Dotychczasowe doświadczenia krajów strefy euro w zakresie wypełniania kryteriów zbieżności
|
|
- Janina Jóźwiak
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 mgr inż. Krystian Zawadzki, Katedra Finansów, Politechnika Gdańska Dotychczasowe doświadczenia krajów strefy euro w zakresie wypełniania kryteriów zbieżności 1. Wprowadzenie. Perspektywa przystąpienia Polski do strefy euro niesie za sobą istotne konsekwencje nie tylko w sferze gospodarczej, ale również politycznej i społecznej. Uczestnictwo naszego kraju w Unii Europejskiej jest poważnym krokiem naprzód do zastąpienia złotego walutą euro. Moment członkostwa Polski w Eurolandzie uzależniony jest od determinacji w zakresie realizacji określonych założeń wynikających z pełnego uczestnictwa w UGW. W okresie przygotowawczym warto oprzeć się na doświadczeniach krajów strefy euro, aby nie powielać popełnionych wcześniej błędów. Analizę tych doświadczeń warto przeprowadzić z punktu widzenia przygotowań tych państw do udziału w jednowalutowym obszarze oraz sytuacji, jaka zaistniała już po wprowadzeniu nowej europejskiej waluty. Szczególnie istotna w tym względzie jest konfrontacja zainteresowanych krajów z wymogami wynikającymi z Traktatu o Unii Europejskiej. Ponadto, interesujące wydaje się również przybliżenie przypadku trzech państw UE pozostających dotąd poza obszarem euro. 2. Państwa Unii Europejskiej pozostające poza strefą euro. Dania, Wielka Brytania oraz Szwecja pozostają jak dotąd poza obszarem euro z własnej woli. Dwa pierwsze korzystają przy tym z przyznanej im klauzuli opt-out, dającej prawo wyboru waluty. Nie ma bowiem wątpliwości, iż bez przeszkód mogłyby sprostać wszystkim kryteriom zbieżności i zastąpić krajowe jednostki pieniężne walutą euro. W przypadku Szwecji formalnym powodem nie przystąpienia do Eurolandu jest rezygnacja tego państwa z uczestnictwa w Europejskim Mechanizmie Kursowym, uniemożliwiająca wypełnienie jednego z kryteriów konwergencji. Także i w tym przypadku, mało prawdopodobny wydaje się fakt wystąpienia kłopotów z ewentualną stabilizacją szwedzkiej korony. Nasuwa się wobec powyższego zasadnicze pytanie: Jakie są powody skłaniające wyżej wymienione kraje do pozostawania poza jednowalutowym obszarem?
2 Tabela 1. Najczęstsze argumenty zwolenników i przeciwników wprowadzenia waluty euro na terenie Danii, Szwecji i Wielkiej Brytanii. Kraje Argumenty zwolenników euro Argumenty przeciwników euro Dania - przekonanie, iż rezygnacja z korony - wskazywanie na trudności w nie doprowadzi do destrukcji utrzymaniu świadczeń emerytalnych oraz istniejącego w państwie dobrobytu, - zapewnienie większego wpływu na decyzje podejmowane w Unii, - eksponowanie faktu, iż udział Danii socjalnych na dotychczasowym poziomie, - obawy, co do nałożenia sankcji na stosunkowo mały kraj, jakim jest Dania, w przypadku zastosowania przez nią w systemie ERM II już dawno rozwiązań nie akceptowanych przez przesądził o zrzeczeniu się przez to pozostałe kraje członkowskie, 1 państwo prawa do prowadzenia - traktowanie niezależnej polityki niezależnej polityki pieniężnej, pieniężnej jako antidotum na hipotetyczne - pozostawanie poza Eurolandem sytuacje kryzysowe mogące w niedalekiej utożsamiane jest z izolacją Danii i przyszłości dotknąć państwo duńskie, 2 zepchnięciem tego kraju na margines Unii Europejskiej, Szwecja - ochrona przeciw rosnącej sile globalnych rynków finansowych, - możliwość aktywnego wpływania na politykę Unii, Wlk. Brytania - niemożność ochrony przemysłu brytyjskiego przed destabilizującymi wahaniami wartości funta, Źródło: Opracowanie własne. - obawy przed utratą korzyści wynikających z bardzo rozwiniętego w tym kraju systemu świadczeń socjalnych (idea tzw. funduszu buforowego ), - wystąpienie aspektu psychologicznego polegającego na rezygnacji z wprowadzenia euro przez Duńczyków w ogólnonarodowym referendum w tym kraju, - obawa przed nadmiernym federalizmem i podejmowaniem istotnych dla brytyjczyków decyzji poza Wielką Brytanią. Przeprowadzone w Danii w 2000 roku i w Szwecji w 2003 roku ogólnonarodowe referenda potwierdziły niechęć społeczeństwa tych krajów do przystąpienia do strefy euro. Można oczekiwać, iż w najbardziej konserwatywnej Wielkiej Brytanii wynik byłby podobny. Wszak gdyby było inaczej, rząd brytyjski pod naciskiem różnych grup podmiotów zainteresowanych przystąpieniem do UGW przeprowadziłby referendum na ten temat. Skoro się jednak tak nie stało należy wnioskować, iż sens angażowania środków ch w tego typu kampanię był wątpliwy, gdyż nie zarysowała 1 przykładem w tym względzie jest sytuacja Austrii, która na skutek dojścia do władzy partii nacjonalistycznej spotkała się z sankcjami w postaci bojkotu dyplomatycznego ze strony pozostałych 14 krajów UE, Oręziak L.: Aktualne i przyszłe kierunki rozwoju obszaru euro, Bank i Kredyt nr 12/2000, s.7, 2 wśród możliwych katastrof wymienia się m.in.: powódź na skutek globalnego efektu cieplarnianego, a także skażenie środowiska w wyniku awarii szwedzkiego reaktora jądrowego w Oresund, zob. Latour A.: Danish Referendum Sets Tone for Euro in Nordic Region, The Wall Street Journal Europe, 29 sierpnia 2000 r., s. 19,
3 się choćby równowaga pomiędzy zwolennikami i przeciwnikami koncepcji zastąpienia funta nową europejską walutą. 3 Kluczowym argumentem przeciwko euro w każdym z trzech wymienionych państw jest częściowa utrata suwerenności oraz kontroli narodowej w zakresie kształtowania polityki pieniężnej. Uważa się przy tym, iż zastąpienie walut narodowych europejską jednostką monetarną podważy dotychczasowe osiągnięcia polityki gospodarczej i społecznej, które ukształtowały obecny stan zamożności społeczeństwa tych krajów. 4 Bardziej szczegółowe argumenty za i przeciw wprowadzeniu waluty euro w Danii, Szwecji i Wielkiej Brytanii przedstawione zostały w tabeli 1. Spośród walut trzech opisywanych krajów, w mechanizmie stabilizowania kursów uczestniczy obecnie tylko duńska korona. Od samego początku wyznaczenia parytetu centralnego, a więc od stycznia 1999 roku, rynkowy kurs korony względem euro kształtuje się bardzo blisko kursu centralnego. Wahania mieściły się jak dotąd w przedziale nie przekraczającym +/- 1 % względem parytetu. Jest to dużo mniej, niż zadeklarowany przez Danię +/- 2,25 % korytarz zmian kursu. Warto przy tej okazji dodać, iż uczestnictwo Danii w systemie ERM II jest powszechnym argumentem za wprowadzeniem waluty euro w tym kraju. Udział w opisywanym mechanizmie już dawno implikował bowiem rezygnację ze znacznej części swobody w kształtowaniu polityki pieniężnej. Wielka Brytania była uczestnikiem Europejskiego Mechanizmu Kursowego ERM od początku jego istnienia, a więc od 1979 roku. Zmasowane ataki spekulacyjne na funta, które przyczyniły się do jego deprecjacji i kryzysu gospodarczego w latach skłoniły władze brytyjskie do wystąpienia z systemu stabilizującego w 1992 roku. Wydaje się, iż kraje pozostające dotąd poza obszarem euro nie podejmą decyzji odnośnie przyjęcia nowej waluty, dopóki korzyści, jakie osiągają państwa funkcjonujące w obszarze jednowalutowym nie zdominują potencjalnych strat z tego tytułu. Byłby to najlepszy sposób na przekonanie niezdecydowanej części społeczeństwa tych narodów. Jednocześnie nie należy oczekiwać, iż nowe kraje członkowskie Unii Europejskiej zostaną zwolnione, tak jak Dania, czy Wielka Brytania z obowiązku uczestniczenia w strefie euro. Co więcej działania nowych państw w kierunku pełnoprawnego uczestnictwa w UGW będą pod stałym nadzorem Komisji Europejskiej i Europejskiego Banku Centralnego. 3 Przemawia za tym również fakt, iż brytyjski funt jest uważany za walutę dalece nadwartościową względem euro. Wejście Wielkiej Brytanii do Eurolandu wiązałoby się wobec tego z osłabieniem krajowej waluty, co wydaje się zabiegiem niezwykle kontrowersyjnym i niezręcznym politycznie; zob. Wyplosz Ch.: Pierwszy rok strefy euro. Doświadczenia i perspektywy, BREBANK CASE, Warszawa 2000, s Oręziak L.: Aktualne..., op.cit., s.7
