Bezpieczny handel ze Wschodem - fakt czy mit?

Transkrypt

1 Bezpieczny handel ze Wschodem - fakt czy mit? Sąsiednie kraje wschodnie stanowiły do niedawna jedne z najatrakcyjniejszych rynków dla polskich eksporterów. Pomimo wysokiego ryzyka politycznego, okresowo występujących ograniczeń celnych, walutowych i uciążliwych procedur prawno-sądowych eksport na te rynki od lat dawał polskim przedsiębiorcom szansę na wysoką marżę handlową i znaczną dynamikę sprzedaży z uwagi na niemal nienasycony popyt wewnętrzny. Wszystkie te korzyści z nawiązką rekompensowały większości przedsiębiorców zarówno podwyższone ryzyko, jak i notowane od czasu do czasu straty wynikające z kontaktów z nierzetelnymi kontrahentami. U schyłku 2008 roku sytuacja uległa jednak pogorszeniu. Drastyczne spadki cen surowców, światowy spadek popytu na stal, kryzys na międzynarodowych rynkach finansowych spowodowały potężne osłabienie walut lokalnych, zmusiły rządy do udzielenia własnym systemom bankowym potężnego wsparcia oraz intensywnego poszukiwania pomocy z zewnątrz. Na skutki tak poważnej sytuacji polscy eksporterzy nie musieli długo czekać - zaczęli notować wyraźny spadek zamówień od kontrahentów zza wschodniej granicy, dodatkowo z coraz większym trudem egzekwowali płatności za wcześniej zrealizowane dostawy. W 2009 roku zarówno liczba, jak i łączna wartość przeterminowanych należności wzrosła kilkukrotnie. W pierwszych miesiącach 2010 r. obserwujemy jednak pewne uspokojenie - mimo że łączna wartość należności regulowanych z opóźnieniem nie zaczęła spadać, to przynajmniej ich liczba nie rośnie tak lawinowo, jak na przełomie 2008 i 2009 roku. Może to świadczyć o pierwszych sygnałach stabilizacji. Z pewnością zanim ona nastąpi, czeka nas jeszcze przynajmniej kilka trudnych miesięcy. Z Polisą na Wschód się opłaca W strategii działań sprzedażowych na Wschód firmy powinny uwzględniać instrumenty zabezpieczenia transakcji handlowych, zwłaszcza te ze wsparciem Skarbu Państwa, chroniące należności zarówno przed ryzykiem związanym z wypłacalnością kontrahenta (ryzyko handlowe), jak i ryzykiem ze strony kraju realizacji eksportu (ryzykiem politycznym). Do ochrony transakcji eksportowych z odroczonym terminem płatności z partnerami zza wschodniej granicy służy Polisa na Wschód (inaczej gwarantowane przez Skarb Państwa ubezpieczenia kontraktów eksportowych, kredyt krótkoterminowy poniżej 2 lat, ryzyko nierynkowe) oferowana przez Korporację Ubezpieczeń Kredytów Eksportowych Spółka Akcyjna (KUKE SA). Pozwala ona ubezpieczyć należności od kontrahentów z 32 krajów podwyższonego ryzyka politycznego, w tym m.in. Rosji, Ukrainy, Białorusi i Kazachstanu.

2 Istota jej działania to maksymalna ochrona ubezpieczeniowa zapewniająca wypłatę odszkodowania w razie braku płatności ze strony dłużnika zarówno z powodu jego problemów płatniczych, jak i ograniczeń związanych z decyzjami kraju realizacji eksportu czy wystąpieniem czynników siły wyższej (wojny, kataklizmy itp.). W ten sposób przy niewielkiej opłacie przedsiębiorca otrzymuje pakiet usług, w tym przede wszystkim: sprawdzenie sytuacji płatniczej każdego kontrahenta oraz nieprzerwane jej monitorowanie podczas trwania ubezpieczenia (działania zapobiegające współpracy z kontrahentami nierzetelnymi, podczas której prawdopodobieństwo nieotrzymania zapłaty za towar lub usługę jest wyjątkowo wysokie), w razie opóźnień w płatności windykację ubezpieczonych należności (brak konieczności ponoszenia dodatkowych kosztów z tym związanych), w przypadku nieskutecznej windykacji wypłatę odszkodowania, która zapewnia utrzymanie płynności przedsiębiorstwa. Należy jednak pamiętać, że wsparcie Skarbu Państwa w ubezpieczeniach eksportowych na Wschód dotyczy tylko eksportu towarów i usług polskiego pochodzenia zgodnie z rozporządzeniem Ministra Gospodarki z r. (DzU nr 101, poz. 1097). Dodatkowo dla wszystkich przedsiębiorców poszukujących finansowania swojej działalności ważną informacją jest to, że polisy KUKE SA są chętnie akceptowane przez polskie banki i instytucje finansowe jako zabezpieczenie kredytu bankowego czy innej formy finansowania, np. faktoringu. Ile kosztuje ubezpieczenie transakcji na Wschód? Koszt ubezpieczenia zależy od kraju transakcji, terminu odroczenia płatności oraz przedstawionych zabezpieczeń. Walorem jest opłata uiszczana co miesiąc na podstawie faktycznie zrealizowanego i zgłoszonego do ubezpieczenia obrotu z kontrahentami objętymi umową. Poniżej kilka przykładów kalkulacji składki dotyczącej ubezpieczenia kredytu kupieckiego w transakcjach z kontrahentami ze Wschodu (polisa obrotowa z dwiema opcjami - bez zabezpieczeń i z zabezpieczeniem w postaci gwarancji bankowej). Kraj eksportu Rosja Termin płatności 66 dni Wartość obrotu dol. Składka do zapłacenia 1092,35 zł 936,72 zł Kraj eksportu Białoruś Termin płatności 50 dni Wartość obrotu dol. Składka do zapłacenia 2501,75 zł 2213,53 zł Kraj eksportu Ukraina Termin płatności 60 dni Wartość obrotu USD

