Modele współpracy JST z NGO

Transkrypt

1 Modele współpracy JST z NGO Chronologia aktów prawnych we współpracy JST z NGO Rok Ustawa o fundacjach (Dz.U Nr 46, poz. 203 z późn. zm.) Rok Ustawa o stowarzyszeniach (Dz.U Nr 20, poz. 104 z późn. zm.) W obu ustawach brak jednak odniesień do współpracy z samorządem, a tym samym brak podstaw do budowania modelu współpracy Rok Ustawa o działalności pożytku publicznego i wolontariacie (1) Ustawa wprowadza i reguluje zasady przekazywania organizacjom pozarządowym zadań publicznych do realizacji oraz środków finansowych na pokrycie kosztów ich wykonania. Przyjęto, że współpraca będzie się odbywać na zasadach: pomocniczości, suwerenności stron, partnerstwa, efektywności, uczciwej konkurencji i jawności. Rok Ustawa o spółdzielniach socjalnych (Dz. U. z dnia r) Reguluje działanie spółdzielni socjalnych. Rok Nowelizacja ustawy o działalności pożytku publicznego i wolontariacie z Wprowadza obowiązek przyjmowania przez JST uchwał dotyczących sposobu konsultowania z radami działalności pożytku publicznego lub organizacjami pozarządowymi.

2 Modele współpracy- geneza Trójmiejski- sponsorski - obligatoryjne wydzielanie środków dla NGO, - współpraca z reprezentacją polityczną wyższego szczebla, - wyznaczanie celów Zmiany prawa Warszawski- zadaniowy - idea kontraktu z uzgadnianym podziałem środków przy uchwalaniu budżetu, - współpraca z samorządem i realizacja lokalnych zadań - współrealizacja lokalnych usług społecznych m.in. Ustawa o działalności pożytku publicznego i wolontariacie z r. (1) Obecne modele współpracy: + Utworzenie w JST stanowiska pełnomocnika ds. współpracy z NGO + konkursy grantowe + centra organizacji pozarządowych - promowanie niektórych instytucji - ograniczenia wynikające z ustawy o finansach publicznych Uwarunkowania lokalne w Warszawie- Program współpracy miasta z organizacjami pozarządowymi Rok Ustawa o działalności pożytku publicznego i wolontariacie Rok Uchwalono pierwszy program współpracy m. st. Warszawy z organizacjami pozarządowymi - Program był konsultowany (mimo iż obowiązek konsultacji wprowadzono dopiero w 2010r.). - Program aktualizowany jest co roku. - Informacja dotycząca konsultacji jest m.in. zamieszczana w portalu Urzędu m.st. Warszawy skierowanym do organizacji pozarządowych ( jest ona także rozsyłana do komisji dialogu społecznego, dzielnicowych komisji dialogu społecznego oraz organizacji z bazy aktywności społecznej. - Obecnie obowiązuje Program współpracy na rok 2013 (2) przyjęty uchwałą nr XLIII/1179/2012 Rady m.st. Warszawy z 4 października 2012 roku

3 Przykładowe płaszczyzny współpracy JST i NGO Poradnik modelowej współpracy administracji publicznej i organizacji pozarządowych wydany przez Sieć Wspierania Organizacji Pozarządowych SPLOT w 2012r (3). Określa trzy główne obszary współpracy samorządów i organizacji pozarządowych: W zakresie tworzenia polityk publicznych W zakresie realizacji zadań publicznych W zakresie tworzenia warunków do społecznej aktywności Obszary wspólnych działań w zakresie płaszczyzny tworzenia polityk publicznych (3) Diagnoza potrzeb lokalnych Wzajemne informowanie się stron współpracy o podejmowanych działaniach Współtworzenie dokumentów strategicznych i wieloletnich Konsultowanie prawa lokalnego Wdrażania polityk publicznych Monitorowanie i ewaluacja polityk