4 3. Kraje członkowskie strefy euro. Sytuacja gospodarcza krajów obecnie kandydujących do członkostwa w strefie euro jest najczęściej porównywana do wyników państw Eurolandu tworzących tzw. Klub Śródziemnomorski 5 w okresie przed zastąpieniem ich narodowych walut przez europejską jednostkę pieniężną. Doświadczenia tych krajów przytaczane są z jednej strony pod kątem zagrożeń, jakie niesie za sobą ostatni etap konwergencji, czego przykładem mogą być Hiszpania i Włochy, z drugiej zaś w kontekście podręcznikowo wręcz przeprowadzonego procesu dostosowawczego, jak w przypadku Grecji i w mniejszym stopniu Portugalii. Na początku 1992 roku Hiszpania i Włochy wydawały się tylko o krok od pełnej zbieżności, gdy znalazły się nieoczekiwanie pod atakiem spekulantów. Zmusiło to rządy tych państw do rezygnacji ze sztywnej relacji kursu swoich walut do marki niemieckiej. W ciągu trzech lat doszło do znaczącego zdewaluowania pesety i lira oraz gwałtownego wzrostu stóp procentowych. Za główne przyczyny tych ataków wymienia się obawy, co do możliwości realizacji wymaganych dostosowań fiskalnych oraz przypuszczenia znacznej nadwartościowości narodowych walut tych krajów. 6 Przypadek tych państw potwierdza przypuszczenie, iż jedną z najważniejszych przesłanek wiarygodności polityki gospodarczej jest odpowiedni kształt polityki budżetowej. Utrata zaufania międzynarodowych rynków finansowych, co do możliwości wypełnienia przez dany kraj kryteriów fiskalnych, może odsunąć jego uczestnictwo w strefie euro na wiele lat, choć akurat w przypadku Hiszpanii i Włoch proces integracyjny zakończył się pomyślnie. Przykład Grecji, będącej jednym z uboższych państw Unii Europejskiej wskazuje nie tylko na konieczność właściwego wyboru polityki fiskalnej, ale koordynację policy mix. 7 Wiarygodność polityki makroekonomicznej w okresie ubiegania się tego kraju o członkostwo w obszarze jednowalutowym, została osiągnięta dzięki realizacji przyjętego w 1994 roku programu konwergencji. Determinacja w zakresie właściwego przygotowania gospodarki nie ograniczała się tylko do redukcji inflacji i deficytu budżetowego, ale obejmowała także działania w sferze reform strukturalnych. Przyczyniło się to do przekonania wszystkich zainteresowanych, iż proces konwergencji ma charakter trwały. Postępy Grecji w dziedzinie stabilizacji są powodem, dla którego kraj ten jest stawiany za przykład wszystkim nowym członkom UE pragnącym w krótkim okresie czasu włączyć się do strefy euro. Wśród znaczących wyników ekonomicznych greckiej gospodarki w latach 90 tych warto wskazać inflację, która z poziomu 20 % w roku 1990 obniżyła się do niespełna 3 % w roku Ponadto godna odnotowania jest redukcja deficytu budżetowego z poziomu 13,8 % PKB w roku 1993 do wysokości 0,8 % 5 Zaliczają się do nich: Grecja, Hiszpania, Portugalia i Włochy, 6 zob. m.in. Gros D.: Przyszłość złotego: pomiędzy euro a walutą gospodarki wschodzącej, Konferencja p.t.: Polska droga do euro, Falenty 2002 r., 7 Lazaretou S.: Greek Monetary Economics in Retrospect: The Adventures of Drachma, Bank of Greece, Working Paper No. 2, 2003 r.,
5 PKB w roku 1999, a także systematyczne obniżki stóp procentowych, do poziomu 6,1 % 8 w chwili przystępowania do obszaru euro. Spośród zjawisk negatywnych odnotować należy: wzrost bezrobocia z 8,6 % w 1993 roku do blisko 11 % w 2000 roku oraz podwojenie relacji długu publicznego do PKB z 50 % w 1985 roku do 102, 8 % w piętnaście lat później. Pomimo faktu, że Grecja nie spełniała kryterium zbieżności dotyczącego relacji długu publicznego do PKB, Europejski Bank Centralny wydał pozytywną opinię odnośnie przystąpienia tego państwa do obszaru euro, a Rada Europejska zaakceptowała to członkostwo. Wyrażano co prawda obawy, co do konsekwentnego przestrzegania dyscypliny budżetowej, która pozwoliłaby się zbliżyć do pożądanej, referencyjnej relacji długu publicznego do PKB. Grecja planowała osiągać rokrocznie nadwyżki budżetowe wspomagające ten proces. Jak dotąd założenia te nie powiodły się, a poziom długu publicznego uległ nieznacznemu obniżeniu. Jak wynika z tabeli 2 nie tylko wspomniana powyżej Grecja ma problemy z utrzymaniem relacji długu publicznego do PKB na wymaganym poziomie. Pogrubioną czcionką zaznaczone zostały wartości przekraczające ustaloną granicę referencyjną 60 % PKB wśród krajów obszaru euro po roku Chroniczne odchylenia od zakładanej wielkości zaobserwować można w Austrii, Belgii i we Włoszech, choć jednocześnie podkreślić należy ich spadkową tendencję. W przypadku Hiszpanii i Holandii zakładany poziom przekroczony został w pierwszych latach członkostwa, po czym nastąpiło systematyczne jego obniżanie. Z kolei we Francji i w Niemczech dług w relacji do PKB oscyluje w badanym okresie wokół granicy 60 %. Fakt, iż zaakceptowano kandydatury krajów charakteryzujących się wysokim długiem m uznany został w wielu kręgach za triumf polityki nad gospodarką. Analiza tabeli 2 pod kątem salda krajów strefy euro uwidacznia dużą dyscyplinę w prowadzonej polityce fiskalnej. Wyraźne poluzowanie przyniósł dopiero rok Szczególna dbałość państw członkowskich UGW o rozważne prowadzenie polityki fiskalnej wynika pośrednio z przyjętego przez Radę Europejską w grudniu 1996 roku Paktu Stabilności i Wzrostu zobowiązującego te kraje do przedstawiania kształtu w perspektywie średnioterminowej. Głównym założeniem Paktu jest osiąganie przez państwa członkowskie równowagi, bądź nadwyżki budżetowej. Ta druga odnosi się w szczególności do krajów charakteryzujących się stosunkowo wysokim długiem m, to jest: Belgii, Grecji i Włoch. W przypadku zaobserwowania przez Komisję Europejską niepokojących tendencji w odniesieniu do kształtującej się w danym kraju Eurolandu sytuacji budżetowej, możliwe jest zastosowanie określonych sankcji, w tym również kar finansowych letnia stopa procentowa, 9 szczegółowa procedura postępowania została dość obszernie przedstawiona w krajowej literaturze, zob. m.in.: Oręziak L.: Polityka budżetowa na obszarze euro, Bank i Kredyt nr 6/2002, s ,
6 Tabela 2. oraz dług krajów obszaru euro (% PKB). Kraj Aus Bel Fin Fra Gre Hisz Hol Irl Luks Nie Por Wło Kryterium fiskalne ,0-5,2-4,0-1,9-2,4-2,2-1,1 0,1 0,0-1,1 65,4 69,2 69,5 64,7 63,9 67,5 67,0 67,1 66,6 65,0-4,9-3,9-3,2-2,0-0,8-0,6 0,1 0,0-0,2 0,2 133,5 131,3 126,9 125,3 119,7 115,9 110,3 107,5 104,3 100,5-6,4-4,7-3,3-1,5 1,3 1,9 6,9 4,9 3,3 2,3 59,6 58,1 57,6 54,1 48,8 47,3 44,0 43,6 43,1 45,3-5,8-4,9-4,1-3,0-2,7-1,6-1,3-2,7-3,2-4,1 48,5 52,7 55,7 59,3 59,5 58,5 57,6 57,2 57,4 63,0-10,0-10,3-7,5-4,0-2,4-1,8-2,0-1,4-1,4-1,7 107,9 108,7 111,3 108,1 105,8 105,2 106,2 106,9 104,7 102,4-6,3-7,3-4,6-3,2-2,6-1,1-0,3-0,1-0,3 0,3 62,6 65,5 70,1 66,7 64,7 63,4 60,7 57,2 55,5 50,8-3,8-4,0-2,3-1,1-0,8 0,4 2,2 0,2 0,0-2,9 77,9 79,1 77,2 69,9 66,8 63,1 56,1 52,9 50,1 54,8-1,7-2,2-0,4 1,2 2,3 2,3 4,5 1,7 0,4 0,2 89,1 82,3 72,7 65,1 54,8 49,3 38,6 36,3 33,6 32,0 2,8 1,9 2,5 3,4 3,5 3,7 6,1 5,0 2,0-0,1 5,7 5,9 6,6 6,1 6,4 6,0 5,3 5,5 5,2 4,9-2,4-3,3-3,4-2,7-2,2-1,6-1,3-2,7-2,8-3,9 50,2 58,0 60,4 61,0 60,9 61,3 60,3 59,8 60,8 64,2-6,0-5,7-3,2-2,7-2,4-2,1-1,5-2,7-2,6-2,8 63,8 65,9 65,0 58,9 54,7 54,5 53,7 55,4 56,5 59,4-9,2-7,7-6,7-2,7-2,8-1,8-0,3-1,4-1,3-2,4 124,9 124,2 124,0 120,2 116,4 114,6 110,5 109,4 107,8 106,2 Źródło: Europejski Banki Centralny, Eurostat.
