zawierającego 5x Lactobacillus acidophilus (szczep L-92), miało korzystny wpływ na objawy ich sezonowej alergii wywoływanej przez pyłek cedru japońskiego, co m.in. wyrażało się zmniejszeniem ilości zużywanych leków w sezonie. Autorzy nie stwierdzili wpływu Lactobacillus acidophilus na wskaźniki we krwi obwodowej. Badania te sugerują, że probiotyki mogą być pomocne w profilaktycznych działaniach ale ten kontrowersyjny jeszcze problem wymaga dalszych badań na większych grupach osób. Leki przeciwhistaminowe Leki przeciwhistaminowe są ciągle podstawowym i bardzo bezpiecznym orężem w walce z chorobami alergicznymi. W 2005 r. ukazało się w naszym kraju 2-gie wydanie opracowania grupy ekspertów Polskiego Towarzystwa Alergologicznego pt.,,leki przeciwhistaminowe, poprawione i uzupełnione. W ciekawym przeglądzie zastosowań nowego leku przeciwhistaminowego lewocetyryzyny, podkreślającym jego zalety skuteczność, dodatkowe własności przeciwzapalne i bezpieczeństwo, Holgate i wsp. (31) przypomnieli też obecne zasady leczenia alergicznych nieżytów nosa zawarte w stanowiskach WHO i ARIA. Ratner i wsp. z Sylvana Research Associates w San Antonio dokonali metaanalizy 4 kontrolowanych badań stosowania ebastyny w dawce 20 mg/dobę oraz loratadyny w dawce 10 mg/dobę w alergicznym sezonowym nieżycie nosa, obejmujących w sumie ponad 2000 chorych (32). Stwierdzili, że po upływie 2 tygodni stosowania ebastyna redukowała objawy o 35,4%, loratadyna zaś tylko o 29% a placebo o 22,7%. Efekt działania obu leków różnił się istotnie od działania placebo ale działanie ebastyny było istotnie silniejsze niż loratadyny. Autorzy uważają, że stosowanie ebastyny u chorych na alergiczny sezonowy nieżyt nosa przynosi lepszy efekt niż stosowanie loratadyny. Podobne wnioski ale co do skuteczności całej grupy leków przeciwhistaminowych w porównaniu z placebo wynikają z metaanalizy Hore i wsp. dotyczącej badań skuteczności tych leków u chorych na przetrwały alergiczny nieżyt nosa wg kryteriów ARIA (33). Od kilku lat pojawiają się badania mające na celu rozszerzenie wskazań do stosowania leków przeciwleukotrienowych w alergicznych nieżytach nosa. Wynika to z istotnego hamującego wpływu tych leków na późną fazę reakcji błony śluzowej nosa. Wobec takiego działania, w kontrolowanym badaniu Weinsteina i wsp. z Allergy and Asthma Specialists Medical Group and Research Center w Huntington Beach w Kaliforni postanowiono sprawdzić jak szybko można zauważyć taki efekt montelukastu (34). Wykazano, że montelukast w dawce 10 mg/dobę w porównaniu do placebo już w 2 dobie stosowania powodował istotne o 11-13% zmniejszenie nocnych i dziennych objawów sezonowego alergicznego nieżytu nosa. Wpływ na objawy oczne był zauważalny już nawet po podaniu pierwszej dawki leku. Badania Almeida Arvizu i wsp. z meksykańskiego Servicio de alergia, Centro Medico Nacional Siglo XXI wykazały, że u 30 chorych, w wieku lat z polipami nosa, montelukast stosowany łącznie z aerozolem beklometazonu przez 12 miesięcy skutecznie w tym czasie hamował objawy będące wynikiem polipów nosa, jak również powodował poprawę w badaniach wskaźników spirometrycznych (35). Nie było to już tak oczywiste w grupie chorych, którzy przed włączeniem do badania zostali poddani operacji usunięcia polipów. 8 ALERGIA 1/2006
5 Leczenie astmy Sporo metaanaliz dotyczyło praktycznych problemów związanych z optymalizacją leczenia astmy. Trzy metaanalizy opublikowane w 2005 r. przez zespoły po kierunkiem Adamsa i wsp., dotyczące stosowania wziewnych GKS u chorych na astmę, były uaktualnieniami wcześniejszych (36, 37, 38). Zwracają one uwagę na istotne znaczenie optymalnej dla określonego stopnia choroby dawki wziewanego GKS. Pierwsza z nich, będąca uaktualnieniem dla 2000 r., dotycząca stosowania jednego z pierwszych wziewnych GKS beklometazonu, podawanego zarówno na nośniku freonowym jak i hydrofluoroalkanowym (3 badania) potwierdziła jego zdecydowanie wyższą w odniesieniu do placebo skuteczność, mierzoną różnymi miarami kontroli astmy (39). W zakresie dawek do 400 mcg/dobę efekt był zależny od dawki, dla wyższych dawek trudno było dokonać oceny takiej zależności na podstawie 60 analizowanych badań. Druga metaanaliza, będąca uaktualnieniem dla 2002 r., dotyczyła stosowania flutikazonu w różnych dawkach (37). Zależność efektu od dawki miała w przypadku tego leku złożony charakter i podobnie jak dla beklometazonu występowała w przypadku niższych dawek. Np. wzrost porannego PEF dla dawek w porównaniu z mcg/ dobę wynosił średnio 0,16 l/minutę i był nieistotny. Również wskaźnik objawów astmy i zużycie β 2 -mimetyków nie różniło się istotnie, a chrypka i zakażenia grzybicze występowały częściej. Wysokie dawki flutikazonu 2000 mcg/dobę, pozwalały jednak u chorych leczonych doustnymi GKS na większą redukcję dawki prednizolonu niż dawki mcg/dobę. I wreszcie trzecia metaanaliza będąca uaktualnieniem analizy z 2004 r. dotyczyła porównania flutikazonu z beklometazonem lub budezonidem i wykazała podobną skuteczność i profil bezpieczeństwa wszystkich leków, przy czym dotyczyło to dawek flutikazonu mniejszych o połowę w porównaniu do 2 pozostałych wziewnych GKS (38). W dawkach identycznych wagowo flutikazon wywoływał istotnie wyższą poprawę wskaźników (PEF, FEV1) przy nieco częstszym występowaniu epizodów chrypki. Kolejna metaanaliza była próbą odpowiedzi na pytanie czy u chorych na astmę, u których stwierdza się wskazania do stosowania wziewnych GKS należy najpierw stosować tylko wziewny GKS, jak to można przeczytać w wielu zaleceniach, czy od razu łączyć jego podawanie z β 2 -mimetykiem o przedłużonym działaniu (39). Analiza 80 badań dotyczących 1061 chorych na astmę wykazała, że w astmie lekkiej i średnio ciężkiej rozpoczynanie od leczenia skojarzonego nie wiążę się z bardziej ewidentnymi korzyściami w porównaniu do zastosowania tylko wziewnego GKS, przy czym obie opcje cechuje podobny stopień bezpieczeństwa. Autorzy uważają, że obecnie nie ma jeszcze wystarczających danych do zmiany obowiązujących zaleceń. Z metaanalizy Masoli i wsp. z Medical Research Institute of New Zealand, dotyczącej 12 badań obejmujących 4576 chorych wykazano, że u chorych leczonych flutikazonem w dawce 200 mcg/dobę w przypadku złej kontroli astmy lepiej włączyć do leczenia β 2 -agonistę o przedłużonym działaniu niż zwiększać dawkę flutikazonu (40). Metaanaliza Rodrigo i wsp. dotyczyła innego problemu zasadności dodawania leków antycholinergicznych do β 2 agonistów w nagłych stanach w przebiegu astmy: ostrej ciężkiej astmie oraz w astmie zagrażającej życiu u dzieci i dorosłych (41). Na podstawie spełniających wymogi 32 badań obejmujących 3611 chorych autorzy stwierdzili, że dodanie leku przeciwcholinergicznego w tak trudnej sytuacji było korzystne we wszystkich grupach wiekowych, czego wyrazem była większa poprawa obiektywnych wskaźników po upływie 1-2 godzin stosowanego leczenia skojarzonego oraz zmniejszenie częstości konieczności hospitalizacji. Natomiast uaktualnienie metaanalizy z 2002 r., tym razem na podstawie 6 badań stosowania leków