ZAKŁADANIE I REJESTRACJA S T O W A R Z Y S Z E Ń

Transkrypt

1 ZAKŁADANIE I REJESTRACJA S T O W A R Z Y S Z E Ń MoŜe okazać się, Ŝe w zaleŝności od tego jakiego rodzaju działalność chcemy prowadzić, akurat w naszym przypadku warto pomyśleć o załoŝeniu stowarzyszenia zarejestrowanego. Formalności z tym związane nie są tak bardzo skomplikowane, chociaŝ trzeba pamiętać, Ŝe nie ominie nas kilka wizyt w urzędach. Jeśli zdecydujemy się na rejestrację stowarzyszenia warto teŝ skontaktować się z organizacją działającą blisko siedziby zakładanego stowarzyszenia. Być moŝe będzie ona w stanie udzielić praktycznych rad, takŝe odnośnie rejestracji. Stowarzyszenie zarejestrowane musi powołać co najmniej 15 osób, które uchwalają statut stowarzyszenia i wybierają komitet załoŝycielski (art. 9). Jeśli stowarzyszenia ma zamiar tworzyć oddziały lokalne powinno określić w statucie swoją strukturę organizacyjną i zasady tworzenia oddziałów (art. 10 ust.2). Jednostka (oddział terenowy) moŝe uzyskać osobowość prawną, jeśli przewiduje to statut (art. 17 ust.1a). Zarząd jednostki terenowej danego stowarzyszenia jest zobowiązany, w terminie 14 dni od chwili jej powołania, zawiadomić o tym organ nadzorujący (starostę), właściwy ze względu na siedzibę jednostki. NaleŜy podać skład zarządu, adres oddziału oraz załączyć statut stowarzyszenia (art. 20). ETAPY W ZAŁOśENIA STOWARZYSZENIA 1. ZEBRANIE ZAŁOśYCIELSKIE Pierwszym krokiem prowadzącym do zarejestrowania stowarzyszenia jest zwołanie zebrania załoŝycielskiego. Na zebraniu załoŝycielskim zostanie podjęta oficjalna decyzja (uchwała) o powołaniu do Ŝycia stowarzyszenia. Najpierw ustalamy termin zebrania oraz miejsce, w którym ma się odbyć. W zebraniu musi wziąć udział co najmniej piętnaście osób tym samym staną się one członkami załoŝycielami naszego stowarzyszenia

2 2 Nie obawiajmy się formalności związanych z zebraniem załoŝycielskim. Warto teŝ wcześniej znaleźć osobę, która sprawnie poprowadzi zebranie. Na zebranie naleŝy przygotować następujące dokumenty: A. Projekt statutu Stowarzyszenia Z praktycznego punktu widzenia wstępny projekt dobrze jest przygotować wcześniej (czyli przed zwołaniem zebrania załoŝycielskiego) i dostarczyć go do wglądu wszystkim członkom przyszłego stowarzyszenia. STATUT musi zawierać takie podstawowe informacje o stowarzyszeniu, jak (art. 10): a) nazwę (odróŝniająca dane stowarzyszenie od innych organizacji, instytucji itp.), b) teren działania i siedzibę, c) cele i sposoby ich realizacji, d) sposób nabycia członkostwa ( przyczyny utraty członkostwa, prawa i obowiązki członków), e) władze stowarzyszenia, sposób ich wyboru, kompetencje (w tym zasady działania: Walnego Zebrania Członków, Zarządu Stowarzyszenia, Komisji Rewizyjnej), f) sposób reprezentowania, zaciągania zobowiązań majątkowych, warunki waŝności uchwał, g) sposób uzyskiwania środków finansowych i płacenia składek członkowskich, h) zasady wprowadzania zmian w statucie, i) sposób rozwiązania się stowarzyszenia. B. Listę członków załoŝycieli z danymi: imię i nazwisko; data i miejsce urodzenia; adres zameldowania; własnoręczny podpis (bardzo waŝne!). Listę moŝemy mieć pełną lub moŝemy ją uzupełnić o brakujące informacje przed zebraniem lub w trakcie. Wygodnie jest, jeśli ta sama lista zawiera teŝ oświadczenie członków załoŝycieli o: posiadaniu obywatelstwa polskiego, pełnej zdolności czynności prawnych i pełni praw obywatelskich (zgodnie z art. 3 ust. 1 Ustawy Prawo o stowarzyszeniach).

3 LISTA CZŁONKÓW ZAŁOśYCIELI STOWARZYSZENIA... (PRZYKŁADOWY WZÓR) 3 My niŝej podpisani załoŝyciele stowarzyszenia o nazwie: Stowarzyszenie..., z siedzibą w... przy ul...., obecni na zebraniu w dniu r., świadomi odpowiedzialności prawnej oświadczamy, Ŝe spełniamy warunki określone w art. 3 ust. 1 Ustawy z dnia 7 kwietnia 1989 r. Prawo o stowarzyszeniach: Data i Miejsce zamieszkania miejsce urodzenia Ulica Kod Miasto Własnoręczny podpis Opole Piękna Opole - uchwała o powołaniu organizacji Uchwała nr 1 Zebrani w dniu r. w... postanawiają załoŝyć stowarzyszenie, którego pełna nazwa będzie brzmieć: Stowarzyszenie..., z siedzibą w... przy ulicy.... Uchwała została przyjęta przez zebranych jednogłośnie / Za uchwałą głosowało... osób.