7 Inicjatorem uchwalenia Paktu Stabilności i Wzrostu, a także jego najbardziej zagorzałym zwolennikiem były Niemcy wyrażające obawy, iż uczestnictwo w obszarze euro państw nie przestrzegających odpowiedniej dyscypliny budżetowej mogłoby doprowadzić do podważenia wiarygodności euro, jako silnej międzynarodowej waluty. Paradoksalnie to właśnie Niemcy oraz Portugalia mogły zostać pierwszymi krajami, które zostałoby poddane surowym rygorom Paktu. Na początku 2002 roku Komisja Europejska zwróciła się do Rady UE, aby skierować do wymienionych państw zalecenia, stanowiące sygnał ostrzegawczy przed pojawieniem się nadmiernego deficytu. Formalne ostrzeżenie nigdy nie zostało jednak wystosowane. Wśród przyczyn takiego stanu rzeczy wymienia się między innymi chęć uniknięcia konfrontacji przez Radę UE z państwem będącym największym płatnikiem netto do ogólnego Unii, a także fakt, iż zainteresowane kraje zobowiązały się do podjęcia działań nie dopuszczających do przekroczenia wartości referencyjnej 3% PKB. Rzeczywistość pokazała jednak, że problem ten jest dużo poważniejszy. W roku 2003 niemiecki deficyt budżetowy osiągnął poziom 3,9 % PKB. Jeszcze wyższy, bo ponad 4 % PKB miał miejsce we Francji. Dyskusja, jaka wywołana została możliwością zastosowania wobec Niemiec i Portugalii środków dyscyplinujących politykę budżetową skłoniła Komisję Europejską do rozważenia możliwości zreformowania w przyszłości zasad Paktu tak, aby w większym stopniu uwzględniały cykliczne wahania koniunktury wpływające na osiągnięcie zakładanego poziomu deficytu budżetowego. Tabela 3. Poziom inflacji w krajach obszaru euro w fazie przygotowawczej przed przyjęciem nowej waluty. Państwo styczeń 1998 Wartość referencyjna 2,5 % 2,7 % 2,7 % Austria 1,8 % 1,2 % 1,1 % Belgia 1,8 % 1,5 % 1,4 % Finlandia 1,1 % 1,2 % 1,3 % Francja 2,1 % 1,3 % 1,2 % Hiszpania 3,6 % 1,9 % 1,8 % Holandia 1,4 % 1,9 % 1,8 % Irlandia 2,2 % 1,2 % 1,2 % Luksemburg 1,2 % 1,4 % 1,4 % Niemcy 1,2 % 1,5 % 1,4 % Portugalia 2,9 % 1,9 % 1,8 % Włochy 4,0 % 1,9 % 1,8 % Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Europejskiego Banku Centralnego. Na szczególne uznanie w okresie zbieżności gospodarczej państw członkowskich, zasługują korzystne rezultaty w dziedzinie stabilności cen. W tabeli 3 zaprezentowany został poziom inflacji jedenastu krajów obszaru euro w okresie przed dokonaniem oceny wypełnienia kryteriów konwergencji. W
8 zestawieniu tym pominięta została Grecja, która pełnoprawnym członkiem UGW stała się w 2001 roku. Jeszcze w 1996 roku kryterium inflacyjnego nie spełniały Hiszpania oraz Włochy. Rok później poziom inflacji wszystkich państw członkowskich mieścił się w zakładanym przedziale i dodatkowo nie przekraczał pułapu 2 % w skali roku. Konsekwencją obniżającej się inflacji były redukcje stóp procentowych w krajach aspirujących do przyjęcia nowej waluty. W 1996 roku jedynie Włochy nie wypełniały tego monetarnego kryterium. W chwili przeprowadzania przez Komisję Europejską oceny wypełnienia przez kraje członkowskie kryteriów spójności na początku 1998 roku wielkości długoterminowych stóp procentowych wszystkich analizowanych państw mieściły się w wymaganym przedziale (tabela 4). Tabela 4. Poziom długoterminowych stóp procentowych w krajach obszaru euro w fazie przygotowawczej przed przyjęciem nowej waluty. Państwo styczeń 1998 Wartość referencyjna 9,1 % 8,0 % 7,8 % Austria 6,3 % 5,7 % 5,6 % Belgia 6,5 % 5,8 % 5,7 % Finlandia 7,1 % 6,0 % 5,9 % Francja 6,3 % 5,6 % 5,5 % Hiszpania 8,7 % 6,4 % 6,3 % Holandia 6,2 % 5,6 % 5,5 % Irlandia 7,3 % 6,3 % 6,2 % Luksemburg 6,3 % 5,6 % 5,6 % Niemcy 6,2 % 5,6 % 5,6 % Portugalia 8,6 % 6,4 % 6,2 % Włochy 9,4 % 6,9 % 6,7 % Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Europejskiego Banku Centralnego. Zgoła odmiennie wygląda próba realizacji przez kraje członkowskie monetarnych założeń Traktatu z Maastricht po roku Wypełnianie kryterium inflacyjnego, od chwili przekazania kompetencji w zakresie prowadzenia polityki stopy procentowej Europejskiemu Bankowi Centralnemu, okazało się dla wielu krajów zadaniem trudnym do wykonania (tabela 5). W szczególności odnosi się to do Irlandii, gdzie poziom inflacji, co roku przekracza wartość referencyjną, a także Hiszpanii i Portugalii, w których to państwach opisywane kryterium pieniężne nie zostało osiągnięte w czterech z ostatnich pięciu lat. Fakt ten potwierdza wcześniejsze przypuszczenia, iż wspólna dla strefy euro polityka pieniężna może nie pokrywać się z oczekiwaniami poszczególnych państw członkowskich w tym zakresie. Do końca lutego 1998 roku, a więc do chwili przeprowadzenia przez Komisję Europejską oceny wypełnienia przez kraje Unii Europejskiej kryteriów zbieżności, co najmniej dwuletni okres uczestnictwa w mechanizmie stabilizowania kursów walut ERM odnotowało 10 państw członkowskich (tabela 6). Pomimo faktu, iż fińska marka i włoski lir formalnie nie spełniły tego
9 wymogu, zaakceptowano ich uczestnictwo w obszarze euro, po tym, jak po włączeniu do systemu walutowego, funkcjonowały w nim bez większych napięć. Tabela 5. Poziom inflacji w krajach strefy EURO w latach Państwo Wartość referencyjna 2,1 % 3,2 % 3,5 % 3,0 % 2,7 % Austria 0,5 % 2,0 % 2,3 % 1,7 % 1,3 % Belgia 1,1 % 2,7 % 2,4 % 1,6 % 1,5 % Finlandia 1,3 % 3,0 % 2,7 % 2,0 % 1,3 % Francja 0,6 % 1,8 % 1,8 % 1,9 % 2,2 % Hiszpania 2,2 % 3,5 % 2,8 % 3,6 % 3,1 % Holandia 2,0 % 2,3 % 5,1 % 3,9 % 2,2 % Irlandia 2,5 % 5,3 % 4,0 % 4,7 % 4,0 % Luksemburg 1,0 % 3,8 % 2,4 % 2,1 % 2,5 % Niemcy 0,6 % 1,4 % 1,9 % 1,3 % 1,0 % Portugalia 2,2 % 2,8 % 4,4 % 3,7 % 3,3 % Włochy 1,7 % 2,6 % 2,3 % 2,6 % 2,8 % Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Eurostatu. Finlandia celowo opóźniła przystąpienie do mechanizmu ERM o ponad półtora roku. Fińskie władze zdawały sobie sprawę z przewartościowania krajowej waluty i obawiały się jej usztywnienia wobec euro na zawyżonym poziomie. Czas pokazał, iż była to decyzja słuszna. Zgodnie z przewidywaniami, kurs marki stopniowo obniżał się, aby osiągnąć poziom wyraźnie odbiegający od tego, który obowiązywał tuż po przystąpieniu w struktury unijne. 10 Tabela 6. Uczestnictwo krajów członkowskich Eurolandu w systemie stabilizowania kursów walutowych. Państwo Przystąpienie do ERM Decyzja o dewaluacji Decyzja o rewaluacji Austria styczeń 1995 nie nie Belgia marzec 1979 nie nie Finlandia październik 1996 nie nie Francja marzec 1979 nie nie Grecja marzec 1998 nie tak Hiszpania czerwiec 1989 nie nie Holandia marzec 1979 nie nie Irlandia marzec 1979 nie tak Luksemburg marzec 1979 nie nie Niemcy marzec 1979 nie nie Portugalia kwiecień 1992 nie nie Włochy listopad 1996 nie nie Źródło: Opracowanie własne. 10 Pietrzak E.:Kiedy euro zastąpi złotego, Konferencja NBP pt.: Polska droga do euro, Falenty 2001, s. 31,
