Raport rynkowy dotyczący artykułów rolno-spożywczych w Finlandii

Transkrypt

1 Raport rynkowy dotyczący artykułów rolno-spożywczych w Finlandii

2 Raport rynkowy przygotowano z udziałem środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka Tłumaczenie robocze WPHI w Helsinkach Gabriela Kojonsaari, II Sekretarz Elżbieta Żuk, Referent Prawa autorskie zastrzeżone. Treść niniejszej publikacji można wykorzystywać (kopiować,przechowywać i drukować) jedynie w celach niekomercyjnych. Kopiując treść należy każdorazowo podawać źródło tj. WPHI Helsinki. Wszelkie komercyjne wykorzystanie w części lub w całości materiałów zawartych w tym opracowaniu wymaga zgody WPHI Ambasady Rzeczpospolitej Polskiej w Helsinkach

3 Spis treści Spis treści Informacje ogólne na temat fińskiego sektora rolnego Produkcja mięsa Produkcja wieprzowiny Produkcja wołowiny Produkcja drobiu Produkcja baraniny Produkcja mleczna Uprawa roślin Uprawa zbóż Ogrodnictwo i uprawa owoców i warzyw Fińscy producenci żywności Instytucje sektora przetwórstwa żywności w Finlandii Rolnicy indywidualni Instytucje i stowarzyszenia rolne w Finlandii Nabywanie produktów spożywczych Państwowe i prywatne sieci sklepów Spółdzielnie i stowarzyszenia Rynek hurtowy Bazary i targowiska Działy zakupów sieci handlowych System dystrybucji produktów rolnych w Finlandii Handel hurtowy i detaliczny S-Group Handel hurtowy i sektor HoReCa Handel detaliczny Kesko Group Sprzedaż hurtowa i dostawy dla sektora HoReCa Sprzedaż detaliczna

4 5.1.3 Suomen Lähikauppa Sprzedaż hurtowa i dostawy dla sektora zaopatrzenia sieci hoteli, restauracji i kawiarni (HoReCa) Sprzedaż detaliczna Pozostałe kanały sprzedaży Sektor HoReCa Magazynowanie, logistyka, sposoby płatności Analiza cen Analiza cen hurtowych i detalicznych Import artykułów spożywczych Trendy rynkowe i preferencje konsumentów Utrudnienia w wejściu na fiński rynek Eksport towarów do Finlandii etykieta biznesowa, sposoby i warunki Wymagania jakości, system certyfikacji oraz główne instytucje działające w sektorze spożywczym Normy jakościowe i instytucje ds. kontroli jakości Oznaczenia i znaki jakości Wady i zalety systemu dystrybucji art. spożywczych w Finlandii Kultura biznesu Fińska etykieta biznesu Stosunki międzyludzkie i komunikacja Etykieta spotkań biznesowych Etykieta ubioru Wręczanie wizytówek Różnice w kulturze biznesowej Polski i Finlandii Sposoby wejścia na rynek fiński praktyczny przewodnik85 Załączniki Załącznik I Załącznik II Załącznik III

5 Instytucje, organizacje w obszarze rynku art. spożywczych, wymiany handlowej z Finlandią itd Firmy handlu detalicznego Firmy handlu hurtowego Hale targowe i targowiska Największe spółdzielnie Firmy HoReCa Załącznik IV

6 1 Informacje ogólne na temat fińskiego sektora rolnego Finlandia jest najdalej wysuniętym na północ krajem rolniczym, stąd warunki rolne tego kraju są o wiele bardziej niekorzystne niż w krajach Europy południowej. Okres wegetacyjny jest w Finlandii krótszy (średni okres wegetacyjny wynosi maksymalnie 190 dni na południu kraju, podczas gdy w Europie środkowej i wschodniej wynosi on średnio 200 dni) a temperatura powietrza sprzyjająca uprawom jest również niższa niż w krajach Europy środkowowschodniej. Warunki klimatyczne znajdują odzwierciedlenie w plonach: przykładowo zbiór zbóż w Finlandii jest o połowę mniejszy niż w krajach Europy środkowej. Struktura fińskiego rolnictwa uległa znacznej zmianie od momentu przystąpienia kraju do Unii Europejskiej w 1995 r. na przestrzeni ostatnich 16 lat obszar uprawy zbóż wzrósł z 1 mln hektarów w 1995 r. do 2,3 mln ha w 2009 r., podczas gdy liczba gospodarstw rolnych zmalała z ok do ok w 2009 r. Liczba gospodarstw rolnych uległa zmniejszeniu o ponad 3% w skali roku, co spowodowało zmniejszenie hodowli zwierząt o 7%. 1 Fińskie rolnictwo opiera się w dużej mierze o rodzinne gospodarstwa rolne niemal 90% farm znajduje się w prywatnym posiadaniu. Średni obszar uprawny fińskich gospodarstw rolnych to 35 ha, natomiast lasów 48 ha. W większości gospodarstw (27 400) uprawia się zboża, a jedna piąta farm (czyli ) zajmuje się produkcją mleka (dane na 2010 r.) (Wykres 1). Średnio na gospodarstwo przypadają 24 krowy, a produkcja mleka z jednej krowy wynosi średnio litrów mleka w ciągu roku. Większość gospodarstw rolnych czerpie dodatkowy dochód z uprawy lasu. Wykres 1: Udział różnych typów gospodarstw rolnych w produkcji w roku 2010 (dane w %, Matilda Agricultural Statistics) 2 1 zmniejszenie się liczby gospodarstw rolnych niekoniecznie znajduje przełożenie w zmniejszeniu produkcji mięsnej choć liczna gospodarstw się zmniejsza, ulegają one konsolidacji i w efekcie ich rozmiar ulega zwiększeniu 2 Matilda Agricultural Statistics [

7 Ponad połowa gospodarstw rolnych zajmuje się uprawą zbóż, z czego większość w południowej Finlandii. Ze zbóż jedynie jęczmień, owies, pszenica i żyto nadają się do uprawy w północnych warunkach. Uprawia się również nieliczne inne rośliny, jak np. zioła, grzyby itp. Ogólna powierzchnia agrarna gospodarstw rolnych zajmujących się uprawą zbóż to 31,7 ha. Punkt ciężkości przenosi się coraz bardziej w stronę ochrony krajobrazu rolnego oraz dbania o środowisko jako dobro publiczne wytwarzane przez rolnictwo. Ok. ¼ obszarów agrarnych zajmują uprawy warzyw. Groch, marchew, cebula, kapusta i inne warzywa uprawiane są na polach, podczas gdy pomidory, ogórki, sałata głowiasta i zioła rosną w szklarniach przez okrągły rok. Rolnictwo jest podstawą przemysłu spożywczego Finlandii większość produktów spożywczych konsumowanych w Finlandii jest wytwarzanych lokalnie. Ze względu na koszty transportu, około 85% składników nieprzetworzonych używanych do produkcji żywności bądź napojów jest rodzimego pochodzenia. Ponadto rolnictwo generuje liczne miejsca pracy łącznie z pozostałymi składowymi łańcucha dostaw, pośrednio bądź bezpośrednio, ponad osób jest zatrudnionych w rolnictwie. Przystąpienie Finlandii do Unii Europejskiej spowodowało zmiany w strukturze przemysłu spożywczego i zasadach ustalania cen. Od momentu przystapienia do UE nie można było bowiem wpływać już na konkurencję i ceny rynkowe produktów rolnych poprzez ochronę granic państwowych i za pomocą dotacji do eksportu. 3 Przemysł przetwórstwa spożywczego w Finlandii jest, pod względem wartości produkcji brutto (wynoszącej w miliardów EUR), czwartą pod względem wielkości gałęzią przemysłu w Finlandii, po przemyśle metalowym, drzewnym i chemicznym. Dla porównania, wysokość produkcji polskiego przemysłu spożywczego wyniosła w 2009 r. 37 miliardów EUR. Począwszy od 1995 r., udział przemysłu spożywczego uległ obniżeniu z 2,6% do 1,6% (dane na rok 2010). W Finlandii wydatki konsumentów na żywność wynoszą ok. 20 miliardów EUR rocznie. 4 Export artykułów spożywczych i napojów w 2010 wyniósł 1,3 miliardów EUR (dla porównania, w Polsce w 2009 r. 8,2 mld EUR), podczas gdy import wzrósł prawie trzykrotnie, osiągając 3,5 mld EUR (6 mld EUR w Polsce) 5. Import w coraz większym stopniu pokrywa rosnący popyt krajowy. W obrębie przemysłu spożywczego, do największych sektorów zalicza się przetwórstwo mięsa, produkty mleczne oraz produkcję lodów i wyroby cukierniczo-piekarskie (Wykres 2). 3 Karikallio, H., Arovuori, K., Pyykkönen, P. (2009). Vertical Formation on the Finnish Food Chain. 4 Agrifood Research Finland (2011). Finnish Agriculture and Rural Industries Elintarviketeollisuusliitto Statistics Poland

8 Wykres 2: Wartość brutto produkcji spożywczej w Finlandii w 2009 r. (dane w %, źródło: Finnish Food and Drinks Industries Federation). Dla porównania największym sektorem przemysłu spożywczego w Polsce jest przetwórstwo mięsa, uprawa owoców i warzyw oraz, w następnej kolejności, produkty mleczne. Cztery największe gałęzie przemysłu spożywczego w Finlandii przetwórstwo mięsne, produkcja mleczna, piekarnictwo oraz produkcja napojów (Wykres 3) stanowi 60% całościowej wartości produkcji brutto tego sektora gospodarki, podczas gdy w Polsce trzy największe gałęzie przemysłu spożywczego składają się na 50% całościowej produkcji spożywczej. Wykres 3: Wolumen produkcji spożywczej w Finlandii w roku 2009 (w mln EUR, źródło: Finnish Food and Driks Industries Federation). Przetwórstwo mięsa jest największą gałęzią zarówno w Finlandii jak i w Polsce, jednak jego wartość produkcji zdecydowanie się różni podczas gdy w Polsce produkcja mięsa przynosiła dochody ok. 10 mld EUR w 2009 r., w Finlandii produkcja ta była o 3 razy mniejsza (ok. 3 mld EUR); produkcja zbóż w Polsce na 2009 r wynosiła 5 mld EUR, w Finlandii była ona natomiast o 2,5 raza mniejsza (2,3 mld EUR)

9 Najbardziej znaczącymi pod względem konsumpcji grupami produktów w Finlandii są (dane za rok 2009) 6 : o Mięso i produkty mięsne (wydatek ok. 450 EUR per capita na rok) o Mleko, sery i jaja (wydatek ok. 400 EUR per capita na rok) o Chleb i produkty zbożowe (wydatek ok. 360 EUR per capita na rok) o Owoce i warzywa (wydatek ok. 350 EUR per capita na rok) Wśród konsumentów fińskich rośnie zainteresowanie żywnością lokalnego pochodzenia, a także żywnością ekologiczną, w związku z czym fiński rynek produktów lokalnych osiągnie najprawdopodobniej wartość do 200 mln EUR do 2015 r. (w 2008 r. rynek żywności lokalnej miał wartość ok. 70 mln EUR). 7 Wraz ze wzrostem zainteresowań konsumenckich żywnością lokalną i ekologiczną, również różnorodność i skład produktów spożywczych uległa znacznej zmianie w ciągu ostatnich lat przykładowo zawartość soli w produktach mięsnych i piekarniczych uległa zmniejszeniu; wzrostowi uległo stosowanie oleju rzepakowego. Ponadto, łatwe w przygotowaniu (w puszkach, mrożone etc.) produkty rybne i drobiowe są obecnie bardziej dostępne podobnie jak produkty o obniżonej zawartości laktozy; na rynek wprowadzone zostały również specjalistyczne produkty dietetyczne. 8 Fiński przemysł spożywczy inwestuje więcej niż większość pozostałych krajów europejskich w badania i rozwój w 2009 r. inwestycje te stanowiły 2,9% wartości produkcji rocznej. W wyniku zmian zaistniałych w handlu światowym oraz polityce rolnej, coraz większy odsetek dochodów rolników stanowią dopłaty w ramach Wspólnej Polityki Rolnej UE oraz państwowych programów pomocowych. Mimo to, większość dochodów rolników stanowią wciąż przychody uzyskane ze sprzedaży produktów rolnych. Kluczowymi formami pomocy ze strony UE są dotacje płacone w całości przez Unię Europejską oraz dotacje unijne z udziałem współfinansowania krajowego: wsparcie dla środowiska rolnego oraz dopłaty od upraw w niesprzyjających warunkach klimatycznych. Najistotniejszą formą państwowego wsparcia dla rolnictwa są państwowe dotacje wypłacane dla rolników w południowej Finlandii, specjalny system dotacji dla Finlandii północnej oraz krajowy system dopłat od upraw w niesprzyjających warunkach klimatycznych. Począwszy od 1990 r. Finlandia promuje przejście na rolnictwo ekologiczne, a cel ten stanowi nieodłączną część fińskiej polityki rolnej i fińskiego rolnictwa. W wyniku energicznego rozwoju sektora produkcji organicznej, supermarkety oferują obecnie szeroki asortyment produktów ekologicznych, a rolnictwo ekologiczne jest przedmiotem programów badawczych oraz usług doradczych świadczonych przez różne instytucje. W 2009 r. w Finlandii działało niemal 4000 farm ekologicznych, zajmujących ogółem ha certyfikowanych obszarów rolnych, stanowiących 7% obszarów agrarnych Finlandii. Ponadto znaczne obszary leśne zostały również zakwalifikowane jako ekologiczne źródła zbiorów jagód i grzybów. 9 6 Finnish Food and Beverages Industries Association (2010). Forkful of facts 7 Invest in Finland National Institute of Health and Welfare in Finland ( 9 Finnish Food Safety Authority Evira (

