CZŁOWIEK - NAJLEPSZA INWESTYCJA EKSPERTYZA ASPEKTY FINANSOWANIA PLACÓWEK SEKTORA POMOCY SPOŁECZNEJ

Transkrypt

1 CZŁOWIEK - NAJLEPSZA INWESTYCJA PROJEKT WSPÓŁFINANSOWANY ZE ŚRODKÓW UNII EUROPEJSKIEJ W RAMACH EUROPEJSKIEGO FUNDUSZU SPOŁECZNEGO PROJEKT: MOJE MIEJSCE NGO EKSPERTYZA ASPEKTY FINANSOWANIA PLACÓWEK SEKTORA POMOCY SPOŁECZNEJ EKSPERTYZĘ SPORZĄDZIŁ Lars Fischer Strona 1 z 29

2 Spis treści 1. Wstęp 2. Główne zasady finansowania z budżetu państwa (przez sektor publiczny) 2.1 Pośrednie finansowanie całkowite (pełne) i dotacja bezpośrednia 2.2 Trójkąt wzajemnych relacji w niemieckim prawie socjalnym 2.3 Rodzaje świadczeń: świadczenia rzeczowe i świadczenia pieniężne 2.4 Świadczenia obowiązkowe i świadczenia fakultatywne 2.5 Uwagi dotyczące dotacji bezpośredniej i pośredniego finansowania całkowitego (pełnego) z perspektywy świadczeniodawcy: wady i zalety 2.6 Przykłady praktyczne 3. Porozumienie wzorcowe (rekomendacja modelowa) 3.1 Postanowienia ogólne 3.2 Umowa o świadczenie usług Grupa docelowa Kryteria zakwalifikowania do grupy docelowej Cele Rodzaj, przedmiot i zakres usługi (świadczenia) Rodzaj usługi Przedmiot usługi Zakres usługi Jakość usługi Jakość infrastruktury materialnej i organizacyjnej Jakość procesu świadczenia usługi Jakość wyniku procesu świadczenia usługi 3.3 Umowa w sprawie refundowania wykonanych usług Treść umowy w sprawie refundowania wykonanych usług Podstawy refundowania wykonanych usług Przykład kalkulacji kosztów godziny specjalistycznej usługi opiekuńczej 3.4 Umowa w sprawie weryfikacji wykonanych usług Kontrola sytuacji ekonomicznej Kontrola jakości 4. Bibliografia Strona 2 z 29

3 1 Wstęp Niniejsza ekspertyza opracowana została w ramach projektu finansowanego ze środków Unii Europejskiej. Projekt nosi nazwę Moje Miejsce NGO. W niniejszym opracowaniu, za pomocą trójkąta wzajemnych relacji w niemieckim prawie socjalnym, scharakteryzowane zostały podstawowe struktury finansowania działalności sektora pomocy społecznej przez państwo. Jednakże podkreślić należy, iż w niektórych obszarach sektora pomocy społecznej w Niemczech zarysowują się tendencje prowadzące do rozerwania pierwotnych relacji w tymże trójkącie na poczet wzmocnienia indywidualnego samostanowienia świadczeniobiorców (osób uprawnionych do uzyskania świadczeń z zakresu pomocy społecznej). Owe tendencje można podsumować pod hasłem budżet osobisty. Budżet osobisty jako forma dostępu do świadczeń w ramach pomocy społecznej jest w Niemczech zjawiskiem nowym. Dalszym obserwacjom podlegać będzie to, jak konsekwentnie i w jakich obszarach zasady te będą wdrażane. Rozgorzała na tym polu dyskusja porusza się dotąd prawie wyłącznie w kontekście prawa pomocy społecznej, w szczególności pomocy w reintegracji społecznej, nie zaś konkretnie w obszarze pomocy społecznej na rzecz dzieci i młodzieży. Ze względu na specyfikę sektora pomocy społecznej dla dzieci i młodzieży można w tym miejscu wysunąć hipotezę, iż trójkąt wzajemnych relacji w niemieckim prawie socjalnym dla tegoż segmentu pomocy społecznej także w przyszłości może być pomocny, by scharakteryzować stosunki prawne pomiędzy podmiotem ponoszącym koszty (sektorem publicznym będącym podmiotem finansującym), świadczeniodawcą a świadczeniobiorcą. W niniejszym opracowaniu główny akcent położony został na wytyczne obowiązujące w zakresie stosunków prawnych pomiędzy podmiotem ponoszącym koszty a świadczeniodawcą (podmiotem realizującym świadczenia z zakresu pomocy społecznej). Ich odbiciem są umowy określające zobowiązania w zakresie katalogu świadczeń i kosztów. Za pomocą przykładowej umowy (umowy modelowej) pokazano, w jaki sposób mogą być sformułowane postanowienia dotyczące katalogu usług (świadczeń realizowanych przez podmiot pozarządowy), ich finansowania oraz ich weryfikacji. Podstawę ich usankcjonowania stanowi Wspólna Rekomendacja Grupy Roboczej Służebnych Organizacji Pozarządowych w Dolnej Saksonii, Dolnosaksońskiego Zrzeszenia Powiatów i Dolnosaksońskiego Związku Miast w zakresie pomocy udzielanej w formie mieszkań chronionych objętych opieką doraźną w ramach pomocy w reintegracji społecznej w oparciu o księgę XII niemieckiego kodeksu socjalnego (SGB XII). Owa rekomendacja stanowi warunki brzegowe niezbędne do zasadniczego sporządzania umów pomiędzy podmiotami publicznymi ponoszącymi koszty usługi a usługodawcami (świadczeniodawcami). Ponadto rekomendacja ta Strona 3 z 29