4 4 - uchwała o wyborze Komitetu ZałoŜycielskiego Uchwała nr 2 Zebrani zgłosili następujące kandydatury na członków Komitetu ZałoŜycielskiego: itd. W wyniku glosowania jawnego kandydaci do Komitetu ZałoŜycielskiego otrzymali następujące ilości głosów: ; ; itd. Wobec tego członkami Komitetu ZałoŜycielskiego wybrani zostali: ZałoŜyciele Stowarzyszenia..., z siedzibą w... przy ulicy..., upowaŝniają członków Komitetu ZałoŜycielskiego w wymienionym powyŝej składzie do zarejestrowania Stowarzyszenia... w Sądzie... w uchwała o wyborze Zarządu oraz uchwała o wyborze organu kontroli wewnętrznej np. Komisji Rewizyjnej Uchwały nr 3 i 4 Przykładowy przebieg zebrania: Przedstawienie celu zebrania oraz jego uczestników. Ustalenie sposobu głosowania i podejmowania uchwał. Wybór przewodniczącego (prowadzi spotkanie) i sekretarza (sporządza protokół z zebrania) kandydaci mogą zgłosić się sami lub zostać zgłoszeni przez inne osoby.

5 5 Ostateczny wybór dokonywany jest w głosowaniu jawnym przechodzą osoby, które uzyskają najwięcej głosów. Podjęcie uchwały o powołaniu stowarzyszenia. Dyskusja nad statutem, zgłoszenie i ewentualne zatwierdzenie poprawek oraz uwag. Zgłoszenie kandydatów i wybór KOMITETU ZAŁOśYCIELSKIEGO (np. 3 osoby) stowarzyszenia w głosowaniu jawnym (podjęcie uchwały o wyborze Komitetu ZałoŜycielskiego). Wybór władz stowarzyszenia: ZARZĄDU i organu kontroli wewnętrznej, np. KOMISJI REWIZYJNEJ (podjęcie 2 uchwał o wyborze władz). Zamknięcie zebrania. Na tym kończy się zebranie załoŝycielskie. Komitet ZałoŜycielski, który bierze na siebie formalności związane z rejestracją, musi teraz wypełnić właściwe formularze oraz skompletować wymagane dokumenty i załączniki (art. 12). 2. POSTĘPOWANIE REJESTROWE W SĄDZIE Od dnia 1 stycznia 2001 r. sądem właściwym dla rejestracji stowarzyszeń (takŝe fundacji) jest sąd rejonowy mający siedzibę w mieście będącym siedzibą wojewody (sąd rejestrowy). Obejmuje on swoją właściwością obszar danego województwa. Przykładowy Wydział Krajowego Rejestru Sądowego na terenie województwa śląskiego: KRAJOWY REJESTR SĄDOWY - VIII WYDZIAŁ KRS Adres: Katowice, ul. Lompy 14 Telefon: (0-32) (do 75), Krajowy Rejestr Sądowy (KRS) dotyczy tych podmiotów, na które przepisy ustaw nakładają obowiązek takiego wpisu. KRS składa się m.in. z: rejestru przedsiębiorców, rejestru stowarzyszeń, innych organizacji społecznych i zawodowych, fundacji.

6 6 Rejestr jest jawny kaŝdy ma prawo dostępu do zawartych w nim danych za pośrednictwem Centralnej Informacji. Przy KRS istnieje Centralna Informacja Krajowego Rejestru Sądowego, która ma oddziały przy wszystkich sądach rejestrowych. Centralna Informacja wydaje (odpłatnie) odpisy, wyciągi i zaświadczenia z Rejestru mają one moc dokumentów wydawanych przez sąd. Wniosek musi być złoŝony na specjalnym formularzu wraz z załącznikami formularzami oraz dokumentami: 1) Lista formularzy uzupełniających załączonych do wniosku o rejestrację w Krajowym Rejestrze Sądowym KRS-W20 (wg informacji ze strony internetowej Ministerstwa Sprawiedliwości):

7 7 Symbol formularza KRS-W20* Wniosek o rejestrację podmiotu (stowarzyszenia) w Krajowym Rejestrze Sądowym Symbole załączników dla danego formularza KRS-WA Oddziały, terenowe jednostki organizacyjne KRS-WH Sposób powstania podmiotu (jeśli powstał jako połączenie innych podmiotów) KRS-WF ZałoŜyciele lub fundatorzy (informacje o osobach wchodzących w skład komitetu załoŝycielskiego lub osobach zakładających organizację) KRS-WK Organy podmiotu podajemy informacje o zarządzie i komisji rewizyjnej (w dwóch załącznikach) KRS-WI Organizacje zrzeszone (załączamy, jeśli organizacja jest związkiem innych organizacji np. związkiem stowarzyszeń) KRS-WM Przedmiot działalności (tylko jeśli zgłaszamy jednocześnie wpis działalności gospodarczej do rejestru przedsiębiorców) KRS-ZN Sprawozdania finansowe i inne dokumenty Uwagi ZAŁĄCZNIKI OBLIGATORYJNE: - KRS-WF - KRS-WK - KRS-WM tylko gdy jednocześnie zgłaszana jest działalność gospodarcza * UWAGA: W polu 47 formularza KRS-W20 wpisujemy organ sprawujący nadzór (chodzi o nadzór zewnętrzny), czyli dla stowarzyszenia będzie to odpowiednio starosta lub prezydent miasta na prawach powiatu. Dla odróŝnienia organem nadzoru wewnętrznego w stowarzyszeniu jest np. Komisja Rewizyjna (uwzględniamy jej skład w jednym z załączników KRS-WK). PAMIĘTAJMY: Druk formularza wniosku i druki załączników otrzymujemy w sądzie. MoŜna je równieŝ skserować lub pobrać ze strony Ministerstwa Sprawiedliwości ( Wniosek nie złoŝony na formularzu lub błędnie wypełniony podlega zwróceniu. Przed 1 stycznia 2001 r., wszystkie informacje umieszczane (obecnie) w formularzach podawało się w pismach, które redagował sam wnioskodawca. Obecnie nie składa się takich pism. Samodzielnie piszemy tylko niektóre dokumenty dotyczy to uchwał oraz wymienionych poniŝej dokumentów.