przeciwcholinergicznych (ipratropium bromide) porównywanych z placebo lub stosowanymi β 2 -agonistami u,,świszczących dzieci poniżej 2 roku życia, nie brzmi już tak optymistycznie (42). Nie wykazano bowiem istotnych korzyści z dołączenia leku przeciwcholinergicznego, co autorzy tłumaczą różnymi przyczynami świstów u małych dzieci, w tym szczególnie częstej, jaką jest infekcja wirusowa. Od kilku lat spore zainteresowanie budzi stosowanie siarczanu magnezu w leczeniu astmy. Zastosowaniu wziewów siarczanu magnezu w leczeniu zaostrzeń astmy dotyczy metaanaliza badaczy kanadyjskich pod kierunkiem Blitza i wsp. oparta na 6 badaniach porównujących takie postępowanie (nebulizacja), w niektórych badaniach połączone z jednoczesnym stosowaniem β 2 -mimetyków w odniesieniu do stosowaniem wyłącznie β 2 -mimetyków (43). Choć badania istotnie różniły się pod względem jakości, to wykazano, że dołączenie siarczanu magnezu miało korzystny wpływ na poprawę parametrów funkcji płuc i częstość hospitalizacji. Wobec obecnych zapisów w stanowisku GINA, nie były zaskoczeniem wnioski z metaanalizy badaczy z Hong Kongu dotyczącej stosowania dożylnych postaci siarczanu magnezu w skojarzeniu z β 2 -agonistami lub systemowo podawanymi GKS w zaostrzeniach ciężkiej astmy u dzieci, którą wykonano na podstawie 5 badań obejmujących 182 dzieci (44). Korzystny efekt takiego postępowania wyrażał się mniejszym wskaźnikiem konieczności hospitalizacji, większą poprawą wskaźników spirometrycznych oraz zmniejszeniem wskaźnika objawów astmy. Raczej korzystne okazało się dożylne stosowanie aminofiliny u dzieci w przypadku ostrej ciężkiej astmy (45). Badacze szkoccy z Dumfries and Galloway Royal Infirmary 1/2006 ALERGIA 9
6 dokonali uaktualnienia metaanalizy z 2001 r. tym razem na podstawie 7 badań obejmujących 380 chorych dzieci. Dodanie aminofiliny powodowało szybszą poprawę wartości PEF, nie zapobiegało jednak konieczności hospitalizacji, ale nie wywoływało istotnie częściej hipokaliemii, bólów głowy, drżenia i zaburzeń rytmu serca. Sporym minusem takiego leczenia było aż 3-krotnie zwiększenie częstości występowania wymiotów. Metaanalizy i artykuły przeglądowe dotyczyły też problemu miejsca leków przeciwlekukotrienowych w leczeniu astmy (46, 47). Diamant i wsp. z Centre for Human Drug Research w Leiden oceniając współczesne zasady leczenia astmy, które jako podstawę przyjmują stosowanie wziewnych GKS podkreślili, że w przypadku niezadowalającej kontroli istnieją dwa zasadnicze wyjścia dołączenie β 2 -mimetyku o przedłużonym działaniu, co skutkuje poprawą w zakresie obiektywnych parametrów czynności płuc, lub dołączenie leku przeciwleukotrienowego, co skutkuje zwiększeniem działania przeciwzapalnego (46). Obie drogi mają zatem zalety, tylko którą wybrać? Odpowiedź znaleźć można w metaanalizie Rama i wsp., dotyczącej 8 z 12 wstępnie wytypowanych badań obejmujących w efekcie prawie 6 tys. chorych, którym w przypadku stosowania mcg/dobę beklometazonu lub ekwiwalentnej dawki innego wziewnego GKS, podawano montelukast lub zafirlukast albo formoterol lub salmeterol. Autorzy wykazali, że w takiej sytuacji lepiej wybrać β 2 -agonistę o przedłużonym działaniu (47). Taki wybór skutkuje zmniejszeniem ryzyka zaostrzeń astmy, większą poprawą w zakresie: porannego i wieczornego PEF, FEV1, liczby dni wolnych od objawów, zmniejszenia stosowania β 2 -mimetyków o krótkotrwałym działaniu, większa poprawą wskaźnika objawów astmy i jakości życia chorych oraz rzadszym odstąpieniem od leczenia. Oba sposoby nie różniły się pod względem skali działań niepożądanych Ciekawa praca Davisa i wsp. z Division of Respiratory Medicine, Department of Medicine, University of Saskatchewan odnosiła się do wpływu leków przeciwhistaminowych i przeciwleukotrienowych na wczesną fazę reakcji oskrzeli po wziewnym podaniu alergenu uczulajacego u 10 chorych na astmę lekką i średnio-ciężką (48). Wykazano, że wbrew teoretycznym przesłankom, desloratadyna w dawce 5 mg/dobę, w odróżnieniu od montelukastu w dawce 10 mg/dobę, nie miała istotnego wpływu na wczesną fazę takiej reakcji. Mimo takiej oceny desloratadyny montelukast, który również wbrew oczekiwaniom istotnie zwiększał dawkę alergenu konieczną do uzyskania założonego efektu (PC20) aż 4,8 razy, podawany łącznie z desloratadyną zwiększał tę dawkę aż 8,9 razy. Takie wyniki potwierdzają słuszność stanowiska, że leki przeciwhistaminowe nie powinny być stosowane w monoterapii astmy, mogą zaś być cennym uzupełnieniem jej kompleksowego leczenia. Zwracają też uwagę, że działanie leków przecwleukotrienowych nie musi ograniczać się tyko do późnej fazy reakcji oskrzeli. Metaanaliza Bousqueta i wsp. z Hopital Arnaud de Villeneuve w Montpellier dotycząca stosowania omalizumabu (przeciwciała anty-ige) u 2511 chorych, z których 93% chorowało na astmę ciężką wg klasyfikacji GINA 2002 potwierdziła celowość stosowania tego leku u takich chorych (49). M.in. zmniejszał on u takich chorych o 38% częstość występowania zaostrzeń astmy i o 47% częstość doraźnych interwencji. Być może oczekiwane w naszym kraju wdrożenie programu leczenia omalizumabem astmy ciężkiej pozwoli nam na uzyskanie własnych doświadczeń w tym zakresie. Inna metaanaliza, wykonana na podstawie 3 kontrolowanych badań, potwierdziła celowość stosowania antybiotyków makorolidowych w leczeniu zakażeń u chorych na astmę i cystic fibrosis, dwu stanów cechujących się przewlekłym zapaleniem dróg oddechowych i ich przebudową (50). Leki te w niewielkim stopniu redukowały eozynofilię u chorych na astmę, a u chorych na cystis fibrosis w niewielkim stopniu poprawiały wskaźniki funkcji płuc. Autorzy sugerują konieczność dalszych badań nad takim zastosowaniem makrolidów. Immunoterapia alergenowa Rok 2005 przyniósł kilkadziesiąt prac świadczących o stałym postępie w zakresie ITA (51), 2 stanowiska co do odczulania na jady owadów (16, 17), jak również kilka metaanaliz dotyczących wartości nowej metody podawania szczepionki drogą podjęzykową (52, 53, 54). Badania Jutla i wsp., dotyczące kontrolowanego placebo stosowania mieszanki 5 rekombinowanych alergenów pyłków traw wykazały, że tego rodzaju, wynikające z teoretycznych przesłanek podejście, cechuje się skutecznością u chorych na alergiczne nieżyty nosa i spojówek z towarzyszącą astmą lub nie, co miało swój wyraz w spadku wskaźnika objawów i zużycia leków oraz poprawie jakości życia (51). Chorzy reagowali silnym wzrostem surowiczych stężeń IgG1 i IgG4, zatem zastosowane alergeny rekombinowane cechuje odpowiednio silna immunogenność, a o skuteczności pośrednio mógł świadczyć wzrost poziomów IL-10. Wniosek o rozważnym zalecaniu metody podjęzykowej ITA u dzieci wynika z 2 metaanaliz. Pierwsza z nich, opublikowana przez Wilsona i wsp. wykazała, że choć metoda ta generalnie była skuteczna, to w podgrupie dzieci chorych na alergiczny nieżyt nosa nie stwierdzono skuteczności wyższej od placebo w zakresie redukowania objawów i zużycia leków. Jest to ważny sygnał, ponieważ właśnie dzieciom zaleca się coraz częściej tą metodę z uwagi na obawy przed wstrzyknięciami metoda klasyczną (52). Do metaanalizy wybrano 22 kontrolowane badania opublikowane do 2002 r., w tym 5 badań u dzieci, obejmujące w sumie 979 chorych, znalezione w Cochrane Controlled Clinical Trials Register, Medline ( ), Embase ( ) i Scisearch, porównujące metody podjęzykowe (krople i tabletki) z placebo, w tym: 6 dotyczących roztoczy kurzu domowego, 5 pyłków traw, 5 alergenu Parietaria, 2 pyłku oliwki i po jednej 10 ALERGIA 1/2006
