Józef Franciszek Tkocz

Wielkość: px

Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Józef Franciszek Tkocz"

Eleonora Świderska
8 lat temu
Przeglądów:

1 Józef Franciszek Tkocz urodził się 17 marca 1901 r. w Katowicach Wełnowcu jako jedno z sześciorga dzieci Ernesta i Albiny z domu Szweda. W 1908 r. jego ojciec otrzymał posadę górnika w kopalni Donnersmarck w Chwałowicach i rodzina przeniosła się do Jankowic Rybnickich. Rodzice Józefa byli zaangaŝowani w działalność niepodległościową ojciec brał udział w trzech powstaniach śląskich i wraz z Ŝoną zajmował się kolportaŝem polskich gazet i ksiąŝek. W 1915 r. Józef Tkocz skończył szkołę powszechną w Jankowicach i przeniósł się do Pilchowic na Śląsku Opolskim by kontynuować naukę w niemieckim seminarium nauczycielskim. Na skutek sprzeciwu ojca, który nie chciał by jego syn został niemieckim nauczycielem, po 3 latach przerwał naukę i wyjechał do Krakowa uczyć się malarstwa. Nie porzucił jednak myśli o karierze nauczycielskiej i po drugim powstaniu śląskim w 1920 r. przeniósł się do Kcyni (woj. poznańskie) by pobierać naukę w polskim seminarium nauczycielskim. Zgodnie z rodzinnymi tradycjami równieŝ zaangaŝował się w działalność powstańczą w 1921 r. skierowany na Górny Śląsk przez dowództwo 75. Pułku piechoty w Krotoszynie był m.in. łącznikiem w sztabie Szefostwa Grupy Południowej. W 1922 r. zdał maturę w seminarium nauczycielskim w Wągrowcu. We wrześniu tego roku objął posadę tymczasowego nauczyciela w Publicznej Szkole Powszechnej w Odrze, po dwóch latach w szkole w Skrbeńsku. Na własną prośbę w 1926 r. przeniesiony został do Jastrzębia Górnego i rozpoczął pracę w tamtejszej Publicznej Szkole Powszechnej. W 1927 r. oŝenił się z Wiktorią Mazur - córką znanego polskiego działacza niepodległościowego, powstańca i przez kilka lat wójta Jastrzębia Górnego Franciszka Mazura. Józef Tkocz uczył rysunków i prac ręcznych w szkołach w Jastrzębiu Górnym i Dolnym organizując liczne wystawy pomocy naukowych, modeli i rysunków wykonanych przez uczniów. W 1930 r. na świat przyszła jego córka Lidia, a rok później syn Stanisław. Józef nadal był aktywnym działaczem organizacji politycznych, społecznych i oświatowych (m.in. pełnił funkcję prezesa Związku Powstańców Śląskich w Jastrzębiu Górnym, od 1934 r. do wybuchu wojny był prezesem Związku Strzeleckiego w Jastrzębiu Zdroju). Na początku 1939 r. został wcielony do oddziału Obrony Narodowej i pracował jako łącznik między dowództwem batalionu w Rybniku a organizacjami powstańczymi i strzeleckimi w Jastrzębiu. Ta działalność zwróciła na niego uwagę Niemców i jego nazwisko znalazło się na liście proskrypcyjnej czyli spisie osób kwalifikowanych do egzekucji po zatrzymaniu. Tydzień przed wybuchem wojny wysłał Ŝonę wraz z dziećmi do Uścia Solnego pod Bochnią i zmierzał do nich dołączyć po pierwszych walkach. 1 września 1939 opuścił Jastrzębie, by powrócić tu dopiero po 7 latach.

Rodzice Józefa byli zaangaŝowani w działalność niepodległościową ojciec brał udział w trzech powstaniach śląskich i wraz z Ŝoną zajmował się kolportaŝem polskich gazet i ksiąŝek. W 1915 r.

