3. PODSTAWY POSŁUGIWANIA SIĘ PROGRAMEM AUTOCAD W RYSUNKU TECHNICZNYM

Transkrypt

1 3. PODSTAWY POSŁUGIWANIA SIĘ PROGRAMEM AUTOCAD W RYSUNKU TECHNICZNYM 3.1. WPROWADZENIE Program AUTOCAD jest jednym z popularniejszych w świecie programów komputerowych wspomagających proces projektowanie obiektów technicznych w zakresie kształtowania ich modeli geometrycznych oraz wykonywania zapisów graficznych tych modeli. Za pomocą programu tworzy się w sposób numeryczny w pamięci komputera obiekty dwu i trójwymiarowe z równoczesną ich wizualizacją na ekranie monitora. Wizualizacja polega na przedstawianiu odpowiednich rzutów obiektu, które są konstruowane indywidualnie przez operatora programu lub generowane automatycznie przez program na podstawie utworzonego uprzednio modelu numerycznego obiektu. Zastosowanie odpowiednich procedur programu AUTOCAD pozwala dostosować uzyskiwany zapis graficzny do wszelkich wymagań stawianych rysunkom technicznym tj. uzupełnić go o wymiarowanie, przedstawienia symboliczne, opisy tekstowe itp. Niewątpliwą zaletą programu AUTOCAD jest fakt, że współpracuje on z szeregiem programów, używanych podczas pracy przy projektowaniu właściwości funkcjonalnych, materiałowych, wytrzymałościowych i technologicznych rozważanych obiektów. Informacje zawarte w niniejszym rozdziale stanowią elementarny zestaw wiadomościami o obsłudze programu AUTOCAD 2002 Pl umożliwiający praktyczne wykorzystanie tego programu w trakcie ćwiczeń projektowych realizowanych pod nadzorem nauczycieli akademickich w ramach przedmiotu Geometria i grafika inżynierska WYGLĄD EKRANU Po uruchomieniu programu AUTOCAD na ekranie monitora pojawia się okno kreatora zapisu graficznego. Przedstawia go rys

2 Rys.3.1. Centralną i największą część tego okna zajmuje obszar rysunku, po którym przemieszcza się za pośrednictwem myszy kursor graficzny. Od góry obszar rysunku sąsiaduje z tzw. górną belką narzędziową składającą się z dwóch linii: WŁAŚCIWOSCI OBIEKTU i STANDARD. Ponad tymi liniami usytuowany jest pasek rozwijalnego menu górnego. Od dołu do obszaru rysunku przylegają trzy wiersze tzw. obszaru dialogowego, poniżej których znajduje się linia statusowa. Lewą stronę obszaru rysunku zajmują paski narzędzi (standardowo pasek Rysuj oraz Zmiany), które mogą być przemieszczane, usuwane lub wzbogacane o nowe zestawy narzędzi. Z kolei we wnętrzu obszaru rysunku u jego dołu i po prawej stronie rozmieszczone są suwaki pozwalające zmieniać zawartość obszaru rysunku, a ponadto w linii dolnego suwaka zlokalizowane są zakładki: Model, Arkusz 1, Arkusz 2,... informujące o przestrzeni, w której realizowane są działania programu. W obszarze rysunku wyświetlany jest zapis graficzny tworzonego przy zastosowaniu programu obiektu geometrycznego. Menu górne (rozwijalne), jest skonstruowane jako menu wielopoziomowe, kaskadowe. Oznacza to, że po wybraniu konkretnej pozycji z tego menu ukazuje się podmenu, z którego można uaktywnić odpowiednią opcję, albo, w zależności od stopnie rozbudowania wyróżnionego polecenia, rozwinąć kolejne podmenu (nazwa pozycji podmenu rozwijalnego jest opatrzona z lewej strony czarnym trójkątem). Zarówno podmenu jak i konkretne opcje wyróżnianej pozycji menu mogą być sprzężone z odpowiednimi oknami dialogowymi (nazwa podmenu lub opcji zakończona jest wielokropkiem), które pozwalają podać dodatkowe dane niezbędne do realizacji wyróżnianego polecenia. Belka narzędziowa składa się z dwóch okien narzędziowych STANDARD i WŁAŚCIWOŚCI OBIEKTU. Okno narzędziowe STANDARD, jest zbiorem ikon przypisanych najczęściej wykonywanym operacjom, takim jak: otwieranie i zapisywanie pliku, podgląd wydruku, drukowanie, obsługa schowka ( kopiuj, wklej, wytnij ), odwoływanie ostatniej operacji itp. Uwaga: Wskazanie kursorem komend w oknie STANDARD (jak i w każdym pasku narzędzi) konkretnej ikony powoduje po upływie około 1,5 sekundy pojawienie się nazwy symbolizowanego przez tę ikonę narzędzia, zaś w linii statutowej wyświetlony zostaje zwięzły opis działania wskazanego narzędzia. Poniżej okna STANDARD umieszczone jest okno narzędziowe WŁAŚCIWOŚCI OBIEKTU, umożliwiające zmiany właściwości obiektów, takich jak: warstwa, kolor, typ linii, grubość linii. Jeżeli w prawym rogu oznaczenia ikony polecenia znajduje się znak V, to sygnalizuje on, że polecenie może ulec rozwinięciu, udostępniając większą liczbę narzędzi. Aby rozwinąć polecenie należy wskazać jego ikonę kursorem komend, kliknąć prawym przyciskiem myszy i przytrzymać ten przycisk przez około 1 sek. (rys 3.2.). Uwaga: Usytuowanie okien narzędziowych STANDARD i WŁAŚCIWOŚCI OBIEKTU, jest mobilne, tzn. można je przenieść w dowolne miejsce ekranu lub wyłączyć. Rys.3.2. W obszarze dialogowym (rys.3.1), zgodnie ze standardowymi ustawieniami programu znajdują się trzy wiersze. Ostatni wiersz to linia poleceń; tutaj wprowadza się odpowiednie teksty poleceń. Jest to możliwe wyłącznie wtedy, gdy w na początku tej linii widoczny jest napis 2

3 Polecenie:..Brak takiego napisu oznacza, że program jest w fazie wykonywania wcześniej wprowadzonej komendy. W linii statusowej w jej lewej części wyświetlane są współrzędne punktu aktualnie wskazywanego przez kursor graficzny, zaś obok znajdują się tzw. przełączniki trybów pozwalające precyzować bieżące ustawienia niektórych narządzi rysunkowych, jak np.: tryb skoku SKOK, tryb węzłów SIATKA, tryb ortogonalności - ORTO, aktywnej przestrzeni modelu MODEL albo papieru PAPIER. Stan poszczególnych przełączników ( włączony/wyłączony ) ustalany jest przez podwójne kliknięcie lewym klawiszem myszy przy kursorze komend wskazującym symbol przełącznika lub za pośrednictwem klawiszy funkcyjnych klawiatury - rys.3.3. Rys.3.3. Włączanie poszczególnych trybów wiąże się z potrzebą określenia ich parametrów. Realizuje się to przez ustawienie kursora komend na wybranym przełączniku i naciśnięciu prawego przycisku myszy co wywołuje wyświetlenie menu kontekstowego zawierającego trzy opcje: - Włącz - włączenie przełącznika, - Wyłącz - wyłączenie przełącznika - Ustawienia... po wybraniu tej opcji na ekranie pojawia się okno dialogowe umożliwiające określenie parametrów wybranego trybu. Okna narzędziowe rozmieszczane w zasadzie w dowolnym miejscu ekranu, składają się z ikon przypisanych różnym narzędziom stosowanym w działaniach przewidzianych w programie, pogrupowanych tematycznie w paskach: Rysuj, Zmiana (wyświetlanych standardowo po lewej stronie obszaru rysunku), Zoom, Bryły, Edycja brył, Cieniuj, Widoki, Wymiarowanie itd. Rysunek 3.4. przedstawia przykładowe okno narzędziowe z paskiem Edycja brył. Rys.3.4. W standardowym ustawieniu na ekranie widoczne są okna belki narzędziowej oraz paski narzędzi Rysuj i Zmiana. W celu wyświetlenia innych okien narzędziowych należy wybrać z rozwinięcia pozycji WIDOK menu górnego polecenie PASKI NARZĘDZIA i w oknie dialogowym wskazać pasek o pożądanym zestawie narzędzi, a następnie zamknąć okno. Opcjonalnym rozwiązaniem jest tutaj wskazanie kursorem komend na jakimkolwiek pasek narzędziowy, kliknięcie prawym przyciskiem myszy i wybranie w pojawiającym się rozwinięciu opcji Adaptacja umożliwiającej wybranie w oknie dialogowym pożądanego paska narzędzi. Okna narzędziowe można umieszczać w dowolnym miejscu ekranu. Okna zlokalizowane przy bocznych lub górnym brzegach obszaru rysunku nazywa się oknami przyczepionymi, zaś okna usytuowane inaczej oknami swobodnymi. Chcąc przenieść okno należy wskazać kursorem komend jego nagłówek (oznaczony w oknach przyczepionych podwójną, poprzeczną linią zaś w oknach swobodnych niebieskim, podłużnym pasem) kliknąć lewym przyciskiem myszy i nie puszczając tego przycisku przenieść okno w odpowiednie miejsce. W celu przyczepienia okna swobodnego należy przemieścić je wcześniej opisanym sposobem w pobliże brzegu ekranu przyczepienie nastąpi automatycznie. Kursory wykorzystywane w programie AUTOCAD mają dwojaką postać. Kursor graficzny działający na obszarze rysunku ma postać krzyżyka pokazanego na rys. 3.5.a, natomiast drugi kursor, zwany kursorem komend, wykorzystywany poza obszarem rysunku, to 3

4 masywna strzałka (rys.3.5.b) pozwalająca wskazywać i uaktywniać poszczególne nagłówki menu górnego oraz ikony poleceń w tym narzędzi. W przypadku kursora graficznego miejsce przecięcia się jego ramion wyróżnia na obszarze rysunku punkt, którego współrzędne są wyświetlane z lewej strony linii statusowej ( lewy, dolny róg ekranu ). Wielkość kursora graficznego można ustawiać według potrzeb uaktywniając okno dialogowe OPCJE... w rozwinięciu pozycji NARZĘDZIA menu górnego. Kursor graficzny posiada indywidualne menu zawierające polecenia ułatwiające realizację zapisów graficznych obiektów poprzez umożliwienie np. wskazywania punktów charakterystycznych dla struktury tych obiektów. Menu to pojawia się po naciśnięciu prawego przycisku myszy przy wciśniętym klawiszu Shift, lub po naciśnięciu środkowego przycisku myszy. a) b) Rys Rys W dolnym lewym rogu obszaru rysunku wyświetlana jest ikona układu współrzędnych rys.3.6. Wskazuje ona orientację aktywnego aktualnie w obszarze rysunku układu współrzędnych KOMUNIKACJA Z PROGRAMEM Wydawanie poleceń Komunikacja użytkownika z programem polega na wydawaniu poleceń oraz odczytywaniu odpowiedzi programu. W przypadku programu AUTOCAD porozumiewanie to jest bardzo uproszczone, ponieważ odpowiednie polecenia wprowadza się albo za pomocą ikon w poszczególnych oknach narzędziowych, albo za pośrednictwem komend i ich rozwinięć zawartych w menu górnym, bądź wpisywanych z klawiatury. Okna narzędziowe z wchodzącymi w ich skład ikonami narzędzi pozwalają wprowadzać większość poleceń AUTOCAD-a. Wskazanie ikony kursorem komend i kliknięcie lewym przyciskiem myszy uaktywnia przypisane do tej ikony polecenie (narzędzie). Polecenia, których nie można wprowadzić w opisany sposób dotyczą tylko daleko zaawansowanych operacji, takich jak edycja bloku z atrybutami czy aproksymacja krzywej 3D. Korzystanie z menu górne stwarza bardziej czasochłonne możliwości wydawania poleceń. Uaktywnienia poszczególnych poleceń pojawiających się w rozwinięciach konkretnych składników menu górnego dokonuje się na ogół poprzez wskazanie kursorem komend nazwy uaktywnianego polecenia i kliknięcie lewym klawiszem myszy. Taki sposób jest uzasadniony np. wtedy, gdy polecenie jest wykorzystywane jednokrotnie, bo wówczas wprowadzenie okna narzędziowego z ikoną potrzebnego polecenia zabiera zbyt wiele czasu, a ponadto nadmierna 4

5 liczba jednocześnie używanych okien narzędziowych może nadmiernie ograniczyć obszar rysunku. Klawiatura pozwala wpisać i uaktywnić klawiszem Enter lub prawym przyciskiem myszy każde polecenie programu AUTOCAD. Polecenia wpisuje się w oknie dialogowym w pasku poleceń, przy czym wpisywać można zarówno całe nazwy poleceń jak i ich odpowiednie skróty. Oto kilka z najczęściej używanych, standardowych skrótów klawiaturowych w polskiej wersji programu: linia l, polilinia pl, kopiuj k, przesuń prs, odsuń od, okrąg o, wymaż w, łuk u itd. Program pamięta wprowadzane polecenia, a ich historie można prześledzić przesuwając boczny suwak w oknie dialogowym. Ponadto, przez naciskanie klawisza kursora, w linii poleceń przywoływane są kolejno wcześniej wpisane polecenia. Po wprowadzeniu polecenia program podaje odpowiedź, będącą reakcją na ewentualny nieprawidłowy dobór polecenia, lub zapytaniem o dodatkowe informacje niezbędne do wykonania wybranego polecenia. Informacje te dotyczą wyboru drogi i parametrów realizacji polecenia i mogą mieć wiele opcji. Nazwy opcji tych dróg czy parametrów wyświetlane są w obszarze dialogowym w postaci odpowiednich komunikatów, przy czym w każdej z tych nazw jedna z liter jest literą dużą. Pełni ona rolę tzw. skrótu klawiszowego, tzn. wpisanie tej litery z klawiatury i potwierdzenie klawiszem Enter lub prawym przyciskiem myszy jest równoznaczne z wyborem opcji o nazwie zawierającej wpisaną literę (rys.3.7). Na ogół nazwa jednej z opcji realizacji konkretnego polecenia jest wyświetlana w nawiasach trójkątnych. Jest to opcja zalecana standardowo i jej akceptacja wymaga jedynie naciśnięcia klawisza Enter. Rys Uwaga: Ostatnio aktywne polecenie po jego odwołaniu można przywołać ponownie klawiszem ENTER. W przypadku poleceń rozwijalnych takie przywołanie nie musi przywołać tej samej opcji polecenia Anulowanie poleceń Polecenia dla programu AUTOCAD, działają natychmiast po ich uaktywnieniu, bądź potrzebują w wielu przypadkach dodatkowych informacji. Polecenia, które wymagają od użytkownika przekazania dodatkowych danych, można odwołać w trakcie ich realizacji naciskając klawisz Esc. Rezultaty wykonywanego polecenia można wycofać, używając polecenia COFAJ z okna STANDARD belki narzędziowej (rys. 3.8), bądź wciskając na klawiaturze klawisze Ctrl oraz Z. Kolejne wydawanie, w opisany wcześniej sposób, poleceń wycofania skutków dokonanych wcześniej działań, prowadzi do wycofania tych skutków aż do początku sesji rysunkowej. Jednorazowe cofnięcie efektów wydanego wcześniej polecenia można również uzyskać wybierając w rozwinięciu pozycji EDYCJE menu górnego polecenie COFAJ. Rys Określenie położenia punktów na rysunku Istnieją sytuacje, w których program oczekuje wskazania wyróżnionego punktu w obszarze rysunku. Można tego dokonać trzema sposobami: 5

6 - bezpośrednio za pomocą kursora rysunku, który ustawiony w wybranym miejscu ekranu za pomocą myszy wskazuje wyróżniony punkt, - wpisując współrzędne wyróżnianego punktu z klawiatury, np. 0,0,0. Uwaga: W razie potrzeby miary kątów można wpisywać z sufiksem oznaczając jednostkę miary kątowej ( np. 20d 20 stopni; 0.2r 0.2 radiana ) lub w postaci liczb rzeczywistych np. w postaci ułamka 2/3, - wprowadzając odpowiednie linie konstrukcyjne i ustalając położenia wyróżnianych punktów względem punktów charakterystycznych tych linii. Do punktów charakterystycznych zalicza się np. dla odcinka jego końce i środek, dla okręgu jego środek itp. Sygnalizowany sposób wyróżniania punktów wymaga zastosowania tzw. trybów lokalizacji. Doraźne uruchomienie trybów lokalizacji realizuje się poprzez: - równoczesnego wciśnięcia klawisza Shift oraz prawego przycisku myszy, co powoduje wyświetlenie okna dialogowego, w którym można wybrać żądany tryb lokalizacji, - za pomocą ikon z okna narzędziowego Lokalizacja. Tryby lokalizacji można ustalić w rysunku na stałe w zakładce Lokalizacja względem obiektu okna dialogowego Ustawienia rysunkowe, które pojawia się po uaktywnieniu polecenia USTAWIENIA RYSUNKOWE w rozwinięciu pozycji NARZĘDZIA menu górnego. Lokalizacja punktu względem punktów charakterystycznych konkretnego obiektu (np. okręgu czy odcinka rys. 3.9) polega na zbliżeniu kursora rysunku do odpowiedniego fragmentu tego obiektu co powoduje wyróżnienie w tym fragmencie punktu charakterystycznego. a) b) Rys Zmiana zawartości obszaru rysunkowego Ekran monitora daje w wielu przypadkach możliwość wyświetlenia tylko fragmentu realizowanego w programie AUTOCAD przedstawienia graficznego obiektu. Wobec tego program dysponuje poleceniami umożliwiającymi wybór oglądanego fragmentu rysunku z jednoczesnym zwiększeniem lub zmniejszeniem jego podziałki względnie przy zachowaniu podziałki zadanej wyjściowo. Wyróżnienia odpowiedniego fragmentu przeznaczonego do wyświetlenia w obszarze rysunku dokonuje się poprzez zmianę powiększenia lub tzw. panoramowanie rysunku (rys.3.10). 6

7 zmiana powiększenia panoramowanie Rys Zmianę powiększenia przeprowadza się: - wybierając jedną z opcji polecenia ZOOM zawartego w rozwinięciu pozycji WIDOK górnego menu, - korzystając z ikon typu Zoom zlokalizowanych w oknie STANDARD belki narzędziowej. W obu sposobach dokonywania powiększeń rysunku w dowolnej podziałce występuje opcja lub ikona Okno. Po jej wyborze w obszarze rysunku należy wskazać prostokąt, który następnie 7

8 zostanie powiększony do rozmiarów obszaru rysunku. Powrót do poprzedniego powiększenia jest możliwy za pomocą opcji lub ikony Poprzedni. Powiększenia rysunku w konkretnej podziałce 2 : 1 można dokonywać posługując się w pierwszym z wymienionych sposobów działania opcją Powiększ, zaś pomniejszenia w podziałce 1 : 2 za pomocą opcji Pomniejsz. W obu ostatnich przypadkach punktem nie zmieniającym położenia na ekranie jest środek obszaru rysunku. Panoramowanie rysunku jest operacją nie powodującą zmiany podziałki oglądanego przedstawienia graficznego i przypomina przemieszczenie tego przedtswienia pod obszarem rysunku tak, aby co raz to inny fragment przedstawienia był w tym obszarze widoczny. Najprostszy sposób panoramowania rysunku polega na przesuwaniu go za pomocą suwaków znajdujących się na prawym i dolnym brzegach obszaru graficznego. Takie same efekty uzyskać można uaktywniając ikonę Szybki nfragm z okna STANDARD belki narzędziowej. Po wywołaniu tej ikony kursor rysunku przybiera kształt ręki. Należy nim wskazać punkt uchwycenia rysunku i przy wciśniętym lewym przycisku myszy przemieścić kursor wraz z rysunkiem w pożądane położenie. Podczas przeciągania kursorem można w sposób ciągły obserwować część rysunku widoczną w obszarze rysunku co umożliwia precyzyjne dopasowanie widocznego fragmentu do bieżących potrzeb. W wielu sytuacjach konieczne jest zobaczenie całego rysunku. Można to zrobić uaktywniając polecenia WIDOK ZOOM Zakres. Rezultatem jest dopasowanie wielkości przedstawienia graficznego modelu obiektu do obszaru rysunku przy zastosowaniu możliwie największej podziałki ŚRODOWISKO RYSUNKOWE PROGRAMU AUTOCAD Przestrzeń modelu i przestrzeń papieru Ekran monitora jest w programie AUTOCAD rodzajem okna, przez które użytkownik zagląda w świat przestrzeni wirtualnej. Program może działać w dwóch rodzajach przestrzeni wirtualnej: - w trójwymiarowej przestrzeni modelu, w której zostają ukształtowane figury geometryczne będące modelami geometrycznymi rozważanych obiektów fizycznych. Modele te mogą być figurami dwu trójwymiarowymi. Można je tutaj modyfikować, kasować, importować z innych plików, zmieniać ich wielkość i wzajemne położenie korzystając z wyspecjalizowanych poleceń programu. - w dwuwymiarowej przestrzeni papieru, w której przygotowuje się do wydruku zapisy graficzne zaprojektowanych modeli na tzw. rzutniach, rozmieszczając je na poszczególnych formatach, opatrując odpowiednimi ramkami, tabelkami, opisami tekstowymi itp. W lewym dolnym rogu obszaru rysunku standardowo znajdują się trzy zakładki Model/Arkusz1/Arkusz2... (rys3.11). Wciśnięta zakładka Model oznacza, że program pracuje Rys w przestrzeni modelu. Uaktywnienie którejkolwiek z zakładek Arkusz (można założyć ich dowolną liczbę i nazwać według potrzeb np. rzut fundamentów, rzut parteru, rzut poddasza, przekrój itd., 8

9 posługując się oknem dialogowym związanym z poleceniem USTAWIENIE STRONY zawartym w rozwinięciu pozycji PLIK menu górnego) otwiera możliwości ustalenia rozmieszczenia wydruku zapisu graficznego na konkretnym arkuszu definiowanym w dwuwymiarowej przestrzeni papieru. Właściwości rozmieszczenia wydruku dotyczą wyboru odpowiedniego urządzenia drukującego, wymiarów papieru, na którym dokonany zostanie wydruk, usytuowania strony na kartce, części rysunku objętej wydrukiem, skali - podziałki wydruku, dodatkowych opcji wydruku. Wszystkie te ustalenia pozwala wprowadzić okno dialogowe polecenia USTAWIENIE STRONY z zakładkami Urządzenie drukujące (rys.3.12a) oraz Ustawienia arkusza (rys.3.12b), dostępnego w rozwinięciu pozycji PLIK menu górnego (rys.3.12). a) b) Rys Po ustawieniu wszystkich wymaganych przez okno parametrów wydruku należy zaakceptować je przyciskiem OK., co spowoduje zamknięcie okna. Na ekranie pojawi się na białym tle gotowy do druku arkusz (rys.3.13). 9

10 Rys Bardzo istotnym elementem każdego arkusza są tzw. rzutnie. Przedstawiane są na nich widoki zaprojektowanego w przestrzeni modelu obiektu geometrycznego. Rzutnie tworzy się za pomocą okna dialogowego polecenia RZUTNIE należącego do rozwinięcia pozycji WIDOK w menu górnym (rys.3.14a), bądź korzystając z paska narzędzi Rzutnie rys. 3.14b. Każdej rzutni można przypisać indywidualną podziałkę określającą stosunek wielkości liniowych ustalanych w arkuszu do odpowiadających im wielkości w przestrzeni modelu. Dla określonego w przestrzeni modelu obiektu geometrycznego możliwe jest generowanie dowolnych widoków na wyróżnianych rzutniach jak i ustawianie tych rzutni na arkuszu w różnych układach oraz w różnych zakładkach Arkusz. a) b) Rys

11 Po wywołaniu każda z rzutni ( standardowo) wyświetla przedstawienie graficzne struktury geometrycznej ustalonej ostatnio w przestrzeni modelu (rys a), przy czym ponieważ rzutnie są obiektami programu AUTOCAD zawartymi w przestrzeni papieru, więc wszystkie operacje dokonywane w tych rzutniach (zmiana podziałki, przesuwanie, kopiowanie) również dotyczą tej przestrzeni. Natomiast użytkownik chcąc zmodyfikować zapis graficzny obiektu umieszczony na konkretnej rzutni musi przejść do przestrzeni modelu i tam zrealizować bądź pożądane zmiany struktury zapisywanego obiektu geometrycznego, bądź odpowiednią zmianę widoku tego obiektu. Aby dokonać takiego przejścia należy kliknąć dwukrotnie lewym klawiszem myszy we wnętrzu rozważanej rzutni bądź zmienić ustawienia przełącznika PAPIER/MODEL w linii statusowej (rys. 3.3.). Takie zadziałanie uaktywnia rzutnię (jej ramka zostaje pogrubiona) co pozwala wybrać pożądane ustawienia widoków (np. z pomocą narzędzi z paska Widok, rys.3.16) oraz dokonywać dowolnych modyfikacji obiektu ustalonego w przestrzeni modelu (rys b). a) b) rys rys Układy współrzędnych W programie AUTOCAD funkcjonują niezależne układy współrzędnych kartezjańskich w przestrzeni modelu i w przestrzeni papieru. W każdym z tych obszarów istnieje jeden niezmienny układ współrzędnych tzw. globalny układ współrzędnych (oznaczany skrótowo GUW) oraz tworzone doraźnie przez użytkownika tzw. lokalne układy współrzędnych (symbol-luw). Globalny układ współrzędnych jest standardowo oznaczany na ekranie w lewym dolnym rogu obszaru rysunku za pomocą ikony pokazanej na rys

12 Każdy z układów LUW może różnić się od układu GUW innym usytuowaniem początku układu, obróceniem dwóch spośród osi x, y, z przy zachowaniu kierunku trzeciej osi lub zupełnie odmiennym ustawieniem osi względem osi układu GUW. Lokalne układy współrzędnych definiuje się korzystając z poleceń zakodowanych przez ikony pasków narzędziowych LUW oraz LUW II (rys.3.17). rys W szczególności układ LUW mający kierunki i zwroty wszystkich osi różne od kierunków i zwrotów odpowiednich osi układu GUW można utworzyć dwuetapowo poprzez obroty osi kolejno wokół różnych osi x, y lub z. Inne rozwiązanie tego zagadnienia uzyskuje się korzystając z narzędzi LUW jak 3 punkty, względnie LUW jak wektor osi z paska narzędzi LUW. Układ współrzędny użytkownika - LUW to nie tylko układ umożliwiający przypisywanie poszczególnym punktom ich współrzędnych, ale, co jest nie mniej ważne, płaszczyzna osi x i y aktualnego układu LUW jest tzw. płaszczyzną konstrukcyjną. Na płaszczyźnie tej można definiować (kreślić) obiekty płaskie takie jak odcinek, łamana, wielobok, okrąg, elipsa, splajn itp. Ponieważ układ LUW może być dowolnie sytuowany w przestrzeni, więc i wymienione obiekty płaskie umieszczać w dowolnie położonych płaszczyznach konstrukcyjnych. Należy ponadto zauważyć, że w programie AUTOCAD każda wyróżniona rzutnia ma domyślnie ustalony swój własny układ LUW o osiach x i y zawartych w tej rzutni. Tym samym każda aktywna rzutnia jest jednocześnie płaszczyzną konstrukcyjną. Rys Jest więc rzeczą oczywistą, że układ LUW są niezbędne przy budowaniu modeli przestrzennych projektowanych i zapisywanych obiektów. Mianowicie w każdej chwili kształtowania modelu 12

13 można jeden ze zdefiniowanych układów LUW uczynić układem aktualnym, i jego płaszczyznę osi x, y wykorzystywać jako płaszczyznę konstrukcyjną do rysowania elementów tego modelu. Przykładowo kształtując bryłę domu, można utworzyć osobne układy LUW dla podłogi, ścian, dachu itd. Po przywołaniu kolejnych każdego z tych układów, można rysować odpowiednio oznaczenia graficzne układu płytek na posadzce, okien, pokrycia połaci dachowych i okien połaciowych itp. (rys.3.18). Jeżeli zbyt częsta zmiana układu LUW stanie się niewygodna, można zamiennie, utworzyć oddzielne rzutnie dla zapisu podłogi, ścian, połaci dachowych i każdą z tych rzutni potraktować jako płaszczyznę konstrukcyjną Warstwy Wydzielone tematycznie, funkcjonalnie czy formalnie części projektowanego przy pomocy programu AUTOCAD modelu geometrycznego obiektu mogą być zapisywane graficznie w różnych tzw. warstwach. Warstwy można w sensie fizycznym porównać do przeźroczystych kalek nakładanych jedna na drugą, na których umieszczane są rysunki różnych elementów przedstawień projektowanego obiektu. Przykładowo projektując konkretną kondygnację budynku można w osobnych warstwach umieszczać rzut tej kondygnacji, jej wymiary, opisy słowne, plan instalacji elektrycznej, wodno kanalizacyjnej itp.(rys. 3.19). Rys

14 Sterowanie warstwami odbywa się za pośrednictwem okna dialogowego Menadżer cech warstw (rys.3.20) dostępnego: - z polecenia WARSTWY... należącego do rozwinięcia pozycji FORMAT menu górnego, - po uaktywnieniu ikony narzędzia o tej samej nazwie zlokalizowanej standardowo jako pierwsza w oknie WŁAŚCIWOSCI OBIEKTU belki narzędziowej. Okno to pozwala: - powoływać nowe warstwy, - ustalać ich nazwy, - określać status warstwy widoczna/niewidoczna, odblokowana/zablokowana, zamknięta/otwarta, - przyjąć z serwowanych zestawów: kolor linii w warstwie, ich rodzaj (strukturę wewnętrzną jeżeli w wykazie proponowanych rodzajów linii nie ma potrzebnego użytkownikowi rodzaju, to należy go wprowadzić za pomocą przycisku Wczytaj ), oraz grubość (szerokość), - precyzować styl wydruku warstwy. Właściwości warstwy oznaczone ikoną (składające się na tzw. status warstwy) włącza się i wyłącza poprzez wskazanie odpowiedniej ikony kursorem komend i kliknięciue lewym przyciskiem myszy. Analogiczne wskazanie i kliknięcie: - polecenia Nowa powoduje wstawienia do listy warstw nowej warstwy o właściwościach warstwy ją poprzedzającej, - nazwy warstwy pozwala wpisać z klawiatury nową nazwę, - słownego opisu właściwości warstwy (kolor, rodzaj linii, grubość linii) otwiera listę możliwych do wyboru opcji tej właściwości, a wybraną opcję zatwierdza się wskazując ją kursorem komend na liście i klikając lewym przyciskiem myszy. Ponadto polecenia zawarte w omawianym oknie dają możliwość wyróżniania warstwy aktualnej czyli warstwy, w której aktualnie realizowany jest zapis (wskazanie kursorem komend polecenia Aktualna i kliknięcie lewym przyciskiem myszy), oraz usuwania wskazanych warstw ( wskazanie kursorem komend nazwy warstwy i kliknięcie lewym przyciskiem myszy, a następnie wskazanie kursorem polecenia Usuń i ponowne kliknięcie lewym przyciskiem myszy).. Przywołanie wykazu utworzonych warstw, ustalenie warstwy aktualnej oraz dokonanie zmian w statusie poszczególnych warstw zrealizować można po otworzeniu okienka z wykazem warstw (rys.3.21) umieszczonego w belce narzędziowej obok ikony Menadżer cech warstw. Rys

15 Rys.3.21 Uwaga: Wśród warstw wyróżnianych dla każdego rysunku istnieje warstwa szczególna o nazwie Warstwa 0. to jedyna predefiniowalna warstwa w rysunku. Nie może ona zostać usunięta ani nie można zmienić jej nazwy. Pełni zasadniczą rolę przy definiowaniu tzw. bloków, czego nie omawia się w niniejszym opracowaniu Style tekstu i wymiarowania Program AUTOCAD daje możliwość precyzyjnego określenia właściwości formalnych opisów tekstowych, wymiarów rysunkowych, symboli punktów, struktury tzw. multilinii. Zestaw takich właściwości nazywany jest tutaj odpowiednio stylem tekstu, stylem wymiarowania, stylem punktu, itd. Żeby ustalić konkretny styl obowiązujący w rysunku należy z rozwinięcia pozycji FORMAT menu górnego uaktywnić polecenie o nazwie identycznej z nazwą precyzowanego stylu, np. STYL TEKSTU, STYL WYMIAROWANIA itp. W wyniku tego zostaje wyświetlone okno dialogowe, w którym wyróżnia się (poprzez wskazanie kursorem komend i kliknięcie lewym przyciskiem myszy, albo przez wpisanie wielkości z klawiatury) pożądane właściwości ustalanego stylu. W przypadku stylu tekstu są to: rodzaj czcionki (krój pisma), styl czcionki ( normalny, pogrubiony, kursywa), wysokość czcionki itd. Struktura okna Styl tekstu pokazana na rys.3.22 jest na tyle przejrzysta, że sposób posługiwania się tym oknem nie wymaga dodatkowych komentarzy. Po dokonaniu ustalenia wszystkich cech stylu akceptuje się go poleceniem zastosuj (wskazanie kursorem komend w oknie polecenias Zastosuj i kliknięcie lewym przyciskiem myszy). Rys.3.22 Bardziej skomplikowanych działań wymaga ustalenie stylu wymiarowania. Jest to spowodowane większą liczbą właściwości jaką charakteryzuje się wymiar rysunkowy. Jak już wcześniej sygnalizowano, dostęp do procedury ustalenia stylu wymiarowania uzyskuje się poprzez uaktywnienie polecenia STYL WYMIAROWANIA należącego do rozwinięcia pozycji FORMAT menu górnego. W wyniku uaktywnienia wyświetlone zostaje okno dialogowe 15

16 (rys.3.23) Menadżer stylów wymiarowania, w którym można wyróżnić szereg opcji wymienionych w ramkach po prawej stronie okna (kliknięcie lewym przyciskiem myszy ze wskazaniem kursorem komend odpowiedniej ramki). Rys.3.23 Polecenia Nowy..., Zmień..., Nadpisz..., prowadzą do wywołania kolejnych okien dialogowych, w zasadzie o identycznej strukturze, nazwanych odpowiednio Nowy/Zmień/Nadpisz styl wymiarowania(rys.3.24):. W oknach tych należy zaznaczyć wyróżnione na odpowiednich listach opcje albo wpisać z klawiatury parametry charakteryzujące tworzony styl wymiarowania, a więc: - kolor, grubość, odstęp od linii bazowej, przedłużenie linii wymiarowych poza linie pomocnicze, w zakładce Linie i strzałki, - kolor, grubość, przedłużenie poza linie wymiarowe oraz odsunięcie od punktu pomiaru dla pomocniczych linii wymiarowych, w zakładce Linie i strzałki, - strukturę znaków ograniczających linie wymiarowe i ich wielkość, w zakładce Linie i strzałki, - styl tekstu i liczb wymiarowych, kolor, wysokość liter i cyfr oraz usytuowanie liczb i tekstu względem linii wymiarowych, w zakładce Tekst, - sposób rozmieszczenia liczb i znaków wymiarowych oraz znaków ograniczających linie wymiarowe, gdy brak na nie odpowiedniego miejsca, w zakładce Dopasowanie, - jednostki pomiarów wielkości liniowych i kątowych, w zakładkach Jednostki podstawowe, Jednostki dodatkowe, - sposób zapisu tolerancji wymiarów, w zakładce Tolerancje. Rys

17 Akceptacji dokonanych ustaleń w zakresie stylu wymiarowania dokonuje się poprzez wskazanie kursorem komend w oknie zapisu zmian ramki OK i kliknięcie lewym przyciskiem myszy a następnie w oknie Menadżera stylów wymiarowania klipnięcie na ramce Zamknij. W rysunku można tworzyć dowolnie dużo stylów wymiarowych nadając im nazwy. Tylko jeden styl wymiarowania jest aktualny. Ze względu na możliwość stosowania różnych znaków ograniczających linie wymiarowe wymiarów liniowych oraz długości promieni okręgów i ich średnic zaleca się utworzenia dla tych wymiarów różnych stylów wymiarowania. Jeżeli liczby wymiarowe konkretnych wymiarów rysunkowych określone są nie w jednostkach oryginału lecz w jednostkach rysunku, to zaleca się stosowanie różnych styli wymiarowania dla rysunków skonstruowanych w różnych podziałkach Pomoce rysunkowe. W celu ułatwienia i podniesienia precyzji prac projektowych, a w szczególności zapisów graficznych wyników tych prac, program daje do dyspozycji użytkownika pomocnicze narzędzia tryby rysunkowe noszące nazwy siatka, skok i orto. Pierwsze dwa z tych narzędzi mają zmienne parametry działania, które należy ustawiać w zakładce Skok i Siatka okna dialogowego Ustawienia rysunkowe (rys.3.25), pojawiającego się po uaktywnieniu polecenia USTAWIENIA RYSUNKOWE w rozwinięciu pozycji NARZĘDZIA menu górne. Włączania lub wyłączania aktywności omawianych narzędzi trybów dokonuje się poprzez wskazanie kursorem komend w linii statusowej skrótu nazwy narzędzia i podwójne kliknięcie lewym przyciskiem myszy. Ten sam efekt uzyskuje się przy pomocy klawiszy funkcyjnych (rys.3.3): - F7 dla narzędzia siatka, - F8 dla narzędzia orto, - F9 dla narzędzia skok. Rys Działanie trybu SIATKA polega na wyświetleniu na obszarze rysunku zbioru - siatki kropek rozłożonych w poziomie i pionie w ustalonych przez użytkownika, stałych odległościach X i Y. Siatka taka działa podobnie jak linie na papierze milimetrowym, pozwalając łatwo oszacować rozmiary kreślonych przedstawień graficznych obiektów oraz odległości pomiędzy tymi przedstawieniami. Kropki siatki nie są elementami sporządzanego z ich zastosowaniem 17

18 zapisu graficznego i wobec tego, nie reagują na żadne polecenia edycyjne i nie są zaznaczane na wydruku zrealizowanego przedstawienia graficznego. Uaktywnienie trybu SKOK powoduje, jakby nałożenie na obszar rysunku niewidzialnej siatki, po węzłach której może przemieszczać się jedynie kursor graficzny. Wymiary oczek siatki (czyli tzw. wielkość skoku kursora) ustala użytkownik jako parametry działania trybu. Uwaga: Siatka generowana w związku z trybem SKOK jest całkowicie niezależna od układu - siatki kropek występujących w trybie SIATKA. ORTO jest narzędziem ograniczającym ruch kursora do kierunków poziomych i pionowych. W związku z tym odcinki wyróżniane przy włączonym trybie ORTO są albo poziome, albo pionowe. Ponadto tryb ten ma istotny wpływ na modyfikacje położenia obiektów w obszarze rysunku, np. przesuwanie i kopiowanie obiektów odbywa się jedynie w pionie lub poziomie. Uwaga: Działając w trybie ORTO można kreślić odcinki wzajemnie prostopadłe lecz odchylone od poziomu i pionu, o ile dokona się odpowiedniego obrotu aktywnego układu LUW ROZPOCZYNANIE I ZAPISYWANIE NOWYCH RYSUNKÓW ORAZ PRACA Z RYSUNKAMI ISTNIEJĄCYMI. Po uruchomieniu programu AUTOCAD oraz każdorazowo po rozpoczęciu tworzenia nowego rysunku zostaje wszczęta procedura konfiguracji tego rysunku ułatwiająca rozpoczęcie pracy nad jego powstaniem. Aktywuje ją plecenie NOWY... dostępne w rozwinięciu pozycji PLIK menu górnego lub przez ikonę Nowy - pierwszą w oknie STANDARD belki narzędziowej. Polecenie to powoduje wyświetlenie okna dialogowego Moje rysunki (rys.3.26a), które stawia przed użytkownikiem do wyboru następujące opcje: - wczytanie rysunku z dysku (pierwsza zakładka z lewej; wskazanie tej zakładki powoduje wyświetlenie listy dostępnych rysunków rys.3.26b), - uruchomienie kreatora nowego rysunku (pozycja Kreatorzy na liście wyświetlanej w drugiej zakładce), - rozpoczęcie tworzenie nowego rysunku w oparciu o tzw. szablon (pozycja Szablon na liście wyświetlanej w drugiej zakładce), - rozpoczęcie tworzenie nowego rysunku na bazie tzw. standardu (pozycja Użyj standardu na liście wyświetlanej w drugiej zakładce),. a) b) Rys

19 Szczególnie wygodnym dla przeciętnego użytkownika sposobem rozpoczynania tworzenia rysunku jest oparcie go na szablonie. Szablon rysunkowy jest plikiem programu AUTOCAD (posiadającym rozszerzenie nazwy dwt), w którym zawarte są takie parametry rysunku jak style tekstu, style wymiarowania, warstwy rysunkowe itp., oraz pewne typowe elementy graficzne np. obramowanie i tabliczka rysunkowa. Rysunki utworzone za pomocą programu AUTOCAD można zapisać w pamięci dyskowej za pomocą polecenia ZAPISZ JAKO dostępnego: - w rozwinięciu pozycji PLIK w menu górnym, - za pośrednictwem ikony Zapisz w oknie STANDARD w belce narzędziowej, - z klawiatury za pomocą klawiszy Ctrl +S. Polecenie ZAPISZ JAKO powoduje wyświetlenie okna dialogowego Zapisz rysunek jako (rys.3.27), w którym należy podać nazwę pliku rysunku oraz ścieżkę dostępu. Uwaga: Rozszerzenie nazw plików rysunków, które standardowo ma postać.dwg jest dopisywane przez program automatycznie. Rys Zmiany na rysunkach już nazwanych zapisuje się poleceniem ZAPISZ dostępnym w sposób analogiczny jak polecenie ZAPISZ JAKO. Wskazane jest zapisywanie pliku rysunku co pewien czas w trakcie jego powstawania przede wszystkim w celu zabezpieczenia się przed jego utratą w wyniku awarii systemu, zaniku zasilania itp. Tworzenie takich cząstkowych zapisów bezpieczeństwa w określonych odstępach czasu można zlecić programowi poprzez wywołanie zakładki Otwórz i zapisz w poleceniu OPCJE zawartym w rozwinięciu pozycji NARZĘDZIA w menu górnym. W zakładce tej w segmencie Środki ochrony pliku określić należy parametry zapisu (rys.3.28). Rys

20 Bieżący rysunek zamykamy za pomocą polecenia ZAMKNIJ ikona w prawym górnym narożu ekranu. Jeżeli zamykany rysunek nie został wcześniej zapisany to na ekranie pojawi się okno dialogowe przedstawione na rys o oczywistym sposobie wykorzystania. Rys Rysunki już utworzone i zapisane w pamięci dyskowej wczytuje się poleceniem OTWÓRZ dostępnym: - w rozwinięciu pozycji PLIK w menu górnym, - za pomocą ikony Otwórz w oknie STANDARD belki narzędziowej, - z klawiatury za pomocą klawiszy Ctrl+S. W oknie dialogowym Wybierz plik (rys. 3.30), wyświetlanym po uaktywnieniu polecenia OTWÓRZ, należy odszukać właściwy katalog oraz plik rysunkowy i zaakceptować wybór (wskazać kursorem komend nazwę pliku i kliknąć dwukrotnie lewym przyciskiem myszy, albo po jednokrotnym kliknięciu nazwy pliku, kliknąć ramkę Otwórz w prawym dolnym rogu okna).. Rys TWORZENIE OBIEKTÓW RYSUNKOWYCH Klasyfikacja obiektów rysunkowych programu AUTOCAD. Obiekty rysunkowe programu AUTOCAD są prostymi figurami geometrycznymi, które służą do kształtowania modeli geometrycznych projektowanych obiektów technicznych, a także umożliwiają zapis graficzny tych modeli. Każdy z takich obiektów jest przywoływany jednym poleceniem, przy czym realizacja tego polecenia wymaga na ogół wprowadzenia dodatkowych informacji definiujących przywoływany obiekt. Zbiór obiektów rysunkowych dzieli się na trzy zasadnicze rodzaje: 20

21 - obiekty liniowe, będące liniami nie wydzielającymi ograniczonych figur płaskich, - obiekty płaszczyznowe, które są ograniczonymi figurami płaskimi, albo ograniczają takie figury, - obiekty przestrzenne, mające postać powierzchni lub brył. Wszystkie obiekty rysunkowe są dostępne za pośrednictwem odpowiednich poleceń z rozwinięcia pozycji RYSUJ menu górnego (rys.3.31), albo za pomocą odpowiednich ikon pasków narzędzi Rysuj, Powierzchnie oraz Bryły (rys.3.32), (przywoływanych poleceniem PASKI NARZĘDZI z rozwinięcia pozycji WIDOK menu górnego). Rys Rys Uwaga: Dwuwymiarowe obiekty liniowe (np. łuk okręgu, czy splajn) oraz obiekty płaszczyznowe można konstruować w rysunkach dwuwymiarowych lub wykorzystywać w kształtowaniu modeli trójwymiarowych, ale tylko na płaszczyznach równoległych do płaszczyzny xy aktualnego układu współrzędnych. Określenie takich obiektów, przy dowolnych ustawieniach ich płaszczyzn w przestrzeni, wymaga wprowadzenia lokalnego układu współrzędnych o odpowiednio dobranych osiach x i y i uczynienia go układem aktualnym Liniowe obiekty rysunkowe W niniejszym podpunkcie przedstawia się podstawowe zasady definiowania liniowych obiektów rysunkowych przy założeniu akceptacji przykładowych zestawów danych definiujących kreślony obiekt 21

22 Obiekt Linia a) b) c) Rys Polecenie Linia, uaktywniane np. poprzez kliknięcie lewym przyciskiem myszy na jego ikonie o wyglądzie w pasku narzędzi Rysuj pokazanym rys.3.33a, pozwala rysować odcinki oraz łamane. Po uaktywnieniu polecenia w obszarze dialogowym program wyświetla komunikat Określ pierwszy punkt (rys.3.33b). Polecenie to realizuje się: - przez wskazanie żądanego punktu kursorem graficznym i kliknięcie lewym przyciskiem myszy, - wpisując z klawiatury współrzędne żądanego punktu i akceptując je klawiszem Enter. Z kolei program, również w obszarze dialogowym, wyświetla komendę (rys.3.33c) Określ następny punkt, którą wykonuje się analogicznie jak w przypadku pierwszego punktu, definiując tym samym odcinek o wskazanych końcach. W przypadku kreślenia linii łamanej koniec pierwszego segmentu jest przez program traktowany automatycznie jako początek drugiego segmentu łamanej itd. W celu przerwania sekwencji rysowania linii łamanej należy nacisnąć klawisz Enter lub prawy przycisk myszy (dotyczy to również rysowania pojedynczego odcinka). Za pomocą polecenia Linia mogą być rysowane łamane płaskie lub przestrzenne. Uwaga: Każdy segment łamanej jest odrębnym obiektem rysunkowym. Obiekt Prosta a) b) c) Rys Polecenie Prosta uaktywniane poprzez kliknięcie lewym przyciskiem myszy na jego: - nazwie w rozwinięciu pozycji RYSUJ menu górnego - ikonie o wyglądzie w pasku narzędzi Rysuj pokazanej rys.3.34a, stwarza możliwość kreślenia prostych o obrębie obszaru rysunku. Po uaktywnieniu polecenia w obszarze dialogowym program wyświetla komunikat pokazany na rys.3.34b, w którym żąda się - określenia punktu prostej za pomocą kursora graficznego lub poprzez wpisanie współrzednych, - wyróżnienia kierunku przebiegu prostej poprzez wpisanie dużej litery z nazwy kierunku podanej w nawiasie tekstu komendy i akceptacji wyboru klawiszem Enter. 22

23 W drugim etapie realizacji polecenia program, ponownie w obszarze dialogowym, wyświetla kolejną komendę pokazaną na rys 3.34c - Określ następny przechodni, czyli wymaga wskazania (kursorem graficznym albo za pośrednictwem współrzędnych) punktu, przez który ma przechodzić generowana prosta. W celu odwołanie aktywności polecenia Prosta należy nacisnąć klawisz Enter lub prawy przycisk myszy. Obiekt Polilinia a) b) c) Rys Polecenie Polilinia uaktywniane jest poprzez kliknięcie lewym przyciskiem myszy na jego: - nazwie w rozwinięciu pozycji RYSUJ menu górnego - ikonie o wyglądzie w pasku narzędzi Rysuj pokazanej rys.3.35a, Polecenie to służy do wykreślania ciągu segmentów będących odcinkami lub łukami okręgów połączonych ze sobą i stanowiących łącznie jeden obiekt rysunkowy. Segmenty polilinii mogą mieć szerokość zerową lub większą od zera ustalaną przez użytkownika, przy czym szerokość ta może być stała lub zmienna liniowo na długości segmentu. Uaktywnienie polecenia powoduje wyświetlenie w obszarze dialogowym komunikatu pokazanego na rys.3.35b, w którym program żąda określenia (poprzez wskazanie za pomocą kursora graficznego lub przez wpisanie współrzędnych) punktu początkowego polilinii. Spełnienie tego wymagania skutkuje wyświetleniem następnego komunikatu (rys.3.35c), który podpowiada możliwości wyboru dalszych właściwości polilinii. Uwaga: 1.Standardowo polilinię rysuje się jako linię łamanmą.. Przejście do możliwości kreślenia segmentów łukowych następuje po wybraniu opcji łuk przez wpisanie z klawiatury wyrazu łuk lub litery U i potwierdzenie wyboru klawiszem Enter. W podobny sposób dokonuje się ustaleń dotyczących szerokości linii poszczególnych segmentów polilinii (wpisanie z klawiatury wyrazu szerokość lub litery S, potwierdzenie wyboru klawiszem Enter, a następnie zgodnie z wymaganiami kolejnych komend programu, wpisanie szerokości początkowej segmentu, zatwierdzenie klawiszem Enter i na koniec ustalenie szerokości końcowej segmentu potwierdzonej klawiszem Enter. 2. Polilinia pomimo wyraźnie segmentowej struktury traktowana jest przez program jako jeden obiekt rysunkowy. Można ten obiekt rozbić na poszczególne segmenty (odcinki, łuki) uaktywniając polecenie ROZBIJ z rozwinięcia pozycji ZMIANA menu górnego, wskazując polilinię kursorem graficznym, klikając na niej lewym przyciskiem myszy, a następnie akceptując całość operacji klawiszem Enter. 23

24 W celu odwołanie aktywności polecenia Polilinia należy po wykonaniu wszystkich wskazań polecenia nacisnąć klawisz Enter lub prawy przycisk myszy. Uwaga: Polecenie Polilinia jest w praktycznej realizacji przedstawień graficznych poleceniem bardzo przydatnym i często używanym. Przy pomocy tego polecenia można wyróżniać figury obiekty płaskie o bardzo urozmaiconej strukturze (rys.3.36a), które uznane za twory kształtujące pozwalają za pomocą poleceń Wyciągnij (rys.3.36b) lub Przekręć (rys.3.36c) (dostępnych w oknie narzędziowym Bryły) generować przedstawienia graficzne, ciekawych pod względem struktury przestrzennej brył. a) b) c) Rys Obiekt Łuk a) b) c) d) Rys Polecenie Łuk najwygodniej uaktywniać za pośrednictwem ikony Łuk o wyglądzie pokazanej rys.3.37a a znajdującej się w pasku narzędzi Rysuj. Polecenie to pozwala kreślić łuki okręgów przy bardzo licznych zestawach danych definiujących generowany łuk. Nazwy tych zestawów są wyświetlane, w miarę dokonywanych wyborów, w postaci słownych komunikatów w obszarze dialogowym. Na rys. 3.37b,c,d pokazano kolejne komunikaty w procedurze generowania łuku okręgu o ustalonych punktach końcowych (rys.3.37b,d) i punkcie pośrednim (rys.3.37c). W innych opcjach warunków definiujących kreślony łuk program, w różnej kolejności, zapytuje o początek, koniec łuku, miarę kąta środkowego odpowiadającego łukowi oraz o środek względnie długość promienia okręgu zawierającego konstruowany łuk. 24

25 Obiekt Splajn a) b) c) d) Rys Polecenie Splajn służy do rysowania linii krzywych aproksymowanych wstępnie przez odpowiednio wyróżnione łamane. Podobnie jak wszystkie dotychczas omawiane polecenia wykorzystywane przy generowaniu obiektów rysunkowych najwygodniej uaktywnić go za pośrednictwem ikony Splajn pokazanej na rys. 3.38a, a standardowo zawartej pasku narzędzi Rysuj. Polecenie wymaga podania (rys.3.38 b,c,d): - wierzchołków linii łamanej, która aproksymuje projektowaną krzywą, - linii stycznych do krzywej w jej punkcie początkowym i końcowym. Powyższe informacje wprowadza się w miarę żądań programu najczęściej poprzez wskazanie niezbędnych punktów (wierzchołków łamanej i punktów współwyznaczających niezbędne styczne) za pomocą kursora graficznego i akceptowanie dokonanych wyborów kliknięciem lewym przyciskiem myszy lub z klawiatury - klawiszem Enter. Program nie rysuje łamanej aproksymującej, lecz bezpośrednio aproksymowaną krzywą Płaszczyznowe obiekty rysunkowe Obiekty płaszczyznowe dzieli się na tzw. obiekty: - niewypełnione, tzn. złożone z linii brzegowej pewnej figury płaskiej, ale nie zawierające wnętrza tej figury są to obiekty noszące nazwy Wielobok, Prostokąt, Okrąg, Elipsa, - wypełnione, tzn. będące figurami płaskimi złożonymi z linii brzegowej i części płaszczyzny ograniczonej tą linią są to obiekty nazywane Region oraz Kreskowanie. Obiekt Wielobok a) b) c) d) 25

26 e) Rys Polecenie Wielobok najwygodniej uaktywniać za pośrednictwem ikony Wielobok o wyglądzie pokazanym rys.3.39a, a znajdującej się w pasku narzędzi Rysuj. Polecenie to pozwala kreślić wieloboki foremne o określanej przez użytkownika liczbie boków (liczbę należy wpisać z klawiatury w linii poleceń okna dialogowego i zaakceptować klawiszem Enter - rys.3.39b). Przykład kolejnych komunikatów określających możliwe opcje definiowania wieloboku pokazują rys.3.39c,d,e (rys.3.39c wyboru środka wieloboku dokonuje się poprzez wskazanie odpowiedniego punktu kursorem graficznym i kliknięcie lewym klawiszem myszy, rys.3.39d wybór opcji wpisany, opisany jest realizowany przez wpisanie w linii poleceń litery symbolizującej opcję W lub O - i zatwierdzenie wyboru klawiszem Enter, rys.3.39e wybraną wielkość promienia pomocniczego okręgu wpisuje się w linii poleceń z klawiatury i zatwierdza wybór klawiszem Enter czynność ta kończy konstrukcję wieloboku). Obiekt Prostokąt a) b) c) Rys Polecenie Prostokąt uaktywniane jest na ogół za pomocą ikony Prostokąt (o wyglądzie pokazanym na rys.3.40a) zawartej w pasku narzędzi Rysuj. Możliwe zestawy danych określających kreślony prostokąt (którego boki standardowo są pionowe i poziome) podaje program w postaci odpowiednich komunikatów wyświetlanych w miarę dokonywanych wyborów w linii poleceń obszaru dialogowego. Na rys. 3.40b.c pokazano przykłady komunikatów pojawiających się przy definiowaniu konstruowanego prostokąta przez wskazanie (np. kursorem graficznym) punktów końcowych jednej z przekątnych prostokąta. W innej opcji warunków definiujących prostokąt można nakazać (poprzez wybór w linii pleceń pierwszego komunikatu rys.3.40b) fazowanie lub zaokrąglenie naroży prostokąta. Często stosowanym zestawem danych definiujących konstruowany prostokąt jest określenie jego wymiarów. W tej opcji, po wyróżnieniu jednego z narożników prostokąta (rys.3.40b), należy w kolejnym oknie obszaru dialogowego (rys.3.40c) wybrać polecenie [Wymiar] i wpisać z klawiatury przyjęte wielkości długości i szerokości prostokąta akceptując każdą z wielkości klawiszem Enter. 26

27 Obiekt Okrąg a) b) c) Rys Polecenie Okrąg uaktywniane jest na ogół za pomocą ikony Okrąg (o wyglądzie pokazanym na rys.3.41a) zawartej w pasku narzędzi Rysuj. Jak wskazuje nazwa polecenia, służy ono do kreślenia okręgów. Po wprowadzeniu polecenia program wyświetla w oknie poleceń obszaru dialogowego komunikat informujący o możliwych do wyboru zestawach danych definiujących kreślony okrąg. (rys.3.41b). Najczęściej stosowany zestaw, to wyróżnienie środka okręgu oraz długości promienia środek wskazuje się kursorem graficznym, a długość promienia wpisuje się w kolejnej linii poleceń obszaru dialogowego (rys.3.41c), albo określa się wskazując kursorem graficznym punkt leżący na okręgu. Obiekt Elipsa a) b) c) d) Rys Polecenie Elipsa wywoływane jest najchętniej za pomocą ikony Elipsa (o wyglądzie pokazanym na rys.3.42a) dostępnej w pasku narzędzi Rysuj. Przy jego pomocy można generować elipsy, których osie są poziome i pionowe. Po uaktywnieniu polecenia program wyświetla w oknie poleceń obszaru dialogowego komunikat informujący o możliwych do wyboru danych rozpoczynających definiowanie konstruowanej elipsy (rys.3.42b). Jedną z częściej stosowanych informacji wstępnych jest wskazanie kursorem graficznym punktu początkowego odcinka osiowego ( osi ) elipsy. W tej sytuacji program w drugim komunikacie (rys.3.42c) żąda wskazania drugiego końca odcinka osiowego (również za pomocą kursora graficznego). Po wykonaniu tego polecenia następuje pytanie o długość drugiego odcinka osiowego (rys.3.42d). Długość tę można: - wpisać z klawiatury (akceptując klawiszem Enter), - ustalić poprzez wyróżnienie, za pomocą kursora graficznego, kolejnego punktu (akceptowanego kliknięciem lewym przyciskiem myszy), którego odległość od środka wcześniej wyznaczonego odcinka jest równa połowie definiowanej długości drugiego odcinka osiowego. 27

28 Innymi danymi poprzez które można w omawianym poleceniu definiować kreśloną elipsę są: środek elipsy, koniec odcinka osiowego oraz długość drugiego odcinka osiowego. Obiekt Region a) b) Rys Regionem w nomenklaturze programu nazywa się każdą figurę płaską ograniczoną przez zamknięte linię płaską, którą może być np. wielobok, okrąg, elipsa lub dowolny zbiory złożony z odcinków i łuków linii krzywych. Region jest sumą wskazanej linii brzegowej, oraz części płaszczyzny ograniczonej przez tę linię. Region określa się za pomocą polecenia Region, wywoływanego najczęściej kliknięciem ikony Region o wyglądzie pokazanym na rys a zawartej w pasku narzędzi Rysuj. Po uaktywnieniu polecenia Region program oczekuje wskazania zbioru obiektów stanowiących brzeg regionu (rys.3.43.b). Obiekty (linie) te wyróżnia się wskazując je kursorem graficznym i klikając lewym przyciskiem myszy. Fakt utworzenie regionu nie wywołuje żadnych zmian w rysunku stanowiącym bazę jego utworzenia. Uwaga: Tworzenie regionów okazuje się bardzo przydatne w kształtowaniu trójwymiarowych modeli obiektów technicznych z zastosowaniem procedur programu AUTOCAD Obiekt Kreskowanie a) b) c) 28

29 Rys Polecenie Kreskowanie wywołuje się np. za pomocą ikony pokazanej na rys.3.44.a zawartej w pasku narzędzi Rysuj Umożliwia ono wypełnienie wnętrza wskazanych, zamkniętych figur płaskich wyróżnionym wzorem kreskowania. Charakterystykę kreskowania określa się w oknie dialogowym Kreskowanie do granic i wypełnienie (rys.3.44b) wyświetlanym w momencie uaktywnienia polecenia Kreskuj. Po wybraniu właściwości kreskowania i sposobu wyróżnienia obszaru kreskowanego (Wskaż punkty lub Wybierz obiekty) oraz zaakceptowaniu przyjętych ustaleń poprzez kliknięcie na ramce OK., w obszarze dialogowym wyświetlony zostaje komunikat żądający wskazanie albo punktu wewnętrznego obszaru kreskowanego (rys.3.44c), albo obiektów tworzących brzeg takiego obszaru. Wykonanie tego polecenia skutkuje ponownym wyświetleniem okna dialogowego, przy pomocy którego można podglądnąć efekt graficzny poczynionych ustaleń (kliknięcie na ramce Podgląd) dokonać ewentualnych korekt właściwości kreskowania i ostatecznie zatwierdzić kreskowanie kliknięciem ramki OK Przestrzenne obiekty rysunkowe Program AUTOCAD daje trzy zasadniczo różne sposoby kształtowania modeli geometrycznych przestrzennych obiektów technicznych, a mianowicie modelowanie krawędziowe, powierzchniowe, zwane też fasetowym oraz bryłowe. W dalszym ciągu podane są zwięzłe definicje wymienionych sposobów modelowania, ich zasadnicze zastosowania techniczne oraz rodzaje obiektów rysunkowych wykorzystywanych w każdym z tych modelowań. Uwaga: W celu umożliwienia wprowadzania za pomocą kursora graficznego większej liczby danych o generowanych obiektach rysunkowych oraz dla ułatwienia rozpoznawania kształtów i wzajemnego położenia tych obiektów, należy wspomagać się taką wizualizacją efektów dokonywanych zadziałań, w której żadna z płaszczyzn aktualnego układu współrzędnych nie jest płaszczyzną rzutującą. Zalecaną wizualizację uzyskać można poprzez aktywację np. opcji Izometryczny SW polecenia WIDOKI 3D zawartego w rozwinięciu pozycji WIDOK menu górnego. Modelowanie krawędziowe polega na ustalaniu krawędzi utworów linowych będących odcinkami lub łukami krzywych, charakteryzujących ukształtowanie projektowanego modelu przestrzennego. Strukturę modelu tworzy się tutaj z wykorzystaniem wcześniej sygnalizowanych liniowych obiektów rysunkowych, przy jednoczesnym dobieraniu odpowiednich lokalnych układów współrzędnych (LUW) udostępniających potrzebne płaszczyzny konstrukcyjne (płaszczyzny osi x i y). W zapisie graficznym generowanego modelu krawędziowego uwidocznione zostają jedynie wyróżniane krawędzie i w związku z tym nie ma tutaj możliwości np. chowania krawędzi niewidocznych. W praktyce inżynierskiej modele krawędziowe stosuje się przede wszystkim w przypadku opisu struktury przestrzennej takich ustrojów konstrukcyjnych, jak kratownice, ramy, ruszty, przekrycia prętowe itp. Modelowanie powierzchniowe - fasetowe prowadzi do stworzenia modelu, w którym zdefiniowane są powierzchnie brzegowe modelowanego obiektu technicznego lub przybliżenia tych powierzchni złożone z figur płaskich zwanych fasetami. Do projektowania elementarnych części modeli powierzchniowych służą powierzchniowe obiekty rysunkowe nazywane odpowiednio kostka, klin, ostrosłup, stożek, sfera, kopuła, misa, torus, powierzchnia prostokreślna, powierzchnia walcowa, powierzchnia obrotowa, powierzchnia krawędziowa, 29

30 powierzchnia 3D, siatka 3D. Generowanie tych obiektów jest możliwe albo poprzez odpowiednie opcje polecenia POWIERZCHNIE z rozwinięcia pozycji RYSUJ menu górnego, albo poprzez ikony w pasku narzędzi Powierzchnie (rys.3.32). Wygląd poszczególnych ikon, nazwy przypisanych im powierzchniowych obiektów rysunkowych, oraz podstawowe zestawy danych pozwalających definiować rozważane obiekty podano poniżej. Obiekt Kostka Polecenie wywoływane tą ikoną pozwala wygenerować wielościan prostopadłościenny o krawędziach wyjściowo równoległych do osi układu współrzędnych. Realizacja polecenia wymaga ustalenia czterech niewspółpłaszczyznowych narożników wielościanu oraz miary kąta ewentualnego obrotu generowanego wielościanu wokół osi z aktualnego układu współrzędnych. Przy odpowiedniej wizualizacji dokonywanych działań niezbędne dane można wskazywać za pomocą kursora graficznego, ale możliwe jest również wpisywanie odpowiednich współrzędnych oraz miar kątów z klawiatury. Obiekt Klin Polecenie uaktywniane tą ikoną pozwala wygenerować wielościan graniastosłupowy prosty o podstawie będącej trójkątem prostokątnym. Prostopadłe krawędzie podstawy są równoległe do osi x i z bieżącego układu LUW, zaś krawędzie boczne wielościanu są równoległe do osi y tego układu. Realizacja polecenia wymaga ustalenia naroża o kącie prostym podstawy, długości, szerokości i wysokości wielościanu klina ( mierzonych odpowiednio wzdłuż osi x, y i z) oraz miary kąta ewentualnego obrotu wyróżnianego wielościanu wokół osi z aktualnego układu współrzędnych. Przy odpowiedniej wizualizacji dokonywanych działań niezbędne dane można wskazywać za pomocą kursora graficznego, ale możliwe jest również wpisywanie odpowiednich współrzędnych oraz miar kątów z klawiatury. Obiekt Ostrosłup Polecenie związane z tą ikoną pozwala wyróżnić w ogólności wielościan ostrosłupowy o podstawie czworokątnej zawartej w płaszczyźnie równoległej do osi x i y bieżącego układu LUW. Przy odpowiednim doborze danych generowany wielościan może być: - czworościanem (podstawa wielościanu jest trójkątem zawartym w płaszczyźnie równoległej do osi x i y ), - wielościanem ostrosłupowym ściętym (podstawa jest czworokątem zawartym w płaszczyźnie równoległej do osi x i y, a ścięcie kształtuje się poprzez wybór opcji góra w komunikacie wyświetlonym w obszarze dialogowym), - pryzmą o podstawie czworokątnej zawartej w płaszczyźnie równoległej do osi x i y, oraz o tzw., grzbiecie generowanym po wyborze opcji grzbiet w komunikacie wyświetlanym w obszarze dialogowym. Realizacja polecenia wymaga ustalenia wszystkich wierzchołków generowanego wielościanu. Przy zalecanej wizualizacji można tego dokonać za pomocą kursora graficznego, ale możliwe jest również wpisywanie odpowiednich współrzędnych z klawiatury. Obiekt Stożek Polecenie wywoływane tą ikoną pozwala wygenerować przybliżenie powierzchni stożka obrotowego o osi równoległej do osi z bieżącego układu współrzędnych. Realizacja polecenia wymaga wskazania środka podstawy stożka, ustalenia wielkości promienia lub średnicy podstawy (np. poprzez wyróżnienie za pomocą kursora graficznego odcinka o długości promienia lub średnicy), określenie wysokości stożka oraz wpisanie z klawiatury liczby trójkątnych faset, za pomocą których przybliżona zostanie pobocznica stożka. 30

31 Obiekt Sfera Polecenie przypisane tej ikonie pozwala wygenerować przybliżenie sfery. Realizacja polecenia wymaga wskazania środka sfery, ustalenia wielkości jej promienia lub średnicy oraz wpisanie z klawiatury liczby południkowych oraz równoleżnikowych faset, za pomocą których przybliżona zostanie generowana sfera. Obiekt Kopuła lub Misa Polecenia wywoływane tymi ikonami pozwalają na wygenerowanie przybliżenia czasz sferycznych opartych na okręgach wielkich zawartych w płaszczyznach równoległych do osi x i y bieżącego układu LUW, przy czym kopuła to czasza wypukła, zaś misa to czasza wklęsła. Realizacja polecenia wymaga wskazania środka sfery zawierającej generowaną czaszę, ustalenia wielkości jej promienia lub średnicy oraz wpisanie z klawiatury liczby południkowych oraz równoleżnikowych faset, za pomocą których przybliżona zostanie projektowana czasza. Obiekt Torus Polecenie przypisane tej ikonie prowadzi do wygenerowanie przybliżenia torusa, czyli powierzchni pierścieniowej o osi równoległej do osi z bieżącego układu LUW. Realizacja polecenia wymaga wskazania środka torusa, ustalenia wielkości promienia lub średnicy okręgu środkowego i okręgu południkowego generowanego torusa oraz wpisanie z klawiatury liczby południkowych oraz równoleżnikowych faset, za pomocą których przybliżona zostanie projektowana powierzchnia. Obiekt Powierzchnia prostokreślna Polecenie uaktywniane za pośrednictwem tej ikony pozwala utworzyć przybliżenie płata powierzchni prostokreślnej ograniczonego dwoma krzywymi kierowniczymi definiującymi. Efektywna realizacja polecenia wymaga wcześniejszego ustalenia w przestrzeni wirtualnej dwóch krzywych zwanych definiującymi. Po uaktywnieniu polecenia należy wskazać pierwszą, a następnie drugą krzywą definiującą (przez wskazanie kursorem graficznym i kliknięcie lewym przyciskiem myszy). Obiekt Powierzchnia walcowa Polecenie uaktywniane wskazaniem tej ikony generuje utworzenie przybliżenia płata powierzchni walcowej o ustalonej krzywej kierowniczej i kierunku oraz długości odcinków tworzących. Efektywna realizacja polecenia wymaga wcześniejszego wyróżnienia w przestrzeni wirtualnej krzywej kierowniczej zwanej definiującą oraz odcinka o kierunku i długości tworzących generowanego płata. Po wywołaniu polecenia należy wskazać ustalone wcześniej: krzywą definiującą, a następnie odcinek o kierunku i długości tworzących generowanego płata powierzchni walcowej. Obiekt Powierzchnia obrotowa Polecenie oznaczone tą ikoną pozwala wygenerować przybliżenie wycinka powierzchni obrotowej ukształtowanej przez ciągły obrót wyróżnionego obiektu rysunkowego. Efektywna realizacja polecenia wymaga wcześniejszego określenia w przestrzeni wirtualnej obiektu obracanego oraz osi obrotu. Po uaktywnieniu polecenia należy wskazać kolejno obiekt obracany, oś obrotu oraz określić (np. wpisują z klawiatury i akceptując klawiszem Enter) miary kątów obrotu początkowego i końcowego.. Obiekt Powierzchnia krawędziowa Polecenie wywoływane tą ikoną pozwala generować przybliżenie wycinka tzw. powierzchni krawędziowej definiowanej metodą określoną w programie na podstawie czterech linii składających się na brzeg generowana płata. Z oczywistych względów realizacja 31

32 polecenia wymaga wcześniejszego ustalenia w przestrzeni wirtualnej czterech łuków krzywych mających tę właściwość, że koniec jednego z łuków jest początkiem następnego, a suma łuków daje przestrzenną linię zamkniętą. Po uaktywnieniu polecenia należy wskazać kolejno wszystkie cztery krzywe krawędziowe. Obiekt Powierzchnia 3D Polecenie wywoływane tą ikoną pozwala utworzyć powierzchnię krzywokreślną rozpiętą na trójbocznej sieci punktów, której węzły definiuje się albo wskazując je za pomocą kursora graficznego, albo poprzez wpisanie ich współrzędnych z klawiatury. Obiekt Siatka 3D Polecenie uaktywniane tą ikoną prowadzi do wygenerowania powierzchni krzywokreślnej rozpiętej na przestrzennej, czworobocznej sieci punktów, której węzły zrzutowane na płaszczyznę osi x i y obowiązującego układu LUW tworzą płaską siatkę równoległoboczną o ustalonej przez użytkownika liczbie oczek w kierunkach boków oczek siatki. Węzły siatki przestrzennej określa się zazwyczaj przez wpisanie z klawiatury ich współrzędnych. Wizualizacja modeli powierzchniowych pozwala przedstawić zewnętrzne właściwości ukształtowania reprezentowanych przez te modele obiektów technicznych. W szczególności w takiej wizualizacji daje się zróżnicować przedstawienia graficzne linii widocznych i niewidocznych, natomiast nie ma tutaj możliwości zasygnalizowania pożądanych właściwości wnętrza obiektów technicznych objętych modelowaniem. W związku z tym modelowanie powierzchniowe stosowane jest przede wszystkim przy projektowaniu struktur geometrycznych takich obiektów technicznych jak sklepienia, przekrycia budowlane, ślizgi transportowe i komunikacyjne, elementy instalacji rurowych itp. Modelowanie bryłowe daje w swym wyniku określenie modelu uwzględniającego wszystkie właściwości przestrzennej struktury projektowanego obiektu technicznego, tak w zakresie ukształtowania brzegu powierzchni tego obiektu, jak i rozwiązań dotyczących jego wnętrza. W programie AUTOCAD tworzenie modeli bryłowych odbywa się w oparciu o odpowiednie działanie na elementarnych, bryłowych obiektach rysunkowych, do których zalicza się bryły prostopadłościenne, zwane kostkami, graniastosłupy o podstawie trójkątnej, noszące nazwę klinów, kule, walce i stożki obrotowe oraz bryły pierścieniowe nazywane krótko torusami. Możliwe jest również generowanie obiektów bryłowych poprzez poddawanie określonych regionów tzw. wyciąganiu względnie przekręcaniu. Rysunkowe obiekty bryłowe można generować, podobnie jak powierzchnie w poprzednim typie modelowania, albo uaktywniając odpowiednią opcję polecenia BRYŁY mieszczącego się w rozwinięciu pozycji RYSUJ menu górnego (rys.3.31), albo poprzez ikony w pasku narzędzi Bryły (rys.3.32). Wygląd poszczególnych ikon, nazwy przypisanych im bryłowych obiektów rysunkowych, oraz podstawowe zestawy danych pozwalających definiować rozważane obiekty podano poniżej. Obiekt bryłowy Kostaka Polecenie uaktywniane tą ikoną pozwala wygenerować bryłę prostopadłościenną o krawędziach równoległych do osi aktualnego układu współrzędnych. Realizacja polecenia wymaga ustalenia jednego z naroży kostki, a następnie innego naroża, będącego wraz z poprzednim narożem końcami przekątnej kostki lub jej ściany zawartej w płaszczyźnie równoległej do płaszczyzny xy aktualnego układu współrzędnych. W tym drugim przypadku program dodatkowo wymaga podania wysokości kostki mierzonej wzdłuż osi z. 32

33 Inny zestaw danych pozwala zdefiniować sześcian. W tym rozwiązaniu, po ustaleniu pierwszego naroża kostki, wybiera się w komunikacie wyświetlonym w obszarze dialogowym opcję sześcian, a następnie podaje się długość krawędzi wyróżnianego sześcianu. Obiekt bryłowy Kula Polecenie wywoływane tą ikoną pozwala zdefiniować kulę. Dla realizacji tego polecenia program wymaga ustalenia środka kuli oraz określenia długości jej promienia względnie średnicy. Obiekt bryłowy Walec Polecenie związane z tą ikoną pozwala wyróżnić walec obrotowy względnie eliptyczny nieobrotowy o głównej osi symetrii równoległej do osi z bieżącego układu współrzędnych. W przypadku definiowania walca obrotowego program wymaga kolejno określenia środka podstawy oraz długości jej promienia lub średnicy, a następnie wysokości walca lub położenia środka drugiej podstawy. Wyróżnienie nieobrotowego walca eliptycznego zaczyna się od wybrania w pierwszym komunikacie programu opcji eliptyczny, a następnie wskazania pierwszego końca odcinka osiowego elipsy podstawy lub środka tej elipsy, określenia drugiego końca odcinka osiowego, i w końcu ustalenia wysokości walca lub wskazania środka drugiej podstawy. Obiekt bryłowy Stożek Kliknięcie tej ikony przywołuje polecenie Stożek pozwalające wygenerować stożek obrotowy lub nieobrotowy o głównej osi symetrii równoległej do osi z bieżącego układu współrzędnych. Wyróżniając stożek obrotowy program wymaga kolejno ustalenia środka podstawy oraz długości jej promienia lub średnicy, a następnie określenia wysokości stożka lub położenia jego wierzchołka. Zdefiniowanie konkretnego stożka nieobrotowego program uzależnia od wybrania w pierwszym komunikacie polecenia Stożek opcji eliptyczny, a następnie wskazania pierwszego końca odcinka osiowego elipsy podstawy lub środka tej elipsy, określenia drugiego końca odcinka osiowego, i ostatecznie ustalenia wysokości stożka lub położenia jego wierzchołka. Obiekt bryłowy Klin Polecenie Klin wywoływane kliknięciem tej ikony prowadzi do wyróżnienia bryły graniastosłupowej o podstawie będącej trójkątem prostokątnym o przyprostokątnych równoległych do osi x i z bieżącego układu LUW i o krawędziach bocznych równoległych do osi y tego układu. Realizacja polecenia wymaga najczęściej ustalenia naroża przy kącie prostym podstawy i przeciwległego mu naroża ściany bocznej leżącej w płaszczyźnie równoległej do osi x i y, oraz określenia wysokości klina mierzonej wzdłuż osi z układu LUW. Obiekt bryłowy Torus Polecenie przypisane tej ikonie prowadzi do wygenerowanie bryły, zwanej tutaj torusem, ograniczonej powierzchnią pierścieniową o osi równoległej do osi z bieżącego układu LUW. Realizacja polecenia wymaga wskazania środka torusa, ustalenia wielkości promienia lub średnicy okręgu środkowego i okręgu południkowego generowanego torusa. 33