7 pyłków drzew, ambrozji, cyprysa i alergenu kota. Osiem badań trwało krócej niż 6 miesięcy, 10 badań 6-12 miesięcy a 4 badania dłużej niż 12 miesięcy. Wiarygodność wniosków ogranicza stosunkowo krótki czas ITA, jak również mała liczebność analizowanej grupy dzieci. Jednak podobnie wnioski wynikają z innej metaanalizy wykonanej przez Olaguibel i wsp. z Seccion de Alergologia, Hospital Virgen del Camino w Pamplonie, którzy przeanalizowali bazy Medline, Embase, ISI i Cochrane Central Register of Controlled Trials pod kątem badań skuteczności metody podjęzykowej u dzieci poniżej 14 roku życia chorych na alergiczną astmę i alergiczny nieżyt nosa i spojówek (53). Wybrano 7 badań, w których uczestniczyło 256 dzieci (129 leczonych i 127 w grupie placebo placebo), a statystycznie istotną poprawę obserwowano tylko w zakresie objawów astmy i zużycia leków, natomiast wskaźniki objawów nieżytu nosa i zapalenia spojówek nie ulegały istotnej poprawie. Zatem wydaje się, że ostrożność w zalecaniu tej metody ITA, szczególnie u dzieci jest obecnie uzasadniona, choć możliwe że dalsze badania dostarczą dowodów na zmianę tego stanowiska. W badaniu Enrique i wsp. z Allergy Department, Hospital General de Castellon w Castellon w Hiszpanii podjęto bardzo ciekawy, budzący wiele kontrowersji, problem skuteczności ITA w alergii pokarmowej i to przy użyciu doustnych szczepionek (54). Wyniki badań sugerują wyższą niż w przypadku placebo skuteczność metody podjęzykowej w przypadku klinicznie istotnego uczulenia na orzechy laskowe (objawy w wywiadzie, dodatnie testy skórne i dodatnia próba doustnej prowokacji). Badanie dotyczyło 23 chorych randomizowanych do grupy leczonych aktywnie lub placebo i miało charakter podwójnie ślepej próby trwającej stosunkowo krótko od 8 do 12 tygodni, po upływie których wykonywano ponownie próbę doustnej prowokacji. Średnia prowokująca dawka orzechów istotnie wrastała w grupie leczonych aktywnie, z 2,29 do 11,56 g (w grupie placebo z 3,49 do 4,14), a 20 g orzechów laskowych mogło bezpiecznie spożyć 50% aktywnie leczonych i tylko 9 % w grupie placebo. W grupie aktywnie leczonych stwierdzono też wzrost stężeń swoistych IgG4 i IL-10 w surowicy. Reakcje systemowe były rzadkie i wystąpiły tylko w 0,2% podań szczepionki. Jeśli wyniki tych badań zostałyby potwierdzone zyskalibyśmy metodę skutecznego postępowania w tym coraz poważniejszym z uwagi na obecność orzechów w przetworzonej żywności problemie. Atopowe zapalenie skóry W problematyce związanej z atopowym zapaleniem skóry dominowały analizy skuteczności i bezpieczeństwa stosowania dwóch nowowprowadzonych leków immunomodulujacych, inhibitorów kalcyneuryny pimekrolimusu i takrolimusu (9, 10, 11, 55). Metaanaliza Ashcroft i wsp. ze School of Pharmacy and Pharmaceutical Sciences, University of Manchester, potwierdziła ich skuteczność większą niż placebo, jednak podkreśla też, że w porównaniu z miejscowo stosowanymi GKS doświadczenia są tu krótkie i dlatego nie są jeszcze znane wszystkie wskaźniki decydujące o bezpieczeństwie nowych leków (55). Obecne metaanalizy mogą dotyczyć już, co najmniej 25 badań stosowania pimekrolimusu i takrolimusu u ok. 5 tysięcy chorych na atopowe zapalenie skóry. Takrolimus 0,1% był równie skuteczny jak średnio silne miejscowe GKS i np. bardziej skuteczny niż 1% acetonie hydrokortyzonu. Takrolimus 3% działał słabiej niż 1% maślan hydrokortyzonu, a pimekrolimus słabiej niż 0,1% walerian betametazonu. Oba leki częściej niż miejscowe GKS powodowały podrażnienie skóry. Siłę działania takrolimusu oceniono na zbliżoną do działania silnie działających GKS i wg autorów powinien on być stosowany w postaciach atopowego zapalenia skóry opornych na miejscowe GKS, choć nie ma jeszcze wystarczających danych, co do skuteczności tych leków w takich sytuacjach. Sugestię o możliwości promowania przez pimekrolimus zachorowań na różnego typu nowotwory nie zostały potwierdzone, choć sprawa wydaje się być nie zakończona i lek ten będzie monitorowany w tym zakresie. Nietolerancja heparyny Praktyczny problem poruszała analiza badaczy z Division of Vascular Medicine, Department of Internal Medicine, University Hospital z Frankfurtu (56). Odnosiła się ona do coraz częściej spotykanego, mającego różną manifestację kliniczną, problemu nietolerancji heparyny. Wymienieni autorzy przeanalizowali opisane w piśmiennictwie w latach stosowanie u 49 ciężarnych, w przebiegu 51 ciąż zagrożonych ostrymi zespołami zakrzepowymi lub zakrzepicą żylną na podstawie takich epizodów w wywiadzie, jednego z heparynoidów danaparoidu w dawce początkowej j. przez średnio 10 tygodni. Lek ten zastąpił podawanie heparyny w 32 ciążach z powodu poheparynowej małopłytkowości, a w 19 z powodu różnego typu zmian skórnych wyidukowanych heparyną. W przypadku 37 ciąż, które zakończyły się urodzeniem zdrowych dzieci nie było potrzeby przerwania leczenia, potrzeba taka zaistniała w pozostałych 14, w tym w 3 uznano, że nie było konieczne kontynuowanie dalszego leczenia, a w 11 z powodu działań niepożądanych: reakcji krzyżowych z heparyną (u 4 ciężarnych z małopłytkowością i u 5 ze zmianami skórnymi) oraz nadmiernych krwawień. Obserwowano 3 zgony płodów, jednak były one wynikiem zaburzeń, które wystąpiły jeszcze przed podaniem leku. H e p a r y n o i d y s ą p r o d u k t a m i u b o c z n y m i powstającymi w procesie oczyszczania heparyny. Zostały wyizolowane i okazało się, że mają podobne działanie do heparyn drobnocząsteczkowych. Są one już dostępne w Europie, ich zastosowanie jest podobne jak heparyn drobnocząsteczkowych, przy czym mają wyraźną przewagę nad heparynami, bowiem bardzo rzadko obserwowano po ich zastosowaniu trombocytopenię wikłającą się zakrzepicą. Wydaje się, że mogą stanowić dobra alternatywę u osób nadwrażliwych na heparynę, zwłaszcza w takich okolicznościach jakich dotyczyło omówione badanie. Piśmiennictwo na str. 29 1/2006 ALERGIA 11
12 SQ-HDM Grupa farmakoterapeutyczna: Wyciągi alergenowe, kurz domowy; Kod ATC: V01AA03
SUBSTANCJA CZYNNA (INN) GRUPA FARMAKOTERAPEUTYCZNA (KOD ATC) PODMIOT ODPOWIEDZIALNY NAZWA HANDLOWA PRODUKTU LECZNICZEGO, KTÓREGO DOTYCZY PLAN ZARZĄDZANIA RYZYKIEM 12 SQ-HDM Grupa farmakoterapeutyczna:
Bardziej szczegółowo1.1. Słowo wstępne Patofizjologia w aspekcie historycznym Diagnostyka Leczenie... 3
Spis treści 1. Kamienie milowe postępu wiedzy o patofizjologii i leczeniu astmy w XX wieku 1 1.1. Słowo wstępne......................... 1 1.2. Patofizjologia w aspekcie historycznym............ 1 1.3.
Bardziej szczegółowoAstma oskrzelowa. Zapalenie powoduje nadreaktywność oskrzeli ( cecha nabyta ) na różne bodźce.