10 Na zmianę wcześniej ustalonego parytetu centralnego narodowych walut wobec euro w zdecydowały się dwa kraje: Grecja i Irlandia. Od 16 marca 1998 roku kurs drachmy stabilizowany był w Europejskim Systemie Walutowym, natomiast od początku 1999 roku w zastępującym go mechanizmie ERM II. W styczniu 2000 roku zmieniony został kurs centralny drachmy wobec euro z poziomu 353,109 GRD/1EUR do wysokości 340,75 GRD/1 EUR. Nowy parytet był jednocześnie kursem konwersji, obowiązującym od 1 stycznia 2001 roku we wszystkich przeliczeniach pomiędzy grecką i europejską walutą. Drugim państwem, które podjęło decyzję odnośnie zmiany kursu narodowej waluty była Irlandia. 16 marca 1998 roku irlandzki funt został zrewaluowany wobec wszystkich pozostałych walut członkowskich o 3 %. W obu przypadkach zmiana parytetu centralnego wynikała ze stopniowego umacniania się kursu walut krajowych w okresie uczestnictwa w mechanizmie stabilizującym. W miarę zbliżania się terminu przystąpienia do strefy euro, niosło to za sobą niebezpieczeństwo ich nagłego powrotu do poziomu wyznaczonego przez ustalony kurs centralny. Taka sytuacja mogłaby stać się przyczyną wzrostu inflacji, która podważyłaby trwałość wypełnienia jednego z kryteriów konwergencji. 4. Podsumowanie. W latach dziewięćdziesiątych ubiegłego stulecia obecne kraje obszaru euro podjęły ogromny wysiłek w celu osiągnięcia wyników ekonomicznych umożliwiających pełne uczestnictwo w UGW. Wypełnienie kryteriów konwergencji wymagało od nich dużej determinacji i konsekwencji w prowadzonej polityce pieniężnej i budżetowej. Doświadczenia wielu państw wskazują dodatkowo na konieczność konsekwentnego podtrzymywania wcześniej wypracowanych osiągnięć, już po przystąpieniu do strefy euro. W szczególności dotyczy to kryteriów fiskalnych, gdyż te, w odróżnieniu od monetarnych znajdują się w kompetencji rządów poszczególnych krajów. Wykaz literatury: 1. Gros D.: Przyszłość złotego: pomiędzy euro a walutą gospodarki wschodzącej, Konferencja p.t.: Polska droga do euro, Falenty 2002 r., 2. Latour A.: Danish Referendum Sets Tone for Euro in Nordic Region, The Wall Street Journal Europe, 29 sierpnia 2000 r., 3. Lazaretou S.: Greek Monetary Economics in Retrospect: The Adventures of Drachma, Bank of Greece, Working Paper No. 2, 2003 r.,
11 4. Oręziak L.: Aktualne i przyszłe kierunki rozwoju obszaru euro, Bank i Kredyt nr 12/2000, 5. Oręziak L.: Polityka budżetowa na obszarze euro, Bank i Kredyt nr 6/2002, 6. Pietrzak E.:Kiedy euro zastąpi złotego, Konferencja NBP pt.: Polska droga do EURO, Falenty 2001, 7. Wyplosz Ch.: Pierwszy rok strefy euro. Doświadczenia i perspektywy, BREBANK CASE, Warszawa 2000.
Konwergencja nominalna versus konwergencja realna a przystąpienie. Ewa Stawasz Katedra Międzynarodowych Stosunków Gospodarczych UŁ
Konwergencja nominalna versus konwergencja realna a przystąpienie Polski do strefy euro Ewa Stawasz Katedra Międzynarodowych Stosunków Gospodarczych UŁ Plan prezentacji 1. Nominalne kryteria konwergencji
Bardziej szczegółowoKonwergencja nominalna versus konwergencja realna a przystąpienie. Ewa Stawasz Katedra Międzynarodowych Stosunków Gospodarczych UŁ
Konwergencja nominalna versus konwergencja realna a przystąpienie Polski do strefy euro Ewa Stawasz Katedra Międzynarodowych Stosunków Gospodarczych UŁ Plan prezentacji 1. Nominalne kryteria konwergencji
Bardziej szczegółowoKonwergencja nominalna versus konwergencja realna a przystąpienie. Ewa Stawasz Katedra Międzynarodowych Stosunków Gospodarczych UŁ
Konwergencja nominalna versus konwergencja realna a przystąpienie Polski do strefy euro część I Ewa Stawasz Katedra Międzynarodowych Stosunków Gospodarczych UŁ Plan prezentacji 1. Nominalne kryteria konwergencji
Bardziej szczegółowoEkonomiczny Uniwersytet Dziecięcy. Wspólna waluta euro Po co komu Unia Europejska i euro? dr Urszula Kurczewska EKONOMICZNY UNIWERSYTET DZIECIĘCY
Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy Wspólna waluta euro Po co komu Unia Europejska i euro? dr Urszula Kurczewska Szkoła Główna Handlowa w Warszawie 23 października 2012 r. EKONOMICZNY UNIWERSYTET DZIECIĘCY
Bardziej szczegółowoAkademia Młodego Ekonomisty
Akademia Młodego Ekonomisty Po co komu Unia Europejska i euro? Prof. dr hab. Elżbieta Kawecka-Wyrzykowska (Katedra Integracji Europejskiej im. Jeana Monneta; www.kawecka.eu) Poprzedniczka strefy euro Łacińska
Bardziej szczegółowoEURO jako WSPÓLNA WALUTA
Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy EURO jako WSPÓLNA WALUTA Prof. dr hab. Eugeniusz Gatnar Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach 18 marca 2013 r. EKONOMICZNY UNIWERSYTET DZIECIĘCY WWW.UNIWERSYTET-DZIECIECY.PL
Bardziej szczegółowoWniosek DECYZJA RADY. w sprawie przyjęcia przez Litwę euro w dniu 1 stycznia 2015 r.
KOMISJA EUROPEJSKA Bruksela, dnia 4.6.2014 r. COM(2014) 324 final 2014/0170 (NLE) Wniosek DECYZJA RADY w sprawie przyjęcia przez Litwę euro w dniu 1 stycznia 2015 r. PL PL UZASADNIENIE 1. KONTEKST WNIOSKU
Bardziej szczegółowoFINANSE. Rezerwa obowiązkowa. Instrumenty polityki pienięŝnej - podsumowanie. dr Bogumiła Brycz
Rezerwa obowiązkowa FINANSE dr Bogumiła Brycz Zakład Analiz i Planowania Finansowego Rezerwa obowiązkowa - częśćśrodków pienięŝnych zdeponowanych na rachunkach bankowych, jaką banki komercyjne muszą przekazać
Bardziej szczegółowoSpójność w UE15 po kryzysie fiskalnym
Konferencja Wyzwania dla spójności Europy 21-22 kwietnia 2016 Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu Spójność w UE15 po kryzysie fiskalnym dr Agnieszka Tomczak Politechnika Warszawska atomczak@ans.pw.edu.pl
Bardziej szczegółowoWykład 12. Integracja walutowa. Plan wykładu
Wykład 12 Integracja walutowa Plan wykładu 1. Waluta globalna 2. Teoria optymalnych obszarów walutowych 3. Europejska Unia Walutowa i Gospodarcza (EMU) 4. Działalność ECB 1 1. Waluta globalna Paul Volcker
Bardziej szczegółowoEkonomiczny Uniwersytet Dziecięcy. Wspólna waluta euro
Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy Wspólna waluta euro dr Marta Musiał Katedra Bankowości i Finansów Porównawczych Wydział Zarządzania i Ekonomiki Usług Uniwersytet Szczeciński 17 listopad 2016 r. PLAN
Bardziej szczegółowoWniosek DECYZJA RADY. w sprawie przyjęcia przez Estonię euro w dniu 1 stycznia 2011 r.