4 zawiera przykład kalkulowania wynagrodzenia za roboczogodzinę przez organizację świadczącą usługę z zakresu pomocy społecznej. 2. Główne zasady finansowania z budżetu państwa (przez sektor publiczny) 2.1 Pośrednie finansowanie całkowite (pełne) i dotacja bezpośrednia Placówki i usługi sektora pomocy społecznej, w szczególności segmentu pomocy społecznej na rzecz dzieci i młodzieży, przeważającą część swoich zadań finansują ze środków publicznych 1. Przyznanie środków publicznych następuje w dwóch wariantach: a) finansowanie całkowite (pełne): W ramach finansowania całkowitego koszty pokrywane są w pełnym zakresie. Podmiotami uprawnionymi do uzyskania roszczenia nie są organizacje pozarządowe, lecz klienci (świadczeniobiorcy) danej organizacji. Finansowanie całkowite może następować w oparciu o dzienny koszt opieki lub zasadniczo na podstawie opłaty pobieranej z tytułu zrealizowanej usługi. b) dotacje bezpośrednie: organizacje pożytku publicznego uzyskują część swoich kosztów całkowitych ze środków publicznych w formie dotacji rządowej, wojewódzkiej, gminnej lub powiatowej albo na bazie umów o świadczenie usług, ustanawianych w ramach prawa prywatnego. To dofinansowanie bezpośrednie może przybrać formę finansowania w ramach projektu lub mieć charakter trwały jako wsparcie instytucjonalne. 2.2 Trójkąt wzajemnych relacji w niemieckim prawie socjalnym Placówki i usługi sektora pomocy społecznej określane są mianem świadczeniodawców, gdyż realizują one usługi z zakresu pomocy społecznej. Usługi te z reguły nie są opłacane przez świadczeniobiorców samodzielnie. Wyjątkiem w Niemczech byłyby na przykład domy opieki dla osób starszych, w których zamożni starsi ludzie spędzają swoją jesień życia i sami ponoszą powstałe z tego tytułu koszty. Koszty świadczeń socjalnych na ogół ponoszone są przez sektor publiczny (podmiot ponoszący koszty). Są to albo podmioty odpowiedzialne za ubezpieczenie społeczne, albo też powiaty lub miasta, reprezentowane przez właściwe rzeczowo urzędy lub działy (na przykład w obszarze pracy z młodzieżą urzędy ds. dzieci i młodzieży). Dofinansowanie bezpośrednie ma miejsce w bardzo rzadkich przypadkach, gdyż w obliczu przepisów prawa socjalnego uprawnionymi do roszczenia z 1 Wywody w tym rozdziale opierają się głównie na opracowaniu Ludgera Kolhoffa: Finansowanie placówek i usług społecznych. Augsburg, wydanie 1 z 2002 r., Dodkruk 2012, str Strona 4 z 29

5 reguły nie są podmioty, lecz świadczeniobiorcy, wobec czego częściej stosowaną formą jest pełne finansowanie. W sytuacji tej powstaje trójkąt wzajemnych relacji pomiędzy świadczeniodawcą (organizacją realizującą zadania z zakresu pomocy społecznej), świadczeniobiorcą (na przykład podopiecznym danej placówki lub odbiorcą usługi z zakresu pomocy społecznej, oferowanej w placówce wsparcia dziennego (mieszkaniu chronionym)) a podmiotem finansującym (instytucją ponoszącą koszty, na przykład podmiotem publicznym działającym w obszarze opieki społecznej lub pomocy na rzecz dzieci i młodzieży). Następujący diagram przedstawia stosunki prawne pomiędzy instytucją ponoszącą koszty pomocy społecznej (podmiotem finansującym), placówką lub organizacją działającą w sektorze pomocy społecznej (świadczeniodawcą) a klientem (świadczeniobiorcą): Umowa dotycząca świadczenia Świadczeniobiorca Obowiązek realizacji świadczenia Obowiązek pokrycia kosztów Roszczenie o świadczenie Świadczeniodawca Obowiązek realizacji świadczenia na rzecz świadczeniobiorcy Podmiot ponoszący koszty Przyznanie świadczenia = Pokrycie kosztów Pomiędzy świadczeniodawcą a podmiotem finansującym oraz pomiędzy świadczeniobiorcą a podmiotem finansującym mamy do czynienia z publicznoprawnym stosunkiem umownym. Pomiędzy szukającym pomocy (świadczeniobiorcą lub osobą korzystającą z pomocy społecznej) a świadczeniodawcą (na przykład placówką lub organizacją działającą w sektorze pomocy społecznej) powstaje stosunek prywatnoprawny. Stosownie do tego w placówkach pomocy społecznej zawierane są umowy ze świadczeniobiorcami, z tytułu których wynika zobowiązanie do poniesienia kosztów przez świadczeniobiorcę. W oparciu o przepisy prawne (na przykład ustawę o pomocy dla dzieci młodzieży lub ustawę o pomocy społecznej) świadczeniobiorcy mogą dochodzić roszczenia o zwrot kosztów. Jeśli to się nie powiedzie, Strona 5 z 29

6 świadczeniobiorca musi ponieść koszty sam. Z kolei na świadczeniodawcy spoczywa wobec świadczeniobiorcy zobowiązanie do wykonania świadczenia. Aby uniknąć skomplikowanych rozliczeń w każdym indywidualnym przypadku, pomiędzy podmiotem ponoszącym koszty a placówką pomocy społecznej uzgadniane są dzienne stawki opieki lub opłaty z tytułu świadczonych usług. Na tej podstawie koszty rozliczane są bezpośrednio. 2.3 Rodzaje świadczeń: świadczenia rzeczowe i świadczenia pieniężne Świadczenia mogą być realizowane w formie pomocy osobistej lub jako świadczenia pieniężne. W przypadku poradnictwa lub opieki mamy do czynienia ze świadczeniem rzeczowym. Zasada dofinansowania opieki zdrowotnej w formie świadczenia rzeczowego ( ) traktowana jest jako postęp w zakresie polityki socjalnej, gdyż osoby potrzebujące nie muszą na własną rękę troszczyć się o niezbędne im świadczenia. Tak na przykład 2 księgi V niemieckiego kodeksu socjalnego (SGB V) zabezpiecza ubezpieczonym roszczenie o świadczenie zdrowotne. Kasy chorych są zobowiązane do zapewnienia świadczeń zdrowotnych i w tym celu zawierają one umowy z lekarzami, szpitalami, ośrodkami rehabilitacyjnymi, świadczeniodawcami etc. ( ). 2 Placówki i usługi sektora pomocy społecznej realizują świadczenia rzeczowe. Z tytułu świadczonych usług uzyskują one świadczenia pieniężne od podmiotów ponoszących koszty. 2.4 Świadczenia obowiązkowe i świadczenia fakultatywne Świadczenia obowiązkowe są świadczeniami, które przysługują świadczeniobiorcy w oparciu o obowiązujące przepisy prawa. Prawo to odnosi się zasadniczo do świadczenia jako takiego, w danym przypadku również do wysokości świadczenia (na przykład wysokości zasiłku dla bezrobotnych). W tekstach ustawowych uwidacznia się to poprzez użycie sformułowań musi lub jest. Świadczenia fakultatywne są tzw. świadczeniami dodatkowymi. Tutaj istnieje pewnego rodzaju swoboda w zakresie oceny, która musi być odpowiednio interpretowana. Tu w ustawach znajdują się sformułowania, takie jak: może lub ma prawo. Realizacja świadczeń fakultatywnych związania jest w dużym stopniu z interesem publicznym. Przez ten pryzmat da się uzasadnić dane dofinansowanie publiczne lub subwencję. Świadczenia fakultatywne są zatem bezpośrednim odzwierciedleniem woli politycznej władz lokalnych i regionalnych. 3 2 Tamże str Por. tamże str. 21 Strona 6 z 29