Astma oskrzelowa Astma jest przewlekłym procesem zapalnym dróg oddechowych, w którym biorą udział liczne komórki, a przede wszystkim : mastocyty ( komórki tuczne ), eozynofile i limfocyty T. U osób podatnych
Bardziej szczegółowopteronyssinus i Dermatophagoides farinae (dodatnie testy płatkowe stwierdzono odpowiednio u 59,8% i 57,8% pacjentów) oraz żółtko (52,2%) i białko
8. Streszczenie Choroby alergiczne są na początku XXI wieku są globalnym problemem zdrowotnym. Atopowe zapalenie skóry (AZS) występuje u 20% dzieci i u ok. 1-3% dorosłych, alergiczny nieżyt nosa dotyczy
Bardziej szczegółowoKOMPLEKSOWA AMBULATORYJNA OPIEKA SPECJALISTYCZNA NAD PACJENTEM Z ALERGIĄ LECZONYM IMMUNOTERAPIĄ
KOMPLEKSOWA AMBULATORYJNA OPIEKA SPECJALISTYCZNA NAD PACJENTEM Z ALERGIĄ LECZONYM IMMUNOTERAPIĄ Charakterystyka problemu zdrowotnego Alergia uznawana jest za chorobę cywilizacyjną XX wieku. W wielu obserwacjach
Bardziej szczegółowoSpis treści. 1. Historia astmy Wacław Droszcz 1. 2. Definicja i podział astmy Wacław Droszcz 37
Spis treści 1. Historia astmy Wacław Droszcz 1 1.1. Słowo wstępne... 1 1.2. Okres dawny... 1 1.3. Średniowiecze i czasy nowożytne... 2 1.4. Wiek XIX i XX... 4 1.4.1. Obraz kliniczny... 5 1.4.2. Badania
Bardziej szczegółowoPraca specjalizacyjna
Praca specjalizacyjna N owe leki stosowane w przewlekłej obturacyjnej chorobie płuc i astmie Kamil Kiaszewicz Farmacja Apteczna Opiekun Specjalizacji Anna Kozłowska Wstęp Przewlekła obturacyjna choroba
Bardziej szczegółowoDraft programu Sympozjum Alergii na Pokarmy 2015
20.03.2015 Piątek GODZ. 12.50 13.00 GODZ. 13.00 14.30 Ceremonia Inauguracyjna Sesja Inauguracyjna Alergia pokarmowa w 2015 roku co dalej? 1. Czy rzeczywiście nastąpił wzrost alergii pokarmowych, 13.00-13.30
Bardziej szczegółowoWst p Jerzy Kruszewski... 15 PiÊmiennictwo... 18. Rozdzia 1. Immunologiczne podstawy patogenezy chorób alergicznych Krzysztof Zeman...
Spis treêci Wst p Jerzy Kruszewski....................... 15 PiÊmiennictwo........................... 18 Rozdzia 1. Immunologiczne podstawy patogenezy chorób alergicznych Krzysztof Zeman.....................
Bardziej szczegółowoLECZENIE CIĘŻKIEJ ASTMY ALERGICZNEJ IGE ZALEŻNEJ (ICD-10 J 45.0) ORAZ CIĘŻKIEJ ASTMY EOZYNOFILOWEJ (ICD-10 J 45)
Załącznik B.44. LECZENIE CIĘŻKIEJ ASTMY ALERGICZNEJ IGE ZALEŻNEJ (ICD-10 J 45.0) ORAZ CIĘŻKIEJ ASTMY EOZYNOFILOWEJ (ICD-10 J 45) ZAKRES ŚWIADCZENIA GWARANTOWANEGO ŚWIADCZENIOBIORCY 1. Leczenie ciężkiej
Bardziej szczegółowoLECZENIE CIĘŻKIEJ ASTMY ALERGICZNEJ IGE ZALEŻNEJ (ICD-10 J 45.0) ORAZ CIĘŻKIEJ ASTMY EOZYNOFILOWEJ (ICD-10 J 45)
Załącznik B.44. LECZENIE CIĘŻKIEJ ASTMY ALERGICZNEJ IGE ZALEŻNEJ (ICD-10 J 45.0) ORAZ CIĘŻKIEJ ASTMY EOZYNOFILOWEJ (ICD-10 J 45) ZAKRES ŚWIADCZENIA GWARANTOWANEGO ŚWIADCZENIOBIORCY 1. Leczenie ciężkiej
Bardziej szczegółowoPROGRAM SZCZEGÓŁOWY Piątek 23 kwietnia 2010 r.
PROGRAM SZCZEGÓŁOWY Piątek 23 kwietnia 2010 r. Warsztaty Szkoleniowe V 7.15 8.45 Warsztaty spirometryczne Sesja B Sala 3/5 Warsztaty organizowane w ramach grantu naukowo szkoleniowego przyznanego przez
Bardziej szczegółowoPrzewodnik postępowania ambulatoryjnego w przewlekłej obturacyjnej chorobie płuc (POChP)
Przewodnik postępowania ambulatoryjnego w przewlekłej obturacyjnej chorobie płuc (POChP) Na podstawie Światowej strategii rozpoznawania, leczenia i prewencji przewlekłej obturacyjnej choroby płuc GLOBAL
Bardziej szczegółowoLECZENIE CIĘŻKIEJ ASTMY ALERGICZNEJ IGE ZALEŻNEJ (ICD-10 J 45.0) ORAZ CIĘŻKIEJ ASTMY EOZYNOFILOWEJ (ICD-10 J 45)
Załącznik B.44. LECZENIE CIĘŻKIEJ ASTMY ALERGICZNEJ IGE ZALEŻNEJ (ICD-10 J 45.0) ORAZ CIĘŻKIEJ ASTMY EOZYNOFILOWEJ (ICD-10 J 45) ZAKRES ŚWIADCZENIA GWARANTOWANEGO ŚWIADCZENIOBIORCY 1. Leczenie ciężkiej
Bardziej szczegółowoLECZENIE CIĘŻKIEJ ASTMY ALERGICZNEJ IGE ZALEŻNEJ (ICD-10 J 45.0) ORAZ CIĘŻKIEJ ASTMY EOZYNOFILOWEJ (ICD-10 J 45)
Załącznik B.44. LECZENIE CIĘŻKIEJ ASTMY ALERGICZNEJ IGE ZALEŻNEJ (ICD-10 J 45.0) ORAZ CIĘŻKIEJ ASTMY EOZYNOFILOWEJ (ICD-10 J 45) ZAKRES ŚWIADCZENIA GWARANTOWANEGO ŚWIADCZENIOBIORCY 1. Leczenie ciężkiej
Bardziej szczegółowoDługotrwałe efekty immunoterapii alergenowej.