4 Polityki publiczne- przykładowe działania realizowane przez JST Władza centralna Jednostki samorządowe Przykładowe kierunki działań Pomoc społeczna - Współpraca z OPS i CPR - wsparcie finansowe - wsparcie w rozwijaniu umiejętności - działania prewencyjne Ochrona środowiska - Zarządzanie komponentami środowiska (powietrze, gleba, woda) - przeznaczanie terenów pod określone cele Przykładowe działania- wskaźniki Pomoc społeczna Ochrona środowiska Wskaźniki subiektywne Wskaźniki obiektywne Wskaźniki subiektywne Wskaźniki obiektywne Czynsz, opłaty, żywność Oszczędzanie, inwestowanie Towary luksusowe Wsparcie finansowe do uzyskania od rodziny, przyjaciół, znajomych Warunki mieszkaniowe (wielkość mieszkania, stan techniczny, wyposażenie) Średnia cena m2 mieszkania % osób żyjących poniżej granicy ubóstwa Liczba mieszkańców/ rodzin korzystających z pomocy społecznej Powody przyznawania pomocy społecznej (patologie, sytuacje losowe, inne) Liczba mieszkań na 1000 mieszkańców/ powierzchnia użytkowa na osobę Ocena czystości powietrza w miejscu zamieszkania Ocena czystości powietrza w centrum miasta Gotowość do segregowania odpadów Gotowość do wspierania organizacji społecznych Gotowość do zaangażowania w programy i akcje na rzecz ochrony środ. Zanieczyszczenie powietrza (zawartość substancji szkodliwych) Struktura terenów zielonych Ilość surowców wtórnych odzyskanych przez służby miejskie Liczba osób uczestniczących w akcjach społecznych Ilość odpadów zebranych podczas akcji typu sprzątanie świata

5 Warunki stanowiące o efektywności modelu współpracy JST z NGO Trafna diagnoza problemu przy udziale NGO (zasada partnerstwa) Uzupełnianie swojej wiedzy JST NGO (zasada pomocniczości) Podział ról i zadań współtworzenie wspólnych zespołów (zasada jawności) Szukanie wzorów wspólnych działań które pozwalają usamodzielnić organizacje Monitorowanie wskaźników Badanie czynników powodujących konieczność wsparcia Zidentyfikowanie barier Etapy w przygotowaniu strategii i programów przy czynnym udziale NGO 1. Etap przygotowawczy - ustalanie zakresu strategii - analiza i zorganizowanie interesariuszy - komunikacja społeczna 2. Etap diagnostyczny - opracowanie diagnozy - analiza SWOT - diagnozy tematyczne/ branżowe 3. Etap opracowania wstępnego strategii - wyznaczanie celów/ priorytetów - opracowanie instrumentów realizacji strategii 4. Etap opracowania końcowego strategii - korekty - uwagi 5. Etap wdrażania strategii

6 Efekty współpracy w płaszczyźnie tworzenia polityk publicznych tworzone wspólnie polityki i strategie w większym stopniu odpowiadają na potrzeby lokalnych społeczności niż te tworzone wyłącznie przez urzędników lub wyłącznie przez organizacje; organizacje pozarządowe utożsamiając się z współtworzoną polityką czy strategią, biorą za nią współodpowiedzialność; organizacje stają się silnym partnerem (sprzymierzeńcem) samorządu; w trakcie współtworzenia strategii czy polityk zawiązują się mieszane grupy robocze, których potencjał, pod warunkiem jego pielęgnowania, może zostać wykorzystany w kolejnych wspólnych działaniach, np. wdrażaniu czy ewaluacji realizacji polityk; w naturalny sposób przedstawiciele samorządu i organizacji pozarządowych zaczynają rozmawiać, rozumiejąc się coraz lepiej oraz częściej wracając do prowadzenia wspólnych działań. (4) Płaszczyzna 2. Wspólna realizacja zadań publicznych Współpraca finansowa Współpraca pozafinansowa Współpraca w partnerstwie