10 1.1 Produkcja mięsa Hodowla żywego inwentarza oraz produkcja mięsa są istotnie z punktu widzenia fińskiego rolnictwa: ¾ zysków ze sprzedaży produktów rolnych pochodzi właśnie z hodowli zwierząt. W 2009 r. całkowita produkcja mięsna w Finlandii wynosiła 400 mln kg, będąc tym samym o 25% większą niż w roku Większość pasz dla zwierząt pochodzi z fińskich gospodarstw rolnych i tam też znajduje zastosowanie. Znaczny odsetek składników używanych do produkcji rodzimych pasz dla zwierząt jest również lokalnego pochodzenia (z fińskich farm bądź zakładów przetwórstwa spożywczego), niemniej jednak niektóre elementy, jak np. pasze proteinowe, są importowane. Przed dopuszczeniem do użycia, wszelkie pasze stosowane w rolnictwie muszą być przebadane pod kątem źródła pochodzenia i uzyskać aprobatę Fińskiego Biura ds. Bezpieczeństwa Żywności (Evira) w celu uniknięcia ryzyka skażenia. Ponadto ujednolicone prawodawstwo unijne reguluje większość kwestii związanych z paszami. Wg danych Fińskiego Stowarzyszenia Handlu Mięsnego, w Finlandii działa ogółem ok. 300 przedsiębiorstw w ramach przetwórstwa mięsnego, z czego 20 największych stanowi ogółem 90% wartości brutto całego sektora. 11 Sektor ten jest bardzo zcentralizowany, przy czym produkcja wieprzowiny lokuje się geograficznie w dwóch obszarach, w otoczeniu dwóch największych rzeźni w Finlandii. Ubojnia przedsiębiorstwa Atria Oy w Nurmo położona jest w regionie Pohjanmaa i Etelä-Pohjanmaa, natomiast rzeźnia należąca do HR Ruokatalo, mieści się w Forssa, i z znajduje się na terenie tego drugiego co do znaczenia obszaru produkcji wieprzowiny regionów Satakunta oraz VarsinaisSuomi (Rysunek 4) Rysunek 4: Rozmieszczenie ferm trzody chlewnej (ubojni należących do Atria i HK Ruokatalo) w Finlandii Do głównych rodzajów mięs produkowanych w Finlandii zalicza się wieprzowinę i wołowinę, kurczaki i indyki a także lokalny delikates mięso z renifera, przy czym wieprzowina, wołowina i drób stanową największy odsetek produkcji. Zestawienie produkcji mięsa w Finlandii i Polsce przedstawia tabela poniżej (Wykres 5). 10 Finnish Food and Beverages Industries Association (2010). Forkful of Facts 11 Finnish Meat Trade Assoviation 2005 (

11 Wykres 5: Udział typów produkcji mięsnej w Finlandii i Polsce w 2010 r. (w tysiącach ton; dane: Eurostat 2011) Na przestrzeni lat, produkcja wieprzowiny w Finlandii była największa (obrót roczny w 2009 r. wyniósł ok. 300 mln EUR) i utrzymywała się na stałym poziomie, przewyższając produkcję drobiu ( ok. 120 mln EUR), oraz produkcję wołowiny (200 mln EUR). Wolumen produkcji, konsumpcję, import i eksport wieprzowiny, drobiu i wołowiny przedstawia poniższe zestawienie (Wykres 6)

12 Wykres 6: Produkcja, konsumpcja, import i eksport głównych gatunków mięs w Finlandii w 2009 r. (dane w mln kg; źródło: Agrifood Research Finland) Konsumpcja różnych rodzajów mięs przez lata utrzymywała się na stałym poziomie, jak również podążała za ogólnymi tendencjami w produkcji. Mimo to, w ciągu ostatnich lat, spożycie drobiu wyraźnie wzrosło (średnio o ok. 30% od 1995 r.) i przekroczyło spożycie wołowiny. Ponadto, upodobania konsumenckie przechyliły się w stronę mięs przetworzonych i dań gotowych Produkcja wieprzowiny Wieprzowina jest najczęściej wytwarzanym i spożywanym w Finlandii rodzajem mięsa, przy czym produkowana jest w większości lokalnie. Równocześnie wieprzowina jest głównym mięsnym produktem eksportowym Finlandii (głównie do Rosji, Szwecji, na Litwę, do Niemiec, Korei Południowej i Nowej Zelandii). W roku 2009 fińscy producenci zwierząt hodowlanych dostarczyli 206 mln kg wieprzowiny, co w porównaniu z rokiem 2008 stanowiło wynik o 5% niższy, z uwagi na wysokie ceny paszy i zmianę systemu dopłat do rolnictwa (decoupling). Mimo to, od roku 1996, produkcja wieprzowiny wzrosła o 20%. W miarę wzrostu produkcji wieprzowiny, liczba ferm trzody chlewnej uległa zmniejszeniu w wyniku konsolidacji mniejszych jednostek. W 2009 r. w Finlandii było ok miejsc hodowli trzody chlewnej o 11% mniej niż w roku Choć spożycie wieprzowiny nie wzrosło aż tak gwałtownie, jak produkcja, to jednak zwiększyło się ono o 9% od roku 1996; niemniej jednak wieprzowina wciąż jest najchętniej spożywanym mięsem w Finlandii. W 2009 r. jej spożycie wynosiło 184 mln kg, przy czym wieprzowina z importu stanowi znaczny udział w całościowej konsumpcji tego rodzaju mięsa (w 2008 do Finlandii zostało sprowadzonych 22,1 mln kg, co stanowi 11,8% całościowego spożycia). Wieprzowina z importu jest traktowana jako uzupełnienie rodzimych zasobów i sprowadzana jest głównie ze Szwecji i Niemiec, czasem z Belgii, Danii i Polski. Państwowa strategia zarządzania jakością oraz fińskie regulacje dotyczące higieny zapewniają łańcuchowi produkcji wieprzowiny przejrzystość i pewność. Dbałość o zrównoważony rozwój oraz o zdrowie zwierząt są sprawami kluczowej wagi, a odsetek chorób zwierzęcych w tym kraju jest najmniejszy w Europie. Choroby świń nie są powszechne, a epidemie salmonelli również należą do rzadkości. Hodowcy trzody chlewnej hodują zwierzęta o wysokiej zawartości mięsa, a niskiej tłuszczu Produkcja wołowiny Produkcja wołowiny jest drugą po produkcji i konsumpcji wieprzowiny największą gałęzią produkcji mięsnej w Finlandii. Wg danych firmy Atria, ok. 85% fińskiej wołowiny jest produktem ubocznym hodowli krów na potrzeby przemysłu mleczarskiego, a zaledwie 15% pochodzi z bydła hodowanego w celach konsumpcyjnych. Niemniej jednak w Finlandii istnieje ok gospodarstw zajmujących się typowo produkcją wołowiny. 12 Ministry of Agriculture and Forestry (

13 Produkcja wołowiny w ciągu ostatnich 14 lat wykazała tendencję zniżkową o 16%. W latach spożycie wołowiny było wyższe niż jej produkcja krajowa. Niemniej jednak konsumpcja przesunęła się w stronę spożycia drobiu oraz mięsa przetworzonego i dań gotowych. Export wołowiny z Finlandii jest stosunkowo niewielki i stanowi 2% produkcji wołowiny (1,4 mln kg w 2009 r.) i dotyczy niemal wyłącznie Szwecji i Norwegii, podczas gdy import wołowiny (pokrywający 16% całkowitego spożycia, ok. 15 mln kg w 2009 r.) jest ok. jedenastokrotnie wyższy niż jej eksport. Głównymi importerami wołowiny są: Szwecja, Dania, Brazylia, Niemcy i Polska Produkcja drobiu Produkcja drobiu w Finlandii odnotowała ok. 10-procentowy wzrost od roku 2004 (90- procentowy od 1996 r.), co w przeliczeniu na kilogramy daje 9,5 mln kg w 2009 r. Wzrosła zwłaszcza produkcja kurczaków, której udział w rynku wynosi około 91 procent, natomiast produkcja indyka spadła (o 13% w roku 2009). Udział produktów o wysokiej wartości dodanej wzrósł, zwłaszcza w imporcie ponad połowa produktów drobiowych z importu jest sprowadzana w postaci przetworzonej. Znaczący w imporcie jest również udział mięsa drobiowego bez kości. Produkcja drobiu w Finlandii cechuje się wydajnością i prowadzona jest na dużą skalę, przy czym często jest zlecana (jako że na terenie kraju występuje zaledwie ok. 200 ferm kurzych), oraz pozostaje w głównej mierze pod kontrolą rzeźni zgodnie z warunkami panującymi na rynku. Drób hodowany jest przeważnie w halach mieszczących średnio od do kur. W ostatnim czasie, w związku z konsolidacją ferm kurzych i dominacją tych największych, liczba drobnych ferm uległa zmniejszeniu. Wzrost kosztów produkcji, w tym paszy ziarnistej, zmiany w zakresie programów pomocowych dla rolnictwa, jak również naciski pod kątem otwarcia się na rynek globalny, wszystko to stanowi zagrożenie dla fińskiej produkcji drobiu, zarówno na chwilę obecną, jak i w dłuższej perspektywie czasowej. Import drobiu wzrasta przed przystąpieniem do UE zarówno import, jak i eksport drobiu były nieznaczne, jednak już po wejściu do Wspólnoty Europejskiej import drobiu szczególnie kurczaków znacznie wzrósł. W latach import mięsa z kurczaka wzrósł o 14%, natomiast mięsa indyczego zmalał o 17%. W 2009 import drobiu osiągnął poziom 10,4 mln kg kurczaki z importu pokrywały wówczas 10,1% spożycia krajowego, natomiast importowane indyki 18,8%. Drób do Finlandii sprowadza się głównie z Brazylii, Tajlandii, Szwecji, Francji, Danii i Niemiec. Ogólne tendencje w eksporcie odpowiadają tym w imporcie, poza krajami docelowymi; w przypadku eksportu są nimi: Estonia, Rosja, Hong Kong i Łotwa. Pod względem produkcji jaj, Finlandia jest całkowicie samowystarczalna. W 2009 r. w Finlandii było ponad 550 ferm kurzych hodujących po ponad 100 kurczaków o 9% mniej niż w 2008 r. W 2009 r. produkcja osiągnęła ok. 50 mln kg. Przewiduje się dalszy rozwój ferm kurzych i wzrost produkcji (prognozy na 2010 r. przewidują 10% wzrost w stosunku do roku poprzedniego). Podobnie spożycie najprawdopodobniej będzie ulegało stopniowemu wzrostowi. Jednocześnie nadprodukcja jaj może okazać się problematyczna, gdyż wpływa na opłacalność produkcji. Jednym z wyzwań stojących przed tym sektorem jest równoważenie podaży i popytu