Długotrwałe efekty immunoterapii alergenowej. Prof. dr hab. n. med. Krzysztof Kowal Klinika Alergologii i Chorób Wewnętrznych Zakład Alergologii i Immunologii Doświadczalnej UM Białystok T E R A P I A
Bardziej szczegółowoAstma trudna w leczeniu czy możemy bardziej pomóc choremu? Maciej Kupczyk Klinika Chorób Wewnętrznych, Astmy i Alergii, Uniwersytet Medyczny w Łodzi
Astma trudna w leczeniu czy możemy bardziej pomóc choremu? Maciej Kupczyk Klinika Chorób Wewnętrznych, Astmy i Alergii, Uniwersytet Medyczny w Łodzi Astma trudna do leczenia CIĘŻKA UMIARKO WANA ŁAGODNA
Bardziej szczegółowoCzy to nawracające zakażenia układu oddechowego, czy może nierozpoznana astma oskrzelowa? Zbigniew Doniec
Czy to nawracające zakażenia układu oddechowego, czy może nierozpoznana astma oskrzelowa? Zbigniew Doniec Klinika Pneumonologii, Instytut Gruźlicy i Chorób Płuc OT w Rabce-Zdroju Epidemiologia Zakażenia
Bardziej szczegółowoSZCZEPIENIA OCHRONNE U DOROSŁYCH lek. Kamil Chudziński Klinika Anestezjologii i Intensywnej Terapii CSK MSW w Warszawie 10.11.2015 Szczepionki Zabite lub żywe, ale odzjadliwione drobnoustroje/toksyny +
Bardziej szczegółowoAstma u dzieci zalecenia Światowej Inicjatywy Zwalczania Astmy (GINA) 2006
Astma u dzieci zalecenia Światowej Inicjatywy Zwalczania Astmy (GINA) 2006 Asthma in children and Global Initiative for Asthma (GINA) 2006 guidelines Andrzej Bant S t r e s z c z e n i e Astma oskrzelowa
Bardziej szczegółowoPodobieństwa i różnice alergenowej immunoterapii podskórnej i podjęzykowej
Podobieństwa i różnice alergenowej immunoterapii podskórnej i podjęzykowej Similarities and differences between subcutaneous and sublingual immunotherapy T E R A P I A S U M M A R Y Subcutaneous (SCIT)
Bardziej szczegółowoRada Przejrzystości. Agencja Oceny Technologii Medycznych
Agencja Oceny Technologii Medycznych Rada Przejrzystości Stanowisko Rady Przejrzystości nr 29/2012 z dnia 11 czerwca 2012 r. w sprawie zasadności finansowania środka spożywczego specjalnego przeznaczenia
Bardziej szczegółowoPostępowanie w astmie oskrzelowej - współczesność i perspektywy
Problemy kliniczne w alergii i astmie 13 Prof. zw. dr hab. med. Marek L. Kowalski Lek. med. Barbara Bieńkiewicz Katedra i Zakład Immunologii Klinicznej, Ośrodek Diagnostyki i Leczenia Astmy i Alergii Uniwersytetu
Bardziej szczegółowoStosowanie preparatu BioCardine900 u chorych. z chorobą wieńcową leczonych angioplastyką naczyń
Jan Z. Peruga, Stosowanie preparatu BioCardine900 u chorych z chorobą wieńcową leczonych angioplastyką naczyń wieńcowych II Katedra Kardiologii Klinika Kardiologii Uniwersytetu Medycznego w Łodzi 1 Jednym
Bardziej szczegółowoASTMA IMMUNOLOGIA KLINICZNA ŁÓDŹ,
XVI Konferencja Naukowo-Szkoleniowa ALERGIA ASTMA IMMUNOLOGIA KLINICZNA ŁÓDŹ, 8-10 czerwca 2017 r. pod patronatem POLSKIEGO TOWARZYSTWA ALERGOLOGICZNEGO Miejsce: Centrum Konferencyjno-Wystawiennicze EXPO
Bardziej szczegółowoVI.2 Podsumowanie planu zarządzania ryzykiem dotyczącego produktu leczniczego Omnisolvan przeznaczone do publicznej wiadomości
VI.2 Podsumowanie planu zarządzania ryzykiem dotyczącego produktu leczniczego Omnisolvan przeznaczone do publicznej wiadomości VI.2.1 Omówienie rozpowszechnienia choroby Nadmierne wydzielanie śluzu w drogach
Bardziej szczegółowoDr n. med. Anna Prokop-Staszecka Dyrektor Krakowskiego Szpitala Specjalistycznego im. Jana Pawła II
Dr n. med. Anna Prokop-Staszecka Dyrektor Krakowskiego Szpitala Specjalistycznego im. Jana Pawła II Przewodnicząca Komisji Ekologii i Ochrony Powietrza Rady Miasta Krakowa Schorzenia dolnych dróg oddechowych
Bardziej szczegółowoPRESYMPOZJUM Expert Meeting Spotkanie naukowe. SALA WISŁA Rola flory bakteryjnej w rozwoju astmy i innych chorób alergicznych
Środa, 21 września 2016 r. 12.00 19.30 PRESYMPOZJUM Expert Meeting Spotkanie naukowe 19.30 20.30 WYKŁAD INAUGURACYJNY Rola flory bakteryjnej w rozwoju astmy i innych chorób alergicznych Wykład organizowany
Bardziej szczegółowoStandardy leczenia astmy -czy GINA zgadza się z NFZ?
Standardy leczenia astmy -czy GINA zgadza się z NFZ? Marta Krawiec Klinika Pneumonologii i Alergologii Wieku Dziecięcego Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego Kierownik Kliniki prof. dr hab. n. med. Marek
Bardziej szczegółowoImmunoterapia alergenowa u chorych na astm
Immunoterapia alergenowa u chorych na astm Dr hab. n. med. Krzysztof Kowal Klinika Alergologii i Chorób Wewnętrznych UM Białystok Kierownik Kliniki: Prof dr hab. n. med. Anna Bodzenta-Łukaszyk T E R A
Bardziej szczegółowoZbigniew Doniec. Ocena skuteczności i tolerancji leczenia salmeterolem w przewlekłej obturacyjnej chorobie płuc i astmie oskrzelowej
Zbigniew Doniec Ocena skuteczności i tolerancji leczenia salmeterolem w przewlekłej obturacyjnej chorobie płuc i astmie oskrzelowej Klinika Pneumonologii Instytut Gruźlicy i Chorób Płuc, Oddział Terenowy
Bardziej szczegółowoKiedy lekarz powinien decydować o wyborze terapii oraz klinicznej ocenie korzyści do ryzyka stosowania leków biologicznych lub biopodobnych?
Kiedy lekarz powinien decydować o wyborze terapii oraz klinicznej ocenie korzyści do ryzyka stosowania leków biologicznych lub biopodobnych? prof. dr hab. med.. Piotr Fiedor Warszawski Uniwersytet Medyczny
Bardziej szczegółowoPneumonologia przez przypadki zalecenia diagnostyczno-terapeutyczne
Pneumonologia przez przypadki zalecenia diagnostyczno-terapeutyczne 29-30 września 2017 roku Centralny Szpital Kliniczny MSW w Warszawie Centrum Konferencyjne ul. Wołoska 137 02-507 Warszawa Kierownictwo
Bardziej szczegółowoPROBIOTYKI panaceum dla noworodka ZALECAĆ CZY NIE
PROBIOTYKI panaceum dla noworodka ZALECAĆ CZY NIE Dr hab.n.med. Andrea Horvath Klinika Pediatrii WUM Czy to są probiotyki? Żywe bakterie kiszonki jogurt naturalny kwas chlebowy Mikroorganizmy Organizm
Bardziej szczegółowoNadwrażliwość czy alergia na leki?
Nadwrażliwość czy alergia na leki? Alicja Grzanka Katedra i Oddział Kliniczny Chorób Wewnętrznych, Dermatologii i Alergologii w Zabrzu Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach Nadwrażliwość czy alergia?
Bardziej szczegółowo4. Wyniki streszczenie Komunikat
4. Wyniki streszczenie Komunikat Aby przygotować powyższe zestawienia objęliśmy programem ponad 22.700 osób w 9 regionach kraju, z czego prawie ¼ przeszła szczegółowe badania lekarskie. Program ten jest
Bardziej szczegółowoPROFIALKTYKA GRYPY W GMINIE CZAPLINEK W LATACH
PROFIALKTYKA GRYPY W GMINIE CZAPLINEK W LATACH 2010-2016 CO WARTO WIEDZIEĆ O GRYPIE Każdego roku na całym świecie zaraża się 5-10% populacji osób dorosłych i 20-30%dzieci Wirusy grypy ludzkiej łatwiej
Bardziej szczegółowo3 MAJA MIĘDZYNARODOWY DZIEŃ ASTMY I ALERGII
3 MAJA MIĘDZYNARODOWY DZIEŃ ASTMY I ALERGII Astma jest przewlekłą chorobą zapalną dróg oddechowych, charakteryzującą się nawracającymi atakami duszności, kaszlu i świszczącego oddechu, których częstotliwość
Bardziej szczegółowoOdczulanie na jad osy i pszczoły
Odczulanie na jad osy i pszczoły Oddział Immunologii Broszura informacyjna dla pacjentów Wstęp Niniejsza broszura przeznaczona jest dla osób uczulonych na jad pszczoły i osy. Zawiera ona informacje na
Bardziej szczegółowoAneks II. Wnioski naukowe
Aneks II Wnioski naukowe 8 Wnioski naukowe Solu-Medrol 40 mg, proszek i rozpuszczalnik do sporządzania roztworu do wstrzykiwań (zwany dalej Solu-Medrol ) zawiera metyloprednisolon i (jako substancję pomocniczą)
Bardziej szczegółowoAneks I. Wnioski naukowe i podstawy zmiany warunków pozwolenia (pozwoleń) na dopuszczenie do obrotu
Aneks I Wnioski naukowe i podstawy zmiany warunków pozwolenia (pozwoleń) na dopuszczenie do obrotu 1 Wnioski naukowe Uwzględniając raport oceniający komitetu PRAC w sprawie okresowych raportów o bezpieczeństwie
Bardziej szczegółowoVENTOLIN. Salbutamol w aerozolu pod ciśnieniem. Pojemnik zawiera 200 dawek po 100 ~Lgsalbutamolu. Lek jest uwalniany za pomocą specjalnego dozownika.