7 2.5 Uwagi dotyczące dotacji bezpośredniej i pośredniego finansowania całkowitego (pełnego) z perspektywy świadczeniodawcy: wady i zalety Pośrednie finansowanie pełne ma zaletę polegająca na tym, że świadczenie zasadniczo przyznawane jest w oparciu o przepisy prawne. Świadczeniobiorca ma w konsekwencji tego prawo do objęcia finansowaniem danej usługi z zakresu pomocy społecznej. Innymi słowy: podmiot ponoszący koszty zobowiązany jest do pokrycia kosztów i nie może on odmówić dostarczenia środków na daną usługę, uzasadniając to tym, że nie dysponuje odpowiednimi zasobami finansowymi. Osoba uprawniona do uzyskania świadczenia mogłaby wówczas sądownie zaskarżyć niedopełnienie świadczenia. Potencjalna samowola podmiotów finansujących jest zatem ograniczona. System finansowania pełnego może jednak kryć w sobie również wady - zarówno dla osób uprawnionych do uzyskania świadczenia, jak i świadczeniodawców. Możliwe wady systemu zarówno dla świadczeniobiorców jak i świadczeniodawców mogą dotyczyć procedury składania wniosków i ich rozpatrywania w praktyce. Dana usługa z zakresu pomocy społecznej musi być bowiem uprzednio zawnioskowana. W zależności od tego, o jaką usługę chodzi, wysiłek organizacyjno-biurokratyczny może być bardzo duży. Praktyka pokazuje, że coraz więcej osób uprawnionych do uzyskania świadczenia unika drogi administracyjnej i nie korzysta z przysługującego im na mocy przepisów prawa roszczenia o udzielenie wsparcia. Innym aspektem, który coraz częściej zaznacza się w praktyce, jest fakt, że na przykład w przypadku złej sytuacji budżetowej gminy lub perturbacji politycznych wnioski rozpatrywane są z miejsca bardziej restrykcyjnie. Kilka lat temu z problemem takim borykały się na przykład osoby uzależnione od narkotyków z regionu Brunszwik/Hanower. Mimo posiadania statusu osób ubezpieczonych w niemieckim zakładzie ubezpieczeń społecznych mieli oni problemy z uzyskaniem terapii dla uzależnionych, co ich zdaniem sprowadzało się do tego, że praktyka w zakresie pozytywnego rozpatrywania wniosków znacznie pogorszyła się. Ostatecznie doprowadziło to do tego, że znacznie zredukowano liczbę miejsc w całodobowych ośrodkach terapii. Liczne małe ośrodki terapeutyczne, które oferowały tę formę wsparcia, musiały zostać zamknięte. System pomocy społecznej w tym obszarze przeszedł dużą restrukturyzację. Aspekt ten jednakże nie będzie tu dalej zgłębiany. Kolejną wadą systemu dla świadczeniodawców może być sytuacja związana z wahającym się lub niepełnym obłożeniem wolnych miejsc w danym ośrodku wsparcia. Podmiot ponoszący koszty przy pośrednim finansowaniu pełnym uruchamia środki tylko po faktycznym zrealizowaniu danej usługi z zakresu pomocy społecznej. Jeżeli na przykład ośrodek dla osób uzależnionych sporządził kalkulację Strona 7 z 29

8 na 93% obłożenia miejsc, a w rzeczywistości pokryte zostanie jedynie 80% zapotrzebowania, to ośrodek ten popadanie w problemy finansowe. W przypadku finansowania bezpośredniego, na przykład w ramach wsparcia projektowego lub dofinansowania instytucjonalnego, dostawcy usług nie borykaliby się z tym problemem. Albowiem dotacja przyznawana jest niezależnie od sytuacji związanej z obłożeniem miejsc lub wykorzystania danej puli usług. Ale także w przypadku finansowania bezpośredniego w praktyce rodzą się coraz częściej problemy. Środki przyznawane w ramach dofinansowania projektowego lub dotacji przyznawane są bowiem także na świadczenia fakultatywne i to niezależnie od sytuacji budżetowej gminy lub zmieniającego się klimatu politycznego lub zdania opinii publicznej. Niestety doświadczenie pokazuje jednak, że w przypadku złej sytuacji koniunkturalnej świadczenia fakultatywne zawieszane są jako pierwsze. 2.6 Przykłady praktyczne Aby zilustrować i podkreślić znaczenie wyżej opisanych aspektów teoretycznych, zaczerpnięto kilka przykładów z praktyki. Przykład 1: Ze strony poradni dla młodzieży i osób uzależnionych w powiecie Goslar istniały dobre przesłanki, by podjąć próbę złożenia wniosku o sfinansowanie projektu pod nazwą: Przeżycie w stadninie koni Reiterhof Wsparcie dzieci uzależnionych rodziców. Urząd ds. Dzieci i Młodzieży, będący organem właściwym do rozpatrzenia wniosku, poparł ów projekt pod względem fachowym i merytorycznym, sugerując złożenie odpowiedniego wniosku. Tę formę wsparcia skierowaną do dzieci uzależnionych rodziców przypisać można było do różnych postaw prawnych. Ostatecznie zdecydowano się, by wniosek na wykonanie tej usługi złożyć w ramach specjalnej formy metody grupowej w pracy socjalnej w oparciu o księgę 27 niemieckiego kodeksu socjalnego. Wyliczenie stawki godzinowej specjalistycznych usług opiekuńczych przedstawione we wniosku przedstawiały się w następujący sposób: Kalkulacja stawki godzinowej specjalistycznej usługi opiekuńczej w przeliczeniu na jednego uczestnika Moduł : 8 jednostek, max. 8 dzieci w przedziale wiekowym 6-14 Koszty personalne Dwóch pracowników pełnoetatowych: 42 x 2, à 3,5 h x 8 jednostek Koszty dojazdu 134,40 odcinek 14 Km, 2 samochody osobowe, łącznie 448 km, ryczałt 0,30 Pozostałe koszty Koszty Reiterhof 100 Materiały do majsterkowania, wyżywienie 742,56 Godzina 46,41 z Vat, 8 x 2 h Strona 8 z 29