KOMISJA EUROPEJSKA Bruksela, dnia 12.5.2010 KOM(2010) 239 wersja ostateczna 2010/0135 (NLE) C7-0131/10 Wniosek DECYZJA RADY w sprawie przyjęcia przez Estonię euro w dniu 1 stycznia 2011 r. PL PL UZASADNIENIE
Bardziej szczegółowoMonitor Konwergencji Nominalnej
Ministerstwo Finansów Departament Polityki Makroekonomicznej Numer 5 / 015 Monitor Konwergencji Nominalnej Kontakt: tel. (+8 ) 9 3 00 9 3 0 fax (+8 ) 9 1 77 e-mail: dziennikarze @mf.gov.pl Ministerstwo
Bardziej szczegółowoMonitor konwergencji nominalnej
Ministerstwo Finansów Departament Polityki Finansowej, Analiz i Statystyki Numer 5 / 1 Monitor konwergencji nominalnej Kontakt: tel. (+8 ) 69 36 69 36 fax (+8 ) 69 1 77 e-mail: dziennikarze @mofnet.gov.pl
Bardziej szczegółowoInformator uro w Polsce w roku 20.?.?. Ekonomiczne, polityczne i społeczne aspekty rezygnacji z waluty narodowej
Informator uro w Polsce w roku 20.?.?. Ekonomiczne, polityczne i społeczne aspekty rezygnacji z waluty narodowej STABILIZACJA KURSU WALUTOWEGO PRZED PRZYSTĄPIENIEM DO STREFY EURO Joanna Stryjek, SGH Wejście
Bardziej szczegółowoWybór optymalnego kursu centralnego w ramach ERM II w kontekście zastąpienia złotego przez wspólną walutę. Marcin Konarski
Wybór optymalnego kursu centralnego w ramach ERM II w kontekście zastąpienia złotego przez wspólną walutę Marcin Konarski EURO jako waluta międzynarodowa 1. Walutą euro posługuje się dziś około 330 milionów
Bardziej szczegółowoSCENARIUSZ ZAJĘĆ DLA SZKÓŁ PONADGIMNAZJALNYCH Przedmioty podstawy przedsiębiorczości i geografia Temat:,,Euro waluta wspólnej Europy
SCENARIUSZ ZAJĘĆ DLA SZKÓŁ PONADGIMNAZJALNYCH Przedmioty podstawy przedsiębiorczości i geografia Temat:,,Euro waluta wspólnej Europy CELE LEKCJI: Ogólny: - poznanie waluty euro. Szczegółowe: - uczeń zna
Bardziej szczegółowoSprawozdanie z konwergencji za 2010 r. - jedynie Estonia. gotowa na przyjęcie waluty euro z dniem 1 stycznia 2011 r.
Bruksela, dnia 12 maja 2010 r. Sprawozdanie nr 29/2010 Sprawozdanie z konwergencji za 2010 r. - jedynie Estonia gotowa na przyjęcie waluty euro z dniem 1 stycznia 2011 r. Wstęp W sprawozdaniu z konwergencji
Bardziej szczegółowodr Bartłomiej Rokicki Chair of Macroeconomics and International Trade Theory Faculty of Economic Sciences, University of Warsaw
Chair of Macroeconomics and International Trade Theory Faculty of Economic Sciences, University of Warsaw Kryzysy walutowe Modele pierwszej generacji teorii kryzysów walutowych Model Krugmana wersja analityczna
Bardziej szczegółowoMonitor konwergencji nominalnej
Ministerstwo Finansów Departament Polityki Finansowej, Analiz i Statystyki Numer 7 / 2014 Monitor konwergencji nominalnej Kontakt: tel. (+48 22) 694 36 00 694 36 04 fax (+48 22) 694 41 77 e-mail: dziennikarze
Bardziej szczegółowoNowa Teoria Optymalnego Obszaru Walutowego
Nowa Teoria Optymalnego Obszaru Walutowego dr Grzegorz Tchorek Biuro ds. Integracji ze Strefą Euro, Narodowy Bank Polski Uniwersytet Warszawski, Wydział Zarządzania Poglądy wyrażone przez autora nie stanowią
Bardziej szczegółowoMonitor Konwergencji Nominalnej
Ministerstwo Finansów Departament Polityki Makroekonomicznej Numer 11 / 01 Monitor Konwergencji Nominalnej Kontakt: tel. (+ ) 9 00 9 0 fax (+ ) 9 1 e-mail: dziennikarze @mf.gov.pl Ministerstwo Finansów
Bardziej szczegółowoJEDNOLITA POLITYKA PIENIĘŻNA EUROPEJSKIEGO BANKU CENTRALNEGO, A HETEROGENICZNOŚĆ STREFY EURO. mgr Dominika Brózda Uniwersytet Łódzki
JEDNOLITA POLITYKA PIENIĘŻNA EUROPEJSKIEGO BANKU CENTRALNEGO, A HETEROGENICZNOŚĆ STREFY EURO mgr Dominika Brózda Uniwersytet Łódzki Plan wystąpienia 1. Ogólne założenia polityki pieniężnej EBC 2. Dywergencja
Bardziej szczegółowoMonitor Konwergencji Nominalnej
Ministerstwo Finansów Departament Polityki Makroekonomicznej Numer 9 / 1 Monitor Konwergencji Nominalnej Kontakt: tel. (+ ) 9 9 fax (+ ) 9 1 77 e-mail: dziennikarze @mf.gov.pl Ministerstwo Finansów Ul.
Bardziej szczegółowoSpis treści. Wstęp Dariusz Rosati... 11. Część I. Funkcjonowanie strefy euro
Spis treści Wstęp Dariusz Rosati.............................................. 11 Część I. Funkcjonowanie strefy euro Rozdział 1. dziesięć lat strefy euro: sukces czy niespełnione nadzieje? Dariusz Rosati........................................
Bardziej szczegółowoPlan wykładu 8 Równowaga ogólna w małej gospodarce otwartej
Plan wykładu 8 Równowaga ogólna w małej gospodarce otwartej 1. Model Mundella Fleminga 2. Dylemat polityki gospodarczej małej gospodarki otwartej 3. Skuteczność polityki monetarnej i fiskalnej w warunkach
Bardziej szczegółowoMonitor konwergencji nominalnej
PF Monitor konwergencji nominalnej w UE czerwiec Ministerstwo Finansów Departament Polityki Finansowej, Analiz i Statystyki Numer / Monitor konwergencji nominalnej Kontakt: tel. (+ ) fax (+ ) e-mail: dziennikarze
Bardziej szczegółowoMakroekonomia Gospodarki Otwartej Wykład 15 Europejska Unia Monetarna
Makroekonomia Gospodarki Otwartej Wykład 15 Europejska Unia Monetarna Leszek Wincenciak Wydział Nauk Ekonomicznych UW 2/30 Plan wykładu: Wprowadzenie Integracja walutowa w Europie Od mechanizmu kursowego
Bardziej szczegółowoInformator uro w Polsce w roku 20.?.?. Ekonomiczne, polityczne i społeczne aspekty rezygnacji z waluty narodowej
Informator uro w Polsce w roku 20.?.?. Ekonomiczne, polityczne i społeczne aspekty rezygnacji z waluty narodowej Konwergencja nominalna a konwergencja realna kiedy będzie możliwe wprowadzenie euro? Joanna
Bardziej szczegółowoZalecenie DECYZJA RADY. uchylająca decyzję 2010/401/UE w sprawie istnienia nadmiernego deficytu na Cyprze
KOMISJA EUROPEJSKA Bruksela, dnia 18.5.2016 r. COM(2016) 295 final Zalecenie DECYZJA RADY uchylająca decyzję 2010/401/UE w sprawie istnienia nadmiernego deficytu na Cyprze PL PL Zalecenie DECYZJA RADY
Bardziej szczegółowoRola salda pierwotnego w stabilizowaniu długu publicznego krajów członkowskich strefy euro w latach
Rola salda pierwotnego w stabilizowaniu długu publicznego krajów członkowskich strefy euro w latach 1999 2013 dr hab. Kamilla Marchewka-Bartkowiak, prof. nadzw. UEP dr Marcin Wiśniewski Katedra Polityki
Bardziej szczegółowoUnia Gospodarcza i Pieniężna
Unia Gospodarcza i Pieniężna Polityka gospodarcza i pieniężna (art. 119 TfUE) Dla osiągnięcia celów określonych w artykule 3 Traktatu o Unii Europejskiej, działania Państw Członkowskich i Unii obejmują,
Bardziej szczegółowoEkonomiczny Uniwersytet Dziecięcy
Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy Wyzwania stojące przed Polską gospodarką Paweł Kruk Wyższa Szkoła Informatyki i Zarządzania w Rzeszowie 04-12-2014 r. Jeśli nie wiadomo o co chodzi, chodzi o : Pieniądze
Bardziej szczegółowoZ UNII DO POLSKI, z POLSKI DO UNII, ILE, ZA CO i NA CO CZYLI CZY POLSKA BĘDZIE PŁATNIKIEM NETTO?