VENTOLIN areozol VENTOLIN Salbutamol w aerozolu pod ciśnieniem. Pojemnik zawiera 200 dawek po 100 ~Lgsalbutamolu. Lek jest uwalniany za pomocą specjalnego dozownika. Ventolin w postaci aerozolu zaleca
Bardziej szczegółowoLECZENIE PRZEWLEKŁEJ BIAŁACZKI SZPIKOWEJ (ICD-10 C 92.1)
Załącznik B.14. LECZENIE PRZEWLEKŁEJ BIAŁACZKI SZPIKOWEJ (ICD-10 C 92.1) ŚWIADCZENIOBIORCY 1. Leczenie przewlekłej białaczki szpikowej u dorosłych imatinibem 1.1 Kryteria kwalifikacji Świadczeniobiorcy
Bardziej szczegółowoPodstawy leczenia PCD
Podstawy leczenia PCD Henryk Mazurek Klinika Pneumonologii i Mukowiscydozy IGiChP OT w Rabce - Zdroju Podstawy leczenia Brak badań wykonanych wg EBM w PCD Zasady leczenia proponowane wg doświadczeń w innych
Bardziej szczegółowoGRYPA JAK ZAPOBIEC ZAKAŻENIOM GRYPY?
Powiatowa Stacja Sanitarno Epidemiologiczna w m. st. Warszawie ul. Kochanowskiego 21,, ul. Cyrulików 35; tel. 22/311-80-07 08; e-mail: oswiatazdrowotna@pssewawa.pl GRYPA JAK ZAPOBIEC ZAKAŻENIOM GRYPY?
Bardziej szczegółowoChoroby układu oddechowego wśród mieszkańców powiatu ostrołęckiego
Choroby układu oddechowego wśród mieszkańców powiatu ostrołęckiego Podczas akcji przebadano 4400 osób. Na badania rozszerzone skierowano ok. 950 osób. Do tej pory przebadano prawie 600 osób. W wyniku pogłębionych
Bardziej szczegółowoGRYPA CO POWINIENEŚ WIEDZIEĆ NA TEN TEMAT? CZY WYKORZYSTAŁŚ WSZYSTKIE DOSTĘPNE ŚRODKI BY USTRZEC SIĘ PRZED GRYPĄ?
GRYPA CO POWINIENEŚ WIEDZIEĆ NA TEN TEMAT? CZY WYKORZYSTAŁŚ WSZYSTKIE DOSTĘPNE ŚRODKI BY USTRZEC SIĘ PRZED GRYPĄ? ZDOBĄDŹ INFORMACJE! ZASZCZEP SIĘ! ZDOBĄDŹ OCHRONĘ! SZCZEPIONKA PRZECIW GRYPIE CZYM JEST
Bardziej szczegółowoNowy trend w terapii astmy doraźne leczenie przeciwzapalne. Maciej Kupczyk Klinika Chorób Wewnętrznych, Astmy i Alergii, Uniwersytet Medyczny w Łodzi
Nowy trend w terapii astmy doraźne leczenie przeciwzapalne Maciej Kupczyk Klinika Chorób Wewnętrznych, Astmy i Alergii, Uniwersytet Medyczny w Łodzi GINA 2017 STEP 5 STEP 4 PREFERRED CONTROLLER CHOICE
Bardziej szczegółowoClaritine. Informacje o stosowaniu: Schering-Plough/USA. Claritine' ... Q) '., ::: N
Informacje o stosowaniu: Claritine@ - tabletki i syrop Loratadyna - lek przeciwhistaminowy o przedłużonym działaniu, nie wywołujący objawów uspokojenia. Opis: każda tabletka preparatu Claritine'" zawiera
Bardziej szczegółowoWZW TYPU B CO POWINIENEŚ WIEDZIEĆ? CZY WYKORZYSTAŁEŚ WSYSTKIE DOSTĘPNE ŚRODKI ABY USTRZEC SIĘ PRZED WIRUSOWYM ZAPALENIEM WĄTROBY TYPU B?
WZW TYPU B CO POWINIENEŚ WIEDZIEĆ? CZY WYKORZYSTAŁEŚ WSYSTKIE DOSTĘPNE ŚRODKI ABY USTRZEC SIĘ PRZED WIRUSOWYM ZAPALENIEM WĄTROBY TYPU B? ZDOBĄDŹ INFORMACJE! ZASZCZEP SIĘ! ZDOBĄDŹ OCHRONĘ! szczepionka przeciw
Bardziej szczegółowoCzwartek, 25 września 2014
Czwartek, 25 września 2014 SESJA SZKOLENIOWO-NAUKOWA I 9.00 10.30 Leczenie pacjentów z chorobami drobnych dróg oddechowych jakie mamy dzisiaj możliwości? przyznanego przez firmę Chiesi Przewodniczący:
Bardziej szczegółowoPROKALCYTONINA infekcje bakteryjne i sepsa. wprowadzenie
PROKALCYTONINA infekcje bakteryjne i sepsa wprowadzenie CZĘŚĆ PIERWSZA: Czym jest prokalcytonina? PCT w diagnostyce i monitowaniu sepsy PCT w diagnostyce zapalenia dolnych dróg oddechowych Interpretacje
Bardziej szczegółowoPiotr Potemski. Uniwersytet Medyczny w Łodzi, Szpital im. M. Kopernika w Łodzi
Piotr Potemski Uniwersytet Medyczny w Łodzi, Szpital im. M. Kopernika w Łodzi VI Letnia Akademia Onkologiczna dla Dziennikarzy, Warszawa, 10-12.08.2016 1 Obserwowane są samoistne regresje zmian przerzutowych
Bardziej szczegółowoWZW TYPU B CO POWINIENEŚ WIEDZIEĆ? CZY WYKORZYSTAŁEŚ WSZYSTKIE DOSTĘPNE ŚRODKI ABY USTRZEC SIĘ PRZED WIRUSOWYM ZAPALENIEM WĄTROBY TYPU B?
SZCZEPIONKA WZW TYPU B CO POWINIENEŚ WIEDZIEĆ? CZY WYKORZYSTAŁEŚ WSZYSTKIE DOSTĘPNE ŚRODKI ABY USTRZEC SIĘ PRZED WIRUSOWYM ZAPALENIEM WĄTROBY TYPU B? ZDOBĄDŹ INFORMACJE! ZASZCZEP SIĘ! ZDOBĄDŹ OCHRONĘ!