9 Koszty całkowite Przy założeniu, że obłożenie wynosi 80 %, zaokrąglone w dół Koszty jednej jednostki 416,16 Koszty jednej godziny 52,02 Koszty na uczestnika za godzinę 14,86 18,50 Specjalistyczna usługa opiekuńcza mogła być zatem rozliczana według stawki godzinowej w wysokości 18,50. W kosztorysie przyjęto, że obłożenie w placówce wyniesie 80%. Jeżeli obłożenie przekroczy 80%, usługodawca wypracowuje zysk, poniżej 80% - stratę. Po rozpatrzeniu wniosku w Urzędzie ds. Dzieci i Młodzieży, wnioskodawcę poproszono o to, by naniósł w nim poprawki, polegające na tym, by zmienić sposób rozliczania usługi z pośredniej stawki godzinowej na bezpośrednie kompleksowe rozliczenie całości usługi. Uzasadnienie: W przypadku pośredniego rozliczania specjalistycznej usługi opiekuńczej według stawki godzinowej rodzice dzieci uczestniczących w projekcie musieliby złożyć pisemny wniosek w Urzędzie ds. Dzieci i Młodzieży o poniesienie kosztów z tytułu wykonania owej usługi. W kolejnym etapie niezbędne byłoby sporządzenie obszernego planu pomocy. Obawiano się, że bariery związane z procedurą składania wniosków byłyby zbyt wysokie dla rodzin, do których dedykowany był ten projekt. Dodatkową konsekwencją byłaby konieczność przyznania się do problemu z narkotykami. Zdaniem fachowców z tej dziedziny rodzice ci nie skorzystaliby z tej formy pomocy. Ponadto po stronie Urzędu ds. Dzieci i Młodzieży uruchomienie całej procedury zatwierdzającej wniosek wygenerowałoby dodatkowe koszty (procedura sporządzenia planu pomocy przy udziale dużych zasobów personalnych). Rezultat: oferta poradni ds. młodzieży i osób uzależnionych od narkotyków sfinansowana została bezpośrednio w pełnej wysokości. Kalkulacja finansowa za jedno popołudnie z dziećmi przedstawia się następująco: Koszty personalne x 2, à 3,5 h Koszty dojazdu 16,80 odcinek 14 Km, 2 samochody osobowe, łącznie 64 km, ryczałt 0,30 Pozostałe koszty Koszty Reiterhof Koszty modułu 416,67 Koszty na osobę za godzinę 14,86 13,05 Materiały do majsterkowania, wyżywienie 92,82 2 x jedna godzina à 46,41 z VAT Strona 9 z 29

10 Dla dostawcy usługi rozwiązanie to ma tę zaletę, że ryzyko finansowe jest zminimalizowane praktycznie do zera. Wadą jest natomiast to, że nie ma on także możliwości wypracowania zysku. Przykład 2: Poradnie dla uzależnionych od narkotyków w Dolnej Saksonii podejmują próby stworzenia specjalnych możliwości zatrudnienia dla osób bezrobotnych uzależnionych od narkotyków. Stosowne ramy prawne wyznacza w tym zakresie księga II niemieckiego kodeksu socjalnego, w której to wskazane i dokładnie opisane jest świadczenie szansa na zatrudnienie. Jednakże tylko kilku placówkom z Dolnej Saksonii, jako podmiotom wyspecjalizowanym w poradnictwie i leczeniu osób uzależnionych, udało się pozyskać specjalne oferty szans na zatrudnienie. Towarzystwu Parytetowej Pracy Socjalnej za pośrednictwem Poradni dla Młodzieży i Osób Uzależnionych od Narkotyków w powiecie Goslar udało się powołać do życia taki projekt promocji zatrudnienia. Projekt ten finansowany jest ze środków pochodzących z regionalnego urzędu pracy. Urząd pracy wypłaca miesięcznie ryczałt z tytułu opieki na osobę. Projekt ten jest zatem finansowany pośrednio w pełnym zakresie. Na etapie sporządzania kalkulacji niefortunnie przyjęto, że obłożenie wyniesie 100%. Prowadzi to do problemów, gdy zwalniające się miejsca nie mogą być niezwłocznie obłożone. Skutkuje to tym, że świadczeniodawca musi poświęcić dużo czasu i energii na to, by zagwarantować stuprocentowe obłożenie miejsc. Próby przekształcenia pośredniego finansowania pełnego w pośrednie finansowanie pełne nie powiodły się na skutek oporu ze strony urzędu pracy. Podmiot oferujący pomoc w przypadku bezpośredniego finansowania pełnego byłby zwolniony z presji polegającej na permanentnym niedoborze obłożenia, odpowiedzialność w tym zakresie spoczywałaby bowiem na regionalnym urzędzie pracy jako podmiocie ponoszącym koszty. Po interwencji i wspólnych rozmowach uzgodniono nowe warunki współpracy, polegające na tym, że podwyższono nieznacznie ilość miejsc, a w zamian tego zmieniono kalkulację, przyjmując za punkt wyjścia 95% obłożenia. W ten sposób znacznie zminimalizowano ryzyko finansowe dla świadczeniodawcy, z kolei wahania w zakresie poziomu obłożenia miejsc w pewnym stopniu zostały złagodzone. Dział Prewencji Uzależnień Róża 12 w Oldenburgu odniósł na tym polu sukces, polegający na tym, że we współpracy z lokalnym urzędem pracy stworzono projekt pod nazwą Trampolina do lepszego życia. Również w tym przypadku mamy do czynienia ze specjalną formą szansy na zatrudnienie w oparciu o księgę II niemieckiego kodeksu socjalnego. W przypadku tego projektu nie mamy jednak do czynienia z klasycznym projektem warsztatowym. Podmiot wdrażający projekt chciał bowiem Strona 10 z 29