14 1.1.4 Produkcja baraniny Produkcja baraniny stanowi zaledwie niewielki odsetek zysków rynkowych i zgodnie z informacjami Fińskiej Federacji Przemysłu Spożywczego (Finnish Food Industry Ass.) 13 - jej roczna produkcja od 2005 r. pozostaje niezmieniona 1 mln kg. W celu pokrycia pozostałego zapotrzebowania sprowadza się baraninę z zagranicy. W latach 2008 i 2009 roczny import baraniny wyniósł 2 mln kg. Wg Mikko Järvinena, Dyrektora Marketingu w HR-Scan, spożycie baraniny w Finalndii jest niskie ze względu na tradycje kulinarne. Baranina stanowi niewielki odsetek dóbr, głównie za przyczyną braku tego rodzaju mięsa w tradycyjnej kuchni fińskiej. Oczywiście, zdarzają się specjalne okazje, jak np. Wielkanoc, kiedy to serwowana jest jagnięcina, niemniej jednak należą one do rzadkości. Niezależnie jednak od tego, rynek baraniny nieznacznie rośnie, dzięki stosunkowo nowej modzie na ekskluzywne jedzenie wysokiej jakości. Warto nadmienić, iż w ofercie HR-Scan i Atrii brak jest produktów z mięsa baraniego. Jako, że inni główni producenci również nie oferują jagnięciny, produkt ten może się być łatwo wprowadzić na rynek fiński. 1.2 Produkcja mleczna Przegląd fińskiego przemysłu mleczarskiego (dane za rok 2010): o Liczba farm mlecznych (dla porównania w Polsce jest ich ) o Średnia produkcja mleka (w litrach na farmę) o Średnia produkcja mleka w przeliczeniu na krowę EUR (w litrach na rok) o Norma mleczna (w litrach na farmę) o Średnia wielkość farmy w Finlandii (biorąc pod uwagę liczbę krów): 23 (dla Polski 10) o Średnia wielkość farmy w Finlandii (w hektarach) 43 o Średni wiek rolników w przemyśle mleczarskim 48 lat Produkcja mleczna w Finlandii wykazuje tendencję zniżkową po roku 2001 uległa ona obniżeniu o 7%. W 2009 roku oddano do mleczarni 2200 mln litrów (w 2008 r mln l). Nadmierna podaż mleka z początków XXI w. została obecnie wyrównana i dostosowana do popytu. Głównym fińskim produktem mlecznym jest masło (ok. 49 mln kg w 2009 r.), następnie ser (103 mln kg), mleko w proszku (ok. 20 mln kg) i płynne produkty mleczne (712 mln l). W latach spadło spożycie mleka (o 7%) i masła (o 42%), spożycie sera natomiast wzrosło o 41%. Wciąż jednak to mleko i płynne produkty mleczne są największą gałęzią fińskiego mleczarstwa pod względem spożycia (Wykres 8). 13 Finnish Food and Beverages Industries Association (2010). Forkful of Facts

15 Wykres 8: Spożycie płynnych produktów mlecznych, sera i mleka w proszku w Finlandii w 2010 r. (dane w kg; źródło: Agrifood Research Finlandii 2011) Finlandia eksportuje coraz więcej produktów mlecznych do innych krajów, przykładowo z 49 mln kg masła w 2009 r. zaledwie jedna trzecia znalazła zastosowanie w Finlandii. Produkcja mleka w Finlandii stopniowo ulega zcentralizowaniu a tendencja ta będzie się utrzymywać do 2016 r. oczekuje się, iż liczba farm mlecznych zmniejszy się z w 2010 r. do 7000, podczas gdy odsetek krów przypadających na jedna farmę zwiększy się do 38 sztuk (z 23 krów w 2010 r.) Podążając za regulacjami UE w kwestiach rolnych, Finlandia zamierza odejść od systemu kwot mlecznych na rzecz produkcji dostosowanej do zapotrzebowania rynku. Obecny system ma trwać tylko do 2015 r., redukując zastosowanie narzędzi wspierania rynku

16 1.3 Uprawa roślin W Finlandii jest ogółem ok. 2.3 mln ha ( km²) gruntów rolnych zagospodarowanych pod uprawę roślin, co stanowi 6,8% całkowitej powierzchni kraju i 7,5% powierzchni lądowej. W ostatnich latach podzielone zostały one na trzy części ok. połowa gruntów przeznaczana jest pod uprawę zbóż, jedna czwarta to łąki, natomiast pozostałe grunty zagospodarowane są pod uprawę innych roślin uprawnych lub leżą ugorem. W ostatnich latach powierzchnia gruntów agrarnych leżących ugorem lub stanowiących łąki zmniejszyła się kosztem zwiększenia gruntów uprawnych. Ograniczenie powierzchni łąk i pastwisk wynika ze zmniejszenia się gospodarstw hodujących bydło. Rośliny ogrodnicze uprawniane były na około ha. W ostatnich latach na ok. 7% gruntów agrarnych znajdują się różnego uprawy ekologiczne. Udział poszczególnych gatunków roślin uprawnych przedstawia wykres poniżej (Wykres 9). Wykres 9: Zbiory w Finlandii w 2009 r. (dane w kg; źródło: Agrifood Research Finland, 2010) Uprawa zbóż Ok. 8% terenów Finlandii zajmują pola uprawne, z czego, w zależności od pory roku, połowę zajmuje uprawa zbóż (1,1 mln ha w 2009). W ostatnich latach obszar pod uprawę zbóż zajmował od 1,11 do 1,25 mln ha (przykładowo w Polsce wynosi on prawie 9 mln ha). W porównaniu z innymi krajami UE, niewiele pól w Finlandii obsiewanych jest oziminą, jak żyto czy pszenica ozima. Wynika to z niesprzyjających uprawie zbóż warunków klimatycznych. Uprawa zbóż jarych, jak jęczmień i owies, jest za to bardzo popularna. Fiński klimat wymusza krótki okres wegetacyjny stąd zbiory w przeliczeniu na hektar są stosunkowo niewielkie (ok kg/ha w 2008 r.). Z tego samego powodu wielkość i jakość zbiorów również różnią się między sobą. Najwięcej pól uprawnych zajmują uprawy jęczmienia, następnie owsa, pszenicy i żyta (Wykres 10)

17 Wykres 10: Najczęściej uprawiane w Finlandii zboża (dane w hektarach; Ministerstwo Rolnictwa i Leśnictwa, 2011) Roczny zbiór zbóż w Finlandii to ok. 3.8 mln ton (2,1 mln ton jęczmienia, 1,1 mln ton owsa, 800 tys. ton pszenicy i 40 tys. ton żyta) z czego ponad połowa używana jest jako pasza dla zwierząt hodowlanych. Około 1,5 mln ton znajduje zastosowanie bezpośrednio w hodowli żywego inwentarza ( ton jęczmienia i ton owsa), natomiast reszta używana jest do produkcji pasz. Przemysł spożywczy wykorzystuje łącznie ok ton zbóż rocznie, z czego najwięcej pszenicy ( ton). Odsetek zbóż zużywanych w przemyśle zmalał w ciągu ostatnich lat do ton (ok ton jęczmienia i ton pszenicy). Jęczmień w przemyśle używany jest głównie do produkcji słodu, skrobii i etanolu. 1.4 Ogrodnictwo i uprawa owoców i warzyw Finlandia posiada dobre warunki do uprawy wysokiej jakości owoców i warzyw, ponieważ posiada ogromne zasoby czystych i nieskażonych terenów. Biorąc pod uwagę standardy międzynarodowe, fińskie owoce i warzywa zawierają śladowe zaledwie ilości szkodliwych metali ciężkich czy innych zanieczyszczeń. Jednakże zimny klimat ogranicza w znacznym stopniu ilość gatunków, jakie można tu uprawiać. Krótki okres wegetacyjny oznacza niższe zbiory niż w krajach wysuniętych dalej na południe. Zarazem chłodny klimat ogranicza występowanie szkodników i tym samym pozwala na znaczne zredukowanie zastosowania pestycydów. Różnice w produkcji owoców i warzyw pomiędzy Finlandią a Polską są znaczne w Polsce uprawianych jest ponad 20 razy więcej warzyw i aż 100 razy więcej owoców niż w Finlandii (Wykres 11)

18 Wykres 11: Porównanie wolumenu produkcji owoców i warzyw w Polsce i Finlandii w 2009 r. (w tys. ton; źródło: Eurostat) Jeśli chodzi o spożycie owoców i warzyw nie ma aż takich dużych różnic pomiędzy tymi dwoma krajami (biorąc pod uwagę, iż populacja Polski jest siedmiokrotnie większa niż populacja Finlandii); przykładowo spożycie jabłek jest zaledwie 4 razy mniejsze w Finlandii niż w Polsce, ziemniaków 10 razy mniejsze, natomiast świeżych pomidorów ok. 5 razy mniejsze. Najpopularniejszymi uprawianymi na polach warzywami w Finlandii są: groszek ogrodowy, marchew, cebula i kapusta. Najpopularniejsze owoce jagodowe to z kolei truskawka, porzeczka i malina. Z owoców jedynie jabłka uprawiane są na dużą skalę, głównie na Wyspach Alandzkich i w pd.-zach. części kraju. Równocześnie spożycie warzyw w Finlandii wzrosło w latach 90-tych XX w. obecnie przeciętny Fin spożywa ok kg świeżych warzyw (podczas gdy w Polsce odsetek ten wynosi 40 kg/osobę). Spośród 9000 fińskich sadów i gospodarstw zajmujących się uprawą warzyw większość stanowią drobne gospodarstwa rodzinne średnia wielkość upraw w warunkach cieplarnianych przeciętnego fińskiego gospodarstwa wynosiła w 1998 r m², natomiast upraw ogrodowych w polu 2,5 ha. W przypadku tych ostatnich, najczęściej są to gospodarstwa rolne łączące ogrodnictwo z innymi formami uprawy ziemi. Sezonowo, ogrodnictwo stanowi istotne źródło zatrudnienia, szczególnie na mniej zaludnionych terenach kraju. W 1998 r. całkowite zbiory warzyw uprawianych na polu osiągnęły wartość 147 kg, z czego największy udział ma groszek i marchew. Z uwagi na krótki okres wegetacyjny, uprawy z pól muszą być przez dłuższy czas przechowywane. Zaledwie 20-30% całkowitej produkcji warzyw zdatnych do przechowywania jest sprzedawana bezpośrednio reszta jest magazynowana przez różny okres czasu. Do głównych upraw szklarniowych w Finlandii zalicza się pomidora i ogórka, które uprawia się na łącznej powierzchni ok. 200 ha. W ostatnich latach wzrosło zainteresowanie uprawą sałaty i ziół w doniczkach. Oprócz owoców i warzyw, przeciętny Fin spożywa rocznie ok. 10 kg owoców jagodowych. Samych truskawek, skądinąd najpopularniejszych jagód, produkuje się ok. 9 mln kg na potrzeby konsumpcji bezpośredniej. W ciągu ostatniej dekady obszar uprawy truskawki powiększył się dwukrotnie. Z innych jagód uprawia się maliny i porzeczki. Najliczniejsze gospodarstwa rolne zajmujące się uprawą owoców jagodowych ulokowane są w południowej i wschodniej części kraju

19 2 Fińscy producenci żywności Przemysł spożywczy jest czwartą pod względem rozmiaru produkcji gałęzią przemysłu., zrzeszającą ogółem ok przetwórców żywności. Konkurencja w obrębie fińskiego sektora spożywczego i przetwórstwa, a także rozwój produkcji przełożyły się na sporą konkurencyjność fińskich produktów spożywcze, zarówno w skali lokalnej, jak i międzynarodowej. Internacjonalizacji tego sektora sprzyjało nagłe otwarcie się nowych rynków zbytu dla fińskich przetwórców, w wyniku czego wiele fińskich przedsiębiorstw zdecydowało się na dotarcie do rynków Krajów Bałtyckich, Rosji, Szwecji czy Polski. Fiński sektor spożywczy jest w wysokim stopniu zróżnicowany i składa się zarówno z wielkich międzynarodowych korporacji, jak i drobnych lokalnych producentów żywności. Zestawienie największych producentów żywności w Finlandii przedstawia Tabela 1. Najwięksi producenci zajmują się przetwórstwem mięsa, produkcją mleczną, napojów, mrożonek i składników żywności Tabela 1: Najwięksi fińscy producenci żywności (źródło: Kauppalehti, Lista 2000 Największych Firm Fińskich; Talouselämä: Lista 500 Największych Firm Fińskich w 2011 r.) Rok założenia 1913 Zakres produkcji / branża HK-Scan Mięso Krótki opis HK-Scan specjalizuje się w produkcji, sprzedaży i marketingu wieprzowiny, wołowiny i drobiu, wędlin i dań gotowych. Obsługuje sprzedaż detaliczną, sektor HoReCa oraz eksportuje wyroby. Główne produkty Kiełbasy, wędliny, dania gotowe, mięso porcjowane (przyprawione i marynowane), produkty na bazie kurczaka i indyka itp. Przykładowe marki Obrót Ilość osób zatrudnionych Informacje dodatkowe Strona internetowa HK i Kariniemen w Finlandii; Scan i Pärsons w Szwecji; Rose Poultry w Danii; Rakvere, Tallegg, Rigas Miesnieks i Klaipedos Maistas w krajach bałtyckich; Sokolow w Polsce mln EUR (Finlandia); ~8 100 (cały koncern) Jeden z liderów na rynku skandynawskim, aktywnie działający w 9 krajach (Kraje nordyckie, bałtyckie itd.)