Bardziej szczegółowoAneks III. Zmiany, które należy wprowadzić w odpowiednich punktach charakterystyki produktu leczniczego i ulotkach dla pacjenta
Aneks III Zmiany, które należy wprowadzić w odpowiednich punktach charakterystyki produktu leczniczego i ulotkach dla pacjenta Uwaga: Ta Charakterystyka Produktu Leczniczego, oznakowanie opakowań i ulotka
Bardziej szczegółowoCZWARTEK, 26 WRZEŚNIA 2013 R. OTWARCIE FORUM 16.15-16.30. SESJA INAUGURACYJNA 16.30-18.00 Astma i POChP od urodzenia na całe życie
CZWARTEK, 26 WRZEŚNIA 2013 R. OTWARCIE FORUM 16.15-16.30 SESJA INAUGURACYJNA 16.30-18.00 Astma i POChP od urodzenia na całe życie Sesja organizowana w ramach Narodowego Programu Wczesnej Diagnostyki i
Bardziej szczegółowoPromotor: prof. dr hab. Katarzyna Bogunia-Kubik Promotor pomocniczy: dr inż. Agnieszka Chrobak
INSTYTUT IMMUNOLOGII I TERAPII DOŚWIADCZALNEJ IM. LUDWIKA HIRSZFELDA WE WROCŁAWIU POLSKA AKADEMIA NAUK mgr Milena Iwaszko Rola polimorfizmu receptorów z rodziny CD94/NKG2 oraz cząsteczki HLA-E w patogenezie
Bardziej szczegółowoPodsumowanie danych o bezpieczeństwie stosowania produktu leczniczego Demezon
VI.2 VI.2.1 Podsumowanie danych o bezpieczeństwie stosowania produktu leczniczego Demezon Omówienie rozpowszechnienia choroby Deksametazonu sodu fosforan w postaci roztworu do wstrzykiwań stosowany jest
Bardziej szczegółowoLECZENIE STWARDNIENIA ROZSIANEGO (ICD-10 G 35)
Załącznik B.29. LECZENIE STWARDNIENIA ROZSIANEGO (ICD-10 G 35) ŚWIADCZENIOBIORCY 1.Kryteria kwalifikacji 1.1 Leczenia interferonem beta: 1) wiek od 12 roku życia; 2) rozpoznanie postaci rzutowej stwardnienia
Bardziej szczegółowo20.03.2015 Piątek. 1. Diagnostyka in vitro co trzeba wiedzieć 14.30-14.50. 2. Testy skórne przydatność i interpretacja 14.50-15.10
20.03.2015 Piątek GODZ. 12.50 13.00 GODZ. 13.00 14.30 Ceremonia Inauguracyjna Sesja Inauguracyjna Alergia pokarmowa w 2015 roku co dalej? Prof. Bolesław Samoliński 1. Czy rzeczywiście nastąpił wzrost alergii
Bardziej szczegółowoDZIENNIK URZĘDOWY MINISTRA ZDROWIA
DZIENNIK URZĘDOWY MINISTRA ZDROWIA Warszawa, dnia 29 października 2012 r. Poz. 77 OBWIESZCZENIE MINISTRA ZDROWIA 1) z dnia 29 października 2012 r. o sprostowaniu błędu Na podstawie art. 17 ust. 4 ustawy
Bardziej szczegółowoNazwa programu: LECZENIE PIERWOTNYCH NIEDOBORÓW ODPORNOŚCI U DZIECI
Załącznik nr 12 do zarządzenia Nr 59/2011/DGL Prezesa NFZ z dnia 10 października 2011 roku Nazwa programu: LECZENIE PIERWOTNYCH NIEDOBORÓW ODPORNOŚCI U DZIECI ICD 10 D80 w tym D80.0, D80.1, D80.3, D80.4,
Bardziej szczegółowoPYTAJ, aby uzyskać więcej informacji
PYTAJ, aby uzyskać więcej informacji Poniższe dane kontaktowe mogą być pomocne w uzyskaniu dokładniejszych informacji na temat astmy i jej leczenia. Asthma UK www.asthma.org.uk Porady telefoniczne: 0800
Bardziej szczegółowoWojanów 2008-05.23 / 24 NEBULIZACJE
Wojanów 2008-05.23 / 24 NEBULIZACJE BTS Nebulizacja domowa raport z konferencji Podawanie leków dooskrzelowych w pediatrii w leczeniu astmy Urządzenia stosowane do inhalacji w leczeniu dzieci Budesonid
Bardziej szczegółowoOstra niewydolność serca
Ostra niewydolność serca Prof. dr hab. Jacek Gajek, FESC Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu Niewydolność serca Niewydolność rzutu minutowego dla pokrycia zapotrzebowania na tlen tkanek i narządów organizmu.
Bardziej szczegółowoPROGRAM Sympozjum Alergii na Pokarmy , Bydgoszcz
PROGRAM Sympozjum Alergii na Pokarmy 2018 PIĄTEK, 23.02.2018 GODZ. 9.55 10.00 GODZ. 10.00 11.40 Otwarcie Sympozjum (podsumowanie Sympozjum) Sesja Inauguracyjna Alergia pokarmowa 2018 Prof. Maciej Kaczmarski
Bardziej szczegółowoAneks IV. Wnioski naukowe
Aneks IV Wnioski naukowe 1 Wnioski naukowe W dniu 10 marca 2016 r. Komisja Europejska została poinformowana, że niezależna grupa monitorowania danych dotyczących bezpieczeństwa zaobserwowała w trzech badaniach
Bardziej szczegółowoProponowany schemat stopniowego leczenia astmy dorosłych (GINA 2016)
Proponowany schemat stopniowego leczenia astmy dorosłych (GINA 2016) STOPIEŃ 2 STOPIEŃ 3 STOPIEŃ 4 STOPIEŃ 5 STOPIEŃ 1 Niskie dawki ICS Niskie dawki ICS/LABA Średnie lub wysokie dawki ICS/LABA Dodatkowe
Bardziej szczegółowoFARMAKOTERAPIA ASTMY OSKRZELOWEJ W CIĄŻY. Dr n. farm. Jacek Sapa KATEDRA FARMAKODYNAMIKI UJ CM
FARMAKOTERAPIA ASTMY OSKRZELOWEJ W CIĄŻY Dr n. farm. Jacek Sapa KATEDRA FARMAKODYNAMIKI UJ CM ASTMA przebieg w ciąży BEZ ZMIAN 1/3 POPRAWA 1/3 POGORSZENIE 1/3 najczęściej między 24-36 tyg. ciąży CZYNNIKI
Bardziej szczegółowoWYKŁAD 3 Agnieszka Zembroń-Łacny, Anna Kasperska
WYKŁAD 3 Agnieszka Zembroń-Łacny, Anna Kasperska Narodowego Programu Zdrowia na lata 2007-2015: zjednoczenie wysiłków społeczeństwa i administracji publicznej prowadzące do zmniejszenia nierówności i poprawy
Bardziej szczegółowoINTESTA jedyny. oryginalny maślan sodu w chronionej patentem matrycy trójglicerydowej
INTESTA jedyny oryginalny maślan sodu w chronionej patentem matrycy trójglicerydowej Dlaczego INTESTA? kwas masłowy jest podstawowym materiałem energetycznym dla nabłonka przewodu pokarmowego, zastosowanie,
Bardziej szczegółowoAnna Kłak. Korzystanie z informacji dostępnych w Internecie z zakresu zdrowia i choroby przez osoby chore na alergię dróg oddechowych i astmę
Anna Kłak Korzystanie z informacji dostępnych w Internecie z zakresu zdrowia i choroby przez osoby chore na alergię dróg oddechowych i astmę STRESZCZENIE ROZPRAWY DOKTORSKIEJ Wstęp: Świadomość pacjentów
Bardziej szczegółowo6.2. Podsumowanie planu zarządzania ryzykiem dotyczącego produktu leczniczego DUOKOPT przeznaczone do wiadomości publicznej
6.2. Podsumowanie planu zarządzania ryzykiem dotyczącego produktu leczniczego DUOKOPT przeznaczone do wiadomości publicznej 6.2.1. Podsumowanie korzyści wynikających z leczenia Co to jest T2488? T2488
Bardziej szczegółowoCIBA-GEIGY Sintrom 4
CIBA-GEIGY Sintrom 4 Sintrom 4 Substancja czynna: 3-[a-(4-nitrofenylo-)-0- -acetyloetylo]-4-hydroksykumaryna /=acenocoumarol/. Tabletki 4 mg. Sintrom działa szybko i jest wydalany w krótkim okresie czasu.
Bardziej szczegółowoNazwa programu LECZENIE NADPŁYTKOWOŚCI SAMOISTNEJ ICD - 10 D75.2 - nadpłytkowość samoistna Dziedzina medycyny: hematologia.