7 Charakterystyka obszaru współpracy finansowej Samorząd ma określone zadania do wykonania i co istotne posiada na ten cel stosowne środki, organizacje z kolei realizują działania, które i tak mieszczą się w sferze zadań publicznych trzeci sektor jest więc często najlepszym źródłem wiedzy o problemach i możliwościach ich rozwiązania. W 2009 roku, według wyników badań Stowarzyszenia Klon/Jawor, aż 81% gmin i 83% powiatów zlecało organizacjom realizację zadań publicznych (5). Poziomy współpracy - Pierwszy obszar opiera się na obowiązujących przepisach prawa, przede wszystkim Ustawy o finansach publicznych Ustawy o zamówieniach publicznych i Ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. - Drugi dotyczy praktycznych i formalnych wymogów zarządzania w administracji publicznej, w tym samorządowej. - Trzeci uwzględnia istniejące uwarunkowania kulturowe (np. tworzenie partnerstw, wspólne aplikowanie o środki zewnętrzne itp.) Stworzenie programu współpracy który określa zasady realizowania zadań Zlecanie zadań publicznych Złożenie przez organizację oferty z własnej inicjatywy (np. opieka nad dziećmi z rodzin zagrożonych wykluczeniem społecznym, poza działaniami OPS) Otwarte konkursy ofert Zadania pozakonkursowe (nie więcej niż 10 tys. zł jednorazowo, nie więcej niż 20 tys. zł rocznie na jeden podmiot, realizacja nie dłużej niż 90 dni- np. akcje typu Wigilia dla osób samotnych, zbiórka żywności itp.). Zamówienia publiczne Na gruncie prawa polskiego JST w procesie poszukiwania oferentów zgodnie z Ustawą o zamówieniach publicznych może stosować tzw. klauzulę społeczną. Wówczas można zastosować preferencje w wyborze realizatora usług bądź dostawcy towarów, zatrudniającego osoby z kręgu wykluczenia społecznego, w tym osoby zatrudniane przez organizacje pozarządowe w ramach prowadzenia przez nie działalności gospodarczej (3, 6). Standaryzacja usług (powierzanie usług na drodze uchwały rozporządzenia, umowy wieloletnie, przekazanie finansów niezbędnych do realizacji) (3, 6)

8 Usprawnienia w działaniach JST na swojej stronie internetowej tworzy zakładkę dedykowaną NGO gdzie umieszcza wszelkie dokumenty, kontakty, ogłoszenia Stworzenie newslettera skierowanego do lokalnych NGO dotyczącego planowanych działań, ale również przedstawiający oferty NGO wobec czego jest tworzony wspólnie. Stworzenie poradnika dotyczącego możliwości aplikowania o środki. Może zawierać najczęściej popełniane błędy, stworzenie katalogu dobrych praktyk Organizowanie spotkań informacyjnych po ogłoszeniu konkursu Ujednolicenie zasad dotyczących otwartych konkursów ofert i zlecania zadań w trybach pozakonkursowych Charakterystyka obszaru współpracy pozafinansowej Podniesienie jakości składanych aplikacji poprzez bezpłatne konsultacje prawne, księgowe itp. Lepsze zrozumienie działań po obu stronach współpracy. Pracownik samorządowy w praktyce poznaje problemy NGO, urzędnicy zaś mają większą wiedzę nt procedur administracyjnych, uwarunkowań prawnych i konieczności spełniania wymagań formalnych. Zwiększenie motywacji NGO w zaangażowanie w sprawy publiczne oraz podniesienie ich świadomości nt rozliczania środków publicznych. Funkcjonowanie zespołów tematycznych- KDSów Udostępnienie wspólnej przestrzeni lokalowej kilku NGO, znalezienie sponsora do opłaty czynszu, wspólne akcje dotyczące 1% itp. Skrócenie procesu oceny wniosków i procedur umożliwiających uzupełnienia i poprawki. Wzajemne informowanie się o prowadzonych działaniach- dobre praktyki