20 Valio Rok założenia 1905 Zakres produkcji / branża Krótki opis Mleczarstwo Valio jest największym fińskim producentem produktów mlecznych. Oferuje szeroką gamę produktów słynnych ze swej wysokiej jakości w 60 krajach na całym świecie. Główne produkty Sery, świeże produkty na bazie mleka, produkty funkcjonalne, Valio Bez Laktozy, mleko i serwatka w proszku, masło, dżemy itp. Przykładowe marki Valio Gefilus, Valio Polar, Valio Oivariini, Valio Viola, Valio HYLA, Valio Kidius, Valio Villis etc. Obrót Ilość osób zatrudnionych Informacje dodatkowe Strona internetowa mln EUR ~3400 (Finlandia); ~4200 (całość) Valio jest czołowym fińskim producentem mleczarskim dostarczającym 86% mleka wytwarzanego w całym kraju. Fazer Rok założenia 1891 Zakres produkcji / branża Krótki opis Wypieki i wyroby cukiernicze Fazer działa w 8 krajach i specjalizuje się w piekarnictwie i wyrobach cukierniczych, jak również w świadczeniu usług cateringowych. Spółka dzieli się na dwa główne obszary działalności biznesowej: Fazer Amica oferuje usługi cateringowe na zamówienie dla krajów nordyckich i bałtyckich Fazer Bakeries and Confectionary produkuje świeże i smaczne wypieki na rynki: fiński, szwedzki, rosyjski, estoński, litewski i łotewski. Fazer jest liderem w swojej branży i zajmuje istotną pozycję na rynkach rejonu Morza Bałtyckiego

21 Główne produkty Przykładowe marki Obrót Ilość osób zatrudnionych Informacje dodatkowe Strona internetowa Czekolada i słodycze, chleb i wypieki, catering, restauracje. Słodycze: Dumle, Fazermint, Geisha, Marianne, Fazerin Sininen, Pantteri etc. Wypieki I catering: Amica, Fazer, Oululainen, Skogaholm, etc mln EUR (Finlandia); (całość) Tzw. Błękit Fazera ( Fazerin Sininen po fińsku), będący marką czekolady i oficjalnym kolorem firmy Fazer, jest częścią narodowej tożsamości. Atria Rok założenia 1903 Zakres produkcji / branża Krótki opis Główne produkty Przykładowe marki Obrót Ilość osób zatrudnionych Informacje dodatkowe Mięso Atria to największy fiński przetwórca mięsa, oraz jeden z liderów na rynku spożywczym w krajach nordyckich, w Rosji i w rejonie Morza Bałtyckiego. Atria Group dzieli się na 4 główne obszary biznesowe: Atria Finland, Atria Scandinavia, Atria Russia and Atria Baltic. Hamburgery, klopsiki, wieprzowina, kiełbasy, pizze, sałatki, półprodukty itp. Atria, Atria Fresh, Wilhelm etc mln EUR (ogółem) Atria Finland składa się z następujących spółek: A-Farmers Ltd zajmująca się skupem mięsa A-Rehu Oy zajmująca się paszami Atria-Tekniikka Oy zajmująca się utrzymaniem i obsługą zakładów należących do firmy A-Logistics Ltd Zajmująca się logistyką i obrotem produktami

22 Strona internetowa Paulig Rok założenia 1876 Zakres produkcji / branża Krótki opis Główne produkty Przykładowe marki Obrót Napoje Lider w dziedzinie kaw, przypraw i żywności orientalnej świata na rynku fińskim kawy, napoje kawowe, przyprawy orientalne Juhla Mokka, Presidentti, Paulig Mundo, Paulig Classic, Frezza. 770 mln EUR (ogółem) Ilość osób zatrudnionych ~2 000 Informacje dodatkowe Strona internetowa Od momentu założenia do chwili obecnej Paulig był zawsze firmą rodzinną. Raisio Rok założenia 1939 Zakres produkcji / branża Krótki opis Główne produkty Przykładowe marki Składniki spożywcze Firma Raisio jest prekursorem w przemyśle spożywczym i specjalistą w dziedzinie żywności na bazie roślin. Główne artykuły to składniki spożywcze, składniki produktów funkcjonalnych, pasze i słód. Składniki produktów funkcjonalnych, makarony, oleje i tłuszcze, dania gotowe produkty śniadaniowe i przekąski. Elovena, Honey Monster, Sunnuntai, Carlshamn, Nordic,

23 The Dormen, Benecol Obrót Ilość osób zatrudnionych Ca 440 mln EUR ~1250 (ogółem) 42% w Finlandii Informacje dodatkowe Firma notowana na helsińskiej giełdzie (ok udziałowców). Strona internetowa Altia Rok założenia 1888 Zakres produkcji / branża Krótki opis Główne produkty Przykładowe marki Obrót Napoje Altia to firma zajmująca się produkcją, dystrybucją, marketingiem i sprzedażą win i wódek, zarówno swojej marki, jak i marek dostawców. Skrobia jęczmienna, wódka, likiery, gazowane napoje alkoholowe Blossa, Chill Out, Explorer, Koskenkorva, Maximus, etc. ok. 490 mln EUR Ilość osób zatrudnionych 1122 Informacje dodatkowe Strona internetowa Firma obecna jest na rynku w Finlandii, Szwecji, Danii, Norwegii, Estonii i na Łotwie Rok założenia 1849 Vaasan Group Zakres produkcji / branża Krótki opis Piekarstwo Lider w wypiekach świeżego pieczywa w Finlandii i Krajach Bałtyckich. Vaasan Group to również największy w świecie producent sucharków i drugi co do wielkości producent

24 Główne produkty Przykładowe marki Obrót pieczywa chrupkiego a także wiodący producent wypieków w krajach nordyckich. Świeże pieczywo, sucharki i pieczywo chrupkie, wypieki. Vaasan Ruispalat, Bonjour, Finn Crisp, Kotiuunin etc. 390 mln EUR Ilość osób zatrudnionych 2950 Informacje dodatkowe Strona internetowa Vaasa Group działa aktywnie w dziedzinie badań i rozwoju Rok założenia 1819 Zakres produkcji / branża Sinebrychoff Napoje Krótki opis Wiodący fiński wytwórca piwa, cydru, napojów bezalkoholowych i napojów energetycznych Główne produkty Przykładowe marki Piwa, cydry, koktaile, napoje energetyczne, napoje fitness, napoje bezalkoholowe, wody, soki, wina i td. Koff, Karhu, Carlsberg, Battery, GoldenCap, etc. Obrót 380 mln EUR Ilość osób zatrudnionych ~970 Informacje dodatkowe Strona internetowa Część Carlsberg Group

25 Hartwall Rok założenia 1836 Zakres produkcji / branża Krótki opis Główne produkty Przykładowe marki Obrót Napoje Hartwall jest jednym z liderów w branży napojów na rynku fińskim Piwa, cydry, wody w butelkach, napoje gazowane, napoje alkoholizowane a także, za pośrednictwem swej spółkicórki Hartwall-trade wina i inne napoje alkoholowe. Lapin Kulta, Karjala, Foster's, Heineken, Hartwall Jaffa, Hartwall Novelle, Upcider, Hartwall Original Long Drink. 340 mln EUR Ilość osób zatrudnionych ~900 Informacje dodatkowe Strona internetowa Należy do Heineken Group. Saarioinen Nazwa firmy 1941 Rok założenia Zakres produkcji / branża Główne produkty Przykładowe marki Obrót Mięsa, dania gotowe Wiodący fiński producent żywności działający w różnych sferach przetwórstwa spożywczego. Przetworzone wieprzowina, wołowina i drób, dania gotowe, majonezy, dressingi, mięsa, sosy sałatkowe, soki itp. Grilliwurst Chorizo, Pasta Amatriciana, Chicken soup, Family pizza, Potato salad, Italian salad, etc. 330 mln EUR Ilość osób zatrudnionych ~2100 Informacje dodatkowe Należy do Grupy Artekno. Oprócz rynku lokalnego, produkty firmy są również eksportowane na rynki krajów bałtyckich, Niemiec, Szwecji i Rosji

26 Strona internetowa Rok założenia 2008 Arla Ingman Group Zakres produkcji / branża Krótki opis Główne produkty Przykładowe marki Obrót Ilość osób zatrudnionych Informacje dodatkowe Strona internetowe Mleczarstwo Druga największa firma mleczarska w Finlandii Sery, mleko, jogurty, dania gotowe, soki, masło Arla Apetina, Arla Ingman Milk, Arla Power Cow milk drinks, Ingman, Arla Ingman Glögi, etc. 320 mln EUR ~460 (Finlandia) Należy Arla Group. Rok założenia - Lännen Tehtaat Zakres produkcji / branża Krótki opis Główne produkty Przykładowe marki Obrót Mrożonki Obszary działań spółki Lännen Tehtaat to: mrożonki, owoce morza, ziarna i nasiona roślin oleistych i inne. Mrożonki, owoce morza, ziarna oraz ziarna i nasiona roślin oleistych. Apetit, Kalatori, Safu, Avena, Mildola 310 mln EUR Ilość osób zatrudnionych 621 Strona internetowa

27 Olvi Rok założenia 1878 Zakres produkcji / branża Krótki opis Główne produkty Przykładowe marki Obrót Ilość osób zatrudnionych Strona internetowa Napoje Produkcja napojów bezalkoholowych i alkoholowych. Piwa, cydry, koktaile, napoje bezalkoholowe, napoje niskokaloryczne i o obniżonej zawartości cukru, wody mineralne i napoje energetyczne. OLVI, Sandels, A.le Coq, Fizz, Sherwood Dry Cider, Olvi Vichy 270 mln EUR 400 (Finlandia); ~2000 (ogółem) Pohjolan Maito Rok założenia 1962 Zakres produkcji / branża Krótki opis Główne produkty Obrót Ilość osób zatrudnionych Informacje dodatkowe Strona internetowa Mleczarstwo Spółdzienia będąca jednym z dostawców firmy Valio Mleko 205 mln EUR 23; 2096 pracowników farm mlecznych Należy do grupy 18 największych spółdzielni mleczarskich, do których należy firma Valio. Snellman

28 Rok założenia 1951 Zakres produkcji / branża Krótki opis Główne produkty Przykładowe produkty Obrót Mięso Snellman zajmuje się skupem, ubojem, porcjowaniem i przetwarzaniem szerokiej gamy produktów mięsnych. Różnorodne przetwory mięsne (gotowane mięsa, podroby), surowe mięsa, wyroby na potrzeby HoReCa, dania gotowe. Szynka kanapkowa, mięso mielone, pasztety, kiełbasy itp. 190 mln EUR Ilość osób zatrudnionych ~811 Informacje dodatkowe firm rodzinna

29 Główne produkty Przykładowe marki Obrót Ilość osób zatrudnionych Informacje dodatkowe Mleko 140 mln EUR 46; 1372 pracowników farm mlecznych Należy do grupy 18 największych spółdzielni mleczarskich, do których należy firma Valio. Strona internetowa Leaf Suomi Rok założenia 1899 Zakres produkcji / branża Krótki opis Główne produkty Przykładowe marki Słodycze Firma zajmuje się produkcją słodyczy. Gumy do żucia, dropsy, wyroby czekoladowe, cukierki. Tupla, Jenkki, Läkerol, Malaco, etc Obrót 105 mln EUR (2009) Ilość osób zatrudnionych Strona internetowe 2300 (ogółem)

30 Przykładowe marki Obrót Viking Malt, Senson ok. 97 MEUR Ilość osób zatrudnionych 171 Informacje dodatkowe Strona internetowa Firma działa w dwóch obszarach biznesowych: o Viking Malt zajmujący się produkcją słodu o Senson zajmujący się produkcją składników spożywczych Główne rynki zbytu firmy to Europa, Ameryka Północna i Łacińska, Rosja oraz republiki b. ZSSR. Felix Abba Rok założenia 1963 Zakres produkcji / branża Warzywa, produkty mleczne, produkty łatwe w przygotowaniu (suszone, mrożonki) itp. Krótki opis Główne produkty Przykładowe marki Jeden z wiodących fińskich producentów żywności konserwowanej Warzywa marynowane, śledzie, produkty mleczne, sery do smarowania, keczupy itp. Felix, Grandiosa, Abba, Ahti, Vesta, Jacky, Risifrutti, Fun Light, Pastella, Kallen, Ekströms jne. Obrót 90 mln EUR Ilość osób zatrudnionych 165 Informacje dodatkowe Strona internetowa Należy do Orkla Group. Danisco Sweeteners Rok założenia 1989 (Danisco Group)

31 Zakres produkcji / branża Składniki spożywcze Krótki opis Producent różnorodnych składników spożywczych, enzymów i rozwiązań biotechnologicznych dla różnych działów przemysłu spożywczego, np. piekarnictwa, napojów, wyrobów cukierniczych, mięsa, drobiu i owoców morza, mleczarstwa itd. Główne produkty Przykładowe marki Słodziki, emulgatory itd. D-Xylose, Dulcaden MS, Fructofin, Lactitol, Litesse, XIVIA. Obrót 86 mln EUR Ilość osób zatrudnionych Informacje dodatkowe Strona internetowe Danisco zostało w maju 2011 przejęte przez DuPont, uzyskując tym samym w globalnego lidera na rynku żywienia, zdrowia i biotechnologii Rok założenia - Länsi-Maito Zakres produkcji / branża Krótki opis Główne produkty Przykładowe marki Obrót Mleczarstwo Spółdzielnia mleczarska Mleko 83 mln EUR 21; 942 pracowników farm mlecznych Ilość osób zatrudnionych Strona internetowe ( Meira

32 Rok założenia 1914 Zakres produkcji / branża Krótki opis Główne produkty Przykładowe marki Obrót Napoje Meira produkuje i wprowadza na rynek różne marki kawy oraz przyprawy zarówno do sprzedaży detalicznej jak i na potrzeby HoReCa Kawa, przyprawy Kulta Katriina, Saludo, Reilu Kahvi, Segafredo, Meira s, przyprawy, keczupy, musztardy, sosy sałatkowe, sosy do grilla, konserwanty żywności 67 mln EUR Ilość osób zatrudnionych 163 Informacje dodatkowe Należy do Italian Massio Zanetti Beverage Group. Strona internetowa 3 Instytucje sektora przetwórstwa żywności w Finlandii 3.1 Rolnicy indywidualni

33 Ahiqvist Niko 747 Uprawa zbóż oraz ziaren zbóż Rahnberg G.O.H. Lantbr. Sammansl. 681 Hodowla bydła mlecznego Laaksonen Timo Tapani 680 Uprawa zbóż oraz ziaren zbóż Pelson vankila 654 Hodowla bydła mlecznego Lukkari Eero Kusti Juhani 641 Hodowla bydła Bullstop Oy 559 Hodowla bydła Jbs Kk 555 Uprawa zbóż oraz m.in. słodu, grochu, ziemniaków Stjernvall Hans Christian 512 Uprawa zbóż oraz m.in. słodu, grochu, ziemniaków Hynnälä Heikki Marko 483 Uprawa zbóż oraz ziaren zbóż Jussila Mikko 468 Uprawa zbóż oraz m.in. słodu, grochu, ziemniaków Alastalo Arto 461 Uprawa zbóż oraz ziaren zbóż Pockar Gard 451 Hodowla bydła mlecznego Kantola Markku ja Ari 449 Alastalo Kalle 446 Forsby Gard Oy 445 Bärlund Arto 438 Uprawa zbóż oraz m.in. słodu, grochu, ziemniaków Uprawa zbóż oraz m.in. słodu, grochu, ziemniaków Uprawa zbóż oraz m.in. słodu, grochu, ziemniaków Uprawa zbóż oraz m.in. słodu, grochu, ziemniaków Laaksonen Matti 434 Hodowla trzody chlewnej 3.2 Instytucje i stowarzyszenia rolne w Finlandii Spółdzielnie są elastyczną i opłacalną formą wzajemnej współpracy pomiędzy rolnikami indywidualnymi czy przedsiębiorstwami. W Finlandii istnieje wiele spółdzielni koncentrujących się na działalności rolnej, od dostaw maszyn i narzędzi począwszy, na sprzedaży produktów rolnych i udziale w sektorze spożywczym skończywszy. Tabela 3 przestawia główne spółdzielnie rolne w Finlandii, jak również instytucje odpowiedzialne za kontrolę jakości, oznaczenia i systemy certyfikacji

34 Tabela 3: Fińskie stowarzyszenia i instytucje działające w sektorze spożywczym i przetwórstwa żywności Instytucja Fińska Federacja Przemysłu Spożywczego (Elintarviketeollisuusliitto ETL) [ Grupa Spółdzielców Producentów Zbóż (Vilja-alan yhteistyöryhmä VYR) [ Centralny Związek Mięsny (Lihakeskusliitto) Fiński Związek Higieny Mleka (Maitohygienialiitto) [ Związek Hodowców Reniferów (Paliskunta) [ Organizacja Mleko i Zdrowie (Maito ja Terveys Ry) [ Centralny Związek Producentów Rolnych i Właścicieli Lasów (Maanviljelijöiden, metsänomistajien ja Główny zakres działalności ETL reprezentuje interesy przemysłu spożywczego w Finlandii. Federacja współpracuje z różnorodnymi organizacjami w celu utworzenia sprawnego i konkurencyjnego środowiska dla przemysłu spożywczego w Finlandii VYR jest spółdzielnią złożoną z przedsiębiorstw aktywnie działających na polu uprawy zbóż i instytucji rządowych, jak również innych organizacji aktywnie działających w tym obszarze. Założeniem Grupy jest podnoszenie wydajności uprawy zbóż oraz promocja tego obszaru działalności, jak również stworzenie narodowej strategii zbożowej. Centralny Związek Mięsny jest ciałem doradczym w kwestiach polityki gospodarczej dotyczacej sektora handlu mięsem w Finlandii. Związek: o Reprezentuje swych członków w czasie wzajemnych negocjacji w obrębie sektora mięsnego o Współpracuje z Fińskim Związkiem Marketingu Spożywczego o Współpracuje z Centralnym Związkiem Producentów Rolnych i Właścicieli Lasów o Współpracuje z Ministerstwem Rolnictwa i Leśnictwa itd. Fiński Związek Higieny Mleka zajmuje się promocją i rozwojem produkcji mleka, jak również promuje przetwórstwo, transport i handel czystym i wysokiej jakości mlekiem na terenie całej Finlandii. Związek Hodowców Reniferów działa na zasadzie łącznika pomiędzy poszczególnymi spółdzielniami, składa się z Zarządu w liczbie 16 członków. Organizacja Mleko i Zdrowie jest publiczną organizacją zdrowotną współpracującą z fińskimi i zagranicznymi ekspertami i organizacjami na polu mleczarstwa. Śledzi najnowsze trendy w mleczarstwie i produkcji mleka a także zmiany w zwyczajach konsumpcyjnych. MTK jest organizacją zrzeszającą rolników, właścicieli lasów i przedsiębiorców rolnych. MTK dba o jak najwyższy status socjalny i ekonomiczny swych członków oraz dochodowość ich przedsiębiorstw, jak również ochronę

35 maaseutuyrittäjien etujärjestö MTK) [ Centralne Zrzeszenie Fińskich Sadowników (Puutarhaliitto) [ Fińskie Stowarzyszenie na Rzecz Produkcji Lokalnej (Kotimaisen kasvikset) [ Agencja ds. Wsi (Maaseutuvirasto) [ Fińskie Biuro Informacji Żywieniowej Finfood (Ruokatieto) [ własności prywatnej. Działalność Związku obejmuje: o Podnoszenie konkurencyjności sadownictwa o Zwiększenie zysków i produkcji o Ulepszanie metod produkcji o Współpraca na polu promocji nastawiona na wyniki o Ochrona rynku pracy o Systematyczne promowanie jakości pracy o Kwestie ochrony środowiska Stowarzyszenie Kotimaiset Kasvikset działa na rzecz wzrostu konsumpcji owoców i warzyw pochodzących z terenów Finlandii. Organizacja ta stawia sobie również za cel polepszenie jakości produktów w łańcuchu dostaw owoców i warzyw i w ten sposób zwiększenie ich atrakcyjność. Agencja ds. wiejskich działa na rzecz gospodarstw rolnych, rolników, wiejskich mikroprzedsiębiorstw oraz organizacji zajmujących się rozwojem wsi takich jak np. stowarzyszenia wiejskie, uniwersytety. Agencja zarządza mechanizmem dopłat dla rolników oraz pomocą finansową dla rozwoju obszarów wiejskich. Fińskie Biuro Informacji Żywieniowej Finfood jest organizacją rządową. Zadaniem Biura jest dostarczenie aktualnych i rzetelnych informacji na temat fińskiego rolnictwa i produkcji żywności na potrzeby konsumentów i mediów. Oprócz tego, Finfood promuje wysoką jakość i bezpieczeństwo fińskiej żywności za pomocą różnych projektów, finansowanych z budżetu państwa i przez sektor rolno-spożywczy. Biuro przyznaje również certyfikat produktu fińskiego pochodzenia (Blue Swan Produkt fiński). 4 Nabywanie produktów spożywczych Łańcuch dostaw w obrębie fińskiego sektora spożywczego odpowiada (w ogólnym zarysie) klasycznemu łańcuchowi dostaw, zaczynającemu się od wytwórców płodów rolnych, a kończąc na konsumencie docelowym (patrz Wykres 12). Jednak handel produktami spożywczymi w Finlandii, i to zarówno w przypadku hurtu jak i detalu, jest znacznie zcentralizowany. Wykres 12: Model łańcucha dostaw w fińskim sektorze spożywczym

36 Najmniej zcentralizowane w łańcuchu dostaw jest ogniwo wytwórców płodów rolnych, którzy stanowią równocześnie grono bezpośrednich dostawców dla przetwórców. Większość produktów nieprzetworzonych sprzedawana jest przetwórcom. Jedynie tzw. produkty niszowe, jak mrożona baranina, przechodzą bezpośrednią drogę od rolnika do punktu sprzedaży detalicznej. Ponadto niektórzy hodowcy żywego inwentarza posiadają równocześnie własne rzeźnie, dzięki czemu mogą sprzedawać świeże mięso bezpośrednio do punktów sprzedaży detalicznej czy do HoReCa, choć jest to dość rzadko spotykane w Finlandii. Zarazem w przypadku uprawy owoców i warzyw, często brak jest przetwórcy żywności. Przetwórcy żywności sprzedają swoje produkty hurtownikom, którzy z kolei zaopatrują w nie punkty sprzedaży detalicznej i sektor HoReCa. Jako że rynek hurtu i sprzedaży detalicznej w Finlandii kontrolowany jest przez trzech głównych potentatów rynkowych, zarówno proces zaopatrzenia, jak i logistyka są również w wysokim stopniu zcentralizowane i pozostają w rękach największych przedsiębiorstw zwykle hurtownicy posiadają własne firmy logistyczne i systemy magazynowe. Największa koncentracja handlu występuje w obszarze napojów alkoholowych. Państwo fińskie posiada monopol na napoje o zawartości alkoholu powyżej 4,7% (czyli w praktyce, wszystkich alkoholi mocniejszych niż piwo) ich sprzedaż prowadzi państwowy monopolista (spółka państwowa). W skład sieci 14, wchodzi 344 sklepów i 119 innych punktów sprzedaży i jest to jedyne miejscem w Finlandii, oferujące sprzedaż detaliczną napojów alkoholowych mocniejszych niż piwo. Napoje alkoholowe są również sprzedawane na podstawie licencji w restauracjach i barach, jednak z przeznaczeniem jedynie do konsumpcji na miejscu. ma w swojej ofercie alkohole z 60 krajów na całym świecie i obejmuje produkty 90 fińskich 14 [

37 importerów i w wytwórców jak również 220 dostawców zagranicznych. Spis dostawców sieci została zaprezentowana w Tabeli 15 w Załączniku II. 4.1 Państwowe i prywatne sieci sklepów Do grona największych publicznych i prywatnych przedsiębiorstw trudniących się nabywaniem produktów spożywczych zalicza się: Kesko Group Lidl Suomi Stockmann Tokmanni Group M Itsenäiset Kauppiaat Minimani Tuurin Kyläkauppa Szczegółowe informacje o tych firmach zebrane są w rozdziale Spółdzielnie i stowarzyszenia Największą spółdzielnią w Finlandii jest S-Group, w skład której wchodzi korporacja SOK oraz podległe jej przedsiębiorstwa, a także 22 regionalnych i 10 lokalnych spółdzielni. Centrala firma SOK należy do spółdzielni, które należą do firm członkowskich, a te z kolei do ich członków. Lista największych spółdzielni regionalnych w ramach S-Grupy przedstawiona jest w Tabeli 4 poniżej. Tabela 4: Największe spółdzielnie regionalne wchodzące w skład S-Group (źródło: S- Groups s Annual Report 2010 oraz Spis 500 największych firm fińskich, przedstawionych przez miesięcznik Talouselämä). Spółdzielnia/Stowarzyszenie Pirkanmaan Osuuskunta Arina Osuuskunta Hämeenmaan Osuuskunta Keskimaan Osuuskunta Turun Osuuskunta Krótki opis Spółdzielnia zajmująca się handlem artykułami spożywczymi i dobrami konsumenckimi a przy tym świadcząca usługi cateringowe i paliwowe. Spółdzielnia Arina jest skandynawską spółdzielnią działającą na polu supermarketów i sklepów specjalistycznych, usług i stacji benzynowych oraz turystki i bazy noclegowo-rozrywkowej. Spółdzielnia handlu detalicznego działająca w regionie Hämeenmaa Spółdzielnia aktywna w dziedzinie handlu detalicznego, turystyki i bazy noclegowo-rozrywkowej; zajmująca się również handlem żelazem. Spółdzielnia działająca na polu handlu w supermarketach i domach towarowych, usługach, turystyce i bazie noclegowo-rozrywkowej

38 PeeÄssä Osuuskunta Etelä-Pohjanmaan Osuuskunta Suur-Seudun Osuuskunta SSO Satakunnan Osuuskunta Suur-Savo Osuuskunta Pohjois-Karjalan Osuuskunta Ympäristo Osuuskunta Etelä-Karjalan Osuuskunta Ympyrä Osuuskunta Varuboden Osuuskunta Maakuunta Osuuskunta Keula Osuuskunta Osla Osuuskunta Spółdzielnia zajmująca się handlem detalicznym, turystyką i usługami cateringowymi w regionie Północnego Savo. Spółdzielnia działająca w pd-zach. Finlandii i zajmująca się handlem w supermarketach, sprzętem rolniczym i narzędziami a także paliwem, turystyką i handlem pojazdami zmotoryzowanymi. Spółdzielnia działająca w regionie Zachodniej Uusimaa i Savo, zajmująca się handlem dobrami konsumpcyjnymi, usługami i paliwem oraz turystyką, handlem stalą i pojazdami zmotoryzowanymi. Spółdzielnia zajmująca się handlem żywności, a przy tym turystyką i bazą noclegowo-rozrywkową, oraz handlem paliwem i akcesoriami do pojazdów zmotoryzowanych. Spółdzielnia zrzeszająca ponad małych przedsiębiorstw działających w regionie Savo i znajmujacych się handlem żywnością i usługami. Spółdzielnia zajmująca się handlem żywnością, bazą noclegową oraz cateringiem i handlem paliwem w ponad 11 gminach. Spółdzienia zajmująca się handlem żywnością, narzędziami, zaopatrzeniem stacji benzynowych i handlem paliwem, turystyką i bazą noclegowo-rozrywkową oraz handlem produktami rolnymi. Spółdzielnia będąca największym w regionie pd-wsch. Karelii dostawcą żywności i artykułów specjalnego przeznaczenia, oferująca też usługi i naprawy pojazdów zmotoryzowanych, aktywna też w sektorze HoReCa. Spółdzielnia działająca na polu dóbr konsumenckich i handlu usługami oraz w sektorze HoReCa. Spółdzielnia zajmująca się dobrami konsumenckimi i handlem usługami. Spółdzielnia działająca w sektorze dóbr konsumenckich i handlu usługami, turystyki i bazy noclegowo-rozrywkowej oraz w handlu paliwami. Spółdzielnia zajmująca się handlem żywnością i dobrami konsumenckimi, turystyką, handlem paliwami, aktywnie działająca również w sektorze HoReCa. Spółdzielnia zajmująca się handlem żywnością, narzędziami, zaopatrzeniem stacji benzynowych i handlem paliwem, turystyką i bazą noclegowo-rozrywkową. Z racji skomplikowanej struktury S-Group (SOK, będący firmą-matką a mniejsze firmy jej córkami, należy mimo to do małych regionalnych spółdzielni), proces decyzyjny również

39 cechuje się złożonością spółdzielnie regionalne są częściowo samodzielne, a częściowo włączone w procesy decyzyjne podejmowane na wyższym szczeblu. Szczegółowe informacje na temat struktury hurtowników i detalistów S-Grupy znajdują się w rozdziale 5, natomiast informacje kontaktowe w Załączniku III. 4.3 Rynek hurtowy Najważniejsi fińscy hurtownicy to: Tuko Logistics Oy Meira Nova Oy Inex Partners Oy Heinon Tukku Oy Kespro Oy Metro Tukku Oy Finnfrost Oy Satotukku Oy Kesko Food Oy Szczegółowe informacje na temat wymienionych firm znajdują się w rozdziale 6, natomiast informacje kontaktowe w Załączniku III. 4.4 Bazary i targowiska Z uwagi na wysoki stopień zcentralizowania sprzedaży zarówno hurtowej, jak i detalicznej w Finlandii skupionej w rękach głównych sieci, bazary i targowiska nie odgrywają w tym kraju znaczącej roli. W większych miastach istnieją jednak hale targowe, w których zaopatrzyć się można w świeże produkty, jak mięso, warzywa, owoce sezonowe (jagody, grzyby), delikatesy itp. Poniższe zestawienie (Tabela 5) ilustruje główne fińskie hale targowe. Tabela 5: Wybrane hale targowe na terenie Finlandii Hala targowa Centrum Handlu Hurtowego Miasta Helsinki (Helsingin kaupungin tukkutori) Krótka charakterystyka Handlem żywnością i kwiatami zajmuje się Centrum Handlu Hurtowego Miasta Helsinki. Centrum zrzesza hurtowników owoców, warzyw, mięsa i ryb oraz zakłady produkcji żywności, które obsługują restauracje i sklepy na terenie miasta Helsinek Hala Hurtowa Mięs jest do dyspozycji rzeźników i hurtowników mięsnych. Centrum oferuje w swych halach miejsce do przechowywania i dodatkowe miejsce działalności również innym działom (nie tylko mięsnemu)

40 Stara Hala Targowa w Helsinkach (Wanha Kauppahalli) Hala Targowa Hakaniemi (Helsinki) Hala Targowa w Turku Różnych rozmiarów działy, zamrażarki i chłodnie w magazynie chłodniczym są do dyspozycji przedsiębiorstw spożywczych. W ww. chłodniach przechowywanych jest blisko ton art. spożywczych rocznie. Ponadto, na terenie działa czołowy w skali Finlandii kompleks hurtowniczy kwiatów i roślin doniczkowych. W Hurtowni znajduje się również największy fiński punkt cash&carry. Całkowita powierzchnia tego kompleksu to 17,5 ha, z czego m² zajmują biura, magazyny i hale produkcyjne do wynajęcia. Centrum składa się z ok. 20 nieruchomości, z których połowa jest w posiadaniu Miasta Helsinek, natomiast druga połowa należy do prywatnych agencji nieruchomości. Stara Hala Targowa w Helsinkach jest najstarszym (działającym od 1889 r.) targowiskiem ulokowanym w samym centrum miasta. W Hali mieszczą się stoiska z delikatesami, tj. ryby, sery, owoce, warzywa, napoje alkoholowe, dania na wynos itd. Jak również kawiarenki i restauracje. Hala Targowa Hakaniemi jest położona na terenie miasta Helsinek. Mieści się w niej 38 stoisk spożywczych (na pierwszym piętrze) i 28 sklepów specjalistycznych (na drugim piętrze) Asortyment wyrobów obejmuje szeroki zakres, od ryb, sklepów z kawą i herbatą, piekarni, stoisk mięsnych, aż do oferty żywności ekologicznej. Sklepy specjalistyczne natomiast mają w swojej ofercie znaczki, pocztówki, kwiaty, wyroby dziewiarskie, tkaniny itd. Hala Targowa w Turku jest położona na terenie miasta Turku i działa od roku Na terenie Hali ulokowane są sklepy mięsne, rybne, piekanie, sklepy oferujące produkty mleczne, przyprawy, herbaty, kawy, wyroby cukiernicze oraz owoce i warzywa. Na terenie Hali znajdują się również restauracje i kafeterie. Hala Targowa w Kuopio Hala Targowa w Kupio istnieje od 1902 r. Hala Targowa w Oulu Hala obejmuje ponad 20 sklepów oferujących m.in. świeże pieczywo, mięso i ryby, sery, świeże warzywa, przyprawy, herbaty i kawy, wyroby cukiernicze, jak również kwiaty, tkaniny i usługi cateringowe. Hala Targowa w Oulu ma ponad 110 lat. Asortyment Hali w Oulu jest zbliżony do tego w innych halach: świeże pieczywo, mięso, ryby, przyprawy, pamiątki i usługi cateringowe

41 Hala Targowa w Vaasa Hala Targowa w Vaasa istnieje od ponad 100 lat. Obecnie na terenie Hali znajduje się wiele różnorodnych sklepów i centrów usługowych, jak np. sklepy oferujące sery, mięso i ryby, piekarnie, stoiska z warzywami, usługi cateringowe, sklepy z pamiątkami, z elementami wystroju wnętrz itp. Informacje kontaktowe do wskazanych wyżej hal targowych wyszczególnione są w Załączniku III. 4.5 Działy zakupów sieci handlowych Największe przedsiębiorstwa działające na fińskim rynku hurtowym i detalicznym posiadają osobne działy zajmujące się wyłącznie nabywaniem artykułów spożywczych i żywności. Przykładowo, S-Group ceduje te obowiązki na dwie spółki- córki (Inex Partners Oy i Meira Nova Oy), natomiast Kesko dokonuje nabycia za pośrednictwem Kesko Food i Kespro. Mniejsze sieci dokonują zamówień za pośrednictwem osobnych działów zamówień - np. Stockmann posiada w swojej strukturze wyspecjalizowany dział zamówień w ramach Department Store Division dane kontaktowe znajdują się w Załączniku III. 5 System dystrybucji produktów rolnych w Finlandii 5.1 Handel hurtowy i detaliczny Rozwój fińskiego sektora spożywczego był w dużym stopniu stymulowany rozwojem w sektorze dystrybucji żywności. Wszystkie ogniwa łańcucha dystrybucji uległy znacznym przeobrażeniom od momentu wstąpienia Finlandii do Unii Europejskiej w 1995 r. Zmiany, jakie zaszły w handlu hurtowym i detalicznym, tak jak w innych sektorach wykazały trend konsolidacyjny. Ponadto, wprowadzenie w 2002 r. waluty europejskiej przyśpieszyło proces zaniku lokalnych sklepów Finlandii i dodatkowo wzmocniło zcentralizowanie fińskiego rynku spożywczego. Obecnie Finlandia, wraz ze Szwecją i Norwegią, należy do najbardziej zcentralizowanych pod względem sprzedaży detalicznej krajów Europy (Wykres 13). Rosnące zcentralizowanie handlu detalicznego oznacza w praktyce rozciągnięcie większej kontroli dużych sieci sprzedaży nad innymi producentami w łańcuchu dostaw. Główni potentaci spożywczy zaczęli organizować się w sieci i tym samym centralizować system zamówień. Obecnie skupem ok. 80% wszystkich artykułów spożywczych zajmuje się grupa głównych dostawców, a ich dystrybucja odbywa się krajowymi kanałami logistycznymi. Tym niemniej, pojawienie się w ostatnimim czasie na rynku spożywczym sieci dyskontowych zmieniło nieco strukturę rynku, jak również przyczyniło się do wzmocnienia pozycji private label poszczególnych sieci. Wykres 13: Udział trzech głównych detalicznych sieci spożywczych w rynkach wybranych krajów UE w 2006 r. (źródło: East Partners Russian Retail Trade market Analysis ). 15 The numbers are from year 2006, however, the graph illustrates the current trend on the grocery retail trade market as well as all the countries are mowing towards higher concentration of the grocery trade for example, the top three players in Finland control today ca 90% of the market

42 W okresie kilku minionych lat, fiński rynek detaliczny z racji obecności zagranicznych konkurentów cechował się zwiększonym współzawodnictwem. Nastąpiła seria fuzji i przejęć, w wyniku których powstała mniejsza ilość, za to bardziej wpływowych, sieci krajowych. Konieczności zachowania konkurencyjności cenowej, a także ekspansywne zdobywanie rynku fińskiego przez niemiecką sieć dyskontową Lidl, skłoniło fińskich sprzedawców detalicznych do obniżenia cen swoich produktów private label (jak np. Rainbow czy Prikka) oraz poszerzenia swojej oferty o stoiska z pieczywem, wypiekami, świeżym mięsem i rybami, których z kolei brak było w ofercie sieci dyskontowych. Podsumowując, ogólną tendencją, był rozrost sieci sprzedaży detalicznej działających na dużą skalę mogących zaoferować wysoko konkurencyjne ceny, kosztem zaniku lokalnych punktów sprzedaży detalicznej. Sektor dystrybucji artykułów spożywczych pozostał pod znacznym wpływem wyżej wspomnianych procesów i w efekcie ewoluował w następujących kierunkach: o Ograniczenie konkurencji jako wynik procesów internacjonalizacji i centralizacji w hurtowym i detalicznych handlu żywnością o Zwiększenie udziału marek własnych dystrybutorów żywności o Rosnąca rola hipermarketów i sklepów dyskontowych Wartość obrotów handlu art. spożywczymi w 2007 przekroczyła 22 mld EUR (14,6 mld EUR w 2010 r przy 0,3-procentowym wzroście). Udział handlu detalicznego i hurtowego w fińskim PKB szacuje się na 3 mld EUR (szacunki oparte o dane z 2008 r.). Wartości te głównie są wynikiem sprzedaży artykułów spożywczych oraz zaopatrzenia restauracji i kafeterii (Wykres 14), przy czym 96% tej sprzedaży pochodzi z dużych sieci sklepowych a tylko 4% - z pozostałych punktów sprzedaży detalicznej. Choć dane te dotyczą okresu sprzed światowego kryzysu finansowego, udział poszczególnych kanałów sprzedaży pozostał w ostatnich latach niezmieniony. Wykres 14: Sprzedaż artykułów spożywczych w Finlandii według kanałów sprzedaży w 2007 r. (dane w mld EUR; źródło: Finnish Grocery Trade Association)

43 Handlem detalicznym artykułami spożywczymi zajmują się, prócz supermarketów, również delikatesy, kioski, stacje benzynowe, sklepy dyskontowe oraz targowiska, jednak udział wspomnianych innych kanałów sprzedaży jest w Finlandii znikomy z uwagi na dominację trzech głównych sieci hurtowych obsługujących aż 87,6% całego rynku w Finlandii (Wykres 15). Wykres 15: Udział w rynku poszczególnych sieci handlowych Finlandii (źródło: Finnish Grocery Trade Association 2009). Według najnowszych informacji udział czterech największych sieci spożywczych w Finlandii rozkłada się następująco: S-Group i K-Group odnotowały 1-procentowy wzrost w udziale w rynku w 2010 r., podczas gdy Suomen Lähikauppa i Lidl utraciły odpowiednio 1,2% i 0,3% udziału. Liczby te pokazują, iż centralizacja wciąż postępuje, a dwóch głównych potentatów (S- Group i K-Group) rośnie w siłę. Wskazują również na tendencję obu tych grup do stopniowego zwiększania stopnia centralizacji (również w przyszłości). Obie spółki nieprzerwanie poszerzają zakres swej działalności o nowe formy sprzedaży detalicznej oraz zaopatrzenia HoReCa i, tym samym utrudniają wejście na rynek nowym graczom, jak również stanowią wyzwanie dla sieci dyskontowych. Poniższa tabela (Tabela 6) przedstawia w skrócie najważniejsze informacje dot. głównych firm działających na fińskim rynku spożywczym:

44 Firma Obrót z tytułu sprzedaży produktów spożywczych (dane na 2009 r. w mln EUR) Liczba sklepów (2009) S-Group Ca K-Group Ca Suomen Lähikauppa Ca Lidl Ca Tokmanni Group Ca Stockmann Delicatesse Ca M Itsenäiset Kauppiaat Ca Minimani Ca Others Ca Trzem wiodącym spółkom S-Group, K-Group oraz Suomen Lähikauppa udało się połączyć handel hurtowy z detalicznym, a także stworzyć wydajny i zwarty system dostaw, a także sieć punktów sprzedaży złożoną z supermarketów i domów towarowych obejmującą cały kraj. Zamówienia i logistyka również skupione są w rękach tych trzech spółek. Co więcej, w swej ofercie posiadają one również sieci hoteli i restauracji a także usług cateringowych. Znaczny stopień centralizacji pozwolił na zorganizowanie niezwykle wydajnego pod względem ekonomicznym systemu dystrybucji. Jak wspomniano wyżej, niemal 90% rynku detalicznego w Finlandii znajduje się w rękach trzech potentatów działających na rynku. W dodatku niemal 1/3 całkowitego handlu hurtowego w Finlandii (zarówno w przypadku zaopatrzenia punktów sprzedaży detalicznej, jak i sektora HoReCa), jest kontrolowane przez firmy (patrz: Wykres 16), które należą do wspomnianych trzech grup

45 Wykres 16: Największe sieci hurtowe w Finlandii W Finlandii działają cztery główne sieci zaopatrzenia łańcucha dostaw detalicznych oraz trzy zaopatrujące sektor HoReCa. W kolejnym rozdziale zawarta jest dokładniejsza analiza sieci hurtowych i głównych sieci detalicznych w Finlandii. Dodatkowo, oprócz firm hurtowo-logistycznych wskazanych powyżej, na rynku fińskim działa również niezależne przedsiębiorstwo Satotukku Oy, które zajmuje się importem i hurtową sprzedażą owoców i warzyw. Satotukku należy do szwedzkiej firmy rodzinnej STC-Group

46 5.1.1 S-Group S-Group w skrócie: S-Group składa się z pomniejszych spółdzielni regionalnych należących do ich członków, z oddziałów tych spółdzielni, a także z Centralnej Fińskiej Federacji Spółdzielni Hurtowników (SOK Suomen Osuuskauppojen Keskuskunta). Grupa rozpoczęła swą działalność w 1840 r. Grupa zajmuje się: Świadczeniem usług dla supermarketów ok. 900 punktów sprzedaży na terenie Finlandii (łącznie z sieciami sklepów tj. Prisma, S-Market, Alepa), a ponadto hurtem i logistyką. Zaopatrzeniem stacji benzynowych oraz handlem paliwami posiada 102 stacje benzynowe ABC, 16 sklepów ABC Delis oraz firmy logistyczne oraz dostawcze. Zaopatrzeniem domów towarowych oraz sklepów specjalistycznych. Turystyką i bazą noclegowo-rozrywkową. Handlem pojazdami zmotoryzowanymi i akcesoriami. Handlem produktami rolnymi. Supermarkety są głównym obszarem działalności S-Group, reprezentując ok. 60% obrotów. W następnej kolejności plasują się: sektor rolniczy (10%), sektor paliwowy i zaopatrzenia stacji benzynowych (14%), turystyka i baza noclegowo-rozrywkowa (7%) oraz inne. (9%). S-Group działa również w krajach bałtyckich i w Rosji. Ponadto Grupa posiada, zakrojone na szeroką skalę, plany rozwoju na przyszłość; przykładowo w 2009 r. ruszyła budowa nowego centrum logistycznego na potrzeby dóbr konsumenckich, które ma być gotowe w 2012 r.) Handel hurtowy i sektor HoReCa W skład S-Group wchodzą dwie spółki zajmujące się hurtem i logistyką: Inex Partners Oy zajmuje się zaopatrzniem i logistyką na potrzeby sklepów spożywczych, oraz Meira Nova Oy bedąca filią Inex Partners Oy, która odpowiada za zaopatrzenie i logistykę artykułów spożywczych na potrzeby sektora HoReCa. Inex Partners Oy: Odpowiada za zaopatrzenie w artykuły spożywcze i dobra konsumenckie. Zaopatrzenie jest dokonywane we współpracy z Coop Trading. Posiada firmą logistyczną Inex Logistics Service, która nadzoruje przepływ towarów towarów z terminali do centrów dystrybucji. Towary na zamówienie są dostarczane w przeciągu 48 godz., natomiast czas dystrybucji końcowej dla artykułów spożywczych wynosi 5-6 dni/tydzień. Towary dostarczane do sklepów są zebrane w grupy produktów. Dostawy artykułów spożywczych na terenie całego kraju odbywają się nocą. Firma posiada 14 centrów logistycznych na terenie całego kraju oraz 12 terminali na potrzeby dóbr konsumenckich a także 8 terminali chłodniczych. W 2008 r. obrót firmy wynosił niemal 2000 mln EUR. Meira Nova Oy

47 Do 2009 r. będąca częścią Inex Corporation, obecnie wcielona do S-Group Zajmuje się zaopatrzeniem w artykuły spożywcze, obsługą klienta i logistyką na potrzeby sektora HoReCa. Do grona klientów Meiry należą hotele i restauracje, kantyny pracownicze, kuchnie przy instytucjach sektora publicznego a także sklepy przy stacjach benzynowych i działające przy nich restauracje. Od 2007 r. posiada centrum logistyczne w Tuusula, będące jednym z najnowocześniejszych w Europie. W 2009 r. sprzedaż Meiry wyniosła ogółem 315 mln EUR Handel detaliczny S-Group posiada największą w Finlandii sieć sklepów spożywczych z 934 punktami sprzedaży (dane za rok 2009). W 2010 r. dochód ze sprzedaży detalicznych S-Group wynosił ok mln EUR (w 2009 r. ok mln EUR). Do najbardziej rozpoznawanych sieci w Finlandii, które należą do S-Grupy, zalicza się S-Market, Prismę i Alepę (Wykres 17). Wykres 17: Rozkład sprzedaży towarów konsumpcyjnych S-Group w zależności od sieci sklepów (dane za rok 2009, źródło: FGTA) Dzięki swym filiom i firmom zrzeszonym, S-Group prowadzi handel żywnością również na terenie Rosji i krajów bałtyckich. W ostatnim czasie sieci sklepowe S-Group były niezwykle dochodowe, przyczyniając się do wzrostu udziału w rynku z 15,9% w 1990 r. do 43,2% w 2009 r. Działalność S-Group opiera się głównie na handlu artykułami spożywczymi, przy czym firma ta posiada również w ofercie produkty swych własnych marek, jak np. Rainbow czy X-tra, w skład których wchodzi obecnie 1100 różnych produktów. Rainbow jest znakiem produktów o jakości porównywalnej z markami wiodącymi na rynku, natomiast X-tra to marka nordyckich sklepów dyskontowych. Jak wspominano wcześniej, dostawami na potrzeby sieci handlu detalicznego zajmuje się Inex Partner Oy Kesko Group Grupa Kesko w skrócie

48 Firma powstała w 1904 r. Obecnie jest notowaną na giełdzie spółką złożoną z przedsiębiorstw działających w sektorze handlu żywnością, artykułami gospodarstwa domowego oraz specjalnego użytku, usługami budowlanymi i remontowymi oraz handlem samochodami i maszynami. Kesko Food jeden z liderów w handlu żywnością na rynku fińskim, dysponujacy siecią detaliczną K, złożoną z ponad 1000 sklepów na terenie całego kraju, będący równocześnie hurtownikiem na potrzeby sektora HoReCa. Handlem artykułami domowymi i specjalnego użytku zajmuje się Anttila Oy, K- Citymarket Oy, Intersport Finland Oy, Indoor Group Oy, Musta Pörssi Oy oraz Kenkäkesko Oy. Oferują one sprzedaż ubrań, sprzętu AGD, sprzętu wypoczynkowego oraz RTV i mebli. Budownictwo i markety DIY firma Rautakesko wraz z jej siecią sprzedaży detalicznej (K-Rauta, K-Maatalous itd.) zajmuje się handlem sprzętem i artykułami budowlanymi i remontowymi. Handel samochodami i maszynami pozostaje w gestii filii VV-Auto oraz Konekesko, które zajmują się importem i wprowadzaniem na rynek samochodów i innych maszyn oraz usługami z nimi związanymi. Sprzedaż dóbr konsumenckich wyniosła w 2009 r. 5 mld EUR. Kesko Group działa również na rynku rosyjskim i krajów bałtyckich, a jej udział w nich stale wzrasta. System sprzedaży dla klientów Kesko działa w oparciu o przedsiębiorców-detalistów oraz własną sieć detaliczną Kesko, w skład której wchodzą też operacje B2B. Model biznesowy zorientowany na klienta (Wykres 18). Wykres 18: Model biznesowy Grupy Kesko (źródło: Annual Report of Kesko Group) Sprzedaż hurtowa i dostawy dla sektora HoReCa Kespro: Jest filią Kesko Food Oy i świadczy usługi logistyczne oraz sprzedaży hurtowej dla fińskiego sektora HoReCa; Posiada 6 rejonów sprzedaży, 14 magazynów, 550 pracowników oraz ok klientów; Oferta handlowa firmy składa się z 500 różnych produktów; Posiada certyfikat ISO

49 Sprzedaż detaliczna Kesko Food zajmuje się głównie zcentralizowanym nabywaniem towarów, zarządzaniem selekcją, logistyką oraz rozwojem koncepcji i sieci sklepów. Całkowita sprzedaż detaliczna K-Grupy w 2009 r. wyniosła 34% sprzedaży detalicznej artykułów spożywczych na terenie Finlandii, podczas gdy w 2010 r. wyniosła najprawdopodobniej 35% (wg własnych szacunków Kesko). Sklepy należące do K-Food korzystają ze zcentralizowanego systemu zaopatrzenia i pozyskują większość produktów za pośrednictwem organizacji hurtowej Kesko, co pozwala na osiągnięcie przewagi konkurencyjnej wynikającej z korzyści skali i wzajemnej synergii. Największymi sieciami sklepów należących do Kesko w Finlandii są K-Market, K-Supermarket oraz K- Citymarket (patrz: Wykres 19). Wykres 19: Udział poszczególnych sieci sklepów w sprzedaży K-Grupy (dane za 2009 r., źródło: FGTA). Również K-Group posiada swoje własne produkty pod znakiem Pirkka i Euroshopper. Produkty markowe K-Group są produkowane i wprowadzane na rynek we współpracy z AMS-Sourcing BV. Pod koniec 2010 r. na rynku istniało 1966 produktów marki Pirkka Suomen Lähikauppa Obecna struktura Suomen Lähikauppa Oy zapoczątkowana została serią fuzji i przejęć, w wyniku których w 2009 r Tradeka Ltd. przekształciła się w Suomen Lähikauppa Oy. Ostatnia z fuzji miała miejsce w 2005 r., kiedy to punkty sprzedaży detalicznej Korporacji Spółdzielni Tradeka (Cooperative Tradeka Corporation) połączyły się z siecią detaliczną Wihuri/Ruokamarkkinat Ltd. tworząć w ten sposób nową strukturę. W wyniku tej fuzji na rynek wkroczyła znacząca firma, której udział w fińskim handlu żywnością stanowi obecnie niemalże 10%. Suomen Lähikauppa jest trzecią największą siecią, biorąc pod uwagę sprzedaż detaliczną produktów spożywczych, i jest równocześnie liderem biorąc pod uwagę sieci małych sklepów lokalnych Sprzedaż hurtowa i dostawy dla HoReCa Suomen Lähikauppa posiada udziały w firmie logistycznej Tuko Logistics (Wykres 20), która świadczy usługi logistyczne dla sieci, detalistów (łącznie z sieciami Suomen Lähikauppa i

50 Stockmann) oraz usługi cateringowe. Podobnie Heinon Tukku, będący jednym z udziałowców Tuko Logistics, działa aktywnie na polu sprzedaży hurtowej oraz importu przedmiotów codziennego użytku. Ponadto, firma zależna od Heinon Tukku, Heinon Juomat Oy, zajmuje się importem alkoholi. Z kolei trzeci udziałowiec Tuko Logistic - Wihuri Oy, posiada udziały w Metro Tukku Oy. Wykres 20: Struktura własnościowa Tuko Logistics, Heinon Tukku i Metro Tukku. Zarówno Tuko Logistics, jak i Metro Tukku oraz Heinon Tukku zajmują się dostawami dla Suomen Lähikauppa (zobacz: rozdział kolejny), a także dla innych sieci sprzedaży detalicznej, tj. Stockmann czy sektora HoReCa. S-Group razem z Inex Partners i Tuko Logistics Oy są właścicielami Finnfrost Oy firmy zajmującej się skupem i logistyką żywności mrożonej, która zajmuje się zaopatrzeniem następujących sieci: S-Group, Suomen Lähikauppa i innych hurtowników, klientów Wihuri Oy w obrębie sektora HoReCa, a także Stockmann Oy oraz Heinon Tukku Oy Sprzedaż detaliczna Suomen Lähikauppa jest trzecia największą siecią handlową w Finlandii, która należy do IK Investment Partners, koncernu Spółdzielni Tradeka (Osuuskunta Tradeka-yhtymä), Wihuri Oy oraz prywatnych udziałowców. Podany w poprzednim rozdziale przykład struktury własnościowej Suomen Lähikauppa i firm zajmujących się logistyką i sprzedażą hurtową trafnie ilustrują wysoki stopień zcentralizowania fińskiego rynku spożywczego większość liderów w sprzedaży hurtowej i detalicznej jest powiązanych, w ten czy inny sposób, z trzema głównymi korporacjami: S-Group, K-Group lub Suomen Lähikauppa. Suomen Lähikauppa posiada trzy sieci sprzedaży detalicznej (Wykres 21), zrzeszających w sumie 1400 sklepów na terenie całego kraju. Sprzedaż Suomen Lähikauppa winiosła w 2010 r. ok. 110 mln EUR

51 Wykres 21: Udział poszczególnych sieci sklepów w sprzedaży artykułów spożywczych Suomen Lähikauppa w 2009 r. (źródło: FGTA) Pozostałe kanały sprzedaży W oparciu o przeprowadzoną analizę można stwierdzić, iż przeważająca większość fińskiego handlu żywnością (ok.90%) jest podzielona pomiędzy trzech głównych potentantów, natomiast pozostałych 10% rozkłada się pomiędzy sieci zagraniczne, czyli Lidla (5%) i cztery mniejsze sieci lokalne Stockmann, Tokmanni Group, Minimani oraz M Chain (w sumie 5%). Sieci dyskontowe powiększają stopniowo swój udział w rynku fińskim. Ich udział choć na razie niewielki - w ciągu ostatnich lat wzrósł o 150%. W praktyce jednak, z zagranicznych sieci dyskontowych jedynie niemieckiemu Lidlowi udało się utrzymać swą pozycję na rynku. Od wejścia w 2002 r. na rynek fiński, Lidl przejął 5% udziału w rynku jak na skrajnie zcentralizowane warunki fińskiego rynku, jest to znaczący wynik. Lidl, którego wejście na rynek pozytywnie wpłynęło na konkurencję i tym samym, obniżkę cen, miał wielki wpływ na fiński handel detaliczny żywnością. Niskie ceny oferowane przez Lidla znalazły uznanie wśród klientów, na którą to konkurencję fińskie sieci handlowe nie były przygotowane: Lidl oferował produkty w cenie średnio o 10-15% niższej niż przeciętnie, a przy tym ponad 80% jego produktów to marka własna Lidla. Stockmann Group jest fińską spółką zajmującą się hurtem żywnością i posiadającą swe sklepy na terenie Finlandii, Rosji, Estonii i Łotwy. W 2009 r. sprzedaż Stockmana stanowiła 1,3% sprzedaży detalicznej art. spożywczych Finlandii. Dział spożywczy w Stockmannie znany jest pod nazwą Stockmann Delicatessen. Sprzedaż netto Grupy Stockmann wyniosła w 2009 r. 192 mln EUR. Sieć zaopatrzenia Stockmanna w artykuły spożywcze obejmuje, obok własnych kanałów spółki, również firmę Tuko Logistics Oy. Tokmanni Group jest największą fińską siecią sklepów dyskontowych, w skład której wchodzą ok. 143 sklepy. Minimani-yhtiöt to rodzinna firma zajmująca się handlem żywnością na terenie Finlandii. M Itsenäiset Kauppiaat (M Chain) jest siecią należącą do niezależnych producentów prywatnych i działającą na terenie całego kraju. Z racji wysokiego stopnia usieciowienia, liczba niezależnych dużych sklepów w Finlandii jest znikoma. Do jednych z nich zaliczyć można rodzinny sklep Tuurin Kyläkauppa w miejscowości

52 Tuuri. Tuurin Kyläkauppa jest drugim pod względem dochodów ze sprzedaży domem towarowym po Stockmannie, który cechuje się zarówno wyższymi obrotami, jak i wolumenami sprzedaży. Sklep w Tuuri oferuje nie tylko artykuły spożywcze, ale również inne dobra konsumpcyjne. Rola małych firm oferujących specjalistyczne towary, jak również targowisk czy hal targowych, jest znikoma. Wymienić można małą sieć Eat&Joy Maatilatori, która specjalizuje się w dystrybucji produktów lokalnego pochodzenia i ekologicznych pozyskiwanych od drobnych wytwórców (dzikie jagody i zioła, grzyby, piwne specjały). Oprócz tego, w większych miastach istnieją hale targowe (Kauppahallit), w których znaleźć można osobne stoiska ze świeżym mięsem itp. pochodzącym od drobnych producentów. Ogółem tego typu punkty sprzedaży stanowią jednak w Finlandii niewielki odsetek. Niemniej jednak, wg danych Fińskiego Stowarzyszenia Handlu Produktami Spożywczymi, fińskie Ministerstwo Zatrudnienia i Gospodarki wspiera rentowność wiejskich sklepów spożywczych za pomocą dotacji inwestycyjnych. Sklepy te występują na prowincji i w mniejszych miejscowościach. Jak podaje Fińskie Stowarzyszenie Handlu Produktami Spożywczymi, najpopularniejszymi artykułami spożywczymi jeśli chodzi o obrót towarowy są owoce i warzywa, pieczywo i wypieki, produkty mięsne oraz piwo (Wykres 22). Wykres 22: Najpopularniejsze produkty spożywcze w Finlandii (dane w % na rok 2007; źródło: FGTA). Grupy produktów cechujących się w 2007 r. największym wzrostem: Mrożone jagody Jaja Zupy owocowe/kisiele pitne Drób Budynie deserowe Choć sklepy w Finlandii oferują coraz szerszy wybór artykułów spożywczych a duże sieci, oprócz produktów sygnowanych własną marką, oferują coraz więcej towaru z importu, fiński konsument wciąż pozostaje bardziej przychylny produktom lokalnego pochodzenia a także lokalnym sklepom spożywczym. Ponadto, w przypadku sklepów fińskich zastosowanie mają specyficzne regulacje państwowe, dotyczące godzin otwarcia, reklamy, sprzedaży produktów

53 alkoholowych (mocniejsze alkohole są do nabycia jedynie w sklepach należących do Skarbu Państwa), czy lokalizacji sklepów. 5.2 Sektor HoReCa Choć większość produktów spożywczych dociera do konsumenta za pośrednictwem punktów sprzedaży detalicznej, w Finlandii działają również liczne kafeterie, restauracje i firmy cateringowe (HoReCa) liczba przedsiębiorstw w obrębie sektora HoReCa wynosi niemal , a profesjonalne kuchnie dostarczają ok. 800 mln posiłków rocznie. Większość składników używanych w sektorze HoReCa pochodzi od hurtowników obsługujących ten sektor, tj.: Heinon Tukku, Meira Nova, Kespro, Metro, przy czym największym popytem cieszą się świeże produkty spożywcze i żywność przetworzona. Niemniej jednak niektóre produkty są sprowadzane bezpośrednio od producentów, tj. Paulig Group czy Raisio, którzy zaopatrują swoich klientów z sektora HoReCa drogą bezpośrednią. Co drugi mieszkaniec Finlandii korzysta z usług cateringowych średnio każdego dnia, a ogółem 34% populacji jest częstym gościem hoteli, restauracji czy kafeterii. Większość (65%) dochodów ze sprzedaży w obrębie sektora HoReCa pochodzi z usług cateringowych świadczonych szkołom, kafeteriom, restauracjom i hotelom (Wykres 23). Równocześnie dostawy dla sektora HoReCa stanowią 20-30% całkowitych zysków ze sprzedaży dystrybutorów żywności. Wykres 23: Udział poszczególnych działów w sprzedaży sektora HoReCa (źródło: Ministerstwo Zatrudnienia i Gospodarki). Sprzedaż hurtowa firm zrzeszonych w Fińskim Stowarzyszeniu Handlu Artykułami Spożywczymi na rzecz sektora HoReCa wyniosła w 2009 r. ok mln EUR (i była odpowiednio niższa o 2,3% w porównaniu do roku ubiegłego). Spadek koniunktury w skali światowej spowodował jeszcze większe zcentralizowanie tego sektora i przyczynił się do wzrostu popularności outsourcingu usług cateringowych. Pod koniec 2010 i na początku 2011 roku pojawiły się oznaki powolnego podnoszenia się gospodarki z kryzysu, co dobrze rokuje dla rozwoju sektora HoReCa na przyszłość. Ponadto obniżki stawki podatku VAT na żywność serwowaną w restauracjach i kafeteriach a także wydłużenie godzin otwarcia mają się przyczynić do rozwoju tego sektora. Zarówno sieć dostaw dla HoReCa, jak i sektor ten sam w sobie, cechują się w wysokim stopniu centralizacją, pozostając przy tym pod wpływem trzech największych spółek: S-Group, K

54 Group i Suomen Lähikauppa. Na rynku fińskim działają również inne przedsiębiorstwa świadczące głównie usługi cateringowe. Największe z nich przedstawione zostały w tabeli poniżej (Tabela 7). Tabela 7: Główne firmy świadczące usługi cateringowe w Finlandii Firma Zakres działalności Obrót Strona internetowa Sodexo Oy Fazer Amica Finncatering Oy Eurest Oy Avecra Oy Selecta Oy Należy do międzynarodowej spółki Sodexo Alliance. Zajmuje się głównie zapatrzeniem dla instytucji państwowych, kantyn szkolnych i pracowniczych a także restauracji hotelowych na terenie całego kraju. Firma oferuje prócz tego szeroką gamę innych usług (tj. organizacja konferencji). Fazer Amica działa aktywnie na polu zaopatrzenia kantyn studenckich i pracowniczych w krajach nordyckich. Firma świadczy również usługi cateringowe na potrzeby konferencji, kawiarni, restauracji itp. Firma należy do jednego z potentatów przetwórstwa żywieniowego w Finlandii Fazer Group. Spółka należąca do Finnair Group i świadcząca usługi cateringowe i dostawy żywności. Do klientów Finncatering należą restauracje, kafeterie, sieci sprzedaży detalicznej a także inne linie lotnicze. Należy do Compass Group; prowadzi kantyny pracownicze na terenie całego kraju. Eurest oferuje również zaopatrzenie na potrzeby konferencji, fast-foodów oraz automatów z jedzeniem, kiosków oraz usługi cateringowe Należy do Compass Group i zajmuje się cateringiem na potrzeby Fińskich Kolei Państwowych. Należy do Compass Group i i zajmuje się zaopatrzeniem automatów z napojami i przekąskami. ok. 200 mln EUR w 2010 w 2010 r. ok. 600 mln EUR ok. 20 mln EUR w 2008 ok. 10 mln EUR w 2008 brak danych brak danych eurestservicesfi