8 8 2) Dokumenty, które załączamy do wniosku: statut stowarzyszenia, protokół z zebrania, lista członków załoŝycieli (co powinna zawierać patrz powyŝej), podjęte na zebraniu uchwały (opisywane powyŝej: o powołaniu organizacji; o wyborze Komitetu ZałoŜycielskiego; o wyborze Zarządu; o wyborze organu kontroli wewnętrznej). III. ETAPY REJESTRACJI STOWARZYSZENIA A) Członkowie Komitetu ZałoŜycielskiego muszą, w ciągu 7 dni od dnia zamknięcia zebrania załoŝycielskiego, złoŝyć wniosek o rejestrację w Krajowym Rejestrze Sądowym wraz z wymaganymi dokumentami, we właściwym sądzie (art. 22 ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym). B) Sąd ma 3 miesiące (od dnia złoŝenia wniosku) na zarejestrowanie stowarzyszenia (art. 13 ust.1) oczywiście przy załoŝeniu, Ŝe nie ma Ŝadnych uchybień formalnych, np. niekompletne dokumenty, źle wypełnione formularze, zastrzeŝenia do treści statutu. Wtedy oczekiwanie na zarejestrowanie moŝe się przedłuŝyć. Sąd, przed wydaniem postanowienia o rejestracji moŝe teŝ zwołać posiedzenie wyjaśniające (z udziałem uczestników postępowania), jeśli uzna za niezbędne złoŝenie dodatkowych wyjaśnień (art. 15). Sąd rejestrowy doręcza staroście (organ nadzorujący) odpis wniosku o rejestrację wraz z załącznikami. Starosta ma 14 dni (licząc od dnia doręczenia wniosku) na ustosunkowanie się do złoŝonego wniosku (art. 13 ust. 2). Od dnia 1 stycznia 2001 r. stowarzyszenie uzyskuje osobowość prawną z chwilą wpisania do Krajowego Rejestru Sądowego. Postanowienie o wpisie jest skuteczne i wykonalne z chwilą wydania, tzn. sąd dokonuje wpisu w Krajowym Rejestrze Sądowym niezwłocznie po wydaniu postanowienia. Sąd rejestrowy zawiadamia załoŝycieli i organ nadzorujący (przesyła mu teŝ statut) o wpisaniu stowarzyszenia do KRS (art. 17 ust.3).

9 9 IV. ODMOWA REJESTRACJI STOWARZYSZENIA PRZYCZYNY Sąd rejestrowy: Odmawia zarejestrowania, jeśli stowarzyszenie nie spełni warunków wymaganych do rejestracji (art. 14). Wydaje postanowienie o zarejestrowaniu stowarzyszenia po stwierdzeniu, Ŝe jego statut jest zgodny z Konstytucją i innymi przepisami prawa i jego załoŝyciele spełniają wymagania określone ustawą (art. 16). Zakładane stowarzyszenie nie moŝe więc odwoływać się, w swoim statucie, np. do totalitaryzmu, nazizmu, nakłaniać do nienawiści rasowej czy stosowania przemocy (niezgodność z art. 13 Konstytucji RP). Przykłady orzeczeń związanych z odmową rejestracji, zastrzeŝeniami sądu do zapisów statutowych itp.: Prawo do interpretowania przepisów statutu stowarzyszenia słuŝy przede wszystkim jego władzom i organom, zaś do kompetencji nadzorujących działania stowarzyszenia organów administracji i niezawisłych sądów naleŝy ocena, czy interpretacja przyjęta przez organy stowarzyszenia odpowiada obowiązującemu prawu, czy praktyka stosowania przepisów statutu przez stowarzyszenie nie prowadzi do sytuacji, których akceptować nie moŝe (OSNAP 1996/11/163). Sąd rejestrujący stowarzyszenie nie ma kompetencji do wyręczania załoŝycieli stowarzyszenia, jeśli chodzi o wpisanie konkretnych treści do statutu. W granicach określonych ustawą moŝe jedynie sugerować dokonanie zmian w statucie, ale wyłącznie wpisanych z woli samych załoŝycieli, albo wskazać sprzeczność treści statutu z obowiązującym prawem, i odmówić zarejestrowania stowarzyszenia (PiP 1994/2/107). Odwołania w postępowaniu rejestrowym Od postanowienia wydanego przez sąd rejestrowy (I instancja) przysługuje apelacja do sądu okręgowego. Wnosi się ją za pośrednictwem sądu rejestrowego (I instancji) do sądu II instancji w terminie 2 tygodni od dnia otrzymania odpisu postanowienia wraz z uzasadnieniem.