9 Charakterystyka obszaru współpracy w partnerstwie Definicja partnerów (z uodpp) podmioty wnoszące do projektu zasoby ludzkie, organizacyjne, techniczne lub finansowe, realizujące wspólnie projekt, zwany dalej projektem partnerskim, na warunkach określonych w porozumieniu lub umowie partnerskiej lub na podstawie odrębnych przepisów (1). Tworzone głównie w celu pozyskiwania środków z PO KL. Zakres projektów tworzony w wytycznych przez Instytucję Zarządzającą Partnerstwo wymaga: - posiadania lidera partnerstwa; - uczestnictwa w projekcie partnerów na każdym etapie, co oznacza wspólne przygotowanie wniosku o płatność oraz wspólne zarządzanie projektem; - odpowiedniego udziału partnerów w realizacji projektu (zasoby ludzkie, organizacyjne, techniczne lub finansowe odpowiadające realizowanym zadaniom); - zawarcia pisemnej umowy lub porozumienia partnerów, określającego podział zadań i obowiązków partnerów. Płaszczyzna 3 społeczna aktywność, wzorce postępowań i wzajemnych relacji System wspierania inicjatyw obywatelskich i organizacji pozarządowych Wspieranie procesów integracji organizacji pozarządowych Partnerstwo lokalne

10 Charakterystyczne aspekty funkcjonowania współpracy w płaszczyźnie społecznej aktywności Wypracowanie nowych koncepcji, spostrzeżeń, rozwiązań dotyczących codziennych spraw, Aktywizacja mieszkańców do udziału w różnego rodzaju gremiach i przedstawiania swoich pomysłów, Łatwo dostosować specyfikę rozwiązań do problemów lokalnych Samorząd lub grupa samorządów powołuje tzw. Centrum Organizacji Pozarządowych (COP) Organizacje korzystają z COP czasowo, np. przez okres dwóch lat do momentu nabycia zdolności do samodzielnego działania. Bardzo ważna efektywność wydawanych środków. Konieczność podejmowania wyborów mających wpływ na szersze działania w kontekście dysponowania zasobami (np. użyczenie lokalu jednostce zajmującej się dziedziną X, lub jednostce zajmującej się dziedziną Y) Model funkcjonujący dobrze głównie w samorządach średniej wielkości Elementy wspierania systemu inicjatyw ze strony JST baza organizacji pozarządowych, mapa aktywności społecznej, wymiana informacji między sektorami, urzędnik odpowiedzialny za współpracę z organizacjami (pełnomocnik), udostępnianie zasobów gminy (sprzętu, lokali) i jej narzędzi promocyjnych, rada konsultacyjna (zespół monitorujący), mechanizm inicjatywy lokalnej, wsparcie informacyjne, szkoleniowe i doradcze, stosowanie zwolnień czynszowych dla organizacji, zlecanie zadań, udzielanie dotacji, fundusz pożyczkowy, fundusz wkładów własnych, wspólne finansowanie Centrum Organizacji Pozarządowych przez sąsiadujące gminy, forum pełnomocników.

11 Co może dać samorządowi integracja NGO? Integracja pozytywnie wpływa na rozwój organizacji, Samorządowi potrzebna jest rzeczywista reprezentacja sektora, m.in. po to, by wypowiadała się w sprawach, które dotyczą sfery życia społecznego podczas tworzenia lokalnego prawa (wymóg ustawowy). Organizacje wskazują i nazywają występujące problemy (czasem niedostrzegane przez urzędników), proponują sposoby ich rozwiązania, oferują realizację oryginalnych projektów. Ważne by ujednoliciły stanowisko. Trzeci sektor może zdecydowanie łatwiej podejmować decyzje, nie jest ograniczony procedurami właściwymi dla urzędów, szybciej też może odpowiedzieć na nieprzewidziane sytuacje (3) Korzyści z integracji zintegrowany sektor jest sprawniejszym partnerem dla administracji i biznesu; konsultowanie projektów uchwał jest skuteczniejsze, bo projekty docierają do szerokiego grona opiniujących; społeczna pomoc w przypadku nagłych zdarzeń (powódź, katastrofa itp.) może być zorganizowana szybciej; uzyskuje się bardziej precyzyjne diagnozy problemów społecznych i skuteczniejszy dobór właściwych rozwiązań; wewnętrzne wsparcie sektora skutkuje szybszym rozwojem organizacji pozarządowych; zwiększa się wykorzystanie wiedzy przedstawicieli trzeciego sektora przez samorząd; powstają dogodniejsze warunki do zawiązywania partnerstw z udziałem organizacji; zwiększa się jakość współpracy międzysektorowej (bogatsza oferta); intelektualny potencjał środowiska lokalnego jest lepiej zagospodarowany; stymulowanie zmian jest szybsze.