3 Składka do zapłacenia 2501,75 zł 2213,53 zł Kraj eksportu Kazachstan Termin płatności 78 dni Wartość obrotu USD Składka do zapłacenia 1547,74 zł 1377,69 zł Komentarz: w tabeli przyjęto parametry uśrednione zgodnie z analizą danych ubezpieczeniowych KUKE SA, do wyliczeń zastosowano kurs średni NBP z dnia r. - 2,8822 zł Składka ubezpieczeniowa jest jedyną opłatą ponoszoną przez przedsiębiorców, którzy zdecydują się skorzystać z Polisy na Wschód. Ocena ryzyka kontrahentów, monitorowanie ich sytuacji płatniczej podczas trwania umowy oraz windykacja ubezpieczonych należności dokonywane są bezpłatnie. Walorem polisy jest również wyjątkowo niski, bo tylko 5-procentowy udział własny ubezpieczającego w kwocie wypłaconego odszkodowania (kwota należnego odszkodowania pomniejszana jest o udział własny ubezpieczającego). Aby jednak polisa mogła funkcjonować właściwie i spełniać swoją rolę pełnej ochrony należności, przedsiębiorca powinien pamiętać o warunkach umowy, których zobowiązany jest dotrzymać. Najważniejsze z nich to: cykliczne zgłaszanie do ubezpieczenia realizowanych transakcji z kontrahentami objętymi ubezpieczeniem, posiadanie prawidłowej dokumentacji handlowej (szczególnie ważne w przypadku eksportu towarów lub usług), w razie braku płatności w terminie zgłaszanie tego faktu ubezpieczycielowi w przewidzianych w polisie terminach wraz ze składaniem stosownej dokumentacji potwierdzającej realizację sprzedaży itp. Aby zatem ubezpieczenie mogło skutecznie chronić należności przedsiębiorcy, bardzo ważna jest znajomość warunków ubezpieczenia. Procedura ubezpieczenia jest prosta Do zawarcia umowy ubezpieczenia należności od partnerów ze Wschodu wymagane jest wypełnienie i złożenie formularza wniosku o ubezpieczenie. Obok danych dotyczących eksportera, struktury jego sprzedaży oraz należności przedsiębiorca wskazuje w nim kontrahentów, których zobowiązania chciałby ubezpieczyć. Na tej podstawie KUKE SA dokonuje oceny ryzyka i w zależności od sytuacji płatniczej partnerów ustala limity kredytowe, które po zawarciu umowy ubezpieczenia stanowią górną granicę wypłaty ewentualnych odszkodowań. Więcej informacji można znaleźć na stronach