2 19 września przekroczył granicę polsko-rumuńską. W Rumunii spotkał księdza dra Emila Drobnego dyrektora Gimnazjum KsięŜy Werbistów w Rybniku i wspólnie zaangaŝowali się w pomoc rodakom napływającym do Rumunii. Niemcy wkrótce zlokalizowali miejsce pobytu Józefa Tkocza i zaŝądali od Rumunów jego natychmiastowego wydania. 28 października 1940 r. Józef Franciszek Tkocz pod zmienionym nazwiskiem jako Franciszek Malarski udał się na Bliski Wschód. W Ziemi Świętej przebywał 6 lat opuszczając ją tylko na kilka miesięcy w 1941 r., by wziąć udział w obronie Tobruku. W Bitwie pod Al-Ghazala został ranny i zwolniony z wojska jako inwalida wojenny. Mieszkał w Tel Awiwie angaŝując się w Ŝycie polityczne, kulturalne i oświatowe emigracji współpracował z Komitetem Uchodźców Polskich w Jerozolimie, rysował grafiki dla pism emigracyjnych, uczył w polskich szkołach i brał udział w pracach na rzecz Kustodii Ziemi Świętej, za co został odznaczony Srebrnym KrzyŜem Jerozolimskim. Lata spędzone w Palestynie poświęcił malarstwu i studiom orientalistycznym. W twórczości malarskiej przedstawiał miejscową kulturę, folklor i obyczaje. Swoje obrazy eksponował na licznych wystawach, był laureatem kilku nagród artystycznych. Tymczasem sytuacja jego rodziny pozostałej w Polsce podczas okupacji była bardzo trudna. śona Wiktoria musiał opuścić swój dom i praktycznie bez środków do Ŝycia zamieszkała z dziećmi u matki. Jako osoba przyznająca się do narodowości polskiej zagroŝona była wysiedleniem, a jej działalność w siatce Armii Krajowej w Inspektoracie Rybnickim powodowała, Ŝe wraz z dziećmi Ŝyła w ciągłym niepokoju. W sierpniu 1945 r. Józef nawiązał ponowny kontakt listowny z Ŝoną, która zdecydowanie sprzeciwiła się propozycji przyjazdu do Palestyny. Wobec tego Józef postanowił wrócić do Polski i we wrześniu 1946 r. był juŝ razem z rodziną. Po powrocie do kraju Józef Tkocz nie mógł objąć zajmowanej przed wojną posady nauczyciela w Jastrzębiu Górnym. Został zatrudniony w odległej o 5 km Moszczenicy, a po pewnym czasie zasugerowano mu, Ŝe wstąpienie do partii moŝe zmienić jego sytuację Ŝyciową. Józef wybrał członkostwo w PPS i juŝ w następnym roku ponownie pracował w Jastrzębiu Górnym. W 1948 r. po zjednoczeniu partii został członkiem PZPR, ale usunięto go z partii w 1953 r., kiedy syn Stanisław wstąpił do Śląskiego WyŜszego Seminarium Duchownego w Krakowie. W czerwcu 1947 r. Józef Tkocz został wybrany przewodniczącym Prezydium Gminnej Rady Narodowej w Jastrzębiu Zdroju. Dało mu to moŝliwość wpływania na kształt i stan szkolnictwa w gminie, m.in. poprzez organizację remontów szkół po zniszczeniach wojennych w Moszczenicy, Ruptawie, Jastrzębiu Górnym i Dolnym. Po upaństwowieniu Zakładu Uzdrowiskowego w 1947 r. został jego administratorem. W 1948 r. został zmuszony do zrzeczenia się funkcji przewodniczącego Prezydium Gminnej Rady Narodowej. Oficjalnym powodem miała być jego choroba, ale wiadomo było, Ŝe funkcji takich nie mogły sprawować osoby przybyłe z Zachodu. W 1948 r. został mianowany kierownikiem szkoły w Jastrzębiu Dolnym. W tamtym czasie w skład grona pedagogicznego wchodzili: Ludwik Lupa, Weronika, Lupa,

Niemcy wkrótce zlokalizowali miejsce pobytu Józefa Tkocza i zaŝądali od Rumunów jego natychmiastowego wydania. 28 października 1940 r.