12 Diagnoza w oparciu o specyfikę Miasta St. Warszawy Warszawski system współpracy organizacji pozarządowych z samorządem jest rozbudowany i wymaga dobrego funkcjonowania podmiotów powołanych w celu usprawnienia współpracy. Szczegółowe zasady współpracy samorządu z sektorem pozarządowym są od 2004 roku zapisywane w formie rocznych programów współpracy. Projekty programów są konsultowane zarówno przez jednostki urzędu, jak i organizacje. Konsultacje są prowadzone głownie przez Internet i mają otwarty charakter: każda organizacja (wymieniona w art. 3 ust. 3 ustawy odppiw (1)) może zgłosić propozycję zmiany lub nowego zapisu w projekcie. W programach współpracy rozbudowany jest specyficznie warszawski dział poświęcony komisjom dialogu społecznego oraz Forum Dialogu Społecznego. Są to instytucje powołane do zapewnienia sprawnego przepływu informacji i dialogu pomiędzy samorządem i organizacjami pozarządowymi. Podmioty powołane w celu usprawnienia współpracy Miasta St. Warszawy z organizacjami pozarządowymi W Warszawie działają różnego rodzaju ciała dialogu, dzięki którym organizacje mogą współpracować z administracją. Są to: Warszawska Rada Pożytku Publicznego, Rada opiniuje projekty strategii rozwoju, projekty uchwał i aktów prawa miejscowego dotyczących sfery zadań publicznych (także Programu Współpracy), zlecania zadań organizacjom oraz standardów realizacji tych zadań. Komisje Dialogu Społecznego (28 Komisji w Warszawie- stan na VIII.2013) Mają charakter inicjatywny i doradczy. Konsultują i współtworzą dokumenty wydawane przez władze miasta w zakresie działalności danej komisji. Uczestniczą w komisjach konkursowych rozpatrujących oferty o przyznanie dotacji, określają potrzeby społeczne i sposoby ich zaspokajania. Dzielnicowe Komisje Dialogu Społecznego (15 Komisji w Warszawie- stan na VIII.2013) W każdej dzielnicy może działać jedna dzielnicowa komisja, która skupia zainteresowane organizacje realizujące zadania w różnych dziedzinach na rzecz jej mieszkańców. W skład dzielnicowej komisji wchodzi także co najmniej jeden przedstawiciel urzędu dzielnicy. Forum Dialogu Społecznego Służy głównie wymianie informacji pomiędzy KDSami i DKDSami.

13 NGO w liczbach W 2012 roku w Polsce było zarejestrowanych ponad 72 tysiące stowarzyszeń i ponad 11 tysięcy fundacji, jednak Szacuje się, że tylko 60 80% z nich działa aktywnie. Od kilku lat województwo mazowieckie jest liderem w przeliczeniu liczby organizacji na liczbę mieszkańców (22 organizacje na 10 tys. mieszkańców) Przyrost organizacji w latach na 10 tys. mieszkańców wynosi 9,1, Spośród ponad 80 tysięcy organizacji aż 14 tysięcy ma siedzibę na Mazowszu Na Pradze Południe zarejestrowanych jest ok. 110 organizacji Udział NGO w konsultacjach społecznych Jak wynika z badań Stowarzyszenia Klon/Jawor (2012r.) (5, 7), w dalszym ciągu tylko około jedna trzecia organizacji bierze udział w konsultacjach społecznych. Utrzymywanie kontaktów z urzędami gmin deklaruje 95% organizacji z terenów wiejskich 79% organizacji w miastach powyżej 200 tys. mieszkańców 71% organizacji w Warszawie