4 Sytuacja gospodarcza w wybranych krajach Ukraina Spośród rynków wschodnich sytuacja na Ukrainie jest najpoważniejsza. Niemal w każdej branży i każdym regionie kraju rośnie liczba firm opóźniających płatności, a przeciętny okres opóźnień wydłuża się z do 90 i więcej dni. Na niestabilną sytuację makroekonomiczną Ukrainy największy wpływ ma spadek PKB o 14% w 2009 r., rozwinięta szara strefa generująca ok. 45% PKB, drastyczne obniżenie rzetelności płatniczej ukraińskich przedsiębiorstw (49% w styczniu 2010 r.), wysokie zagrożenie upadłością, trudności z windykacją długów (13 mln zł w lutym 2010 r.). W związku z tą niezwykle trudną sytuacją Ukraina została zmuszona poszukiwać wsparcia w Międzynarodowym Funduszu Walutowym. Spadek produkcji przemysłowej w ubiegłym roku osiągnął ponad 30% w porównaniu z rokiem poprzednim, rynek sprzedaży hurtowej skurczył się o 11%, a sektor budowlany niemal o 60%. Dodatkowo rok 2009 r. charakteryzuje się poważnym spadkiem eksportu dóbr konsumpcyjnych na Ukrainę. Firmy ukraińskie w okresie wrzesień 2008-luty 2009 miały znaczące trudności z zakupem walut. Wiele banków wystąpiło do firm o natychmiastową spłatę udzielonych kredytów. Dla wielu podmiotów ukraińskich rok 2009 był przełomowy i zadecydował o ich dalszym funkcjonowaniu. Niestety, nie ma dostępu do informacji o liczbie bankructw odnotowanych na Ukrainie. Pomimo trudnej sytuacji gospodarczej w tym kraju korporacja ubezpiecza należności od firm ukraińskich. Do branż o podwyższonym ryzyku należy zaliczyć budownictwo oraz handel materiałami budowlanymi i wyrobami drewnopochodnymi. W 2009 r. KUKE SA odnotowała ponad 100-procentowy wzrost zgłoszeń o opóźnieniach płatniczych od kontrahentów ukraińskich, warto zauważyć, że ok. 60% opóźnień zostało spłaconych (do 2008 r. wskaźnik utrzymywał się na poziomie 80%). Według danych KUKE SA średnie terminy płatności na tym rynku to 60 dni, najkrótszy wynosi 7 dni, a najdłuższy dni. Rosja Ogólną kondycję finansową naszego największego wschodniego sąsiada najbardziej kształtuje sytuacja na rynku ropy naftowej. Dzięki obserwowanemu od lat drastycznemu wzrostowi cen tego surowca (5-krotny wzrost w latach ) Rosja była w stanie spłacić lwią część swojego zadłużenia zagranicznego. Poczyniła ona także poważne inwestycje wewnętrzne i poważnie zwiększyła przychody budżetowe (ropa i gaz odpowiadają za prawie 50% przychodów budżetowych Rosji i ponad połowę dochodów z eksportu). Niezależnie od sytuacji politycznej w Rosji środowisko gospodarcze dla prywatnych przedsiębiorstw w szybkim tempie zmierza ku standardom ogólnoeuropejskim. Podmioty gospodarcze stają się coraz bardziej transparentne, a prowadzenie postępowań sądowych i windykacyjnych, mimo że nadal utrudnione w porównaniu ze standardami w Unii Europejskiej, staje się coraz prostsze. Również morale płatnicze większości przedsiębiorstw można oceniać pozytywnie. Niezależnie od notowanych na rynku rosyjskim pozytywnych zmian polscy eksporterzy, prócz trudności w pozyskaniu wiarygodnych informacji o swoich kontrahentach, do czynników ryzyka powinni zaliczać także silnie rozprzestrzenioną szarą strefę w gospodarce, niejasne źródła finansowania oraz łatwość uniknięcia przez nierzetelnych rosyjskich importerów ewentualnej odpowiedzialności finansowej, powiązanej z brakiem ograniczeń dalszego prowadzenia działalności dla nierzetelnych przedsiębiorców. Globalny kryzys gospodarczy odbił się jednak również na gospodarce rosyjskiej. Na początku 2009 r. rosyjski bank centralny zmuszony był wesprzeć rubla setkami miliardów dolarów, poważnie uszczuplając rezerwy walutowe tego kraju. Ograniczenie popytu na stal spowodowało natomiast zmniejszenie produkcji w wielu zakładach metalurgicznych. Spadła produkcja oraz sprzedaż samochodów osobowych i ciężarowych. Firmy deweloperskie wstrzymały inwestycje i zaprzestały kontynuowania już rozpoczętych,