10 10 Od postanowień sądu II instancji w sprawie wpisu do KRS przysługuje kasacja do Sądu NajwyŜszego. Wnosi się ją do sądu, który wydał zaskarŝone postanowienie w terminie miesiąca od dnia doręczenia skarŝącemu orzeczenia. V. NIEZBĘDNE FORMALNOŚCI Wymienione poniŝej formalności słuŝą głównie celom statystycznym i mają umoŝliwiać identyfikację róŝnych podmiotów. Jednak bez ich dopełnienia trudno będzie nam prowadzić oficjalną działalność. REGON Gdzie?: Wojewódzki Urząd Statystyczny (właściwy, ze względu na siedzibę stowarzyszenia) Dokumenty: statut stowarzyszenia + kopia odpisu z rejestru stowarzyszeń. Wydawany jest od ręki; NIP Gdzie?: Urząd Skarbowy (właściwy, ze względu na siedzibę stowarzyszenia) Dokumenty: decyzja o nadaniu numeru REGON; wypełniamy druk NIP-2 (wymagane dokumenty: wyciąg z rejestru, statut stowarzyszenia, decyzja o nadaniu numeru REGON, umowa na posiadanie / wynajem lokalu; musimy takŝe podać numer konta bankowego). Na wydanie czeka się ok. 3 tygodni. KONTO BANKOWE Gdzie?: wybrany bank, który określa wymagane dokumenty WPIS DO REJESTRU PRZEDSIĘBIORCÓW takŝe wpis do KRS (na urzędowym formularzu KRS-W9); oczywiście wtedy, gdy nasze stowarzyszenie ma prowadzić działalność gospodarczą. UWAGA: Nie składamy juŝ wniosku KRS-W9 jeśli zgłosiliśmy wpis działalności gospodarczej do rejestru przedsiębiorców (w postaci załącznika KRS-WM) razem z wnioskiem o rejestrację stowarzyszenia.

11 11 IV. DZIAŁALNOŚĆ GOSPODARCZA STOWARZYSZEŃ I FUNDACJI (zarys) Z chwilą rejestracji przez sąd, fundacje i stowarzyszenia uzyskują osobowość prawną. Oznacza to, Ŝe stają się samodzielnym podmiotem prawnym i mogą nabywać prawa oraz zaciągać zobowiązania. Znaczna część z nich na mocy statutu, zatwierdzonego przez sąd, moŝe prowadzić działalność gospodarczą. Taką moŝliwość dla fundacji wprowadza art. 5 ustawy o fundacjach z dnia r. (jednolity tekst), natomiast dla stowarzyszeń art.2 ust.3 ustawy o prawo o stowarzyszeniach (Dz. U. Nr 20, poz. 104 z 1989r. z późniejszymi zmianami). Podstawą prawną działalności gospodarczej jest Ustawa o działalności gospodarczej z dnia23 grudnia 1988 roku (Dz. U. Nr 41, poz. 324 ze zmianami). Stosownie do artykułu 2 tej ustawy działalnością gospodarczą jest działalność wytwórcza, budowlana, handlowa i usługowa, prowadzona w celach zarobkowych i na własny rachunek podmiotu prowadzącego taką działalność. Organizacja prowadząca działalność gospodarczą jest zobowiązana spełniać przewidziane prawem warunki prowadzenia działalności, dotyczące ochrony przed zagroŝeniem Ŝycia, zdrowia, przeciwpoŝarowe i sanitarne określone w przepisach budowlanych, przepisach dotyczących ochrony środowiska oraz zapewnić wykonywanie prac przez osoby legitymujące się odpowiednimi kwalifikacjami. W przypadku działalności fundacji i stowarzyszeń powstaje problem odróŝnienia działalności gospodarczej od działalności statutowej. Nie zawsze statut określa jakiego rodzaju działalność gospodarczą organizacja moŝe prowadzić. Często powstaje problem, czy np. dokonanie odsprzedaŝy rzeczy czy wynajem lokalu jest prowadzeniem działalności gospodarczej i w którym momencie naleŝy taką działalność zgłosić w urzędzie skarbowym jako działalność gospodarczą. W tym zakresie kilkakrotnie wypowiadał się Naczelny Sąd Administracyjny oraz sądy apelacyjne. W wyroku z dnia r. stwierdził, Ŝe ocena, czy dany podmiot prowadzi działalność, uzaleŝniona jest od ustalenia, czy dana działalność spełnia jednocześnie wszystkie przesłanki wymienione w cytowanym wyŝej art.2 ustawy o działalności gospodarczej, a w szczególności określenie, czy działalność ta prowadzona jest "w celach zarobkowych" oraz czy jest prowadzona "na własny rachunek". Ocena tych okoliczności nasuwa wiele wątpliwości. Nawet orzeczenia sądów są w tej materii dyskusyjne.

12 12 W wyroku z dnia r. (IISA 1089/96 Pr.Gosp.1998/1/32) Naczelny Sąd Administracyjny w Warszawie stwierdził: "Nie jest działalnością gospodarczą w rozumieniu art.2 ust. 1 ustawy z dnia 23.XII.1988r. o działalności gospodarczej sporadyczne dokonywanie czynności wynajmu lokalu albo wydzierŝawienie urządzeń", przyjmując jako kryterium częstotliwość zdarzeń. Natomiast w wyroku z dnia r. (IISA 442/95 Pr.Gosp.1996/9/35) ten sam sąd uznał: "Wynajmowanie lokali stanowi pobieranie poŝytków z rzeczy (art. 53 par.2 kodeksu cywilnego) i nie jest prowadzeniem działalności gospodarczej". Kryterium częstotliwości dokonanych czynności zastosował równieŝ Naczelny Sąd Administracyjny w Szczecinie w sprawie Sa/Sz/1187/97. Uznał mianowicie: "Czynności skarŝącego polegające na wielokrotnym zakupie i sprowadzeniu z zagranicy, a w jednym przypadku w kraju, samochodów oraz części samochodowych, a następnie ich sprzedaŝy z zyskiem, stanowiły ze względu na częstotliwość oraz przedmiot transakcji działalność gospodarczą w rozumieniu art. 2 ustawy o działalności gospodarczej. Dla ułatwienia organizacjom postępowania w tym zakresie naleŝy, w celu rozróŝnienia działalności statutowej od działalności gospodarczej, wprowadzić zasadę: Wszystkie działania zmierzające do realizacji celów statutowych i świadczenia statutowe powinny być dokonywane nieodpłatnie, a jeŝeli przewidywany jest jakiś udział finansowy otrzymujących świadczenie, to w postaci wspólnie ponoszonych kosztów. Działalność statutowa nie moŝe być prowadzona w celach zarobkowych. OdróŜnienie działalności gospodarczej od działalności statutowej ma istotne znaczenie ze względów podatkowych. Organizacje, które prowadzą działalność statutową: - naukową, - naukowo-techniczną, - oświatową, w tym równieŝ polegającą na kształceniu studentów, - w zakresie kultury fizycznej i sportu, - ochrony środowiska, - ochrony zdrowia i pomocy społecznej (dobroczynności), - rehabilitacji zawodowej i społecznej inwalidów,

13 13 - kultu religijnego, - wspierania inicjatyw społecznych na rzecz budowy dróg i sieci telekomunikacyjnych na wsi, są zwolnione od podatku dochodowego, jeŝeli dochody przeznaczą na cele statutowe. Wystarczy w tej sprawie podjęcie uchwały Zarządu o takim przeznaczeniu środków finansowych. W sytuacji, gdy jakakolwiek część dochodu nie zostanie przeznaczona na cele statutowe, wówczas w tym zakresie płacą podatek dochodowy. Omówione wyŝej zwolnienie nie dotyczy dochodów uzyskanych z działalności polegającej na wytwarzaniu wyrobów przemysłu elektronicznego, paliwowego, tytoniowego, alkoholowego oraz wyrobów z metali szlachetnych albo z udziałem tych metali. Dla pełniejszego odróŝnienia działalności statutowej od gospodarczej, ta ostatnia powinna być prowadzona w wyodrębnionej formie, czy to w ramach struktur organizacyjnych, czy teŝ poza jej strukturami. DZIAŁALNOŚĆ GOSPODARCZA PROWADZONA W RAMACH STRUKTUR ORGANIZACYJNYCH FUNDACJI LUB STOWARZYSZENIA Podstawą podjęcia przez organizację działalności gospodarczej jest statut. Statut powinien określać rodzaj działalności gospodarczej, jaką organizacja będzie prowadzić oraz formę organizacyjną. Często jednak statuty nie zawierają takich zapisów, poza enigmatycznym stwierdzeniem: "moŝe prowadzić działalność gospodarczą". Brak jest zapisów określających, jakiego rodzaju działalność organizacja moŝe prowadzić. Lukę w statucie muszą zapełnić uchwały Zarządu lub innego organu uprawnionego do decydowania w tych sprawach. Przyjmując, Ŝe Zarząd jest takim organem uprawnionym, odpowiedzialnym za gospodarowanie majątkiem organizacji, powinien on podjąć decyzje w następujących sprawach: 1. jakiego rodzaju działalność gospodarczą będzie prowadziła organizacja,

14 14 2. czy będzie to w formie w wyodrębnionego zakładu, działu, sekcji, czy teŝ utworzy spółkę prawa cywilnego lub wniesie udziały, akcje do juŝ istniejącej spółki, 3. kto będzie nadzorował prowadzoną działalność, ilość zatrudnionych pracowników, sposób ustalania wynagrodzenia, 4. jaka część majątku organizacji zostanie przeznaczona na działalność gospodarczą, 5. jaka część dochodu z działalności gospodarczej zostanie przeznaczona na cele statutowe, a jaka na inwestycje i rozbudowę działalności gospodarczej. Ten zapis ma istotne znaczenie z uwagi na skutki podatkowe i korzystanie ze zwolnień od podatku dochodowego, co omówiono wcześniej. NaleŜy zaznaczyć, Ŝe decyzja podejmowana w tej sprawie będzie dotyczyła dochodu, a zatem juŝ po odliczeniu kosztów jego uzyskania. Koszty uzyskania przychodów to koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów z wyjątkiem tych, które są wymienione w art.16 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych. Najczęściej występujące obciąŝenia, których nie moŝna potraktować jako koszty i odliczyć od przychodu to: - nabycie gruntów lub prawa wieczystego uŝytkowania gruntów, - nabycie lub wytworzenie we własnym zakresie środków trwałych oraz wartości niematerialnych, - ulepszenie (przebudowę, rozbudowę, rekonstrukcję, adaptacje lub modernizację) środków trwałych, - grzywny, kary, odszkodowania wypłacone, ofiary wszelkiego rodzaju, straty itp. Prawidłowe rozliczenie przychodów i kosztów będzie się zawsze wiązało z prawidłowym prowadzeniem księgowości. O wskazanie sposobu księgowania prowadzonej działalności gospodarczej naleŝy się zwrócić do urzędu skarbowego właściwego ze względu na siedzibę organizacji. Do tego samego urzędu naleŝy zgłosić rozpoczęcie prowadzenia działalności oraz składać zeznania podatkowe (wypełniać deklarację podatkową). Na prowadzenie działalności gospodarczej organizacja powinna uzyskać stosowne pozwolenie. W zaleŝności od zamierzonego rodzaju działalności będzie wymagany np. uzyskanie licencji lub zezwolenia właściwego urzędu. Dokładne wyliczenie, jakiego

15 15 rodzaju działalność wymaga uzyskania licencji zawiera ustawa o działalności gospodarczej. Ten wymóg dotyczy działalności specyficznej, np. produkcji leków czy materiałów wybuchowych, czy teŝ produkcji filmowej, która wymaga zezwolenia Prezesa Komitetu Kinematografii. Organizacja rozpoczynająca działalność gospodarczą jest zobowiązana do: 1. posiadania rachunku bankowego i gromadzenia oraz wydatkowania środków pienięŝnych za pośrednictwem tego rachunku, 2. zawiadomienia urzędu skarbowego, właściwego ze względu na podatek dochodowy, o posiadaniu rachunku, 3. zawiadomienia właściwego urzędu skarbowego oraz banku o posiadaniu innych rachunków, oprócz rachunku podstawowego, 4. zawiadomienie banków o posiadaniu rachunku podstawowego, 5. powiadomienia urzędu skarbowego o wszelkich zmianach w tym zakresie. Prowadzenie działalności gospodarczej w ramach struktur organizacji ma ten skutek, Ŝe organizacja odpowiada całym swoim majątkiem za zobowiązania podjęte w ramach działalności gospodarczej. Zakład czy dział nie mają osobowości prawnej i wszelkie umowy zawierane są przez organizację. Oświadczenia woli (podpisywanie umów) składane są zgodnie ze stosownym zapisem statutu przez osoby tam wskazane. Wszelkie roszczenia osób trzecich będą kierowane równieŝ pod adresem organizacji, a w przypadku sporów sądowych stroną w postępowaniu sądowym będzie organizacja. Osoby zatrudnione w sferze działalności gospodarczej stowarzyszenia i będące jednocześnie członkami tego stowarzyszenia są pozbawione prawa udziału w podziale dochodu uzyskanego z działalności gospodarczej stowarzyszenia. Takie stanowisko zajął Sąd NajwyŜszy w składzie 7 sędziów w uchwale z dnia r. (III PZP 59/89 opublikowanej w OSNC 1990/10-11/126). W przypadku potrzeby zatrudnienia pracowników do prowadzenia działalności gospodarczej, organizacja staje się zakładem pracy w rozumieniu przepisów prawa pracy. CiąŜą na niej wówczas obowiązki pracodawcy: -obowiązek sporządzenia umowy o pracę, -obowiązek odprowadzania składek na ZUS,

16 16 -obowiązek pobrania i odprowadzenia do urzędu skarbowego zaliczki na podatek dochodowy od kaŝdego zatrudnionego pracownika, -przestrzeganie i zapewnienie pracownikom świadczeń określonych w Kodeksie Pracy (wynagrodzenie, urlop, delegacje, świadczenia socjalne, sporządzenie RMUA, etc.). W celu ułatwienia organizacjom rozpoczęcia prowadzenia działalności gospodarczej, praca niniejsza zawiera wzory umów najczęściej spotykanych w obrocie gospodarczym, w tym umowę o pracę (załączniki 1-5). PROWADZENIE DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ POZA STRUKTURAMI ORGANIZACYJNYMI ORGANIZACJI Jak zostało juŝ wspomniane, fundacje i stowarzyszenia posiadają osobowość prawną i mogą samodzielnie kształtować swoje prawa i obowiązki. Zgodnie z zapisem w statucie mogą prowadzić działalność gospodarczą. Działalność ta moŝe być prowadzona poprzez tworzenie spółek prawa handlowego lub przystępowanie do spółek juŝ działających jako akcjonariusz. W takim przypadku równieŝ powinna być podjęta uchwała przez właściwy według statutu organ organizacji. Prawo handlowe mówi o kilku rodzajach spółek. W niniejszej pracy zostaną omówione dwa rodzaje najczęściej spotykanych spółek prawa handlowego, mianowicie spółka z ograniczoną odpowiedzialnością i spółka akcyjna. O treści zobowiązań wspólników decyduje umowa spółki (lub statut). Spółki te wymagają zarejestrowania w sądzie gospodarczym właściwym ze względu na siedzibę spółki oraz wpisania do rejestru handlowego. W tym momencie spółka uzyskuje osobowość prawną. SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ Do powstania spółki niezbędne jest: 1.zawarcie umowy spółki, 2.wniesienie całego kapitału zakładowego, 3.ustanowienie władz spółki,