14 Współpraca z NGO w Warszawie w liczbach (8) Wydatki m.st. Warszawy na realizację zadań publicznych przez organizacje pozarządowe stanowiły w 2012 roku ok. 1% budżetu miasta: nieco ponad 114 mln złotych. Zdecydowana większość tej kwoty przekazywana jest w ramach otwartych konkursów ofert prowadzonych na podstawie ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. Rokrocznie ogłaszanych jest ok konkursów, W konkursach staruje ok organizacji składając łącznie 3-4 tys. wniosków. Co roku blisko 800 organizacji uzyskuje przynajmniej jedną dotację. W 2012 przyznano blisko 1900 dotacji. Najwięcej środków przeznaczanych jest na realizację, przez organizacje pozarządowe, zadań publicznych z obszaru pomocy społecznej, sportu oraz ochrony zdrowia. Funkcjonowanie NGO w Warszawie (8, 9) Organizacje starsze oraz działające intensywnie i systematycznie częściej aplikują o środki i są skuteczniejsze w ich pozyskiwaniu. Zdecydowana większość organizacji aplikujących w ciągu ostatnich 3 lat o dotacje od Urzędu Miasta lub urzędów dzielnic uzyskała dotację przynajmniej raz. Brak starań o dotacje wynika przede wszystkim z niewiary w sukces i braku konkursów odpowiadających specyfice organizacji. Istotny jest także brak wiedzy na temat sposobu ubiegania się oraz samej możliwości starania się o takie środki dotyczy on zwłaszcza organizacji o krótkim stażu działania Większość organizacji oczekuje od strony samorządowej merytorycznego konsultowania ofert. Praktykuje je część urzędników, inni odrzucają je w związku z ryzykiem faworyzowania niektórych organizacji. Główne problemy przy aplikowaniu w konkursach to zbyt duża liczba załączników oraz kłopoty na etapie konstruowania budżetu- głownie brak wiedzy o obowiązujących stawkach oraz nieaktualność stawek w obowiązujących taryfikatorach.

15 Współpraca NGO z KDS i DKDS (9) Dwie trzecie organizacji podejmujących działania na terenie Warszawy słyszała o KDS-ach, zaś o DKDS-ach wie już tylko połowa. Wśród części organizacji barierą uczestnictwa jest zwykły brak świadomości, że tego rodzaju ciała istnieją. Kolejnymi barierami są brak czasu przedstawicieli organizacji, a także niewielka wiara w znaczenie komisji dialogu społecznego i brak przekonania o możliwości realnego zaistnienia własnej organizacji w tych gremiach. część organizacji wskazuje na bariery wejścia. Szczególnie młodsze stażem organizacje mają trudność z przebiciem się z własnymi opiniami i mają poczucie, że głos ich organizacji nie ma znaczenia dla ustaleń i uchwał podejmowanych przez komisje Liczba i wysokość przyznawanych dotacji w 2012r. (8)

16 Przyznane dotacje w 2012r. w ujęciu procentowym i liczbowym (8) Bibliografia: 1. Ustawa o Działalności pożytku publicznego i wolontariacie z r. 2. Uchwała Nr LXVIII/1815/2013 Rady Miasta Stołecznego Warszawy z dnia 17 października 2013 r. w sprawie przyjęcia programu współpracy m.st. Warszawy w 2014 roku z organizacjami pozarządowymi oraz podmiotami, o których mowa w art. 3 ust. 3 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie 3. Poradnik modelowej współpracy administracji publicznej i organizacji pozarządowych wydany przez Sieć Wspierania Organizacji Pozarządowych SPLOT w 2012r. 4. Dobre praktyki współpracy między administracją publiczną i organizacjami pozarządowymi (z wykorzystaniem analizy jakościowej). Ekspertyza wydana przez Collegium Civitas 2011r. 5. Podstawowe fakty o organizacjach pozarządowych. Raport z badania 2012, Stowarzyszenie Klon/Jawor 6. Prawo Zamówień Publicznych 7. W stronę partnerskiej współpracy- Instytut Spraw Publicznych 2012r. 8. Współpraca m.st. Warszawy z organizacjami pozarządowymi" 2013, Stowarzyszenie Klon/Jawor 9. Badania ilościowe i jakościowe ze strony: