PRAWO I SPRAWIEDLIWOŚĆ - PROGRAM DLA MAŁOPOLSKI MAŁOPOLSKA Nowe wyzwania, nowe nadzieje

Transkrypt

1 MAŁOPOLSKA Nowe wyzwania, nowe nadzieje Małopolska, październik 2014

2 Spis treści WPROWADZENIE... 2 BUDŻET I MAJĄTEK WOJEWÓDZTWA... 8 FUNDUSZE UNIJNE GOSPODARKA INFRASTRUKTURA WSPÓŁPRACA MIEDZYNARODOWA I MIĘDZYREGIONALNA TURYSTYKA, REKREACJA, PROMOCJA EDUKACJA I INNOWACJE OCHRONA ZDROWIA SPORT POLITYKA SPOŁECZNA I PRORODZINNA KULTURA I DZIEDZICTWO KULTUROWE MAŁOPOLSKA WIEŚ BEZPIECZNA MAŁOPOLSKA

3 WPROWADZENIE Podsumowując kończącą się kadencję samorządu województwa należy wymienić kilka jej charakterystycznych cech: po pierwsze - wydatkowanie największych w historii samorządu terytorialnego pieniędzy /ze źródeł UE/ dedykowanych na inwestycje, które miały stać się kołami zamachowymi gospodarki oraz wspieranie i rozwój jakości kapitału społecznego Małopolski, po drugie - narastającym kryzysem gospodarczym i jego skutkami w postaci malejącego PKB, stagnacji poziomu dochodów z grupy tzw.,,dochodów własnych do budżetu regionalnego oraz rosnącego poziomu bezrobocia, spadku poziomu i jakości życia Małopolan, po trzecie - porzucono koncepcję równoważenia poziomu rozwoju poszczególnych obszarów Małopolski na rzecz wspierania obszarów metropolitalnych. Ruch ten, w naszej opinii, ogranicza szanse rozwojowe pozostałych subregionów naszego województwa. Na przestrzeni ostatnich 8 lat, Zarząd Województwa, stał się bezkrytyczną maszyną do kopiowania pomysłów rządowych, czego dobitnie dowodzi nagłe, bezsensowne z punktu widzenia czasu obowiązywania dokumentu, rozpoczęcie w 2009 r. wprowadzania zmian do Strategii Rozwoju Małopolski na lata Uważamy, że były to wyłącznie działania związane ze zbliżającą się kampanią samorządową w 2010 r. Warto w tym momencie podkreślić, że krytyki obowiązującej ówcześnie strategii dokonywali Ci sami małopolscy politycy PO, którzy niecałe 24 miesiące wcześniej entuzjastycznie przyjmowali powyższy dokument i aktywnie uczestniczyli w jego tworzeniu. Na osobny komentarz zasługuje również zachowanie działaczy PSL, którzy aktywnie uczestniczyli we wprowadzaniu nowego paradygmatu rozwojowego do SRWM a w trakcie trwania samorządowej kampanii wyborczej w 2010 r. stanowczo przeciwko niemu protestowali (cytat z deklaracji wyborczej PSL,,Człowiek jest najważniejszy zamieszczonej na stronie WWW PSL:,,Wyrażamy zatem kategoryczny sprzeciw wobec wysuwanych projektów, które pod pozorem przyspieszenia rozwoju obszarów metropolitarnych mogą skutkować dalszym pogłębianiem istniejących zróżnicowań, ograniczających szanse rozwoju całej Polski ). po czwarte - ignorowania potrzeb rozwojowych Małopolski, szczególnie w obszarze rozwoju infrastruktury drogowej, przez władze centralne przy jednoczesnej bezradności małopolskiej reprezentacji PO w Parlamencie, co w rezultacie przyniosło skutek w postaci paraliżu lub spowolnienia najważniejszych projektów inwestycyjnych z punktu widzenia Małopolski. Oceniając ostatnie 4 lata nie sposób nie zauważyć możliwości, jakie niosły ze sobą środki unijne przeznaczone dla naszego województwa. Jednakże nasza diagnoza z 2010 roku dotycząca różnic poziomu rozwojowego poszczególnych obszarów Małopolski pozostaje niestety wciąż aktualna. 2

4 W dalszym ciągu obserwujemy znacząco niższe wskaźniki PKB per capita małopolskich subregionów w porównaniu z Krakowem /ponad 2 krotna różnica/, rosnące /liczba bezrobotnych Małopolan wzrosła o ponad 45 tys. osób od 2010 r./ i wciąż wysokie wskaźniki poziomu bezrobocia w części południowej i wschodniej regionu /bezrobocie w granicach 12-19% w zależności od subregionu, przy średniej dla Krakowa w granicach 5-6% dla stolicy Małopolski/. Powyższe dane nakazują postawić pytania dotyczące jakości planowania i wydatkowania ogromnych /prawie 8 mld PLN/ środków finansowych z funduszy europejskich, od momentu przejęcia przez PO władzy w samorządzie regionalnym. Władze regionu nie znalazły skutecznej recepty skutkującej odczuwalną poprawą sytuacji w kluczowych, wrażliwie społecznie obszarach jak, np: służba zdrowia czy polityka społeczna. Zwracamy również uwagę na niebezpieczeństwa, które rzutować mogą na sprawność działania małopolskiego samorządu wśród których wymienić należy: słabość finansów publicznych, zarówno na poziomie centralnym jak również regionalnym i lokalnym /wielkość wpływów do budżetu, narastający poziom zadłużenia JST z obszaru Małopolski/, niebezpieczną tendencję,,pozbywania się przez władze centralne obowiązków tworzących po stronie samorządów dodatkowe koszty związane z ich obsługą, pogłębiającą się biurokratyzację UMWM, który z kreatora wizji rozwojowych staje się na przestrzeni lat nieruchawą, nieprzyjazną dla mieszkańców maszyną do obsługi procedur administracyjnych. Jakie będą następne 4 lata nadciągającej kadencji? Następna kadencja powinna upłynąć m.in. pod znakiem wyrównywania poziomu życia w poszczególnych częściach regionu, wspierania głównych gałęzi gospodarki regionu, rozwoju infrastruktury komunikacyjnej, budowy potencjału badawczo - rozwojowego, wspierania terenów wiejskich Małopolski. Nowy Zarząd Województwa rozpocznie swoje funkcjonowanie w realiach trwającego kryzysu gospodarczego, skutkującego potencjalnym osłabieniem stanu regionalnych finansów. Dlatego też, w naszej opinii, wymagana będzie rozsądna koncentracja działań wokół,,obszarów wrażliwych do których zaliczyć należy: utrzymanie płynności finansowej Województwa Małopolskiego przy jednoczesnej konieczności zapewnienia kwot finansowych na wkład własny do projektów europejskich, 3

5 dokończenie obecnie realizowanych inwestycji współfinansowanych ze środków UE oraz rozpoczęcie procesu wydatkowania pieniędzy UE z nowego Programu na lata powstrzymanie postępującej degradacji systemów transportu publicznego, w tym szczególnie obszaru związanego z przewozami regionalnymi, zabezpieczenie finansowe małopolskich szpitali skutkujące odczuwalną poprawą dostępności do lekarzy specjalistów i nowoczesnej diagnostyki medycznej. Sanacja ostatnich dwóch obszarów przytoczonych powyżej nie będzie w pełni skuteczna bez działań na poziomie legislacji krajowej. Stoimy na stanowisku, że po 15 latach od wprowadzenia reformy samorządowej nadszedł czas rozpoczęcia debaty dotyczącej konieczności wprowadzenia istotnych zmian w systemie dochodów jednostek samorządu terytorialnego wzmacniających podstawy majątkowe ich funkcjonowania. Brak takiej debaty będzie skutkował narastaniem zadłużenia samorządów, niebezpieczeństwem ogłoszenia upadłości lub też obniżeniem jakości realizacji zadań ustawowych JST co z kolei będzie miało wpływ na jakość życia mieszkańców Polski i naszego regionu. Przy obecnej strukturze i wielkości źródeł finansowych zasilających budżety województw zwracamy uwagę na niebezpieczeństwo braku możliwości sprawnego zarządzania majątkiem samorządu regionalnego. Diagnoza ta, dotyczy większości, jeśli nie wszystkich polskich regionów. Mając na względzie całość obszarów kompetencyjnych samorządu województwa przedkładamy grupę priorytetowych propozycji programowych dla Małopolski, które będziemy realizować w trakcie następnej kadencji samorządu: Kondycja regionalnej gospodarki stanowi fundamentalny wyznacznik jakości życia mieszkańców regionu. Jest również czynnikiem decydującym o możliwościach, skali, potencjale i skuteczności realizacji misji publicznej przez małopolskie samorządy. Dlatego też, Prawo i Sprawiedliwości za cel nadrzędny w nadchodzącej kadencji samorządu regionalnego uznaje wsparcie wszystkich działań mogących intensyfikować tempo rozwoju gospodarki Małopolski. 4

6 I. Przygotujemy budżet Małopolski do realizacji zadań w ramach Nowej Perspektywy Finansowej UE na lata Podejmiemy działania na rzecz zwiększania poziomu dochodów własnych budżetu regionalnego, ograniczenia /tam gdzie to konieczne/ kosztów funkcjonowania struktury organizacyjnej zarządzanej przez samorząd województwa oraz powiększania majątku regionalnego. II. Zapewnimy równe szanse rozwojowe dla wszystkich powiatów i gmin Małopolski. Ograniczymy do minimum niebezpieczeństwo pogłębiania się dysproporcji rozwojowych małopolskich subregionów, jakie niesie za sobą przyjęta przez obecne władze koncepcja wspierania w pierwszej kolejności obszarów metropolitalnych. III. Prawo i Sprawiedliwość uznaje innowacyjność (gospodarczą i intelektualną) za kluczowy priorytet przyszłej kadencji. Będziemy konsekwentnie budować naukowo - badawczy potencjał regionu, bazując na kreatywności małopolskich firm oraz zasobach intelektualnych uczelni wyższych. Uznajemy, że w perspektywie długoterminowej będzie ona głównym czynnikiem decydującym o pozycji konkurencyjnej Małopolski wśród polskich i europejskich regionów. IV. Będziemy dążyć do utrzymania i zintensyfikowania procesów budowy autostrad, obwodnic miejskich, dróg wojewódzkich oraz sieci połączeń transportu publicznego. Nowoczesna Małopolska to region konsekwentnie inwestujący w projekty o charakterze infrastrukturalnym i komunikacyjnym. V. Będziemy aktywnie wspierać działania na rzecz rozwoju turystyki. W naszej filozofii zarządzania regionem branża turystyczna jest jednym z filarów rozwoju gospodarczego Małopolski. VI. W obszarze współpracy międzynarodowej za cele nadrzędne uznajemy: działania na rzecz wzmacniania pozycji Polski jako kluczowego gracza w Europie Środkowej, rozwój gospodarki regionu, wsparcie dla środowisk polonijnych. VII. Przeprowadzimy analizę i reorganizację modelu współpracy zagranicznej i międzyregionalnej Województwa pod kątem skutecznego wdrażania powyższych priorytetów. VIII. Zbudujemy nowoczesne systemy edukacji w Małopolsce oparte o praktyczne programy edukacyjne i wykwalifikowaną kadrę nauczycielską. Będziemy konsekwentnie wspierać i aktywnie 5

7 uczestniczyć w rozbudowie infrastruktury i zasobów merytorycznych małopolskich ośrodków akademicko- naukowych o znaczeniu krajowym /Kraków/, subregionalnym i lokalnym. IX. Krakowska i małopolska kultura powinna być silna nie tylko swoją przeszłością ale również wizją przyszłości. Będziemy dążyć aby potencjał małopolskiego dziedzictwa i kultury stał się jednym z fundamentalnych, kluczowych czynników przewagi konkurencyjnej i rozpoznawalności regionu. X. Za optymalny model wsparcia obszarów wiejskich uznajemy wielofunkcyjny rozwój gospodarstw rolnych oraz lokalnej przedsiębiorczości. Dokonamy tego poprzez wdrażanie programów inwestycyjnych i grantowych obejmujących m.in.: wspieranie inicjatyw o charakterze innowacji takich jak działalność Lokalnych Grup Producenckich będących uzupełnieniem tradycyjnej aktywności rolniczej, wsparcie sektora energii odnawialnej, rozwój,,turystyki kulinarnej w oparciu o lokalne produkty tradycyjne, agroturystykę, rozbudowę dróg lokalnych, poprawę infrastruktury komunalnej, dostępność do Internetu, polepszenie dostępności do usług ochrony zdrowia oraz edukacji, wzmocnienie poczucia bezpieczeństwa. XI. Sprzeciwiamy się prywatyzacji służby zdrowia. Małopolskie szpitale mają przede wszystkim leczyć a nie zamieniać się w maszynki do zarabiania pieniędzy. Dlatego też będziemy: realizować programy poprawiające efektywność zarządzania placówkami służby zdrowia, w trybie pilnym wdrożymy rozwiązania ułatwiające dostęp do specjalistów i poprawiających jakość obsługi medycznej w regionie, rozpoczniemy z poziomu samorządów powszechną debatę dotyczącą konieczności zwiększenia nakładów finansowych na służbę zdrowia ze strony państwa. XII. Zwiększymy skalę wydatków na programy grantowe. Chcemy aby instrumenty te stały się elementem koordynującym wysiłek małopolskich samorządów na rzecz zwalczania bezrobocia /roboty publiczne/, wsparcia inicjatyw zdrowotnych i sportowych - szczególnie w obszarach wiejskich. 6

8 XIII. Będziemy finansować i ułatwiać dostęp do,,sportu powszechnego, w tym wychowania fizycznego, rekreacji, rehabilitacji oraz tworzyć /wspólnie z lokalnymi samorządami/ bazy materialne i trenerskie sprzyjające aktywności ruchowej. XIV. Stworzymy, we współpracy z samorządami lokalnymi, system wspierania i promocji rodziny oraz postaw prorodzinnych. Chcemy aby Małopolska była uznawana za region przyjazny dla rodziny. XV. Nadamy odpowiednią rangę działaniom związanym z opieką społeczną. Naszym obowiązkiem jest dbanie o najsłabszych i wykluczonych społecznie. XVI. Chcemy Małopolski bezpiecznej. W ramach programów grantowych będziemy realizować działania na rzecz poprawy bezpieczeństwa ogólnego mieszkańców, ze szczególnym uwzględnieniem ochrony i przeciwdziałania skutkom klęsk żywiołowych (powodzie, osuwiska, huragany) oraz doposażenia służb ratowniczych. 7

9 BUDŻET I MAJĄTEK WOJEWÓDZTWA Diagnoza - BUDŻET Analizując obecny stan finansów województwa zwracamy uwagę na następujące niekorzystne tendencje: 1. rosnący poziom zadłużenia Małopolski, którego skumulowana wartość, zaplanowana w budżecie na 2014 rok przekroczy poziom 600 mln PLN, co stanowi wzrost o 70%, od początku trwania obecnej kadencji Skumulowane zadłużenie Województwa Małopolskiego [mln PLN] /PLAN/ 2. przeciągającą się stagnację w zakresie poziomu dochodów WM z tzw. podatków państwowych /poziom mln łącznego udziału w podatkach CIT i PIT/, spowodowaną załamaniem, na przestrzeni lat , tempa rozwoju polskiej gospodarki, co skutkowało zwiększającą się skalą strat finansowych wykazywanych przez małopolski biznes, zmniejszeniem poziomu płynności finansowej oraz ograniczaniem inwestycji i zatrudnienia i ostatecznie spadkiem poziomu i tempa wpływów do budżetu samorządu województwa. Wielkość wpływów z podatków CIT i PIT do budżetu regionalnego 300 [mln PLN] podatek CIT podatek CIT podatek CIT podatek CIT 50 podatek PIT podatek PIT podatek PIT podatek PIT

10 Nasze zaniepokojenie budzi brak rzetelnych symulacji dotyczących stanu finansów publicznych w regionie na przestrzeni lat przedstawionych w ramach obowiązujących obecnie zapisów Wieloletniej Prognozy Finansowej Województwa Małopolskiego. Obecny Zarząd Województwa zakłada, że na przestrzeni lat , nastąpi spadek poziomu dochodów z 1,3 mld PLN do 763 mln PLN /~40%/ i wydatków z 1,4 mld PLN do 713 mln PLN /~50%/. Obniżaniu wartości poziomu dochodów i wydatków ma towarzyszyć zmniejszanie skumulowanej wartości zadłużenia do poziomu ok. 271 mln PLN przy jednoczesnym obciążeniu budżetu obsługą zobowiązań w granicach 8-14 mln PLN rocznie. 1 Prezentowany obecnie opinii publicznej stan finansów regionu, wymaga korekt polegających na uwzględnieniu w tym czasie obciążeń wynikających z konieczności wydatkowania pieniędzy z Małopolskiego Regionalnego Programu Operacyjnego. Łączna wartość programu wynosi ok. 2,9 mld EUR /ponad 12 mld PLN/, co niesie za sobą trudne zadanie wygospodarowania przez samorząd wojewódzki tzw. wkładu własnego 2 do projektów na szacowanym łącznym poziomie ok mln PLN, z jednoczesnym obowiązkiem utrzymania w ryzach poziomu zadłużenia. Słabość dotychczasowych źródeł,,dochodów własnych wskazuje na to, że do obsługi tak dużych zobowiązań finansowych niezbędne będzie zaciąganie nowych kredytów i pożyczek. Spowoduje to konieczność wypracowania zdolności do ich spłat i obsługi na poziomie wielokrotnie wyższym od dotychczasowego, bez ryzyka utraty płynności finansowej. Proponowane działania Nie chcemy powtórzyć skandalicznego,,sukcesu bankructwa województwa mazowieckiego zarządzanego przez koalicję PSL - PO z połowy 2013 roku. W trybie pilnym zbudujemy i wdrożymy scenariusz zarządzania poziomem,,regionalnego długu publicznego, w tym: 1. Dokonamy oceny poziomu dochodów i wydatków, przewidywanych do poniesienia w latach przez samorząd województwa, w tym szczególnie możliwości całkowitego wykorzystania środków z nowej perspektywy finansowej UE. Według naszych szacunków małopolskie samorządy chcąc wykorzystać środki europejskie dostępne w nowej perspektywie, będą zmuszone pozyskać średniorocznie ok mln 1 źródło: Załącznik nr 1 do uchwały NR XLVI/720/13 SWM z dnia 30 grudnia 2013r. 2 wkład krajowy dla nowego MRPO 507,4 mld. EUR wynosi ok 2,1 mld PLN, z czego wkład publiczny 382,6 mld. EUR /1,6 mld PLN/. Wynika z tego, że JST z obszaru Małopolski, w tym samorząd regionalny, powinny pokryć wydatki w kwocie zbliżonej do 1,6 mld PLN na przestrzeni 7 lat trwania nowej perspektywy finansowej /średniorocznie ok. 230 mln PLN w zależności od kursu EUR/PLN/. - źródło Projekt Małopolskiego Regionalnego Programu Operacyjnego na lata Przy założeniu proporcji podziału wydatkowania WM- pozostałe JST w gracach 60:40 oraz 50:50, szacunkowe wyliczenie wkładu własnego WM wynosi od 0,96 mld PLN do 0,8 mld PLN łącznie 9

11 złotych 3. Największe skumulowanie potrzeb dotyczących wkładu własnego powstanie w latach /drugi, trzeci rok nowej perspektywy finansowej/. Można przyjąć, że w tym okresie, skumulowane zapotrzebowanie na środki finansowe będzie oscylowało w granicach mln zł rocznie, z czego większość obciążeń, spadnie na barki województwa małopolskiego. Dlatego też, za klucz do,,finansowego sukcesu samorządu regionalnego uznajemy ponowną analizę obowiązujących dotychczas dokumentów finansowych i inwestycyjnych oraz stworzenie systemu prognozowania wielkości przyszłych wpływów do regionalnej kasy. 2. Przeanalizujemy strukturę wydatków rocznych budżetów Województwa Małopolskiego i Wieloletniej Prognozy Finansowej, w tym szczególnie: poziomu wydatków budżetowych pod kątem ich zasadności - w pierwszej kolejności departamentów Urzędu Marszałkowskiego i jego jednostek organizacyjnych, strukturę wydatków majątkowych pod kątem maksymalizacji wspierania strategicznych obszarów rozwojowych Małopolski i kluczowych projektów regionalnych. oszacujemy zdolność finansowania z dochodów własnych i nowych zobowiązań zadań inwestycyjnych i programów rozwojowych/4, tak aby obciążenia spłatami i kosztami obsługi nowego długu nie zagrażały stabilności finansowej WM. dokonamy analizy możliwości realizacji inwestycji publicznych w Województwie Małopolskim z wykorzystaniem środków pozyskanych w ramach partnerstwa publiczno- prywatnego, traktując powyższe rozwiązanie jako alternatywę dla zaciągania nowych kredytów i pożyczek na realizację projektów z udziałem środków publicznych. 3. Podejmiemy działania zwiększające dochody WM. Będziemy inicjować i wspierać, poprzez konwenty marszałków, starostów, wójtów, burmistrzów, kluby parlamentarne, inicjatywy legislacyjne dotyczące zwiększania strumienia istniejących dotychczas dochodów (podatki państwowe CIT i PIT) oraz nowych źródeł finansowania /udział w VAT/. 3 Kwota dotyczy wyłącznie programu MRPO. 4 Potencjał własny oznacza kwotę, jaką jednostka samorządu terytorialnego będzie mogła w rozpatrywanym okresie przeznaczyć z własnych dochodów na finansowanie nowych zadań inwestycyjnych i innych programów rozwojowych. Kwotę potencjału własnego oblicza się odejmując kolejno od prognozowanych dochodów własnych: wydatki bieżące (w tym wynagrodzenia z pochodnymi, wydatki rzeczowe, dotacje celowe, podmiotowe i przedmiotowe, świadczenia na rzecz osób fizycznych), wydatki na kontynuację inwestycji rozpoczętych przed początkiem rozpatrywanego okresu, niezbędne wydatki na odtworzenie majątku, przypadające w rozpatrywanym okresie spłaty zobowiązań zaciągniętych przed początkiem rozpatrywanego okresu. Potencjał inwestycyjny różni się od potencjału własnego tym, iż dopuszcza również finansowanie wydatków rozwojowych środkami uzyskanymi z zaciągnięcia w rozpatrywanym okresie nowych zobowiązań. 10

12 4. Pieniądze uzyskane z dywidendy ze spółek przeznaczymy na wkład własny do projektów inwestycyjnych realizowanych przy współudziale środków UE. Taki model działania powinien ograniczyć tempo i wysokość zaciąganych zobowiązań dedykowanych na wkład własny do projektów unijnych. Zakładamy, że decyzje o wypłatach dywidend nie będą szkodzić realizacji celów publicznych ani wpływać na osłabienie sytuacji finansowej spółek. Diagnoza - MAJĄTEK WOJEWÓDZTWA Racjonalne gospodarowanie mieniem i wpływy z jego użytkowania winny stać się jednym z ważnych czynników finansowych stabilizujących równowagę regionalnego budżetu. Samorząd województwa dysponuje majątkiem o wartości netto ok. 6 mld PLN, z czego: majątek Województwa Małopolskiego wynosi 1,6 mld PLN, majątek Wojewódzkich Jednostek Budżetowych wynosi 2,8 mld PLN, majątek Wojewódzkich Osób Prawnych /m. in. szpitale, teatry, ośrodki ruchu drogowego/ wynosi ok. 1,5 mld PLN. Wśród najważniejszych składników regionalnego majątku wymienić należy m.in. spółki z udziałem województwa /20 spółek kapitałowych, w których wg stanu na początek 2013 roku/ wartość akcji i udziałów w kapitałach zakładowych zbliżona jest do 2,1 mld PLN, grunty o powierzchni ok. 360 ha, drogi kategorii wojewódzkiej /prawie 1380 km/. Dotychczasowe działania związane ze sprzedażą majątku województwa są realizowane w zmiennym zakresie, a wpływy z tego tytułu oscylują w granicach od kilkuset tysięcy do 20 mln PLN w zależności od roku. Plan na 2014 r. przewiduje wpływy w granicach 8,7 mln PLN. Z kolei z tytułu najmu i dzierżawy zasobu nieruchomości stanowiących własność Województwa na przestrzeni ostatniej kadencji dochody utrzymują się w granicach 2,5-3 mln PLN. Pozostałe dochody z najmu i dzierżawy majątku oraz opłat pobieranych z tytułu trwałego zarządu i użytkowania wieczystego nieruchomości stanowiących własność Województwa Małopolskiego sięgają średniorocznie kwot zbliżonych do 1,5 mln PLN. Proponowane działania W ramach zarządzania majątkiem województwa: 1. Będziemy wzmacniać podstawy majątkowe samorządu poprzez przekazywanie na jego rzecz składników mienia państwowego. W sytuacji kryzysu sektora finansów publicznych, rosnącego zadłużenia samorządów oraz powiększania liczby obszarów kompetencyjnych, wobec konieczności obsługi finansowej Nowej 11

13 Perspektywy Finansowej UE działania zwiększające potencjał,,finansów własnych JST są niezbędne. Jako swoiste negatywne przykłady krótkowzrocznego działania PO w tym zakresie mogą służyć formuły sprzedaży firm: Polskie Koleje Linowe czy też Małopolskie Sieci Szerokopasmowe. W związku z przytoczonymi powyżej przykładami należy przypomnieć, że wzmacnianie podstaw majątkowych samorządów jest niezrealizowanym zobowiązaniem wyborczym Platformy Obywatelskiej z 2007 r. 2. Przeanalizujemy możliwości zwiększenia rentowności majątku województwa w zakresie najmu i dzierżawy. Chcemy maksymalnie zwiększyć wpływy z tego tytułu do regionalnej kasy. Dlatego też przeprowadzimy analizę dotychczasowej struktury wpływów z najmu dzierżawy majątku województwa, wojewódzkich jednostek organizacyjnych i osób prawnych. Stworzymy i wdrożymy w życie całościowy plan dzierżawy i najmu poszczególnych składników majątkowych województwa. Nasze działania będą miały na celu maksymalizacje wpływów z wyżej wymienionych źródeł, jednak nie powodując nadmiernego drenowania najemców czy dzierżawców, co wpłynęłoby negatywnie na pogorszenie ich konkurencyjności na rynku. W zakresie nadzoru nad działalnością spółek z udziałem województwa: 1. Dokonamy szczegółowej weryfikacji strategii działania oraz wyników finansowych poszczególnych spółek, w których województwo posiada akcje i udziały. Działalność spółek, w których WM ma decydujący głos właścicielski oprzemy o zasadę strategicznego planowania celów i wyników finansowych. W jej ramach wspólnie z przedstawicielami organów zarządczych i nadzorczych określimy strategie działania oraz cele finansowe do realizacji dla poszczególnych spółek. Organy spółek będą rozliczane z ich realizacji w układach kwartalnym i rocznym. 2. Wprowadzimy zasadę,,niedublowania kompetencji i wydatków. Zasada ta opiera się o założenie, w którym samorząd realizuje misję publiczną, spółki generują zysk w postaci dywidend dla właściciela. Chcemy aby spółki z udziałem województwa stanowiły,,swoistą wartość dodaną do misji publicznej realizowanej przez region. W obecnym stanie rzeczy spółki stanowią często klon urzędu, powielając działania i generując niepotrzebne koszty i chaos informacyjny. My to zmienimy. 12

14 FUNDUSZE UNIJNE Diagnoza Ostatni okres budżetowy UE, czyli lata , to okres największych, w całej historii polskiego samorządu, dostępu do środków finansowych, to czas w którym w największym stopniu wzrosło tempo inwestycji rozwojowych, w którym aktywność lokalnych samorządów, przedsiębiorstw, mieszkańców zmieniających otaczającą nas rzeczywistość była największa. Dla przypomnienia: Małopolska dysponowała w ramach Programu Regionalnego, Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki oraz Polityki Rolnej kwotą łączną prawie 2 mld EUR /ok. 8 mld PLN/ 5. Dzięki tym środkom Małopolska wyraźnie zmienia swój wizerunek choć w dalszym ciągu pozostajemy jednym z biedniejszych regionów wspólnej Europy. Podsumowując, aktywność dotychczasowych władz województwa dotyczącą zasad i kierunków wydatkowania środków unijnych podkreślamy wprowadzenie niekorzystnych zmian programowych do Strategii Rozwoju Małopolski - w sposób bezkrytyczny, w zasadniczym dokumencie definiującym model i główne kierunki rozwoju regionu, wprowadzono narzucony przez Komisję Europejską i Rząd PO - PSL, obowiązek wspierania w pierwszej kolejności rozwoju obszaru metropolitalnego Krakowa, co stanowi, w naszej opinii, ruch degradujący szanse rozwojowe pozostałych subregionów Małopolski. Dziś stając u progu nowego okresu wydatkowania środków europejskich, który jednocześnie będzie ostatnim tak dużym zastrzykiem finansowym, musimy podjąć maksimum wysiłków by wszystkie inwestycje procentowały na przyszłość, by każda wydana złotówka/euro przynosiła wymierne efekty dla wszystkich mieszkańców Województwa. Przygotowując system i kierunki wydatkowania środków europejskich powinniśmy się kierować 10 letnimi doświadczeniami realizacji polityki regionalnej UE. Pozwoli to nam uniknąć powielania błędów, a jednocześnie uczyni system bardziej transparentnym i przyjaznym. Proponowane działania 1. Zadbamy o równomierny rozwój całej Małopolski. Przyjmiemy klucz zarządczy dla środków nowego Regionalnego Programu Operacyjnego dedykowanego dla Małopolski, który uwzględni konieczność wspierania wszystkich subregionów Małopolski. Proponujemy zastosowanie podziału środków finansowych z uwzględnieniem 5 przelicznik zależny od kursu zł/euro/ 13

15 obiektywnych wskaźników, mających na celu wyrównywanie szans rozwojowych na obszarze województwa. 2. Będziemy działać na rzecz utrzymania równowagi pomiędzy obszarami dotyczącymi innowacyjności, inwestycji w wiedzę i rozwoju nowych technologii, a utrzymaniem dotychczasowych kierunków wsparcia, w szczególności projektów dotyczących infrastruktury. Polskie regiony, w tym szczególnie Małopolska, ze swoim potencjałem naukowo- badawczym, bezwzględnie powinny inwestować w rozwój nowoczesnych technologii, jednakże w obecnym stanie rzeczy wsparcie budowy dróg, autostrad, oczyszczalni czy projektów wspierających rozwój infrastruktury na obszarach wiejskich jest równie ważne. 3. Zweryfikujemy listę projektów kluczowych, najważniejszych z punktu widzenia rozwoju regionu. Przedstawimy jasne i precyzyjne kryteria dostępu, w tym szczególnie zasady wprowadzania projektu na listę projektów kluczowych oraz kryteria, którymi kierować się będzie zarząd województwa uwzględniając dany projekt. 4. Przyspieszymy prace nad działaniami umożliwiającymi uzyskiwanie wsparcia przez małopolskich przedsiębiorców W chwili obecnej tj. prawie rok od rozpoczęcia perspektywy finansowej, kwestia dotowania pomysłów przedsiębiorców na poziomie MRPO w dużej mierze pozostaje nierozstrzygnięta. Najbardziej pojemne finansowo działanie z tego obszaru (110 mln) tzw. mechanizmy finansowe wciąż nie doczekały się rozstrzygnięć i przesądzeń, w odniesieniu do zakresu i formy wsparcia. Brak ostatecznych decyzji ze strony zarządu województwa oraz Komisji Europejskiej /m.in. rozporządzenia dot. pomocy publicznej/, skutkuje sytuacją, w której małopolscy przedsiębiorcy będą zmuszeni znacznie dłużej czekać na możliwość uzyskania wsparcia swoich inwestycji ze środków UE. Proponujemy zintensyfikować pracę nad programami pomocy publicznej oraz koncentrować pracę nad mieszanymi mechanizmami finansowymi, wprowadzając tzw. umorzenie części pożyczki/kredytu w ramach nowego instrumentu motywacyjnego. 5. Będziemy wspierać samorządy przy budowaniu nowych mechanizmów finansowych pozwalających na wygospodarowanie środków na wkład własny dla projektów. 14

16 6. Będziemy działać na rzecz ograniczenia kosztów administracyjnej obsługi nowej transzy środków europejskich. W tym celu przeprowadzimy audyt na poziomie struktur odpowiedzialnych za wdrażanie funduszy UE pod kątem racjonalności zatrudnienia oraz kosztów tych jednostek. 7. Stworzymy wraz samorządowcami i środowiskiem eksperckim system przejrzystych, uczciwych, sprawiedliwych i spójnych kryteriów przyznawania środków na projekty wyłaniane w drodze konkursów. 8. Wprowadzimy system zarządczy funduszami UE ograniczający dowolność interpretacji poszczególnych kosztów przez urzędników odpowiedzialnych za fundusze UE. 9. Stworzymy system wsparcia beneficjenta, w ramach którego odpowiednie instytucje odpowiedzialne za wdrażanie, będą musiały zwiększyć swoje zaangażowanie w procesy konsultacyjno doradcze. 10. Ograniczymy do minimum zmiany wprowadzane do wytycznych w trakcie trwania naboru, co utrudnia poprawne sporządzenie wniosku aplikacyjnego. 11. Chcemy, w ramach dopuszczonych przepisami, maksymalnie poszerzyć listy błędów, które można poprawić lub uzupełnić w fazie oceny formalnej. 12. Rozważymy, po weryfikacji stopnia obciążenia pracą grupy asesorów zewnętrznych odpowiedzialnych za proces oceny wniosków, wprowadzenie reguły osobistej odpowiedzialności wobec kierowników jednostek zaangażowanych w procedury naboru i oceny projektów związaną z dotrzymywaniem zadeklarowanych terminów procedur oceny i wyboru projektów. 13. Wprowadzimy system indywidualnej opieki - nadzoru nad najważniejszymi i najbardziej skomplikowanymi projektami, w tym ścisłego nadzoru nad projektami zagrożonymi. 14. Zapewnimy dobry dostęp do informacji o środkach europejskich (punkty obsługi i doradztwa) 15

17 15. Oprócz istniejących punktów informacyjnych w terenie zorganizujemy system spotkań w gminach i powiatach z pracownikami instytucji odpowiedzialnych za podział funduszy strukturalnych. Spotkania takie będą miały charakter profilowany w zależności od typu beneficjentów, których dotyczyć będzie nabór. 16

18 GOSPODARKA Kondycja gospodarki przekłada się w bezpośredni sposób, na jakość i rozmach działań małopolskich samorządów, a co za tym idzie na poziom życia mieszkańców Małopolski. Samorząd województwa przyszłej kadencji, działając w oparciu o wewnętrzne atuty regionu, takie jak potencjał ludzki i naukowy, zasoby naturalne czy dziedzictwo kulturowe będzie aktywnym graczem wspierającym rozwój gospodarczy. Diagnoza PKB- dane z 2011 r. wskazują, że Małopolska, z wypracowanym PKB na poziomie mln PLN, jest 5 na liście gospodarek polskich regionów /wg cen bieżących/ i 7 pod względem PKB na 1 mieszkańca /odpowiednio 34,1 tys. PLN na osobę- prawie dwukrotnie mniej niż lider Mazowsze/. 6 Biznes- liczba zarejestrowanych podmiotów gospodarczych w województwie małopolskim przekroczyła 354 tys. /w tym osoby fizyczne 263 tys./, stanowi to 8,6% wszystkich podmiotów zarejestrowanych w Polsce w połowie 2014r. /4 miejsce/. 7 W ujęciu przestrzennym, największa liczba podmiotów gospodarczych funkcjonuje w Krakowie, a także w części południowo- zachodniej Małopolski, głównie w powiatach: krakowskim, wadowickim, nowotarskim i oświęcimskim. Z kolei najmniej firm posiada swoje lokalizacje w północno- wschodniej części Małopolski /powiaty: dąbrowski, proszowicki, miechowski. Małopolskie miasta na prawach powiatu /Kraków, Tarnów, Nowy Sącz/ koncentrują łącznie ok. 40% ogółu podmiotów prowadzących działalność gospodarczą w regionie. Eksport- wartość całkowita eksportu Małopolski oscyluje średniorocznie w okolicy 6,4 mld EUR /lider, czyli województwo śląskie ok. 20 mld EUR/, - wielkość eksportu per capita /na 1 mieszkańca/- 8 miejsce na 16 regionów /średnio ok. 2,1 tys EUR, ponad 2 razy mniej niż lider rankingu Województwo Dolnośląskie/, - udział Małopolski w krajowym eksporcie oscyluje średnio wokół 5-6% dla całej Polski, - w strukturze eksportu Małopolski dominuje głównie przetwórstwo przemysłowe ok.80%, handel hurtowy i detaliczny ok19%, - wskaźnikiem charakteryzującym potencjał eksportowy regionu jest relacja wartości małopolskiego eksportu do wielkości regionalnego PKB, która oscyluje wokół 20% i jest o 10% niższa od średniej krajowej /liderzy Lubuskie, Dolnośląskie, Śląskie- przedział 40-48%, outsiderzy województwa tzw. ściany wschodniej Lubelskie, Świętokrzyskie, Łódzkie, Podlaskie- ok. 14%/. W obecnej chwili Małopolska jest regionem w większym stopniu uzależnionym od popytu krajowego niż zagranicznego zapotrzebowania na towary, o czym świadczą wartości udziału 6 źródło: Bank Danych Lokalnych- kategoria: Rachunki regionalne, grupa PKB /w cenach bieżących, PKB per capita/ 7 źródło: Opracowanie SYTUACJA GOSPODARCZA W WOJEWÓDZTWIE MAŁOPOLSKIM w I półroczu 2014 R- US w Krakowie 17

19 eksportu do produkcji sprzedanej przemysłu /liderzy ok. 60%, średnia dla Polski ok. 50%, Małopolskie ok. 40%/. W tym zakresie dominują województwa zachodniej części Polski /Dolnośląskie, Lubuskie, Zachodniopomorskie/. Za niezwykle istotne, uwzględniając potencjał naukowy regionu, uznajemy niekorzystne trendy, które widoczne są w strukturze eksportowej w zakresie wysokich technologii. W przeciwieństwie do uśrednionych danych z Polski, na przestrzeni lat , dwukrotnie zmalał udział eksportu wysokich technologii /z 22% do 12% całej struktury wartościowej sprzedaży wyrobów przetwórstwa przemysłowego ze względu na stopień zaawansowania technologicznego branży/. Import- import do Małopolski wyniósł średnio 7,1 mld EUR /lider Mazowsze 42 mld EUR w tym samym okresie/ wielkości importu per capita jest daleko za średnią krajową /9 miejsce w rankingu, średnio 2,3 tys. EUR/, liderem jest Mazowsze, z importem per capita na poziomie przeszło 8,6 tys. EUR, kolejne pomorskie 5,3 tys. EUR/ udział Małopolski w krajowym imporcie kształtuje się na poziomie zbliżonym do eksportu /4,8-5%/. Branżami dominującymi w strukturze importu do Małopolski są sektory przetwórstwa przemysłowego i handlu hurtowego i detalicznego- łączny udział ok. 95%/ Najważniejsze kierunki eksportu i importu: - cechą główną eksportu i importu Małopolski jest dominujące znaczenie europejskich partnerów gospodarczych. W strukturze małopolskiego eksportu, analogicznie jak dla całej Polski, przeważająca większość trafia do krajów europejskich /ok. 90% całości eksportu/, w tym na rynki starej Unii ok. 60% /z czego ¼ do Niemiec/, do nowych krajów członkowskich UE ok % /w tym do Czech, Słowacji, na Węgry- ok %/, - do USA 2%, do Europy Wschodniej- ok. 8%, - na Daleki Wschód- ok. 1-1,5%. Z kolei struktura importu do Małopolski prezentuje się następująco: z rynków starej Unii ok 62% całego importu do Małopolski /z czego Niemcy ok 28%/, z nowych krajów członkowskich UE ok. 21% /w tym do Czech, Słowacji, na Węgry - ok. 19%!/, z Europy Wschodniej- ok. 6%, z Dalekiego Wschodu- ok. 5%, z pozostałych krajów- ok. 7%. Bezpośrednie Inwestycje Zagraniczne- szacunkowa wartość inwestycji zagranicznych w Małopolsce od 1989 roku przekroczyła 16 mld USD (ok. 8% całości BIZ w Polsce). Średnioroczna wartość BiZ w Małopolsce od 2009 roku oscyluje wokół 1,1-1,2 mld USD i w dalszym ciągu nie może zbliżyć się do rekordowych poziomów z lat /przedział 1,5-2,0 mld USD/. Według struktury gałęzi gospodarki zagraniczni inwestorzy inwestują w usługi, przemysł, budownictwo i handel. W dwóch pierwszych przypadkach widoczna jest tendencja malejąca od roku odpowiednio z poziomu 1,4 do 0,6 mld USD oraz z 0,9 do 0,6 mld USD. W przypadku handlu tendencja jest stała (ok. 0,5 mld USD/rok). 8 8 źródło: Inwestorzy Zagraniczni w Małopolsce w 2012r.- Małopolskie Obserwatorium Polityki 18

20 Rozmieszczenie inwestycji zagranicznych w Małopolsce jest bardzo nierównomierne. Dominującym obszarem w którym realizowane są BIZ jest Kraków i powiat krakowski- łącznie 72% wartości inwestycji /63% w Krakowie, 9% w powiecie krakowskim/. Z kolei najmniejszym zainteresowaniem inwestorów zagranicznych cieszą się obszary Małopolski południowej /słaba dostępność komunikacyjna/ i północno-wschodnie tereny województwa /tereny typowo rolnicze/. Dominujący udział w BIZ w Małopolsce mają inwestorzy z 2-ch krajów Niemiec i USA /odpowiednio 20% i 25% całości inwestycji w ciągu ostatnich 15 lat/. Proponowane działania Naszym celem nadrzędnym w obszarze gospodarczym jest wygenerowanie impulsów wzmacniających tempo wzrostu gospodarczego i ograniczenie skutków obecnego kryzysu gospodarczego, w tym szczególnie poziomu bezrobocia. Uważamy za konieczne inwestowanie w rozwój małopolskiej infrastruktury. Dostępność komunikacyjna jest warunkiem absolutnie koniecznym dla rozwoju gospodarczego regionu. Niestety obecna koalicja rządząca zaniedbuje ten obszar w sposób aż nadto widoczny. Zmienimy to. 1. Deklarujemy współpracę ze zrzeszeniami przedsiębiorców wspierającą inicjatywy mające na celu uproszczenie prowadzenia działalności gospodarczej, w tym szczególnie w zakresie zasad stanowienia prawa dotyczącego jednolitej wykładni prawa podatkowego, niedziałania prawa wstecz, odpowiednio długiego okresu vacatio legis jak również kwestii obciążeń wynikających z tzw.,,kosztów pracy. 2. Będziemy rozwijać różnorodną ofertę instrumentów wsparcia biznesu mając na uwadze zróżnicowany profil oraz potrzeby rozwojowe małopolskich przedsiębiorstw, wdrożymy system wsparcia obejmujący dotacje, instrumenty mieszane /dotacyjno- zwrotne/ oraz instrumenty zwrotne, w tym fundusze kapitału podwyższonego ryzyka dla inwestycji o wysokim potencjale komercjalizacji. 3. Doprowadzimy do zwiększenia zaangażowania kapitału inwestycyjnego na obszarze Małopolski - naszymi głównymi celami w tym zakresie są tereny wzdłuż linii autostrady A4 oraz na osi komunikacyjnej północ- południe a także obszary poprzemysłowe krakowskiej Nowej Huty. 4. Będziemy aktywnie wspierać zagraniczne misje gospodarcze i targowe w kluczowych dla małopolskiej gospodarki obszarach. 19

21 5. Zlikwidujemy chaos kompetencyjno- informacyjny jaki na przestrzeni dwóch ostatnich kadencji wytworzył się na styku Urzędu Marszałkowskiego, MARR S.A., KPT sp. z o.o., MPP sp. z o.o. wg zasady:,,urząd realizuje misję, spółki realizują działania prorozwojowe o charakterze biznesowym z wyraźnymi liniami demarkacyjnymi. Nie chcemy tworzyć nowych agend i instytucji - będziemy porządkować istniejący dotychczas system. 6. Zintegrujemy system promocji gospodarczej Małopolski - powrócimy do idei integracji wysiłków promocyjnych na rzecz rozwoju gospodarki regionu. O powodzeniu tej inicjatywy będzie decydowało zaangażowanie głównych podmiotów działających na rzecz rozwoju gospodarczego: samorządów miejskich Krakowa, Tarnowa Nowego Sącza, Województwa Małopolskiego, Krakowskiego Parku Technologicznego /operatora SSE/, Małopolskich Parków Przemysłowych oraz MARR S.A.. 7. Przeprowadzimy audyt aktywności Centrum Business in Małopolska (CeBiM)- deklarujemy kontynuację inicjatywy- chcemy jednak poznać jej efekty i zweryfikować koszty działania. W nadchodzącej kadencji rozliczanie skuteczności CeBIM odbywać się będzie poprzez kryterium skuteczności pozyskiwania inwestorów zagranicznych. 8. Będziemy wspierać rozwój przedsięwzięć biznesowych o charakterze innowacyjnym. W tym celu, wspólnie z uczelniami wyższymi, organizacjami przedsiębiorców /np. klastry informatyczne/ powołamy jednostkę profesjonalnie wspierającą budowę skutecznego systemu dyfuzji innowacji pomiędzy sektorem nauki i biznesem. 20

22 INFRASTRUKTURA Diagnoza Do atutów komunikacyjnych Małopolski należy zaliczyć położenie w pobliżu skrzyżowania dwóch najważniejszych korytarzy transportowych Polski i Europy (zachód- wschód autostrada A4, północpołudnie autostrada A1). Naszym oknem na świat jest lotnisko Kraków- Balice będące po lotnisku Chopina w Warszawie najważniejszym portem lotniczym w kraju. Małopolska jest, ze względu na specyfikę ukształtowania terenu (obszary górskie na południu), obszarem trudnym do prawidłowego skomunikowania. Analizując efekty dotychczasowych działań samorządu województwa należy uznać ostatnie dwie kadencje za,,czas niewykorzystanych szans. Wśród kluczowych zaniechań wymienić należy: zaprzepaszczenie szansy pozyskania pieniędzy na kluczowe inwestycje infrastrukturalne w Małopolsce z nowego europejskiego funduszu transportowego Connecting Europe 9, brak skutkującego efektami inwestycyjnymi lobbingu na rzecz modernizacji drogi ekspresowej S7 (w kierunku Warszawy i Zakopanego), w tym szczególnie niedokończenie budowy północnej i wschodniej obwodnicy autostradowej Krakowa (szczególny dowód nieudolności parlamentarzystów i samorządowców PO, bezruch przy inwestycjach kluczowych dla subregionu sądeckiego, tj. niezbędnej modernizacji drogi krajowej 75 do Nowego Sącza i granicy ze Słowacją oraz budowy obwodnicy zachodniej Nowego Sącza, która to budowa nie została podjęta ze względu na zaniedbania 9 Mapa- źródło: 21