17 17 4.dokonanie wpisu do rejestru sądowego. Umowa spółki pod rygorem niewaŝności powinna być zawarta w formie aktu notarialnego. Umowa o utworzeniu spółki powinna określać: - firmę i siedzibę spółki, - przedmiot działalności, - wysokość kapitału zakładowego, - ilość i wysokość udziałów objętych przez poszczególnych wspólników (w tym określenie, czy wspólnik moŝe mieć tylko jeden, czy większą liczbę udziałów), - czas trwania spółki, jeŝeli została utworzona na czas określony. JeŜeli wspólnik pokrywa swój udział w spółce nakładami niepienięŝnymi, wówczas osobę wspólnika, przedmiot wkładu (aport) oraz ilość i wysokość przyznanych w zamian udziałów naleŝy inne obowiązki, naleŝy to wpisać w umowie. JeŜeli wspólnikowi mają być przyznane szczególne korzyści lub jeŝeli na wspólników zostaną nałoŝone, prócz pokrycia udziałów, inne obowiązki, naleŝy to wpisać w umowie. Umowa podlega rejestracji w sądzie gospodarczym. JeŜeli umowa nie została zgłoszona do sądu w ciągu 6 miesięcy od daty jej zawarcia lub jeŝeli orzeczenie sądu odmawiające zarejestrowania uprawomocniło się, wówczas umowa traci moc obowiązującą. Wspólnicy spółki nie odpowiadają osobiście za zobowiązania spółki. Oznacza to, Ŝe długów spółki nie moŝna dochodzić od wspólników. Wspólnicy mają prawo do czystego zysku, wynikającego z rocznego bilansu, jeŝeli w myśl umowy spółki czysty zysk nie został wyłączony z podziału. Umowa spółki moŝe zastrzec w uchwale wspólników rozporządzanie zyskiem. JeŜeli umowa spółki nie stanowi inaczej, zysk przypadający wspólnikom dzieli się odpowiednio do udziałów w spółce. Zgodnie z Kodeksem Handlowym władzami spółki są zarząd i zgromadzenie wspólników. Umowa spółki moŝe ustanowić radę nadzorczą lub komisję rewizyjną albo obie te władze.

18 18 Na zewnątrz i przed sądem spółkę reprezentuje zarząd. Członek zarządu nie moŝe bez zezwolenia spółki zajmować się interesami konkurencyjnymi, ani uczestniczyć w spółce konkurencyjnej jako wspólnik jawny lub członek władz. KaŜdy wspólnik ma prawo kontrolować działalność spółki. W przypadku ustanowienia rady nadzorczej lub komisji rewizyjnej, umowa moŝe wyłączyć indywidualną kontrolę wspólników. Członkowie władz spółki odpowiadają za zgodne z prawem działanie spółki. Obowiązani są wykonywać sumiennie i starannie swe obowiązki. W przypadku, kiedy brak staranności w działaniu wyrządzi szkodę spółce, odpowiadają za nią całym swoim majątkiem osobistym. JeŜeli spółka okaŝe się niewypłacalna, członkowie zarządu odpowiadają osobiście za jej zobowiązania. Członek zarządu moŝe uwolnić się od tej odpowiedzialności, jeŝeli wykaŝe, Ŝe we właściwym czasie zgłosił upadłość spółki lub wszczął postępowanie zapobiegające upadłości (postępowanie układowe przed sądem). SPÓŁKA AKCYJNA Kapitał akcyjny spółki dzieli się na akcje o róŝnej wartości nominalnej. Zasady funkcjonowania spółki akcyjnej określa statut. Statut spółki powinien być sporządzony w formie aktu notarialnego. Jest to warunek waŝności statutu. Osoby podpisujące statut są załoŝycielami spółki. ZałoŜycieli powinno być co najmniej trzech. Nie dotyczy to przypadku, kiedy załoŝycielem spółki jest państwo lub samorząd terytorialny. Statut spółki akcyjnej powinien określać: 1.firmę i siedzibę spółki, 2.rodzaj działalności, 3.wysokość kapitału akcyjnego, sposób jego zebrania, nominalną wartość akcji i ich ilość ze wskazaniem, czy akcje są imienne czy na okaziciela, 4.ilość akcji poszczególnych rodzajów i uprawnienia do nich przypisane, jeśli mają być wprowadzane akcje róŝnych rodzajów, 5.wskazanie załoŝycieli spółki (imiona, nazwiska, firmę i siedzibę lub adres zamieszkania), 6.organizację władz spółki,