11 zminimalizować koszty inwestycyjne (czynsz, wyposażenie warsztatów). Celem projektu jest bowiem prowadzenie i wsparcie osób pobierających zasiłek dla bezrobotnych przy ich pracy w innych obszarach i projektach socjalnych. Projekt ten finansowany jest w pełnym zakresie przez regionalny urząd pracy. Dla podmiotu realizującego zadanie stanowiło to o tyle dużą pomoc, że nie musiał on ponosić dodatkowego ryzyka finansowego. Ponadto zadanie tudzież problem związany z przydziałem i planowanym obłożeniem przeniesiony został ze świadczeniodawcy na podmiot finansujący (podmiot ponoszący koszty). Przykład 3: Gminom, które konsekwentnie i trwale obierają kurs polegający na konsolidacji swojej sytuacji budżetowej, kraj związkowy Dolnej Saksonii daje nie do pogardzenia wsparcie finansowe, tzw. zapomogę oddłużeniową. Ponieważ sytuacja finansowa miasta Goslar w ostatnich latach uległa drastycznemu pogorszeniu, chciano skorzystać z tej formy wsparcia i zawrzeć stosowną umowę. Na skutego tego miasto zobligowane zostało do wprowadzenia ogromnych oszczędności w obszarze świadczeń fakultatywnych. Tygodniami i miesiącami dyskutowano o tym, które zadania kwalifikowane są jako świadczenia obowiązkowe, a które jako fakultatywne. Kraj związkowy Dolnej Saksonii przyporządkował archiwum miejskie w Goslar wraz ze świadczonymi przezeń usługami do świadczeń fakultatywnych. W tym obszarze musiały zatem zostać powzięte duże oszczędności. W toku mozolnego dyskursu politycznego władzom miasta Goslar udało się przekonać kraj związkowy Dolnej Saksonii do tego, iż w przypadku archiwum miejskiego mamy oczywiście do czynienia z zadaniem obligatoryjnym. Cięcia finansowe dla archiwum miejskiego zostały zatem udaremnione. 3. Porozumienie wzorcowe (rekomendacja modelowa) W niniejszym opracowaniu przykładowo przedstawiono Wspólną Rekomendację Grupy Roboczej Służebnych Organizacji Pozarządowych w Dolnej Saksonii, Dolnosaksońskiego Zrzeszenia Powiatów i Dolnosaksońskiego Związku Miast w zakresie pomocy udzielanej w mieszkaniach chronionych w ramach pomocy w reintegracji społecznej w oparciu o księgę XII niemieckiego kodeksu socjalnego (SGB XII). Interesujące w owej rekomendacji jest to, że w Dolnej Saksonii zarówno podmioty ponoszące koszty (miasta i powiaty), jak i świadczeniodawcy (podmioty służebnych organizacji pozarządowych) wspólnie porozumieli się co do rekomendacji, która stanowić ma podstawę do umów o świadczenie usług w zakresie wsparcia w mieszkaniach chronionych zgodnie z księgą XII niemieckiego kodeksu socjalnego. W ramach niniejszej ekspertyzy zmarginalizowana została konkretna forma pomocy. Albowiem celem ekspertyzy jest scharakteryzowanie konstrukcji i podziału rekomendacji stanowiącej ramy do umów o świadczenie usług. Ta konstrukcja i podział mogą zostać Strona 11 z 29

12 modelowo wykorzystane również do sporządzania innych umów, na przykład do świadczeń (form wsparcia) w zakresie pomocy dla dzieci i młodzieży. Ogólna konstrukcja i podział rekomendacji przedstawia się następująco: I Postanowienia ogólne II Umowa o świadczenie usług Grupa docelowa Kryteria zakwalifikowania do grupy docelowej Cele Rodzaj, przedmiot i zakres usługi (świadczenia) Jakość usługi (świadczenia) III Umowa w sprawie refundowania wykonanych usług Treść umowy Podstawy refundowania Przykład kalkulacji kosztów godziny specjalistycznej usługi opiekuńczej IV Umowa w sprawie weryfikacji wykonanych usług Kontrola sytuacji ekonomicznej Kontrola jakości 3.1 Postanowienia ogólne W punkcie pierwszym, części ogólnej, wskazuje się usługę lub formę wsparcia. Następnie opisuje się zwięźle jej specyfikę, a także podaje podstawy prawne. Na wstępie podkreśla się, że umowa w zakresie realizacji świadczenia z zakresu pomocy społecznej składa się z umowy o świadczenie usług, umowy w sprawie rekompensowania wykonanych usług oraz umowy w sprawie weryfikacji wykonanych usług. Umowa o świadczenie usług oraz umowa w sprawie weryfikacji wykonanych usług z reguły zamieszczane są w jednym dokumencie. Poza wymienionymi poniżej elementami składowymi w dokumencie tym powinny być zawarte następujące informacje: wejście w życie umowy, wypowiedzenie umowy, klauzula salwatoryjna. Uwagi: Klauzula salwatoryjna (klauzula salwatoriańska) - postanowienie umowne zastrzeżone w celu utrzymania zawartego przez strony kontraktu na wypadek, gdyby część czynności prawnej okazała się dotknięta nieważnością na skutek sprzeczności z prawem, zasadami współżycia społecznego lub Strona 12 z 29

13 innych wad. Zgodnie z treścią klauzuli salwatoryjnej umowa może pozostawać w mocy pomiędzy stronami w części, w jakiej nie dotyczy jej ustawowa sankcja nieważności, w miejsce nieważnych postanowień mogą wchodzić inne, wcześniej uzgodnione przez strony warunki, względnie strony mogą zobowiązywać się do uzupełnienia treści umowy o brakujące elementy. Klauzulę wypracowała praktyka gospodarcza pod rządami niemieckiego kodeksu cywilnego, który w razie nieważności części czynności prawnej nakazuje traktować całą czynność prawną jak nieważną, o ile strony inaczej nie postanowiły. W polskim porządku prawnym klauzula salwatoryjna znalazła swój ustawowy wyraz w kodeksie cywilnym, dlatego wprowadzanie jej podstawowej wersji (bez postanowień zapasowych) do treści umów regulowanych przez prawo polskie jest zbędne 4. Typowe brzmienia klauzuli salwatoryjnej: Jeżeli jakiekolwiek postanowienia niniejszej umowy okażą się nieważne, strony zobowiązują się podjąć negocjacje w celu uzupełnienia umowy w tej części; Postanowienia umowy niniejszej mają charakter rozłączny, a uznanie któregokolwiek z nich za nieważne, nie uchybia mocy wiążącej pozostałych; Jeżeli jakiekolwiek postanowienia niniejszej umowy okażą się nieważne, nie uchybia to ważności pozostałych Umowa o świadczenie usług W tym miejscu należy wskazać, że pomiędzy świadczeniobiorcą a podmiotem ponoszącym koszty zawierana jest umowa o świadczenie usług, której treść składa się z następujących pięciu podpunktów: Grupa docelowa W podpunkcie tym zawarta jest informacja, do kogo skierowana jest usługa lub konkretna forma pomocy. Ustala się przy tym, do jakiej podstawy prawnej przyporządkować należy daną grupę docelową i jakie specjalne formy pomocy można z tego tytułu zastosować. Konkretny zapis wygląda następująco: Pomoc w ośrodkach wsparcia dziennego skierowana jest do osób z niepełnosprawnością intelektualną, fizyczną lub psychiczną oraz osób przewlekle uzależnionych w myśl 53 księgi XII niemieckiego kodeksu socjalnego (SGB XII) w powiązaniu z rozporządzeniem w sprawie wsparcia w procesie reintegracji społecznej. Osoby te wymagają krótko- lub 4 W: Wikipedia: Klauzula salwatoryjna, wg stanu z dnia 3 czerwca 2014, 14:25 5 Umowa o świadczeniu usług, umowa w sprawie rekompensowania wykonanych usług oraz umowa w sprawie weryfikacji zrealizowanych usług w zakresie wsparcia w reintegracji społecznej (w ośrodkach wsparcia dziennego), pomiędzy powiatem Goslar a Towarzystwem Parytetowym w Brunszwiku z dn Strona 13 z 29