3 Agnieszka Pająk, Maria Kozak i Jan Simka. Józef Tkocz zajął się remontem budynku szkoły jak i zorganizowaniem niezbędnych pomocy naukowych. Szkoła mogła się poszczycić wysokim poziomem nauczania prawie wszyscy absolwenci klas siódmych podejmowali dalszą naukę w szkołach średnich i technikach zawodowych, a wielu z nich kończyło później studia. Józef uczył rysunku, malarstwa, prac ręcznych i wychowania politechnicznego, a takŝe angielskiego, którego nauczył się podczas pobytu w Palestynie. W 1952 r. został mianowany Instruktorem Zespołu Metodycznego Rysunków i Prac Ręcznych Powiatowego Ośrodka Doskonalenia Kadr Oświatowych w Rybniku, a później w Wodzisławiu Śląskim. Organizował kursy doszkalające dla nauczycieli oraz liczne wystawy prac uczniowskich, które cieszyły się duŝym zainteresowaniem społeczności lokalnej. Funkcję kierownika szkoły w Jastrzębiu Górnym pełnił do czasu przejścia na emeryturę w roku 1961, choć do 1968 roku nadal pracował tam jako nauczyciel kontraktowy. Swój czas dzielił pomiędzy pracę, angaŝowanie się w działalność społeczną (m.in. był członkiem Związku Weteranów Powstań Śląskich) i swoją pasję malarstwo. Obok akwareli i rysunków stworzył wiele prac w opracowanej przez siebie technice półplastycznej (jako tworzywo słuŝyły mu wosk i farba olejna). Dla celów dydaktycznych tworzył równieŝ obrazy uŝywając skrawków bielonej słomy, barwnych skrawków papieru czy nawet prasowanego torfu. Jego mieszkanie przypominało muzeum gromadził nie tylko swoje prace, ale równieŝ dzieła swoich kolegów malarzy i prace uczniów. Organizował wiele wystaw swoich obrazów w Jastrzębiu Zdroju, Rybniku, Cieszynie czy Katowicach. Był wielokrotnie honorowany róŝnymi odznaczeniami najwaŝniejsze z nich to: KrzyŜ na Śląskiej Wstędze Waleczności i Zasługi I klasy (1933), Śląski KrzyŜ Powstańczy (1947), Srebrna Odznaka ZasłuŜonego w Rozwoju Województwa Śląskiego (1960) czy KrzyŜ Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1966). Zmarł nagle 1 marca 1969 r. Monika Mazur Towarzystwo Miłośników Ziemi Jastrzębskiej (Opracowano na podstawie ksiąŝki wnuka Józefa Tkocza - Jarosława Podworskiego: Józef Franciszek Tkocz Patriota, nauczyciel i artysta malarz, Katowice 2003 r.)

studia. Józef uczył rysunku, malarstwa, prac ręcznych i wychowania politechnicznego, a takŝe angielskiego, którego nauczył się podczas pobytu w Palestynie. W 1952 r.

4 Jazda legionów polskich ( ) w walce o niepodległość Polski (olej, 1937) Nadchodzi burza (olej, 1943) Grób Racheli (akwarela, 1943)

5 Nad Jordanem (olej, 1944) Nowy meczet w Nablusie (akwarela, 1945) Droga krzyŝowa (olej, 1944)

Podobne dokumenty

1. Postanawia się przyjąć i przekazać pod obrady Rady Miasta Krakowa projekt uchwały Rady Miasta Krakowa w sprawie zamiaru rozwiązania Zespołu Szkół

1. Postanawia się przyjąć i przekazać pod obrady Rady Miasta Krakowa projekt uchwały Rady Miasta Krakowa w sprawie zamiaru rozwiązania Zespołu Szkół ZARZĄDZENIE Nr 98/2016 PREZYDENTA MIASTA KRAKOWA z dnia 13.01.2016 r. w sprawie przyjęcia i przekazania pod obrady Rady Miasta Krakowa projektu uchwały Rady Miasta Krakowa w sprawie zamiaru rozwiązania