19 19 7.inne postanowienia, które będą obowiązywały w spółce, a dotyczące takich rozwiązań, których zastosowanie nie wynika wprost z przepisów prawa - na przykład dodatkowe świadczenia na rzecz spółki, umorzenie akcji itp. Tak jak w przypadku spółki z o.o., wkłady wspólników mogą być niepienięŝne, tj. stanowić aporty. Kapitał moŝe być zbierany w drodze ogłoszeń, tzw. subskrypcji publicznej. JeŜeli w terminie 3 miesięcy od sporządzenia statutu lub zamknięcia subskrypcji, spółka nie będzie zgłoszona do zarejestrowania w sądzie gospodarczym lub jeŝeli postanowienie sądu o odmowie zarejestrowania spółki uprawomocniło się, wówczas osoby, które przyjęły wybór do pierwszych władz spółki, powinny pod rygorem odpowiedzialności, zawiadomić osoby zainteresowane i zwrócić wpłacone sumy oraz aporty. Akcjonariusz obowiązany jest do pełnej wpłaty naleŝności za akcje. Wpłaty powinny być dokonywane równomiernie za wszystkie akcje. Terminy i wysokość wpłat za akcje określa statut lub walne zgromadzenie wspólników. Akcje są zbywalne. Statut moŝe uzaleŝnić zbywanie akcji imiennych od zezwolenia spółki lub ograniczyć je w inny sposób. Akcjonariusze mają prawo do udziału w zysku rocznym przeznaczonym przez walne zgromadzenie do podziału. Zysk rozdziela się w stosunku do nominalnej wartości akcji. JeŜeli akcje nie są całkowicie opłacone, rozdziela się zysk w stosunku do dokonanych wpłat na akcje. Statut moŝe ustanowić inny sposób podziału czystego zysku. Władzami spółki są walne zgromadzenie i rada nadzorcza lub komisja rewizyjna. Akcjonariusze przedstawiający co najmniej 1/5 część kapitału mogą Ŝądać, aby obok rady nadzorczej była ustanowiona komisja rewizyjna. Członkowie zarządu, likwidatorzy i pracownicy spółki nie mogą być równocześnie członkami rady nadzorczej i komisji rewizyjnej. Zarząd reprezentuje spółkę w sądzie i poza sądem, podobnie jak w przypadku spółki z o.o. RównieŜ w przypadku niestaranności działania członków zarządu, skutkującej szkodą w interesach spółki, odpowiadają oni swoim majątkiem za jej zobowiązania.

20 20 Oprócz reprezentacji spółki przez członków zarządu, ustalonej w umowie lub w statucie, moŝe być równieŝ ustanowiona prokura. Prokurenci to pełnomocnicy handlowi spółki. Prokura upowaŝnia do wszystkich czynności sądowych i pozasądowych, jakie są związane z prowadzeniem działalności gospodarczej przez spółkę. Sposób ustanowienia prokurentów powinien wynikać ze statutu lub umowy. Prokurenci powinni być wpisani w rejestrze handlowym sądu gospodarczego. Prokurent moŝe działać samodzielnie lub z członkiem zarządu lub innym prokurentem. W tym przypadku określa się, Ŝe prokura została udzielona łącznie. Prokurent składa oświadczenie woli zgodnie z dokumentem ustanawiającym prokurę. Prokura, tak jak i pełnomocnictwo, moŝe być w kaŝdej chwili odwołana. Prokury nie moŝna przenieść na inną osobę. Prokurent moŝe jednak ustanowić pełnomocnika do poszczególnych czynności lub pewnego rodzaju czynności. O ustanowieniu prokury naleŝy powiadomić sąd rejonowy - gospodarczy, w którym spółka jest zarejestrowana, przesyłając wniosek o wpis prokury do rejestru handlowego oraz załączając oświadczenie o udzieleniu prokury. Za dopełnienie tych czynności odpowiedzialność ponosi zarząd (wzór ustanowienia prokury w załączeniu - załącznik 6). Oprócz wyŝej opisanych spółek prawo handlowe dopuszcza jeszcze prowadzenie działalności gospodarczej w formie spółki jawnej, komandytowej a takŝe spółki joint ventures. Są to rodzaje spółek nie występujące powszechnie i stąd opisywanie ich działalności jest mało przydatne w działalności organizacji pozarządowych. W załączeniu przedstawione zostały przykładowe umowy spółki z ograniczoną odpowiedzialnością i spółki akcyjnej. Skutkiem prowadzenia przez organizację działalności gospodarczej w formie spółki prawa handlowego jest fakt, Ŝe organizacja nie ponosi odpowiedzialności za zobowiązania spółki. W przypadku popadnięcia spółki w upadłość traci swoje udziały, nie odpowiada zaś wobec wierzycieli spółki. Przy czym spółka nie korzysta z ulg i zwolnień podatkowych, jakie przysługują organizacji w prowadzeniu działalności gospodarczej. Działalność spółki prawa handlowego jest opodatkowana i rozlicza się ona przed urzędem skarbowym jak kaŝdy inny podmiot gospodarczy. Wyjątkiem od tej zasady jest zwolnienie od podatku dochodowego spółek, których akcjonariuszami są wyłącznie stowarzyszenia, jeŝeli dochody zostały przeznaczone na cele stowarzyszeń -

21 21 wspólników. Zwolnienie to dotyczy równieŝ działalności spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Opracowanie: Iwona Charciarek Lesław Czernik