14 długoterminowego wsparcia w samodzielnej egzystencji, a w przypadkach indywidualnych także dożywotniej pomocy Kryteria zakwalifikowania do grupy docelowej Warunki dotyczące świadczenia usługi ze strony świadczeniodawcy i osoby uprawnionej do uzyskania świadczenia muszą być określone w umowie i są wyszczególnione w tym podpunkcie. Aby potencjalny podopieczny mógł skorzystać z pomocy udzielanej w mieszkaniu chronionym, przyjmuje się, że musi on posiadać minimum praktycznych umiejętności radzenia sobie w życiu codziennym lub wyrazić gotowość ich nabycia. W tym miejscu podać można również przeciwwskazania uniemożliwiające przyznanie konkretnej formy wsparcia. W Programie Poradni dla Młodzieży i Osób Uzależnionych od Narkotyków z siedzibą w Brunszwiku (Goslar) w zakresie rehabilitacji dziennej dla osób uzależnionych czytamy na przykład: Do rehabilitacji i terapii w ośrodku wsparcia dziennego nie będą kwalifikowane osoby uzależnione od narkotyków, które nie spełniają następujących kryteriów: brak stałego miejsca zamieszkania nieregularny udział w zajęciach z zakresu motywacji i poradnictwa brak wglądu do historii choroby i brak motywacji do leczenia niezdolność do abstynencji silne psychozy silne skłonności samobójcze demencja starcza lub pierwsza faza demencji starczej albo inne ciężkie upośledzenie zdolności intelektualnych inne ciężkie choroby fizyczne uniemożliwiające czynny i regularny udział w rehabilitacji w ośrodku wsparcia dziennego Cele W podpunkcie 3 wyznaczane są cele, do jakich dążyć mają podopieczni grupy docelowej dziennego ośrodka wsparcia. Do celów takich zaliczamy: niezależność od opieki innych osób, rozwój kompetencji komunikacyjnych i psychospołecznych, wykonywanie odpowiedniej pracy zarobkowej/odpowiedniego zawodu, 6 Programie Poradni dla Młodzieży i Osób Uzależnionych od Narkotyków z siedzibą w Brunszwiku (Goslar) w zakresie rehabilitacji dziennej dla osób uzależnionych, Stan ze stycznia 2005 r. str. 9 Strona 14 z 29

15 przestrzeganie odpowiedniej struktury dnia i organizacji czasu wolnego, załatwienie lub otrzymanie mieszkania, współżycie z innymi ludźmi. W tym miejscu wskazać ponownie należy na Program Poradni dla Młodzieży i Osób Uzależnionych od Narkotyków z siedzibą w Brunszwiku (Goslar) w zakresie rehabilitacji dziennej dla osób uzależnionych. Koszty rehabilitacji w ośrodku wsparcia dziennego osób uzależnionych mogą być przejęte przez zakład ubezpieczeń społecznych, kasę chorych lub podmiot działający w sferze pomocy społecznej. Uzależnione jest to od stosunków ubezpieczeniowych i przesłanek osobistych pacjenta. W zależności od podmiotu ponoszącego koszty świadczenia z zakresu pomocy społecznej w celach udzielanego wsparcia znaleźć można faktycznie inne sformułowania: Podstawowym celem wsparcia udzielanego przez zakład ubezpieczeń społecznych jest poprawa lub wznowienie zdolności do pracy zarobkowej (por. 10 księgi VI niemieckiego kodeksu socjalnego (SGB VI)). Podstawowym celem leczenia finansowanego przez kasę chorych jest zdiagnozowanie choroby, jej leczenie, zapobieganie pogorszeniu stanu zdrowia lub łagodzenie dolegliwości (por. m. in. 27 księgi V niemieckiego kodeksu socjalnego (SGB V) i 4 księgi IX niemieckiego kodeksu socjalnego (SGB IX)). Wchodzić w rachubę mogą także formy pomocy udzielane w oparciu o 53 księgi XII niemieckiego kodeksu socjalnego (SGB XII), celem umożliwienia reintegracji społecznej osób uzależnionych. Te różnorodne cele dla tej samej lub przynajmniej podobnej formy wsparcia znajdują swoje odzwierciedlenie w opisie danego świadczenia z zakresu pomocy społecznej Rodzaj, przedmiot i zakres usługi Rodzaj, przedmiot i zakres usługi opisane są w czwartym podpunkcie, każdorazowo odrębnie Rodzaj usługi Rodzaj usługi ma wyrażać, w jakiej formie udzielane ma być wsparcie. Dla pomocy udzielanej w mieszkaniach chronionych obowiązuje na przykład zasada, że ta forma wsparcia zasadniczo ma być objęta opieką indywidualną. Punktowo i tematycznie usługa ta może być jednak oferowana jako opieka grupowa. Dotyczy to na przykład mieszkań chronionych będących pod kuratelą poradni dla młodzieży i osób uzależnionych od narkotyków w Goslar. Sporadycznie organizowane są tam wspólne Strona 15 z 29