Załącznik nr 10 do Zarządzenia Nr 59/2011/DGL Prezesa NFZ z dnia 10 października 2011 roku Nazwa programu LECZENIE NADPŁYTKOWOŚCI SAMOISTNEJ ICD - 10 D75.2 - nadpłytkowość samoistna Dziedzina medycyny:
Bardziej szczegółowoGRYPA. Jak zapobiec zakażeniom grypy? m. st. Warszawie. Oddział Promocji Zdrowia, ul. Cyrulików 35; Powiatowa Stacja Sanitarno Epidemiologiczna w
Powiatowa Stacja Sanitarno Epidemiologiczna w m. st. Warszawie ul. Kochanowskiego 21, Oddział Promocji Zdrowia, ul. Cyrulików 35; tel. 22/311-80-07 08; e-mail: oswiatazdrowotna@pssewawa.pl GRYPA Jak zapobiec
Bardziej szczegółowoOstre infekcje u osób z cukrzycą
Ostre infekcje u osób z cukrzycą Sezon przeziębień w pełni. Wokół mamy mnóstwo zakatarzonych i kaszlących osób. Chorować nikt nie lubi, jednak ludzie przewlekle chorzy, jak diabetycy, są szczególnie podatni
Bardziej szczegółowoOcena Pracy Doktorskiej mgr Moniki Aleksandry Ziętarskiej
Prof. dr hab. n. med. Robert Słotwiński Warszawa 30.07.2018 Zakład Immunologii Biochemii i Żywienia Wydziału Nauki o Zdrowiu Warszawski Uniwersytet Medyczny Ocena Pracy Doktorskiej mgr Moniki Aleksandry
Bardziej szczegółowoPrzywrócenie rytmu zatokowego i jego utrzymanie
Przywrócenie rytmu zatokowego i jego utrzymanie Jak wspomniano we wcześniejszych artykułach cyklu, strategia postępowania w migotaniu przedsionków (AF) polega albo na kontroli częstości rytmu komór i zapobieganiu
Bardziej szczegółowoAgencja Oceny Technologii Medycznych
Agencja Oceny Technologii Medycznych Rada Przejrzystości Opinia Rady Przejrzystości nr 38/2012 z dnia 27 marca 2012 r. w sprawie objęcia refundacją budesonidu w produktach leczniczych podawanych w leczeniu
Bardziej szczegółowoCzwartek, 21 czerwca 2007
Środa, 20 czerwca 2007 Sesja inauguracyjna Alergie epidemie XXI wieku Changing trends in allergy prevalence Prof. dr Peter Burney Rola hematopoezy w zapaleniu alergicznym Prof. dr hab. med. Anna Bodzenta-Łukaszyk
Bardziej szczegółowoMinister van Sociale Zaken en Volksgezondheid
http://www.maggiedeblock.be/2005/11/18/resolutie-inzake-de-klinischebiologie/ Minister van Sociale Zaken en Volksgezondheid Obecna Minister Zdrowia Maggy de Block wraz z Yolande Avontroodt, i Hilde Dierickx
Bardziej szczegółowoSpodziewany efekt kliniczny wpływu wit. K na kość
Rola witaminy K2 w prewencji utraty masy kostnej i ryzyka złamań i w zaburzeniach mikroarchitektury Ewa Sewerynek, Michał Stuss Zakład Zaburzeń Endokrynnych i Metabolizmu Kostnego Uniwersytetu Medycznego
Bardziej szczegółowoChoroby układu oddechowego
Choroby układu oddechowego Astma, alergia i przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP) to poważne schorzenia układu oddechowego, które w XXI wieku przybrały już charakter epidemiologiczny. Astma, alergia
Bardziej szczegółowoXI Konferencja Naukowo-Szkoleniowa ALERGIA ASTMA IMMUNOLOGIA KLINICZNA ŁÓDŹ 2011
XI Konferencja Naukowo-Szkoleniowa ALERGIA ASTMA IMMUNOLOGIA KLINICZNA ŁÓDŹ 2011 Czwartek, 2 czerwca 2011 Otwarcie Konferencji 9:45-10:00 Sesja główna I 10:00-11:30 Alergia pokarmowa i anafilaksja u dzieci
Bardziej szczegółowoLeki rozkurczające mięnie gadkie Leki pobudzające receptory β-adrenergiczne Receptory β-adrenergiczne znajdują się: W obrębie mięni gadkich od tchawic
Leki stosowane w chorobach przebiegających ze skurczem oskrzeli Cele leczenia astmy Opanowanie objawów choroby (dusznoci) Zapobieganie zaostrzeniom Utrzymanie wydolnoci ukadu oddechowego na poziomie zbliżonym
Bardziej szczegółowoUCHWAŁA Nr II/25/2018 RADY GMINY KOBYLNICA z dnia 29 listopada 2018 roku
UCHWAŁA Nr II/25/2018 RADY GMINY KOBYLNICA z dnia 29 listopada 2018 roku w sprawie przyjęcia gminnego programu zdrowotnego pn.: Program Profilaktyki Zakażeń HPV w Gminie Kobylnica na lata 2019-2022 Na
Bardziej szczegółowoSepsa, wstrząs septyczny, definicja, rozpoznanie
Sepsa, wstrząs septyczny, definicja, rozpoznanie dr hab. n.med. Barbara Adamik Katedra i Klinika Anestezjologii i Intensywnej Terapii Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu Sepsa, wstrząs septyczny, definicja,
Bardziej szczegółowoBECODISK. W środku krążka znajduje się napis informujący o rodzaju leku i jego dawce.
BECODI5K BECODISK BECODISK zawiera mieszaninę mikrocząsteczek DWUPROPIONIANU BEKLOMETAZONU, które podczas inhalacji, przenikają głęboko do drzewa oskrzelowego i większych cząsteczek laktozy pozostających
Bardziej szczegółowoPewnego razu w gabinecie. Dr hab. med. Andrea Horvath Klinika Pediatrii, WUM
Pewnego razu w gabinecie. Dr hab. med. Andrea Horvath Klinika Pediatrii, WUM Pewnego razu w gabinecie Niemowlę 10.miesięczne CII PII SN; masa ur. 3600 Wywiad rodzinny bez obciążeń Pewnego razu w gabinecie
Bardziej szczegółowoAneks IV. Wnioski naukowe
Aneks IV Wnioski naukowe 1 Wnioski naukowe Od czasu dopuszczenia produktu Esmya do obrotu zgłoszono cztery przypadki poważnego uszkodzenia wątroby prowadzącego do transplantacji wątroby. Ponadto zgłoszono
Bardziej szczegółowoDr n. med. Aleksandra Szczepankiewicz. ALERGIA kwartalnik dla lekarzy Badania GWAS nowa strategia badań genetycznych w alergii i astmie.
autor(); Dr n. med. Aleksandra Szczepankiewicz Pracownia Badań Komórkowych i Molekularnych Kliniki Pneumonologii, Alergologii Dziecięcej i Immunologii Klinicznej UM w Po Kierownik Pracowni: Dr n. med.
Bardziej szczegółowoMgr inż. Aneta Binkowska
Mgr inż. Aneta Binkowska Znaczenie wybranych wskaźników immunologicznych w ocenie ryzyka ciężkich powikłań septycznych u chorych po rozległych urazach. Streszczenie Wprowadzenie Według Światowej Organizacji
Bardziej szczegółowoANEKS I. Strona 1 z 5
ANEKS I WYKAZ NAZW, POSTAĆ FARMACEUTYCZNA, MOC WETERYNARYJNYCH PRODUKTÓW LECZNICZYCH, GATUNKI ZWIERZĄT, DROGA PODANIA, PODMIOT ODPOWIEDZIALNY POSIADAJĄCY POZWOLENIE NA DOPUSZCZENIE DO OBROTU W PAŃSTWACH
Bardziej szczegółowoZałącznik nr 1 do zarządzenia Nr 53/2006 Prezesa Narodowego Funduszu Zdrowia. Program profilaktyki chorób układu krążenia
Program profilaktyki chorób układu krążenia 1 I. UZASADNIENIE CELOWOŚCI WDROŻENIA PROGRAMU PROFILAKTYKI CHORÓB UKŁADU KRĄŻENIA, zwanego dalej Programem. 1. Opis problemu zdrowotnego. Choroby układu krążenia
Bardziej szczegółowoŻylna choroba zakrzepowo-zatorowa Niedoceniany problem?
Żylna choroba zakrzepowo-zatorowa Niedoceniany problem? Żylna Choroba Zakrzepowo-Zatorowa (ŻChZZ) stanowi ważny ny, interdyscyplinarny problem współczesnej medycyny Zakrzepica żył głębokich (ZŻG) (Deep
Bardziej szczegółowoVI.2 Podsumowanie planu zarządzania ryzykiem dla produktu Zanacodar Combi przeznaczone do publicznej wiadomości
VI.2 Podsumowanie planu zarządzania ryzykiem dla produktu Zanacodar Combi przeznaczone do publicznej wiadomości VI.2.1 Omówienie rozpowszechnienia choroby Szacuje się, że wysokie ciśnienie krwi jest przyczyną
Bardziej szczegółowoEBM w farmakoterapii
EBM w farmakoterapii Dr Przemysław Niewiński Katedra i Zakład Farmakologii Klinicznej AM we Wrocławiu Katedra i Zakład Farmakologii Klinicznej AM Wrocław EBM Evidence Based Medicine (EBM) "praktyka medyczna
Bardziej szczegółowoAneks II. Wnioski naukowe i podstawy zmiany warunków pozwoleń na dopuszczenie do obrotu
Aneks II Wnioski naukowe i podstawy zmiany warunków pozwoleń na dopuszczenie do obrotu 5 Wnioski naukowe Ogólne podsumowanie oceny naukowej dotyczącej preparatu Kantos Master i produktów z nim związanych
Bardziej szczegółowo