Z UNII DO POLSKI, z POLSKI DO UNII, ILE, ZA CO i NA CO CZYLI CZY POLSKA BĘDZIE PŁATNIKIEM NETTO? Przystąpienie Polski do Unii Europejskiej jest kwestią wyboru pewnego modelu cywilizacyjnego. Skutki ekonomiczne
Bardziej szczegółowoMonitor Konwergencji Nominalnej
PM Monitor konwergencji nominalnej w UE styczeń Ministerstwo Finansów Departament Polityki Makroekonomicznej Numer / Monitor Konwergencji Nominalnej Kontakt: tel. (+ ) fax (+ ) e-mail: dziennikarze @mf.gov.pl
Bardziej szczegółowoStudia podyplomowe Mechanizmy funkcjonowania strefy euro finansowane przez Narodowy Bank Polski
Załącznik do uchwały nr 548 Senatu Uniwersytetu Zielonogórskiego w sprawie określenia efektów kształcenia dla studiów podyplomowych prowadzonych na Wydziale Ekonomii i Zarządzania Studia podyplomowe Mechanizmy
Bardziej szczegółowoAkademia Młodego Ekonomisty. Walutowa Wieża Babel
Akademia Młodego Ekonomisty Walutowa Wieża Babel Dr Andrzej Dzun Uniwersytet w Białymstoku 20 listopada 2014 r. Pieniądz- powszechnie akceptowany z mocy prawa lub zwyczaju środek regulowania zobowiązań,
Bardziej szczegółowoIntegracja walutowa w Europie: geneza EMU
Integracja walutowa w Europie: geneza EMU Wykład 13 z Międzynarodowych Stosunków Gospodarczych, CE UW Copyright Gabriela Grotkowska 2 Wykład 13 Europejska integracja gospodarcza: podstawowe fakty Integracja
Bardziej szczegółowoDeficyt budżetowy i dług publiczny w dłuższym okresie. Joanna Siwińska
Deficyt budżetowy i dług publiczny w dłuższym okresie Joanna Siwińska Dług publiczny, jako % PKB Dług publiczny kraje rozwinięte 1880 1886 1892 1898 1904 1910 1916 1922 1928 1934 1940 1946 1952 1958 1964
Bardziej szczegółowoCzy warto mieć polską walutę?
Czy warto mieć polską walutę? dr hab. Eryk Łon Katedra Finansów Publicznych Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu Ważne linki: Raport dla NBP: Dlaczego Polska nie powinna wchodzić do strefy euro, 2007: http://analizy-rynkowe.pl/raport/
Bardziej szczegółowoPrognozy gospodarcze dla
Prognozy gospodarcze dla Polski po I kw. 21 Łukasz Tarnawa Główny Ekonomista Polskie Towarzystwo Ekonomiczne, 13.5.21 Gospodarka globalna po kryzysie finansowym Odbicie globalnej aktywności gospodarczej
Bardziej szczegółowoUnia Gospodarcza i Walutowa. Dr hab. Urszula Kurczewska
Unia Gospodarcza i Walutowa Dr hab. Urszula Kurczewska Unia Gospodarcza i Walutowa Unia Gospodarcza i Walutowa (UGW) to kolejny etap procesu integracji UE. Oznacza ona wspólną politykę monetarną państw
Bardziej szczegółowoMikro i makroekonomia integracji europejskiej Spotkanie 8
Mikro i makroekonomia integracji europejskiej Spotkanie 8 Makroekonomiczne aspekty integracji gospodarczej Integracja monetarna Katarzyna Śledziewska Katedra Makroekonomii i Teorii Handlu Zagranicznego
Bardziej szczegółowoZagrożona korona, czyli za i przeciw wprowadzaniu euro. Autor: Marzena Hausman, Dariusz Stasik
Zagrożona korona, czyli za i przeciw wprowadzaniu euro Autor: Marzena Hausman, Dariusz Stasik Proponowany przebieg zajęć Po wykonaniu tego ćwiczenia będziesz znał obawy i nadzieje, jakie wiązali Szwedzi
Bardziej szczegółowoPolska bez euro. Bilans kosztów i korzyści
Polska bez euro Bilans kosztów i korzyści Warszawa, marzec 2019 AUTORZY RAPORTU Adam Czerniak główny ekonomista Polityka Insight Agnieszka Smoleńska starsza analityczka ds. europejskich Polityka Insight
Bardziej szczegółowoSytuacja gospodarcza Polski na drodze do Unii Gospodarczej i Walutowej
Sytuacja gospodarcza Polski na drodze do Unii Gospodarczej i Walutowej 1. Wstęp Przystąpienie Polski w poczet państw należących do Wspólnoty Europejskiej w maju 2004 roku zobowiązuje nasz kraj w dalszej
Bardziej szczegółowoWarunki uzyskania zaliczenia z przedmiotu, na którym słuchacz studiów podyplomowych był nieobecny
Studia podyplomowe Mechanizmy funkcjonowania strefy euro Projekt realizowany z Narodowym Bankiem Polskim w ramach programu edukacji ekonomicznej VII edycja Rok akademicki 2015/2016 Warunki uzyskania zaliczenia
Bardziej szczegółowoWykład 23: Europejska integracja walutowa. Gabriela Grotkowska
Międzynarodowe Stosunki Ekonomiczne Makroekonomia gospodarki otwartej i finanse międzynarodowe Wykład 23: Europejska integracja walutowa Gabriela Grotkowska Plan wykładu Europejska integracja gospodarcza:
Bardziej szczegółowoPŁACA MINIMALNA W KRAJACH UNII EUROPEJSKIEJ
10.05.2018 Informacja prasowa portalu Pytania i dodatkowe informacje: tel. 12 423 00 45 media@sedlak.pl PŁACA MINIMALNA W KRAJACH UNII EUROPEJSKIEJ Wysokość płacy minimalnej jest tematem wielu dyskusji.
Bardziej szczegółowoWpływ bieżącej sytuacji gospodarczej na sektor małych i średnich przedsiębiorstw MSP
Wpływ bieżącej sytuacji gospodarczej na sektor małych i średnich przedsiębiorstw MSP Prof. Anna Zielińska-Głębocka Uniwersytet Gdański Rada Polityki Pieniężnej 1.Dynamika wzrostu gospodarczego spowolnienie
Bardziej szczegółowo=Dá F]QLN QU s}ï v] }o] Çl] ] v]'ïv i v }l îìíï
736 M. Belka Narodowy Bank Polski Warszawa, r. Z nia na rok 2013 przed do projektu u Z nia. W ch realizowanej przez Narodowy Bank Polski 3 r. Ponadto i W na rok 2013 10 2012 r. p 2. W 2013 r. olskim w
Bardziej szczegółowoCBOS CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ ZAINTERESOWANIE PODJĘCIEM PRACY W KRAJACH UNII EUROPEJSKIEJ BS/47/2004 KOMUNIKAT Z BADAŃ WARSZAWA, MARZEC 2004
CBOS CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ SEKRETARIAT OŚRODEK INFORMACJI 629-35 - 69, 628-37 - 04 693-46 - 92, 625-76 - 23 UL. ŻURAWIA 4A, SKR. PT.24 00-503 W A R S Z A W A TELEFAX 629-40 - 89 INTERNET http://www.cbos.pl
Bardziej szczegółowoMonitor konwergencji nominalnej
PM Monitor konwergencji nominalnej w UE październik Ministerstwo Finansów Departament Polityki Makroekonomicznej Numer / Monitor konwergencji nominalnej Kontakt: tel. (+ ) fax (+ ) e-mail: dziennikarze
Bardziej szczegółowoGŁÓWNY URZĄD STATYSTYCZNY Departament Badań Demograficznych
Materiał na konferencję prasową w dniu 23 października 2007 r. GŁÓWNY URZĄD STATYSTYCZNY Departament Badań Demograficznych Notatka informacyjna WYNIKI BADAŃ GUS Informacja o rozmiarach i kierunkach emigracji
Bardziej szczegółowoPodział środków budżetowych w Unii Europejskiej. Politologia, PUW 2008 Wojciech St. Mościbrodzki,
Podział środków budżetowych w Unii Europejskiej Politologia, PUW 2008 Wojciech St. Mościbrodzki, www.wojmos.com wojmos@wojmos.com Budżet UE Budżet UE tworzony jest z kilku źródeł. Należą do nich m.in..
Bardziej szczegółowoArt. 127 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej: 1. Głównym celem ESBC (Eurosystemu) jest utrzymanie stabilności cen.