16 zajęcia z gotowania lub spędzania czasu wolnego. W ramach terapii ambulatoryjnej podmioty ponoszące koszty oczekują, by leczenie przeprowadzane było nie tylko w formie rozmowy w cztery oczy, ale także w formie grupowych zajęć pedagogicznych, gdyż postrzegane jest to jako ważne miejsce przyswajania wiedzy. Natomiast forma wsparcia w ramach pracy grupowej w oparciu o księgę VIII, jak sama nazwa mówi, jest oferowana wyłącznie w grupie. W tym podpunkcie dana forma wsparcia może być także rozgraniczana od innych usług. Poniżej przedstawiono przykład opisu rodzaju usługi w formie mieszkań chronionych: Mieszkania chronione nie obejmują świadczeń finansowanych przez inne podmioty (na przykład kasy chorych, kasy ubezpieczenia pielęgnacyjnego) lub świadczeń podlegających zakresowi obowiązków innych osób (na przykład opiekunów prawnych). Ponadto wykluczeniu podlega świadczenie usług całodobowego wsparcia (na przykład ciągła opieka, wykonywanie zadań w zastępstwie, transport) Przedmiot usługi W przedmiocie usługi wyróżniamy bezpośrednie i pośrednie świadczenia opiekuńcze. Rozróżnienie to jest o tyle ważne, że w opisie usługi (świadczenia) należy precyzyjnie określić, jakie świadczenia mogą być rozliczane, a jakie nie. W Umowie o świadczenie usług, umowie w sprawie rekompensowania wykonanych usług oraz umowie w sprawie weryfikacji wykonanych usług w zakresie wsparcia w reintegracji społecznej pomiędzy powiatem Goslar a Towarzystwem Parytetowym w Brunszwiku czytamy na przykład: Godzina usługi opieki specjalistycznej odpowiada w swoim wymiarze godzinie zegarowej. Godzina usługi opieki specjalistycznej obejmuje wyłącznie pracę wykonywaną z i bezpośrednio na poczet klienta. Pozostały czas, na przykład: urlop, choroba, szkolenia, przygotowanie zajęć i działania następcze, czas dojazdu, superwizja, ( ) świadczenia pośrednie etc. są już wliczone do powyższego wynagrodzenia. Na niekorzyść świadczeniodawcy ustalono tu, że świadczenia pośrednie nie będą rekompensowane. W kilkakrotnie cytowanej już rekomendacji czytamy: Do pośrednich świadczeń opiekuńczych zaliczamy na przykład: planowanie pomocy i działań, organizację opiekunów, wymianę danych kontaktowych rekonesans środowiskowy w środowisku klienta, Strona 16 z 29

17 rozmowy i korespondencję w sprawach nie mieszczących się w zakresie obowiązków opiekuna prawnego, dokumentację pacjenta, zebrania, szkolenia i superwizje, konieczny czas dojazdu do osoby uprawnionej do uzyskania świadczenia czynności przygotowujące, czynności dokonywane na rzecz byłych klientów, czynności dokonywane w przypadku tymczasowego umieszczenia pacjenta w placówce wsparcia całodobowego. W praktyce mieszkań chronionych objętych opieką ambulatoryjną (dzienną, doraźną) okazuje się, że świadczenia pośrednie, w szczególności dotyczące niezbędnych dojazdów do klientów, związane są z dużym nakładem czasowym i finansowym. W tym segmencie pomocy zdarza się często, że na przykład pracownik socjalny godzi się na długi czas dojazdu, po czym nie zastaje osoby korzystającej ze wsparcia i nie spełniwszy swoich zadań wraca do placówki. Na tym przykładzie wskazać można dwa problemy: 1. Wykonywane są świadczenia pośrednie (dojazd, powrót), 2. Świadczenie pośrednie nie mogło zostać zrealizowane, gdyż nie zastano klienta. Po stronie świadczeniodawcy powstały koszty, które w tym przypadku nie podlegają rozliczeniu. Problem ten mógłby zostać uniknięty, gdyby w umowie znalazł się zapis określający zwrot (rekompensatę) kosztów także w przypadku świadczeń pośrednich, tj. gdyby w umowie uzgodniono specjalne warunki rozliczania przejazdów lub gdyby aspekty te uwzględniono przy obliczaniu wynagrodzenia godzinowego. Podstawą do świadczeń pośrednich są tzw. kontakty face to face (twarzą w twarz). W mieszkaniach chronionych kontakty te występują w następujących sytuacjach pedagogicznych: Refleksja nad sytuacją osobistą, chorobą i lękami w życiu codziennym, poradnictwo w sytuacjach konfliktowych i kryzysowych, poradnictwo i wsparcie w gospodarstwie domowym, w szczególności w zakresie higieny osobistej, stosunku do pieniędzy, zarządzania budżetem domowym, rozwiązywania konfliktów ze współlokatorami i sąsiadami oraz bycia samowystarczalnym, poradnictwo i wsparcie w zakresie organizowania indywidualnego planu dnia, na przykład ustalenie rytmu dnia i nocy, godzin pracy i odpoczynku, przestrzeganie godzin posiłków, rozpoznanie i dostosowanie się do fragmentów dnia wyznaczonych przez osoby trzecie, wsparcie w zakresie koniecznego korzystania ze świadczeń medycznych i świadczeń z zakresu pomocy społecznej oraz w kontakcie z urzędami, bankami i innymi instytucjami, wspieranie umiejętności nawiązywania kontaktów i komunikowania się (na przykład pomoc w zakresie budowania i utrzymywania kontaktów i więzi społecznych, przełamywanie izolacji społecznej, niwelowanie i przeciwdziałanie tendencjom nawrotowym), Strona 17 z 29