5 inwestorzy wycofali się z finansowania, uzyskanie kredytu na działalność budowlaną stało się prawie niemożliwe, a ceny kredytów budowlanych wzrosły do poziomu niemal niedostępnego dla rynku. Wzrosła stopa bezrobocia i wyraźnie ograniczył się poziom konsumpcji. Według danych KUKE SA średnie terminy płatności na tym rynku to 66 dni, najkrótszy wynosi 7 dni, a najdłuższy dni. Białoruś Najmniej znana jest sytuacja na Białorusi. Pozostaje ona jedynym krajem z regionu, w którym o kryzysie mówi się najmniej. Być może dlatego, że jako rzeczywiście najbardziej odizolowany od międzynarodowych rynków finansowych najmniej w jego wyniku ucierpiał. Białoruś jest bowiem ostatnią gospodarką europejską nadal sterowaną centralnie. Ten element w szczególności stanowi o ocenie ryzyka tego kraju w oczach towarzystw ubezpieczeniowych. Podstawowym elementem ryzyka w realizowaniu transakcji na Białoruś jest tzw. ryzyko polityczne. Natomiast z analiz KUKE SA i doświadczeń polskich eksporterów z małymi lub średnimi białoruskimi przedsiębiorstwami prywatnymi wynika, że realizacja zobowiązań płatniczych jest zadziwiająco dobra. Białorusini z reguły bardzo rzetelnie podchodzą do kwestii regulowania swoich zobowiązań - nawet jeśli dopuszczają się opóźnień płatniczych, wynika to najczęściej z przejściowych problemów z utrzymaniem płynności finansowej, a nie z niechęci do regulowania zobowiązań. Poważnym problemem wielu białoruskich przedsiębiorców pozostaje ograniczony dostęp do źródeł finansowania, często utrudniający im rozwój na skalę przez nich zamierzoną lub możliwą do osiągnięcia. Pozytywna ocena kraju jest, jak wspomniano, wynikiem izolacji ekonomiczno-politycznej Białorusi. Znaczącym elementem ryzyka jest z kolei silne uzależnienie Białorusi od Rosji, szczególnie w odniesieniu do cen ropy naftowej i gazu ziemnego - Rosja, która całkowicie uzależniła Białoruś od swoich dostaw, może - odpowiednio kształtując ceny tych surowców - znacząco wpływać na kierunki i tempo rozwoju białoruskiej gospodarki. Do czynników ryzyka należy również zaliczyć wysokie ryzyko niewypłacalności związane z nieprzejrzystością rynku, obniżoną płynność państwowego sektora finansowego, dominującą rola państwa w gospodarce (upolitycznienie decyzji), wolne tempo prywatyzacji, mniejsze wydatki inwestycyjne państwa w kontekście wzrostu cen ropy naftowej. Według danych KUKE SA średnie terminy płatności na tym rynku to 50 dni, najkrótszy wynosi 7 dni, a najdłuższy dni. Kazachstan Dzięki znaczącym złożom ropy naftowej i szacowanemu dużemu potencjałowi pokładów jeszcze nieeksploatowanych Kazachstan ma silną pozycję w regionie. Również rozsądna polityka w stosunku do największych partnerów - Rosji, Chin i krajów zachodniej Europy przyczyniła się do szybkiego rozwoju i umocnienia pozycji tego kraju na rynku międzynarodowym. Do negatywnych elementów oceny ryzyka należy zaliczyć nierównomierne zainteresowanie państwa rozwojem wszystkich gałęzi gospodarki (poziom inwestycji w sektorze wydobycia i przesyłu ropy pochłania nadmierne środki z budżetu kosztem ograniczeń w rozwoju pozostałych sektorów gospodarki) oraz wysoki poziom korupcji i biurokrację. Pomimo ww. ograniczeń gospodarka Kazachstanu przed kryzysem rozwijała się szybko - notowano wzrost PKB na poziomie 8,5-10% (w 2009 r. szacuje się wzrost PKB w wysokości ok. 1%). Dynamicznie rozwijało się budownictwo i sprzedaż detaliczna. Globalny kryzys gospodarczy wywarł jednak poważny wpływ na sektor budowlany w Kazachstanie. Banki kazachstańskie są w znaczącej mierze finansowane

6 Powered by TCPDF ( przez zagranicznych inwestorów. Po załamaniu na rynku kredytów hipotecznych w USA również skłonność banków w Kazachstanie do finansowania inwestycji budowlanych drastycznie zmalała. Taka sytuacja skłoniła znaczną liczbę prywatnych przedsiębiorstw do wycofania się z inwestycji, co spowodowało spowolnienie w branży budowlanej. Eksporterzy realizujący transakcje z partnerami z Kazachstanu napotkają na problemy w szczególności z uzyskaniem wiarygodnej, pełnej informacji nt. firm kazachstańskich ze źródeł zewnętrznych - rynek informacji gospodarczej w tym kraju dopiero się rozwija, a przedsiębiorstwa wykazują dużą niechęć do przekazywania danych na swój temat zarówno wywiadowniom gospodarczym, jak i swoim partnerom handlowym. Odzyskiwanie długu od nierzetelnych odbiorców na drodze prawnej również stanowi poważne wyzwanie - jest to zwykle proces długotrwały, w trakcie którego dłużnik może bez problemu całkowicie zakończyć działalność i zniknąć z rynku, nie dając szansy na skuteczną windykację należności. Według danych KUKE SA średnie terminy płatności na tym rynku to 78 dni, najkrótszy wynosi 21 dni, a najdłuższy dni. Agnieszka Żółtowska główny specjalista, KUKE SA Anna Ogrodzka główny specjalista, KUKE SA Aleksandra Gliszczyńska starszy specjalista, KUKE SA Artykuł pochodzi z czerwcowego Biuletynu Euro Info Jeśli widzisz błąd w artykule, prosimy o 'a na adres een (at) parp.gov.pl