Jednolita polityka pieniężna EBC, a zróżnicowanie strefy euro mgr Dominika Brózda Plan wystąpienia 1. Ogólne założenia polityki pieniężnej EBC 2. Rozbieżność gospodarek strefy euro, a jednolita polityka
Bardziej szczegółowoCBOS CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ POSTRZEGANY STOSUNEK KRAJÓW UE DO POLSKI BS/25/2004 KOMUNIKAT Z BADAŃ WARSZAWA, LUTY 2004
CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ SEKRETARIAT OŚRODEK INFORMACJI 629-35 - 69, 628-37 - 04 693-46 - 92, 625-76 - 23 UL. ŻURAWIA 4A, SKR. PT.24 00-503 W A R S Z A W A TELEFAX 629-40 - 89 INTERNET http://www.cbos.pl
Bardziej szczegółowoPozycja polskiego przemysłu spożywczego na tle krajów Unii Europejskiej
Pozycja polskiego przemysłu spożywczego na tle krajów Unii Europejskiej mgr Mirosława Tereszczuk dr inż. Robert Mroczek Sofia, 12-13 września 2017 r. Plan wystąpienia 1. Cel pracy, źródła danych 2. Porównawcza
Bardziej szczegółowoGospodarka i funkcjonowanie Unii Europejskiej. Wykład XI Unia Gospodarczo-Walutowa
Gospodarka i funkcjonowanie Unii Europejskiej Wykład XI Unia Gospodarczo-Walutowa Geneza UGW System z Bretton Woods Złoto jako główny środek rezerwowy i płatniczy Stały parytet wymiany dolara na złoto
Bardziej szczegółowoInformator uro w Polsce w roku 20.?.?. Ekonomiczne, polityczne i społeczne aspekty rezygnacji z waluty narodowej
Informator uro w Polsce w roku 20.?.?. Ekonomiczne, polityczne i społeczne aspekty rezygnacji z waluty narodowej Prawno-konstytucyjne aspekty wprowadzenia euro w Polsce dr Tomasz SŁOMKA Decyzję o wprowadzeniu
Bardziej szczegółowoSTUDIA PODYPLOMOWE "OCHRONA ŚRODOWISKA W PRAWIE UNII EUROPEJSKIEJ I W PRAWIE POLSKIM
3 4 5 6 7 Unia Europejska i prawo unijne po Traktacie z Lizbony -zagadnienia wprowadzające Prof. dr hab. Stanisław Biernat 7 listopada 05 r. Droga Polski do Unii Europejskiej 99 Podpisanie Układu Europejskiego
Bardziej szczegółowoDroga Polski do Unii Europejskiej
Prof. dr hab. Stanisław Biernat Unia Europejska i prawo unijne po Traktacie z Lizbony -zagadnienia wprowadzające STUDIA PODYPLOMOWE 7 listopada 2015 r. Droga Polski do Unii Europejskiej 1991 Podpisanie
Bardziej szczegółowoMonitor konwergencji nominalnej
PF Monitor konwergencji nominalnej w UE 7 marzec Ministerstwo Finansów Departament Polityki Finansowej, Analiz i Statystyki Numer / Monitor konwergencji nominalnej Kontakt: tel. (+ ) 9 9 fax (+ ) 9 77
Bardziej szczegółowoORŁY I STRUSIE. Artykuł jest opublikowany w miesięczniku Nasz Rynek Kapitałowy, w nr 2/2007 MAKROMETR EUROPEJSKI. Marek Misiak i Grzegorz Sudzik
Artykuł jest opublikowany w miesięczniku Nasz Rynek Kapitałowy, w nr 2/2007 MAKROMETR EUROPEJSKI Marek Misiak i Grzegorz Sudzik ORŁY I STRUSIE W latach sześćdziesiątych i siedemdziesiątych orłami w Europie
Bardziej szczegółowoEuro wspólny pieniądz
Euro wspólny pieniądz dr Agnieszka Kłos Polskie Stowarzyszenie Badań Wspólnoty Europejskiej Szkoła Główna Handlowa w Warszawie Projekt realizowany z Narodowym Bankiem Polskim w ramach programu edukacji
Bardziej szczegółowoPROJEKT SPRAWOZDANIA
PARLAMENT EUROPEJSKI 2009-2014 Komisja Gospodarcza i Monetarna 18.7.2012 2012/2150(INI) PROJEKT SPRAWOZDANIA w sprawie europejskiego okresu oceny na potrzeby koordynacji polityki gospodarczej: realizacja
Bardziej szczegółowoInformator uro w Polsce w roku 20.?.?. Ekonomiczne, polityczne i społeczne aspekty rezygnacji z waluty narodowej
Informator uro w Polsce w roku 20.?.?. Ekonomiczne, polityczne i społeczne aspekty rezygnacji z waluty narodowej DLACZEGO NIE WSZYSCY KOCHAJĄ EURO? dr Monika Poboży, UW O tym, że euro ma również przeciwników,
Bardziej szczegółowoSCOREBOARD WSKAŹNIKI PROCEDURY NIERÓWNOWAG MAKROEKONOMICZNYCH
SCOREBOARD WSKAŹNIKI PROCEDURY NIERÓWNOWAG MAKROEKONOMICZNYCH Scoreboard to zestaw praktycznych, prostych i wymiernych wskaźników, istotnych z punktu widzenia sytuacji makroekonomicznej krajów Unii Europejskiej.
Bardziej szczegółowodr hab. Tomasz Nieborak Wydział Prawa i Administracji UAM w Poznaniu Katedra Prawa Finansowego
dr hab. Tomasz Nieborak Wydział Prawa i Administracji UAM w Poznaniu Katedra Prawa Finansowego Pojęcie integracji Integracja to proces scalania grupy elementów, który ma miejsce w ramach poszczególnych
Bardziej szczegółowoTrudne wybory banków centralnych. Strategia celu inflacyjnego (3)
Trudne wybory banków centralnych Strategia celu inflacyjnego (3) 1960 1970 1980 1990 2000 Trudne wybory banków centralnych WIELKA BRYTANIA We wrześniu 1992 r, po 3 tygodniowym ataku spekulacyjnym, Bank
Bardziej szczegółowoMIEJSCE POLSKIEGO PRZEMYSŁU SPOŻYWCZEGO W UNII EUROPEJSKIEJ
MIEJSCE POLSKIEGO PRZEMYSŁU SPOŻYWCZEGO W UNII EUROPEJSKIEJ mgr Małgorzata Bułkowska mgr Mirosława Tereszczuk dr inż. Robert Mroczek Konferencja: Przemysł spożywczy otoczenie rynkowe, inwestycje, ekspansja
Bardziej szczegółowoPłaca minimalna w krajach Unii Europejskiej [RAPORT]
Płaca minimalna w krajach Unii Europejskiej [RAPORT] data aktualizacji: 2018.05.14 Wysokość płacy minimalnej jest tematem wielu dyskusji. Niektóre grupy społeczne domagają się jej podniesienia, z kolei
Bardziej szczegółowoWprowadzenie Euro a polscy przedsiębiorcy
Wprowadzenie Euro a polscy przedsiębiorcy Co zazwyczaj się mówi o wejściu do Strefy Euro? Polska musi spełniać 5 kryteriów z Maastricht Wejście Polski do strefy Euro jest generalnie korzystne Musimy wejść
Bardziej szczegółowoPrzystąpienie Polski do strefy euro - kiedy taki scenariusz może się zrealizować i co oznaczałby on dla polskiej gospodarki
Przystąpienie Polski do strefy euro - kiedy taki scenariusz może się zrealizować i co oznaczałby on dla polskiej gospodarki W ostatnich tygodniach na nowo rozgorzała debata nad perspektywami przyjęcia
Bardziej szczegółowoWynagrodzenie minimalne w Polsce i w krajach Unii Europejskiej
Wynagrodzenie minimalne w Polsce i w krajach Unii Europejskiej Płaca minimalna w krajach unii europejskiej Spośród 28 państw członkowskich Unii Europejskiej 21 krajów posiada regulacje dotyczące wynagrodzenia
Bardziej szczegółowoROZDZIAŁ 21 AKTYWNOŚĆ EKONOMICZNA KOBIET I MĘŻCZYZN W POLSCE NA TLE KRAJÓW UNII EUROPEJSKIEJ
Patrycja Zwiech ROZDZIAŁ 21 AKTYWNOŚĆ EKONOMICZNA KOBIET I MĘŻCZYZN W POLSCE NA TLE KRAJÓW UNII EUROPEJSKIEJ 1. Wstęp Polska, będąc członkiem Unii Europejskiej, stoi przed rozwiązaniem wielu problemów.