34 Polecenie Wyciągnij Polecenie niniejsze, uaktywniane przez kliknięcie na ikonie o wyglądzie pokazanym obok wymaga wcześniejszego ustalenia regionu, którego kształt będzie kształtem figury przekroju poprzecznego bryły walca lub graniastosłupa - tworzonego przy pomocy omawianego polecenia. Realizacja polecenia Wyciągnij wymaga wskazania kursorem graficznym zadanego regionu z równoczesnym kliknięciem lewym przyciskiem myszy a następnie ustalenia wysokości wyciągnięcia. Polecenie Przekręć Za pomocą ikony pokazanej obok uaktywnia się polecenie Przekręć umożliwiające wyróżnianie brył obrotowych. Podobnie jak w przypadku polecenia Wyciągnij tak i obecnie wymagane jest wcześniejsze zdefiniowanie pewnego regionu, który obracając się w sposób ciągły wokół określonej osi zakreślał będzie wyróżnianą bryłę. Efektywna realizacja polecenia Przekręć rozpoczyna się od wskazania obiektu regionu obracanego, osi obrotu dla tego obiektu (może nią być wcześniej ustalona prosta lub odcinek, względnie jedna z osi x lub y bieżącego układu współrzędnych) oraz na końcu określenia miary kąta obrotu. Z brył tworzonych przy pomocy powyższych poleceń można konstruować poprzez ich sumowanie, odejmowanie i mnożenie bryły o bardziej złożonej strukturze. Polecenia do tego służące są dostępne: - jako różne opcje polecenia EDYCJE BRYŁ (OPERACJE BOOLEOWSKIE) wchodzącego w skład rozwinięcia pozycji ZMIANA w menu górnym, - za pośrednictwem odpowiednich ikon w pasku narzędzi Edycje brył (zmiana (cd.)), (rys.3.46) a) b) c) Rys Polecenie Suma Polecenie Różnica Polecenie Iloczyn Efektywną realizację poleceń Suma i Iloczyn poprzedzać musi zdefiniowanie rozważanych brył. Następnie wskazuje się w zapisie graficznym, za pomocą kursora graficznego i kliknięcia lewym przyciskiem myszy, przedstawienia wszystkich brył, które mają być poddane sumowaniu lub mnożeniu i na koniec akceptuje się dokonany wybór klawiszem Enter lub prawym przyciskiem myszy. W przypadku realizacji polecenia Różnica, należy również wcześniej zdefiniować rozważane bryły, a następnie wskazać w pierwszej kolejności przedstawienia graficzne wszystkich brył od których będą odejmowane inne bryły, po czym wyróżnić przedstawienia graficzne brył przewidzianych do odjęcia, przy czy każde z wyróżnień należy zaakceptować klawiszem Enter lub prawym przyciskiem myszy. Program AUTOCAD daje użytkownikowi do dyspozycji jeszcze pewną szczególną opcję odejmowania zbiorów, mianowicie odejmowanie półprzestrzeni od zadanej bryły. Polecenie realizujące takie odejmowanie nosi nazwę Płat i można go uaktywnić: - jako jedną z opcji polecenia BRYŁY zawartego w rozwinięciu pozycji RYSUJ menu górnego, - za pośrednictwem odpowiedniej ikony (rys.3.47) z paska narzędzi Bryły. Rys Polecenie Płat 34

35 W celu efektywnego wykonania polecenia Płat należy, po zdefiniowaniu pomniejszanej bryły lub brył, wskazać ich przedstawienia graficzne kursorem graficznym, zaakceptować wybór klawiszem Enter, a następnie określić płaszczyznę dzielącą przestrzeń na dwie półprzestrzenie np. poprzez ustalenie (zadanie współrzędnych) trzech punktów należących do tej płaszczyzny, a na końcu wskazać dowolny punkt należący do tej półprzestrzeni, która nie będzie odejmowana. Każdy z dokonanych wyborów punktów należy zaakceptować klawiszem Enter, lub prawym przyciskiem myszy. Praktycznie wszystkie obiekty fizyczne o ustalonych kształtach i wymiarach są w sensie geometrycznym równoważne odpowiednim przestrzennym obiektom bryłowym. Wobec tego modelowanie bryłowe, realizowane za pomocą procedur udostępnianych przez program AUTOCAD jest modelowaniem umożliwiającym najprecyzyjniejszy opis właściwości geometrycznych projektowanych obiektów technicznych i ma pod tym względem wyraźną przewagę nad metodami modelowania krawędziowego czy powierzchniowego. Modelowanie bryłowe jest szeroko stosowane przy projektowaniu wszelkiego rodzaju budowli, części maszyn i innych urządzeń mechanicznych, armatury i wyposażenia różnego rodzaju sieci i instalacji itp EDYCJA OBIEKTÓW RYSUNKOWYCH Wybieranie obiektów. Każdą zmianę właściwości obiektu rysunkowego oraz jego zapisu graficznego nazywa się w nomenklaturze programu AUTOCAD edycją tego obiektu. Program AUTOCAD stawia do dyspozycji użytkownika wiele poleceń realizujących różne formy edycji. Najważniejsze z nich omawia się w niniejszym podrozdziale. Każde z poleceń edycyjnych rozpoczyna się wyświetleniem w obszarze dialogowym polecenia wyboru obiektów, które mają zostać poddane edycji. Można wybierać kolejno pojedyncze obiekty lub jednorazowo pewną ich grupę. Wybór pojedynczego obiektu polega na wskazaniu go kursorem graficznym (który po uaktywnieniu polecenia edycyjnego przyjmuje postać małego kwadratu zwanego celownikiem) i zaakceptowaniu wyboru kliknięciem w lewy przycisk myszy. Po wybraniu jednego obiektu program oczekuje na wybranie następnego. Czynności wyboru kończy kliknięcie prawym przyciskiem myszy lub naciśnięcie klawisza Enter. Program przechodzi teraz do realizacji zmian właściwości wyróżnionych obiektów przewidzianych w uaktywnionym poleceniu edycyjnym. Dokonanie równoczesnego wyboru kilku obiektów rysunkowych najprościej dokonuje się przez naciśnięcie lewego przycisku myszy wtedy gdy kursor graficzny-celownik znajduje się w pustym obszarze rysunku, przytrzymaniu wciśniętego przycisku i przeciągnięciu celownika tak, aby rysowane w trakcie tego przesuwania na ekranie okno objęło swoim zakresem wybierane obiekty. Jeżeli celownik jest prowadzony: - od lewej strony do prawej, to wybierane są obiekty mieszczące się w całości w utworzonym oknie (rys. 3.48a), - od strony prawej do lewej, to wyróżnione zostają wszystkie obiekty leżące wewnątrz lub przecięte krawędziami okna (rys. 3.48b). Uwaga: Fakt wybrania obiektu manifestuje się zmianą struktury linii (linia wielopunktowa), którą wykreślony jest zapis tego obiektu (rys.3.48) 35

36 a) b) Rys Zmiana warstwy rysunkowej. Polecenie CECHY dostępne w rozwinięciu pozycji ZMIANA menu górnego daje możliwość przeniesienia wskazanych obiektów rysunkowych z jednej warstwy rysunkowej na inną. Po wywołaniu polecenia i wybraniu obiektów program wyświetla okno dialogowe Cechy (rys. 3.49), w którym należy wybrać pozycje Warstwa, a następnie w oknie rozwijalnym wybrać żądaną warstwę i zaakceptować wybór. Rys Modyfikacje zapisu graficznego obiektu Polecenia realizujące różnego rodzaju zmiany w zapisie graficznym obiektów rysunkowych są dostępne w rozwinięciu pozycji ZMIANA menu górnego, względnie za pośrednictwem ikon zawartych w paskach narzędzi Zmiana i Zmiana II. Polecenia edycyjne podzielić można na: - polecenia zmieniające położenia obiektów rysunkowych (Przesuń, Odsuń, Obrót, Obrót 3D), - polecenia kopiujące obiekty rysunkowe (Kopiuj, Szyk, Szyk 3D, Lustro, Lustro 3D), - polecenia zmieniające wielkość obiektów rysunkowych (Skala, Rozciągnij, Wydłuż, Utnij, Przedłuż), 36

37 - polecenia zmieniające struktury obiektów rysunkowych (Przerwij, Fazuj, Zaokrągl, Rozbij), - polecenia usuwające obiekty rysunkowe (Wymaż, Delete). Poniżej zestawiono ikony przypisane poszczególnym poleceniom edycyjnym, podano nazwy tych poleceń oraz warunki ich realizacji. Polecenia zmieniające położenia obiektów rysunkowych Polecenie Przesuń umożliwia dokonanie translacji wyróżnionego obiektu rysunkowego. Efektywna realizacja polecenia wymaga ustalenia początku i końca wektora translacji. Punkty te definiuje się wpisując z klawiatury ich współrzędne względnie wskazując każdy z nich kursorem graficznym. Zatwierdzenie każdej z wprowadzonych danych uzyskuje się, jak zwykle, poprzez kliknięcie prawym przyciskiem myszy, lub przez naciśnięcie klawisza Enter. Po dokonaniu przesunięcia program wyświetla obiekt rysunkowy tylko w jego nowej pozycji. Polecenie Odsuń powoduje tzw. kopiowanie równoległe obiektu rysunkowego. Kopiowanie takie polega na przesunięciu równoległym obiektu z pozostawieniem jego przedstawienia graficznego w pozycji wyjściowej. Odsuwać można takie obiekty rysunkowe, jak łuki, okręgi, elipsy, odcinki, splajny, płaskie polilinie, proste i półproste. Po wywołaniu polecenia program wyświetla w obszarze dialogowym zapytanie o odległość odsunięcia (należy wpisać z klawiatury odległość w jakiej ma być umieszczona kopia względem oryginału. Można również wskazać dwa punkty na ekranie, których odległość jest równa odległości odsunięcia, przy czym w tym przypadku należy dodatkowo ustalić po której stronie oryginału ma być umieszczona kopia) lub żąda określenia punktu (przez wskazanie za pomocą kursora graficznego, albo poprzez podanie współrzędnych wyróżnionego punktu), przez który powinien przechodzić obiekt po odsunięciu. Polecenie Obrót umożliwia dokonanie obrotu wyróżnionych obiektów rysunkowych wokół osi równoległej do osi z aktualnego układu LUW. Po wywołaniu polecenia i wybraniu obracanych obiektów, program pyta o punkt w płaszczyźnie xy zwany punktem bazowym, a będący środkiem obrotu oraz o informacje identyfikujące kąt obrotu. Informacje te można podać w formie: - miary kąta wpisanej z klawiatury lub określonej przez miarę kąta obrotu kursora graficznego wokół punktu bazowego (obrót w lewo jest obrotem o kąt o mierze dodatniej, obrót w prawo - obrotem o kąt o mierze ujemnej), - tzw. odniesienia, w którym miara kata obrotu równa jest mierze kąta dwóch półprostych określonych przez punkt bazowy i dwa wyróżnione przez użytkownika punkty płaszczyzny xy. Podobnie jak w przypadku polecenia Przesuń, tak i obecnie program wyświetla jedynie przedstawienie obiektu rysunkowego po jego obrocie. Uwaga: Obrotów obiektów wokół prostych nierównoległych do osi z dokonuje się za pomocą opcji Obrót 3D polecenia OPERACJE 3D zawartego w rozwinięciu pozycji ZMIANA menu górnego. Po wywołaniu tej opcji i wybraniu obracanych obiektów rysunkowych należy określić położenie osi obrotu np. poprzez wskazanie dwóch punktów należących do tej osi, a następnie podać kąt obrotu. Obrót o kąt o mierze dodatniej jest obrotem w prawo, przy obserwacji od punktu wcześniej wskazanego na osi obrotu, w kierunku punktu wskazanego później. 37

38 Polecenia kopiujące obiekty rysunkowe Polecenie Kopiuj pozwala tworzyć kopie istniejących obiektów. Realizacja tego polecenia jest analogiczna do realizacji polecenia Przesuń. Różny jest tylko efekt końcowy, ponieważ polecenie Kopiuj pozostawia bez zmiany obiekt kopiowany tworząc w nowym położeniu obiekt przystający do obiektu kopiowanego. Ponadto polecenie Kopiuj daje możliwość wielokrotnego kopiowania wybranych obiektów po wybraniu opcji Wiele i wskazaniu potrzebnej liczby końców wektorów translacji przekształcających oryginał w kopie. Zakończenie kopiowania następuje po naciśnięciu klawisz Enter lub prawego przycisku myszy. Polecenie Szyk kopiuje wskazane obiekty rysunkowe w określonej przez użytkownika liczbie ustawiając tworzone kopie w tablicę prostokątną lub kołową. Po wprowadzeniu polecenia na ekranie pojawia się okno dialogowe (rys.3.50), w którym należy wybrać rodzaj szyku i ustawić poszczególne jego parametry. rys Parametrami szyku są: - w przypadku szyku prostokątnego - liczba wierszy, liczba kolumn, odległość między wierszami, odległość między kolumnami, przy czym wiersze mają kierunek osi x, zaś kolumny kierunek osi y bieżącego układu LUW, - w przypadku szyku kołowego - środek tablicy, liczba obiektów, które należy umieścić na określonym łuku okręgu, miara kąta środkowego łuku (dla okręgu 360 o ). Ponadto program wymaga ustalenia, czy tworzone kopie powinny być obracane do położenia promieniowego. Uwaga: Program stawia dodatkowo do dyspozycji użytkownika opcję Szyk 3D polecenia OPERACJE 3D należącego do rozwinięcia pozycji ZMIANA menu górnego. Polecenie to prowadzi do skopiowania wyróżnionych obiektów rysunkowych i ustawienia ich w prostopadłościennym szyku o ustalonej przez użytkownika liczbie i wzajemnych oddaleniach wierszy, kolumn i poziomów (wiersze, kolumny i poziomy rozciągają się odpowiednio w kierunkach osi x, y i z aktualnego układu LUW). 38

39 Polecenie Lustro powoduje odbicie utworzenie obrazu wyróżnionych obiektów w prostokątnej symetrii osiowej względem dowolnej osi leżącej w płaszczyźnie xy bieżącego układu współrzędnych LUW. Oś symetrii ustala się poprzez wyróżnienie jej dwóch różnych punktów. Ponadto program stawia pytanie, czy po utworzeniu odbicia lustrzanego odbijane obiekty mają być skasowane, czy nie (przy braku odpowiedzi domyślnie oryginał zostaje zachowany). Uwaga: Tworzenia lustrzanych odbić obiektów rysunkowych względem płaszczyzn dowolnie położonych w przestrzeni dokonuje się w programie za pomocą opcji Lustro 3D polecenia OPERACJE 3D zawartego w rozwinięciu pozycji ZMIANA menu górnego. Realizacja tej opcji, oprócz wyboru obiektów rysunkowych przewidzianych do przekształcenie przez odbicie lustrzane, wymaga określenia płaszczyzny lustra (płaszczyzny symetrii prostokątnej) np. poprzez wskazanie trzech punktów do niej należących. Podobnie jak w przypadku polecenia Lustro program pyta czy usunąć obiekt wyjściowo zadany, czy też nie. Polecenia zmieniające wielkość obiektów rysunkowych Skala to polecenie pozwalające zmniejszać lub zwiększać obiekty rysunkowe równomiernie we wszystkich kierunkach. Przekształcenie takie realizowane jest jako odpowiednia jednokładność o dodatnim współczynniku. Po wywołaniu polecenia i wybraniu obiektów do skalowania program żąda wskazania tzw. punktu bazowego (środek jednokładności), a następnie określenia współczynnika skali: - w postaci liczby nieujemnej wpisywanej z klawiatury i akceptowanej klawiszem Enter lub prawym przyciskiem myszy, - po wybraniu opcji Odniesienie, przez podanie dowolnej wielkości liniowej w oryginale i po przeskalowaniu. Polecenie Rozciągnij prowadzi do zmiany rozmiarów obiektów rysunkowych tylko w jednym wybranym przez użytkownika kierunku. Za pomocą tego polecenia można zmieniać odpowiednie wymiary wszystkich obiektów rysunkowych za wyjątkiem regionów i brył. Po wywołaniu polecenia należy wybrać obiekt lub grupę obiektów do rozciągnięcia, a następnie określić wektor o jaki mają być one rozciągnięte, wskazując jego punkt początkowy i końcowy. Wydłuż - to polecenie, które przedłuża lub skraca istniejące rysunkowe obiekty liniowe ( odcinki, polilinie, łuki, półproste) tak, by kończyły się one dokładnie na innych obiektach liniowych. Po wprowadzeniu polecenia należy w pierwszej kolejności wskazać obiekty stanowiące granice wydłużenia lub skrócenia, następnie wybrać obiekty do przedłużenia lub skrócenia. Każdy wydłużany lub skracany obiekt powinien być wskazany indywidualnie. Polecenie Utnij pozwala ucinać liniowe obiekty rysunkowe począwszy od ich punktów wspólnych z obiektami tnącymi lub ich przedłużeniami. Efektywna realizacja tego polecenia jest analogiczna do realizacji polecenia Wydłuż, z tym, że w obiektach ucinanych należy wskazać tę stronę, która ma być ucięta. Za pomocą omawianego polecenia można również wycinać wewnętrzną część rysunkowego obiektu liniowego, powodując tym samym rozpad tego obiektu na dwa odrębne obiekty. Uwaga: Program AUTOCAD zawiera jeszcze jedno polecenie służące do zmiany długości obiektów typu odcinek, łuk, polilinia, splajn itp. Nosi ono nazwę PRZEDŁUŻ i jest dostępne w rozwinięciu pozycji ZMIANA menu górnego. Po wywołaniu polecenia należy najpierw wybrać 39

40 jedną z opcji przedłużania sygnalizowanych w komunikacie wyświetlonym w obszarze dialogowym (rys.3.51). W dalszym ciągu, w zależności od wybranej opcji, określa się wielkość przedłużonego obiektu, a na końcu wybiera obiekt lub obiekty do przedłużenia. Rys Polecenie pozwala na określenie całkowitej długości obiektu przedłużonego, procentowego stosunku długości po i przed przedłużeniem, podania przyrostu długości liczbowo lub wskazania przyrostu długości za pomocą myszy. Polecenie Przedłuż faktycznie można stosować zarówno do przedłużania jak i skracania obiektów liniowych. Przyrost lub ubytek długości następuje na końcu obiektu bliższym punktowi wskazanemu przez celownik. Po jednorazowym określeniu wielkości przedłużenia można zmienić kolejno długość wielu obiektów. Polecenia zmieniające struktury obiektów rysunkowych Polecenie Przerwij daje możliwość wycięcia i odrzucenia części liniowego obiektu rysunkowego. Po wywołaniu polecenia wskazuje się standartowo pierwszy punkt wycinanej części obiektu, co jest równoznaczne ze wskazaniem obiektu przerywanego. Z kolei należy wskazać drugi punkt wydzielający część wycinaną. W przypadku zamkniętego, rysunkowego obiektu liniowego (okrąg elipsa, wielokąt, itp.) wycinana część jest wyróżniana od punktu pierwszego do drugiego przy obiegu w lewo. Polecenie Fazuj prowadzi do połączenia: - dwóch przecinających się linii (prostych, odcinków, łuków) odcinkiem, którego końce odsunięte są od punktu przecięcia wyróżnionych linii o ustaloną przez użytkownika odległość, - dwóch przecinających się powierzchni (walcowych lub wielościennych) pasmen płaszczyzny, którego proste brzegowe odsunięte są od linii przecięcia się wyróżnionych powierzchni łączonych o ustaloną przez użytkownika odległość. Wielkość odsunięcia nazywa się fazą. W rysunkach AUTOCAD fazować można naroża linii łamanych i wielokątów (tworzonych za pomocą poleceń Prostokąt i Wielokąt) oraz krawędzie brył. Po wywołaniu polecenia Fazuj w obszarze dialogowym program wyświetla propozycje standardowych wielkości faz, które można zaakceptować i bezpośrednio wskazać obiekty do fazowania. W innym rozwiązaniu, można wybrać opcję Długość, podać własne długości faz, a dopiero potem wybrać obiekty do fazowania. Uwaga: Program przechowuje ostatnio określone wielkości faz w pamięci i wyświetla je po ponownym wywołaniu polecenia Fazuj. Polecenie Zaokrągl służy do połączenia: - dwóch przecinających się linii łukiem okręgu o zadanej długości promienia stycznego do łączonych linii, - dwóch przecinających się powierzchni pasmem obrotowej powierzchni walcowej, o zadanej długości promienie przekroju poprzecznego, stycznej liniowo z łączonymi powierzchniami. 40

41 Zaokrągleniu można podać naroża łamanych, wierzchołki wielokątów, miejsca przecięcia się par splajnów, okręgów, elips i łuków, a wśród obiektów trójwymiarowych okolice krawędzi brył. Po wywołaniu polecenia Zaokrągl program wyświetla w linii poleceń obszaru dialogowego standardową długość promienia zaokrąglenia (tzn. promienia łuku okręgu lub przekroju poprzecznego pasma obrotowej powierzchni walcowej realizujących zaokrąglenie), którą można zaakceptować i bezpośrednio wskazać obiekty do zaokrąglenia. Można również wybierając opcję Promień podać własną długość, promienia zaokrąglenia i w dalszym ciągu wskazać wybrane obiekty. Uwaga: Ostatnią długość promienia zaokrąglenia program przechowuje w pamięci i wyświetla po kolejnym uaktywnieniu polecenia Zaokrągl. Polecenie Rozbij rozbija złożone modele obiektów technicznych na elementarne obiekty rysunkowe. Rozbić można polilinie, oznaczenia graficzne wymiarów, regiony, paragrafy tekstowe, bryły, siatki oraz obrazy dowolnych figur otrzymane za pomocą polecenia Kopiuj. Po uaktywnieniu polecenia należy jak zwykle wskazać figury do rozłożenia na elementy elementarne, co powoduje automatycznie realizację polecenia. Polecenia usuwające obiekty rysunkowe Podstawowym zestawem działań prowadzących do usunięcia obiektów rysunkowych jest: - wybranie obiektów do usunięcia sposobem opisanym w podpunkcie niniejszego skryptu przy zastosowaniu standardowego kursora graficznego i bez akceptacji dokonanego wyboru lewym przyciskiem myszy czy klawiszem Enter (dokonanie wyboru manifestuje się formalną zmianą przedstawienia graficznego wybranych obiektów na rys dotyczy to przedstawienia prostokąta), - naciśnięcie klawisza Delete, wybrane obiekty rysunkowe znikają z obszaru rysunku. Rys Polecenie Wymaż prowadzi również do usunięcia wybranych obiektów rysunkowych.. Po wprowadzeniu polecenia należy wybrać obiekty do usunięcia. Po zatwierdzeniu wyboru wskazane obiekty rysunkowe znikają z obszaru rysunku. Uwaga: W programie AUTOCAD istnieją również obiekty niegraficzne takie jak np. warstwy rysunkowe, style tekstu, style wymiarowania itp. Usunięcia tych obiektów z pliku rysunkowego dokonuje się za pomocą opcji Usuń polecenia NARZĘDZIA RYSUNKOWE zawartego w rozwinięciu pozycji PLIK menu górnego. Uaktywnienie opcji powoduje wyświetlenie listy obiektów (rys.3.53.), w której można wskazać obiekty do usunięcia. Nie można usunąć obiektu, do którego istnieją w procedurze tworzenia zapisu graficznego konkretne 41

42 odwołania. Np. polecenie Usuń nie zlikwiduje warstwy rysunkowej, w której znajdują się jakieś obiekty rysunkowe. Rys SPOSOBY PRZEDSTAWIANIA OBIEKTÓW TRÓJWYMIAROWYCH Graficzny zapis rzutów widoków modeli geometrycznych projektowanych obiektów technicznych. Działając w przestrzeni modelu, użytkownik jest w stanie sporządzać rzuty prostokątne modeli geometrycznych projektowanych obiektów technicznych wyróżniając w przestrzeni dowolne kierunki rzutowania. Poleceniami, które pozwalają na realizację zapisów graficznych tego rodzaju rzutów są opcje polecenia WIDOK 3D zawartego w rozwinięciu pozycji WIDOK menu górnego (rys.3.54). Rys

43 Najpopularniejszy układ rzutów, zalecany również przez normy rysunku technicznego oraz odpowiadający założeniom metody Monge a, uzyskuje się zakładając kierunki rzutowania jako kierunki osi globalnego układu współrzędnych. Taki zestaw rzutów jest szczególnie reprezentatywny dla zapisu modeli, których zasadnicze krawędzie (albo kierunki zasadniczych wymiarów liniowych) są równoległe do osi układu GUW. Rzutowania w kierunkach nie prostopadłych do żadnej z osi układu GUW prowadza do zapisów modeli w tzw. rzutach aksonometrycznych. W programie AUTOCAD możliwe jest też generowanie rzutów perspektywicznych, jednak zagadnienie to nie jest objęte rozważaniami niniejszego rozdziału. Rzuty - widoki Monge'a generowane przy założeniu kierunków rzutowań zgodnych z kierunkami osi układu GUW otrzymuje się zazwyczaj stosując opcje Góra, Dół, Lewo, Prawo, Przód i Tył polecenia WIDOK 3D. Kierunkowe aparatów rzutowań wykorzystywanych w poszczególnych opcjach mają następujące zwroty: Góra - przeciwny do zwrotu osi z, Dół - zgodny ze zwrotem osi z, Lewo - zgodny ze zwrotem osi x, Prawo - przeciwny do zwrotu osi x, Przód - zgodny ze zwrotem osi y, Tył - przeciwny do zwrotu osi y. Jeżeli omawiane rzuty zapisywane są w kilku rzutniach obszaru papieru, to podziałki rysunków tych rzutów są na ogół różne. Dzieje się tak dlatego, ponieważ program wpisuje każdy rzut w odpowiednią rzutnię tak, aby wypełniał ją całkowicie. Ujednolicenie podziałki dla wszystkich zapisów rzutów jest możliwe za pomocą polecenia MV Setup, które należy wpisać z klawiatury. Po ukazaniu się w linii poleceń obszaru dialogowego zestawu możliwych opcji wywołanego polecenia, należy wybrać opcję Skaluj, następnie wskazać rzutnie do skalowania, po czym wybrać opcję Jednolicie i określić liczbę jednostek przestrzeni modelu odpowiadającą jednej jednostce przestrzeni papieru. Opisane działania nie prowadzą na ogół do ustawienia poszczególnych par rzutów w pozycji tzw. rzutów bezpośrednio związanych. Takie rozmieszczenie można uzyskać wyróżniając dodatkowo w poleceniu MV Setup opcję Dopasuj. Efektywna realizacja tej opcji wymaga określenia czy dopasowywane rzuty ułożone są w poziomie czy pionie, oraz wyróżnienia odpowiadających sobie rzutów tzw. punktu bazowego. Inna forma przedstawiania graficznego modeli geometrycznych projektowanych przy wspomaganiu programem AUTOCAD obiektów technicznych, to rzuty aksonometryczne. Można je otrzymać, przy założeniu wykorzystania izometrii prostokątnej, uaktywniając np. jedną z opcji Izometryczny SW, Izometryczny SE, Izometryczny NE i Izometryczny NW polecenia WIDOK 3D należącego do rozwinięcia pozycji WIDOK menu górnego. Rzuty otrzymywane w każdej z tych opcji są widokami "od góry" tzn. że rzuty prostokątne na oś z układu GUW zorientowanych prostych sytuujących, określających kierunki i zwroty obserwacji, są zorientowane przeciwnie do z. Natomiast rzuty prostokątne tych samych prostych sytuujących na płaszczyznę osi x i y układu GUW mogą być sytuowane względem osi x i y na cztery różne sposoby jako pary przeciwnie zorientowanych prostych dwusiecznych kątów osi x i y. Kierunki tych rzutów i ich orientacje są podstawą symbolicznych oznaczeń poszczególnych rzutów aksonometrycznych, które to symbole zostały zapożyczone ze stosowanych w kartografii symboli stron świata. Rzuty izometryczne "od dołu" oraz inne, dowolne rzuty aksonometryczne można realizować wybierając w rozwinięciu polecenia WIDOK 3D opcję Nastawy obserwacji. Opcja ta umożliwia określenie kierunku rzutowania poprzez zadania miar kątów: - rzutu prostokątnego sytuującej na płaszczyznę osi x,y aktualnego układu współrzędnych z osią x tego układu, - prostej sytuującej z płaszczyzną osi x i y osią. Dokonuje się tego korzystając z okna dialogowego Standardowe punkty obserwacji wyświetlanego po uaktywnieniu omawianej opcji (rys.3.55). Wyróżniane miary kątów można wpisać z klawiatury w odpowiednich ramkach okna, albo można je wygenerować przesuwając odpowiednio znaczniki położenia rzutu i oryginału prostej sytuującej na tarczach kątowych okna. 43

44 Rys Innym bardzo ważnym i sprawnym poleceniem pozwalającym poprzez swoje opcje generować różne formy zapisu graficznego projektowanego modelu jest polecenie ORBITA 3D zawarte w rozwinięcie pozycji WIDOK menu górnego. Po wywołaniu tego polecenia, wskazaniu kursorem graficznym wnętrza orbity i kliknięciu prawym przyciskiem myszy wyświetlony zostaje zestaw opcji tego polecenia, które łącznie ze swymi rozwinięciami (na rys pokazano rozwinięcie opcji Widoki standardowe) stawiają do dyspozycji użytkownika bardzo liczne sposoby realizacji zapisów graficznych opartych zarówno na rzutowaniach równoległych jak i środkowych. Zapisy w niektórych sytuacjach można poddawać dynamicznym zmianom odpowiadającym zmieniającym się kierunkom, czy środkom rzutowań.. Rys Jedyną możliwość określenia kierunku rzutowania w odniesieniu do lokalnego układu współrzędnych daje wywołanie opcji Aktualny LUW mieszczącej się we wtórnym rozwinięciu opcji Plan należącej do polecenia WIDOK 3D zawartego w rozwinięciu pozycji WIDOK menu górnego. Opcja ta prowadzi do wygenerowania rzutu na płaszczyznę xy aktualnego układu LUW Linie widoczne i niewidoczne. Wszystkie obiekty trójwymiarowe bezpośrednio po ich utworzeniu przedstawiane są graficznie w tzw. reprezentacji krawędziowej (rys. 3.57a), tj. tak, że rzuty linii widocznych jak i niewidocznych wykreślone są jednakowo. Ukrycie linii niewidocznych w rysunku 44

45 prezentowanym na ekranie (rys.3.57b) jest możliwe za pomocą polecenia UKRYJ zawartego w rozwinięciu pozycji WIDOK menu górnego. a) b) c) Rys Taka eliminacja linii niewidocznych nie zawsze jest zgodna z zaleceniami rysunku technicznego, według których w większości tzw. rysunków miarowych linie niewidoczne powinny być zachowane, a jedynie kreślone linią kreskową. Możliwość dochowania wymienionych zaleceń daje polecenie Profil, które wywołuje się wpisując jego nazwę z klawiatury lub wskazując kursorem komend ikonę Ustawienia profili w pasku narzędzi Bryły ( standardowo jest to ostatnia ikona na pasku) i klikając lewym przyciskiem myszy. Polecenia można użyć, jeżeli istnieje przynajmniej jedna rzutnia w obszarze papieru. Jak zwykle w pierwszej kolejności należy wskazać obiekty do których zastosowane zostanie polecenie Profil. Działanie polecenia polega na utworzeniu przez program dwóch nowych warstw rysunkowych oznaczonych liczbą oraz symbolem: PV - w przypadku warstwy zawierającej linie widoczne, PH - w przypadku warstwy zawierającej linie niewidoczne. Wykreślenie rzutów linii niewidocznych linią kreskową wymaga przypisania warstwie oznaczonej symbolem PH odpowiedniego rodzaju linii. Uwaga: Ponieważ linie umieszczone na warstwach PV i PH są nowo utworzonymi obiektami rysunkowymi, więc w celu pełnej wizualizacji zróżnicowanego zapisu linii widocznych i niewidocznych należy ukryć warstwę zawierającą przedstawiany model przestrzenny (rys.3.57c). Polecenie Profil dokonuje zróżnicowania zapisu linii widocznych i niewidocznych na rzutni aktywnej. W celu uzyskania takiego efektu na wielu rzutniach należy, zmieniając rzutnię aktywną, uruchomić w niej polecenie Profil. Opisane wcześniej polecenie Ukryj nie ukrywa linii niewidocznych z przestrzeni modelu na wydrukach rysunków wykreślanych z poziomu przestrzeni papieru. W celu ominięcia tej niedogodności należy w ostatecznym zapisie wyłączyć, utworzone za pomocą polecenia Profil, warstwy o symbolu PH Przekroje Tworzenie przekrojów zgodnych z wymaganiami norm rysunku technicznego, tzn. zapisów graficznych części modelu geometrycznego projektowanego obiektu położonych w oraz za płaszczyzną sieczną, jest możliwe przy zastosowaniu następujących poleceń dostępnych w programie AUTOCAD. 45

46 1 O Polecenie Płat, omówione w podpunkcie i zrealizowane przy wyróżnieniu płaszczyzny siecznej ϕ równoległej do rzutni rzutowania prowadzącego do zapisu części rozważanego modelu obiektu złożonej z punktów należących do wskazanej półprzestrzeni o brzegu ϕ, daje w efekcie przedstawienie przekroju modelu płaszczyzną ϕ. Przykład wyglądu modelu i jego części zapisywanej jako przekrój płaszczyzną prostopadła do osi y aktualnego układu współrzędnych pokazuje rys Rys o Uaktywnienie odpowiedniej opcji polecenia ORBITA 3D zawartego w rozwinięciu pozycji WIDOK menu górnego pozwala na niezbędne w generowaniu przekroju odrzucenie części figury leżącej przed płaszczyzną sieczną. Wspomniana opcja nosi nazwę Więcej, a jej wywołanie powoduje wyświetlenie zestawu możliwych operacji, w którym należy zaakceptować zadziałanie o nazwie Dopasuj płaszczyzny tnące. Skutkuje to wyświetleniem okna dialogowego, w którym dokonuje się wyboru właściwości płaszczyzn cięcia. Program udostępnia możliwość ustalenia dwu płaszczyzn tnących: przedniej i tylnej, dzięki czemu można spowodować odrzucenie części figury położonej przed lub za płaszczyzną cięcia. W programie AUTOCAD funkcjonuje jeszcze jedno polecenie związane z zagadnieniem przekrojów. Chodzi mianowicie o opcję Przekrój polecenia BRYŁY należącego do rozwinięcia pozycji RYSUJ menu górnego. Opcja ta pozwala utworzyć w aktualnej warstwie rysunkowej region, będący iloczynem zadanej płaszczyzny siecznej ze wskazanym modelem bryłowym zaprojektowanego obiektu. Region taki w teorii odwzorowań nosi nazwę figury przekroju. Przykładowy rezultat działania polecenia Przekrój przedstawiono na rysunku Rys

47 3.9. WYMIAROWANIE RYSUNKÓW. Program AUTOCAD umożliwia półautomatyczne wymiarowanie rysunków. Użytkownik musi we własnym zakresie wskazać wielkości podlegające wymiarowaniu, natomiast program samodzielnie wrysowuje, na aktualnej warstwie rysunkowej i w aktualnej przestrzeni, wszystkie niezbędne elementy wymiaru rysunkowego oraz wylicza wartość liczby wymiarowej. Wymiary rysunkowe AUTOCAD-a można podzielić na trzy zasadnicze typy: wymiary liniowe, kątowe oraz wymiary promieni i średnic. Wszystkie polecenia dotyczące wymiarowania znajdują się w rozwinięciu pozycji WYMIARY menu górnego (rys.3.60). Można je także wywoływać za pośrednictwem odpowiednich ikon paska narzędzi Wymiary (rys.3.61). Zapis wykreślny wymiaru rysunkowego jest traktowany jako jeden obiekt rysunkowy. Ingerencja w poszczególne elementy tego zapisu wymaga tzw. rozbicie zapisu za pomocą wcześniej sygnalizowanego polecenia ROZBIJ (zawartego w rozwinięciu pozycji ZMIANY menu górnego). Wymiar liniowy pozwala zapisać odległość pomiędzy dwoma wskazanymi punktami. Podstawowe polecenia generujące odpowiednie wymiary liniowe noszą nazwy LINIOWY oraz NORMALNY. Różnica pomiędzy poleceniami LINIOWY i NORMALNY polega na tym, że: - polecenie LINIOWY prowadzi do zapisu składowej poziomej lub pionowej wymiarowanej długości odcinka, przy czy składowe te są równoległe do osi x względnie y aktualnego układu współrzędnych, - polecenie NORMALNY generuje wymiar rysunkowy odległości wskazanych punktów, prowadząc linię wymiarową równolegle do wymiarowanego odcinka. Po wywołaniu polecenia LINIOWY lub NORMALNY należy wskazać na rysunku kolejno: początek pierwszej pomocniczej linii wymiarowej, początek drugiej pomocniczej linii wymiarowej, położenie linii Rys wymiarowej. Elementy wygenerowanego wymiaru rysunkowego mają właściwości określone w aktualnym stylu wymiarowania, a wartość liczby wymiarowej jest iloczynem wymiarowanej długości wyrażonej w jednostkach rysunkowy i współczynnika skali przyjętego w stylu wymiarowania. Użytkownik może z klawiatury wpisać w miejsce liczby wymiarowej określoną przez siebie liczbę lub zupełnie dowolny tekst, o ile wcześniej wyróżni opcję Tekst w komunikacie pojawiającym się wraz Rys z zapytaniem o położenie linii wymiarowej w linii poleceń obszaru dialogowego ( rys.3.62). Rys.3.62 Poleceniem służącym do wprowadzania do rysunku wymiarów kątowych jest polecenie KĄTOWY. Wymiary rysunkowe generowane za pomocą tego polecenia mogą określać miarę kąta pomiędzy dwoma przecinającymi się odcinkami, w tym między wyróżnionymi promieniami okręgu, albo pomiędzy dwoma półprostymi wyznaczonymi przez wspólny początek (wierzchołek kąta) i przez dwa punkty należące odpowiednio do wyróżnianych półprostych. Po 47

48 wywołaniu polecenia program, w komunikacie wyświetlonym w obszarze dialogowym rys żąda wskazania odcinków zawartych w ramionach kąta, wybrania okrąg, łuk okręgu ewentualnie ustalenia wierzchołka kąta. Kąt między półprostymi określonymi trzema niewspółliniowymi punktami można zwymiarować naciskając klawisz Enter, a następnie wskazując kolejno wierzchołek kąta oraz po jednym punkcie na każdym z ramion kąta. W przypadku wybrania łuku okręgu program określa rozwartość kątową łuku, zaś w przypadku wybrania okręgu - rozwartość Rys łuku rozpiętego pomiędzy punktem wskazującym wybór okręgu a drugim punktem okręgu, o określenie którego program prosi. Oprócz w/w uniwersalnych poleceń dotyczących wymiarów liniowych i kątowych program AUTOCAD zawiera jeszcze dwa dodatkowe BAZA i SZEREGOWY, użyteczne w wymiarowaniu odpowiednio od wspólnej bazy lub w formie szeregów wymiarowych. Chcąc skorzystać z któregoś z tych poleceń należy pierwszy z wymiarów ustalanych od wspólnej bazy albo zestawianych w szereg wymiarowy utworzyć za pomocą poleceń LINIOWY, NORMALNY lub KĄTOWY. Po wykonaniu tego działania wywołanie polecenia: - BAZA, powoduje, że program uznaje pierwszą z linii pomocniczych ustalonego wymiaru za wspólną bazę, tzn. za pierwszą pomocniczą linię wymiarową wszystkich pozostałych zapisywanych wymiarów. Dla jednoznacznego określenia każdego z tych wymiarów program wymaga jedynie wskazania punktu początkowego drugiej pomocniczej linii wymiarowej tego wymiaru. - SZEREGOWY skutkuje przyjęciem przez program drugiej pomocniczej linii wymiarowej wcześniej zapisanego wymiaru za pierwszą pomocniczą linię wymiarową kolejnego wymiaru w szeregu. Efektywny zapis tego wymiaru wymaga określenia położenia jego drugiej pomocniczej linii wymiarowej. Długość promienia okręgu wymiaruje się uaktywniając polecenie PROMIEŃ. Jego realizacja wymaga wskazania okręgu lub łuku okręgu do zwymiarowania, a następnie ustalenia za pomocą myszy położenie oraz długości linii wymiarowej. Zapisu wymiaru rysunkowego średnicy okręgu lub jego łuku dokonuje się korzystając z polecenia ŚREDNICA. Żądania stawiane przez program są tutaj analogiczne do wymagań w przypadku wymiarowania długości promienia. Sposób określania przez program wartości liczbowej miary kąta, długości promienia i średnicy oraz sposób postępowania w razie konieczności wpisania ustalonej przez użytkownika liczby wymiarowej jest identyczny jak w przypadku wymiarów liniowych. W programie AutoCAD 2002 wymiary rysunkowe generowane przez program są zespolone z wymiarowanymi modelami projektowanych obiektów technicznych. Konsekwencją tego jest automatyczne dostosowywanie utworzonych zestawów wymiarów do zmian dokonanych w wymiarowanych modelach. Osiąga się to wywołując polecenie PONOWNE ZESPOLENIE WYMIARÓW OPISY NA RYSUNKACH Samodzielne teksty umieszczane są na zapisach graficznych generowanych przy pomocy programu AUTOCAD za pomocą polecenia TEKST dostępnego w rozwinięciu pozycji RYSUJ menu górnego względnie uaktywnianego za pośrednictwem ikony Tekst w pasku narzędzi Rysuj (rys.3.64). 48

49 Polecenie posiada dwie opcje: Wiele wierszy... i Jeden wiersz. Po wywołaniu opcji Wiele wierszy... należy określić położenie tekstu na Rys.3.64 rysunku poprzez zakreślenie kursorem graficznym odpowiedniego okna, a następnie w wyświetlonym oknie dialogowym (rys.3.65), wpisać tekst. Właściwości edytora są określone przez wcześniej zdefiniowany styl tekstu, przy czym można dokonać doraźnej korekty tych właściwości posługując się dostępnymi w oknie dialogowym ramkami zmian parametrów tekstu. Wybór odpowiedniej opcji w oknie dialogowym (trzecia ramka od góry po prawej stronie okna) umożliwia również wczytanie tekstu z dowolnego pliku tekstowego znajdującego się w pamięci komputera. Rys W drugiej z możliwych opcji polecenia TEKST, noszącej nazwę Jeden wiersz należy wskazać kursorem graficznym miejsce rozpoczęcia wpisywania tekstu, określić kąt pochylenia tekstu a następnie wprowadzić tekst z klawiatury. Właściwości edytora wpisywanego tekstu są zgodne z określonymi wcześniej w tzw. stylu tekstu. Pierwsze naciśnięcie klawisza Enter po wpisaniu tekstu przenosi kursor tekstowy do następnego wiersza, pozwalając na kontynuację wpisywania tekstu. Drugie naciśnięcie klawisza Enter kończy realizację polecenia TEKST DRUKOWANIE RYSUNKÓW Zapisy graficzne przygotowane przy pomocy programu AUTOCAD wykreśla się używając odpowiednich urządzeń drukujących, nazywanych przez program ploterami, wymagających uprzedniego skonfigurowania z programem. Jeżeli komputer służący do opracowania przedstawienia graficznego nie jest połączony z ploterem, na którym rysunek ma być wydrukowany, to rysunek można wykreślić do pliku, a następnie przenieść plik na komputer wyposażony w stosowny ploter i tam go wydrukować. Komputer, na którym rysunek jest drukowany z pliku, nie musi mieć zainstalowany programu AUTOCAD. Drukowanie - kreślenia rysunku wykonuje się efektywnie za pomocą polecenia DRUKUJ dostępnego: - z rozwinięcia pozycji PLIK menu górnego, - za pośrednictwem ikony Drukuj (rys.3.66) zawartej w oknie narzędziowym STANDARD belki narzędziowej, - z klawiatury przez wciśnięcie klawiszy Ctrl i P. Po wywołaniu polecenia na ekranie pojawia się okno dialogowe Drukuj z dwoma zakładkami: Urządzenie drukujące (rys.3.67a) oraz Ustawienia wydruku (rys.3.67b), które mają analogiczną strukturę jak zakładki okna Ustawienia strony pokazane na rys.3.12a,b. W tym oknie powtórzone zostają wszystkie ustawienia jakich dokonano Rys.3.66 w trakcie precyzowania właściwości ustawienia strony omówionych w podpunkcie niniejszego rozdziału. Ustalenia te można obecnie, w razie potrzeby, zmodyfikować bądź wprowadzić nowe. W szczególności ważne jest przypisanie kolorom, rodzajom i grubościom linii generowanym na ekranie, kolorów, rodzajów i grubości 49

50 odpowiedników tych linii na wydruku. Dokonuje się tego poprzez wybór stylu wydruku w zakładce Urządzenie drukujące. Cechy stylów wydruku można edytować w oknie dialogowym Edytor tablicy stylów wydruku (rys. 3.68), które pojawia się po naciśnięciu przycisku Edycja. a) b) Rys Kolejnym istotnym działaniem przygotowującym efektywną realizację wydruku jest określenie części opracowanego zapisu graficznego przeznaczonej do kreślenia. Częścią tą może być: - fragment rysunku widoczny na ekranie (opcja Ekran), - całość rysunku (opcja Zakres), - dowolnie wskazany przez zaznaczone kursorem graficznym okno fragment rysunku (opcja Okno). Program pozwala również: 50

51 - definiować wymiary arkusza, na którym umieszczony zostanie wydruk (o ile takie działanie umożliwia wybrany uprzednio ploter), - dokonać określenia położenia rysunku na arkuszu (poziome czy pionowe), - usytuować lewy dolny narożnik obszaru wydruku względem analogicznego narożnika arkusza, - ustalić zależność pomiędzy jednostkami rysunkowymi a milimetrami wydruku, czego dokonuje się przez podanie stosunku liczbowego lub zaznaczając opcję Dopasuj, dzięki której wybrany obszar wydruku zostaje dopasowany do całego arkusza rysunkowego. Wszystkich wymienionych ustawień dokonuje się w zakładce Ustawienia wydruku okna dialogowego Drukuj (rys. 3.67b). Rys Po to by uniknąć pomyłek w precyzowaniu właściwości wydruku można przed jego realizacją dokonać podglądu przyszłych efektów drukowania. Uzyskuje się to za pomocą przycisku Pełny podgląd lub Częściowy podgląd w zakładce Ustawienia wydruku. Wybór opcji Częściowy podgląd umożliwia jedynie porównanie wzajemnego usytuowania arkusza papieru i efektywnego obszaru wydruku (rys.3.69a). Opcja Pełny podgląd daje możliwość zobaczenia kompletnego wydruku zapisu graficznego na wybranym arkuszu papieru (rys.3.59b). 51