Bardziej szczegółowoD Huto. UTtt. rozsieneoia o Somne
D Huto UTtt rozsieneoia o Somne Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne Warszawa 2007 Wstęp 9 ROZDZIAŁ I Zarys teoretycznych podstaw unii monetarnej 15 1. Główne koncepcje i poglądy teoretyczne 15 1.1. Unia monetarna
Bardziej szczegółowoEkonomiczny Uniwersytet Dziecięcy Walutowa wieża Babel
Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy Walutowa wieża Babel dr Monika Pettersen-Sobczyk Uniwersytet Szczeciński 3 grudnia 2015 r. Temat: Walutowa Wieża Babel 1) Czy potrzebujemy własnej waluty? 2) Czy ma sens
Bardziej szczegółowoGŁÓWNY URZĄD STATYSTYCZNY Departament Badań Demograficznych. Informacja o rozmiarach i kierunkach emigracji z Polski w latach
Materiał na konferencję prasową w dniu 25 września 2012 r. GŁÓWNY URZĄD STATYSTYCZNY Departament Badań Demograficznych Notatka informacyjna WYNIKI BADAŃ GUS Informacja o rozmiarach i kierunkach emigracji
Bardziej szczegółowoSytuacja gospodarcza Polski
Sytuacja gospodarcza Polski Bohdan Wyżnikiewicz Warszawa, 4 czerwca 2014 r. Plan prezentacji I. Bieżąca sytuacja polskiej gospodarki II. III. Średniookresowa perspektywa wzrostu gospodarczego polskiej
Bardziej szczegółowoANALIZA SYTUACJI EKONOMICZNEJ PAŃSTW ASPIRUJĄCYCH DO UNII WALUTOWEJ Z WYKORZYSTANIEM KONWERGENCJI NOMINALNEJ
Krzysztof Dyrek Mgr, Wyższa Szkoła Biznesu-National-Louis University w Nowym Sączu, Wydział Nauk Społecznych i Informatyki ANALIZA SYTUACJI EKONOMICZNEJ PAŃSTW ASPIRUJĄCYCH DO UNII WALUTOWEJ Z WYKORZYSTANIEM
Bardziej szczegółowoMAPA DROGOWA PRZYJĘCIA EURO PRZEZ POLSKĘ MATERIAŁ INFORMACYJNY
MINISTERSTWO FINANSÓW MAPA DROGOWA PRZYJĘCIA EURO PRZEZ POLSKĘ MATERIAŁ INFORMACYJNY Warszawa, październik 2008 r. Poniższy dokument ma posłużyć ustaleniu kolejności niezbędnych działań w ramach procesu
Bardziej szczegółowoWojciech Buksa Podatek od transakcji finansowych - jego potencjalne implikacje dla rynków finansowych
Wojciech Buksa wojciech.buksa@outlook.com Podatek od transakcji finansowych - jego potencjalne implikacje dla rynków finansowych!1 Wstęp. Pod koniec 2011 roku komisja europejska przedstawiła pomysł wprowadzenia
Bardziej szczegółowoPrognoza z zimy 2014 r.: coraz bardziej widoczne ożywienie gospodarcze
KOMISJA EUROPEJSKA KOMUNIKAT PRASOWY Bruksela/Strasburg, 25 lutego 2014 r. Prognoza z zimy 2014 r.: coraz bardziej widoczne ożywienie gospodarcze W zimowej prognozie Komisji Europejskiej przewiduje się
Bardziej szczegółowoPROGNOZY WYNAGRODZEŃ W EUROPIE NA 2018 ROK
29.2.207 Informacja prasowa portalu Pytania i dodatkowe informacje: tel. 509 509 536 media@sedlak.pl PROGNOZY WYNAGRODZEŃ W EUROPIE NA 208 ROK Końcowe miesiące roku to dla większości menedżerów i specjalistów
Bardziej szczegółowoPodstawa opodatkowania i stawki podatkowe w podatku od nieruchomości w krajach UE
Podstawa opodatkowania i stawki podatkowe w podatku od w krajach UE Kraj Podstawa opodatkowania Stawki podatkowe Nieruchomości zabudowane Nieruchomości niezabudowane Austria Wartość jednostkowa (wycena
Bardziej szczegółowoCzy warto być poza Unią Monetarną - studium przypadku Wielkiej Brytanii, Danii i Szwecji. Agnieszka Królikowska. kwiecień 2008
4 kwiecień 2008 Agnieszka Królikowska Czy warto być poza Unią Monetarną - studium przypadku Wielkiej Brytanii, Danii i Szwecji Wprowadzenie wspólnej waluty - rys historyczny Kryteria członkostwa w UGW
Bardziej szczegółowoPakt stabilności i wzrostu strażnik porządku Unii Gospodarczej i Walutowej? Wstęp
Pakt stabilności i wzrostu strażnik porządku Unii Gospodarczej i Walutowej? Wstęp Wprowadzenie wspólnego pieniądza na obszarze Unii Gospodarczej i Walutowej implikuje istotne zmiany w zakresie prowadzonej
Bardziej szczegółowoKONKURENCJA PODATKOWA UNII EUROPEJSKIEJ
Leokadia Oręziak KONKURENCJA PODATKOWA i HARMONIZACJA PODATKÓW w ramach UNII EUROPEJSKIEJ Implikacje dla Polski Warszawa 2007 SPIS TREŚCI Wstęp...........................................................
Bardziej szczegółowoCENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ
CENTRUM BADANIA OPINII SPOŁECZNEJ SEKRETARIAT OŚRODEK INFORMACJI 629-35 - 69, 628-37 - 04 693-46 - 92, 625-76 - 23 UL. ŻURAWIA 4A, SKR. PT.24 00-503 W A R S Z A W A TELEFAX 629-40 - 89 INTERNET http://www.cbos.pl
Bardziej szczegółowodr Jan Hagemejer Karol Pogorzelski
Kryzys finansów publicznych i druga fala Wielkiej Recesji Badanie wykonane przez Instytut Badań Strukturalnych w ramach prac nad projektem: Analiza procesów zachodzących na polskim rynku pracy i w obszarze
Bardziej szczegółowo1 euro = 200,482 PTE (Portugalia) 1 euro = 1936,27 ITL (Włochy)
EURO Zmiana kursu Nowa waluta jaką jest euro (funkcjonuje pod tą nazwą dopiero dwa lata) jest wyzwaniem, które może wzmocnić europejski, a także światowy system bankowy i gospodarczy, lub doprowadzić do
Bardziej szczegółowoRada Unii Europejskiej Bruksela, 11 lipca 2016 r. (OR. en)
Rada Unii Europejskiej Bruksela, 11 lipca 2016 r. (OR. en) 10796/16 ECOFIN 678 UEM 264 AKTY USTAWODAWCZE I INNE INSTRUMENTY Dotyczy: DECYZJA RADY stwierdzająca, że Portugalia nie podjęła skutecznych działań
Bardziej szczegółowoKlub Laureatów Dolnośląskiego Certyfikatu Gospodarczego 25 kwietnia 2016 roku
25 kwietnia 2016 roku Bieżąca sytuacja gospodarcza Grzegorz Warzocha - AVANTA Auditors & Advisors www.avanta-audit.pl Międzynarodowa sytuacja gospodarcza 4,0% 3,5% 3,0% 2,5% Globalne tendencje gospodarcze
Bardziej szczegółowoOCENA SYTUACJI GOSPODARCZEJ UNII EUROPEJSKIEJ I POLSKI W OKRESIE GLOBALNEGO KRYZYSU EKONOMICZNEGO (rok 2008 oraz I półrocze 2009)
MINISTERSTWO GOSPODARKI OCENA SYTUACJI GOSPODARCZEJ UNII EUROPEJSKIEJ I POLSKI W OKRESIE GLOBALNEGO KRYZYSU EKONOMICZNEGO (rok 8 oraz I półrocze 9) DEPARTAMENT ANALIZ I PROGNOZ Warszawa, październik 9
Bardziej szczegółowoWyzwania dla sektora finansowego związane ze środowiskiem niskich stóp procentowych
Anna Trzecińska, Wiceprezes NBP Wyzwania dla sektora finansowego związane ze środowiskiem niskich stóp procentowych Warszawa / XI Kongres Ryzyka Bankowego BIK / 25 października 2016 11-2002 5-2003 11-2003
Bardziej szczegółowoZalecenie DECYZJA RADY. stwierdzająca, że Polska nie podjęła skutecznych działań w odpowiedzi na zalecenie Rady z dnia 21 czerwca 2013 r.
KOMISJA EUROPEJSKA Bruksela, dnia 15.11.2013 r. COM(2013) 907 final Zalecenie DECYZJA RADY stwierdzająca, że Polska nie podjęła skutecznych działań w odpowiedzi na zalecenie Rady z dnia 21 czerwca 2013
Bardziej szczegółowoDr Jakub Borowski Invest-Bank, Szkoła Główna Handlowa
Jak kryzys finansowy i fiskalny wpłyn ynął na perspektywę polskiego członkostwa w strefie euro? Dr Jakub Borowski Invest-Bank, Szkoła Główna Handlowa Wiosenna Szkoła a Leszka Balcerowicza, Forum Obywatelskiego
Bardziej szczegółowoKomisja Europejska 10 priorytetów w 10 scenariuszach Unia gospodarcza i walutowa. Sylwia K. Mazur, Scenariusz 5, Załącznik 1
Komisja Europejska 10 priorytetów w 10 scenariuszach Unia gospodarcza i walutowa Sylwia K. Mazur, Scenariusz 5, Załącznik 1 Komisja Europejska informacje ogólne Rola: Wspiera ogólne interesy UE, przedkładając
Bardziej szczegółowoJak wejście do strefy euro wpłynęłoby na konkurencyjność polskiej gospodarki? Andrzej Sławiński, Szkoła Główna Handlowa
Jak wejście do strefy euro wpłynęłoby na konkurencyjność polskiej gospodarki? Andrzej Sławiński, Szkoła Główna Handlowa 1. Kryzys w strefie euro Przyczyny obecnego kryzysu Brak koordynacji tempa wzrostu
Bardziej szczegółowo