18 motywowanie i wspieranie w zakresie poszerzania kręgu znajomych spoza mieszkania chronionego, motywowanie i wspieranie w szczególności w zakresie korzystania z dziennych form wsparcia, pomocy oferowanej przez placówki wsparcia dziennego, a także w zakresie podjęcia pracy zarobkowej oraz ofert dotyczących kształcenia i form spędzania czasu wolnego, wspieranie i rozwój indywidualnych umiejętności i zdolności, wspieranie w odpowiednim zakresie tymczasowych pobytów w placówkach wsparcia całodobowego, z reguły do maks. 6 tygodni (na przykład opieka któtkotrwała, pobyt szpitalny). Na podstawie tego szczegółowego przykładowego wyliczenia zilustrowano konieczność precyzyjnego opisywania danej usługi (świadczenia) w umowie. Oprócz świadczeń bezpośrednich i pośrednich wyróżnić można świadczenia wykonywane na rzecz podmiotów administracji publicznej i świadczenia rzeczowe. Należą do nich na przykład: Świadczenia związane z zadaniami kierowniczymi, administracyjnymi i zarządzającymi, niezbędne wyposażenie pomieszczeń warsztatowych i technicznych, powiązanie i koordynacja oferty z regionalną siecią placówek wsparcia społecznego, public relations. W drugim rozdziale niniejszej ekspertyzy przedstawiono już przykład kalkulacji kosztów dziecka uczestniczącego w projekcie Przeżycie w stadninie koni Reiterhof Wsparcie dzieci uzależnionych rodziców : Koszty personalne x 2, à 3,5 h Koszty dojazdu 16,80 odcinek 14 Km, 2 samochody osobowe, łącznie 64 km, ryczałt 0,30 Pozostałe koszty Koszty Reiterhof Koszty modułu 416,67 Koszty na osobę za godzinę 14,86 13,05 Materiały do majsterkowania, wyżywienie 92,82 2 x jedna godzina à 46,41 z VAT Dzieci, będąc pod opieką dwóch pracowników socjalnych, przebywają dwie godziny w stadninie koni Reiterhof. Te dwie godziny mogą być bezspornie przypisane do świadczeń bezpośrednich. Ponieważ godziny dojazdu są tu objęte dofinansowaniem, kwestia ich kwalifikacji jako świadczeń bezpośrednich czy pośrednich jest drugorzędna. Ponadto powstałe koszty z tytułu przejazdów są dodatkowo fakturowane. W powyższym przykładzie uwzględniono również inne koszty z tytułu świadczeń rzeczowych. Są to przede wszystkim koszty związane z funkcjonowaniem stadniny oraz koszty za materiały do majsterkowania i wyżywienie Zakres usługi Strona 18 z 29

19 Dotychczas scharakteryzowano rodzaj i przedmiot usługi (świadczenia). Należy jeszcze ustalić zakres usługi. Umowa o świadczenie usług wyznacza w tym zakresie z reguły pewne ramy. W przypadku form pośredniego wsparcia pełnego, na przykład form wsparcia, do których roszczenie jest uregulowane ustawowo, zakres świadczenia ustalany jest na podstawie odrębnych procedur planowania pomocy, opinii (medycznych) lub indywidualnych decyzji aprobujących przyznanie danego świadczenia. Innym przykładem z zakresu dotacji pośredniej jest następująca sytuacja: Poradnia ds. Młodzieży i Osób Uzależnionych w Goslar dofinansowywana jest instytucjonalnie w puli środków z powiatu Goslar i kraju związkowego Dolnej Saksonii. W opisie usług oferowanych przez tę placówkę zakres świadczenia (pracy realizowanej na rzecz osób w niej przebywających) jest bardzo dokładnie określony. Poniższa tabela przedstawia krótki zarys kosztów: Nr ewid. Zakres świadczenia Godziny pracy (w skali roku) % 1 Zarządzanie / Zapewnienie jakości 520 9,11 2 Poradnictwo / Opieka o charakterze niskoprogowym / Kafeteria 520 9,11 3 Prewencja 340 5,96 4 Doradztwo / Opieka psychospołeczna / Leczenie substytucyjne z wykorzystaniem metadonu / Uliczna praca socjalna / Kooperacja 4327 godzin rocznie (odpowiada 3245 stawkom godzinowym usługi specjalistycznej kontaktów face to face), 60 minut każda, z uwzględnieniem ok. 25% czynności specjalistycznych i indywidualnych (z tego jak dotąd 250 godzin specjalistycznych w zakresie ulicznej pracy socjalnej) 75,82 5 Suma Strona 19 z 29

20 Zakres świadczenia w obrębie zarządzania i zapewnienia jakości obejmuje rocznie 520 godzin. Kafeteria musi być otwarta rocznie przez 520 godzin. Na rzecz pracy prewencyjnej mogą być przeznaczone 340 godziny rocznie. Włączając 240 godziny w ramach ulicznej pracy socjalnej, kontakty twarzą w twarz muszą obejmować minimum 3245 godzin, zgodnie a powyższą tabelą. Uwagi: Należy tu podkreślić fakt, iż - nawet jeśli nie podano tego wprost - rozgraniczano tu pomiędzy świadczeniem bezpośrednim a pośrednim. Obszar poradnictwa obejmuje 4327 godziny robocze. Przyjęto tu, że podlegające obowiązkowi udokumentowania kontakty face to face wyniosą 3245 godziny, tzn. świadczenia pośrednie będą mogły być realizowane w ramach 1082 godzin Jakość usługi Jakość usługi informuje o tym, na ile i w jakim stopniu świadczeniodawca wywiązuje się lub wywiązał się z uzgodnionych zobowiązań. Uwzględnić przy tym należy następujące aspekty: jakość infrastruktury materialnej i organizacyjnej, jakość procesu świadczenia usługi i jakość wyniku procesu świadczenia usługi Jakość infrastruktury materialnej i organizacyjnej Jakość infrastruktury materialnej i organizacyjnej określa warunki ramowe, które są konieczne, by móc zrealizować usługę uzgodnioną w umowie o świadczenie usług. Wyróżnić tu należy następujące elementy: istnienie koncepcji pracy placówki lub jej kontynuacja, zaplecze materialne, infrastrukturalne i personalne, fachowe przyuczenie pracowników oraz zapewnienie dalszego doskonalenia zawodowego, okresowa ocena sytuacji wychowanka, superwizje, budowanie stabilnego zaplecza kadrowego ds. opieki, prezentacja działań mających na celu zapewnienie jakości (na przykład pełnomocnik ds. zapewnienia jakości, rozwój jakości i dalszy rozwój standardów proceduralnych w zakresie realizowanych świadczeń), integracja organizacji z regionalnymi placówkami wsparcia społecznego i kooperacja w tym zakresie. Strona 20 z 29

21 Niezbędne jest podanie danych w zakresie zaplecza materiałowego i infrastrukturalnego. Zaplecze personalne uzależnione jest od ilości realizowanych świadczeń bezpośrednich i pośrednich oraz ze świadczeń wykonywanych na rzecz podmiotów administracji publicznej i świadczeń rzeczowych. Dodatkowo ustala się dokładnie, kto uprawniony jest do wykonania danej usługi i jakimi kwalifikacjami musi dysponować. Zaplecze personalne musi uwzględniać odpowiednie środki na kadrę kierowniczą i zarządzającą a także zasoby niezbędne do sfinansowania ogólnego zarządzania placówką, łącznie z sekretariatem i działem HR. W ramach umowy o świadczenie usług przedstawić także należy niezbędne zaplecze materialne. Wymienić tu trzeba w szczególności pomieszczenia służbowe wraz z ich inwentarzem, a także nowoczesny sprzęt teleinformatyczny i biurowy oraz flotę samochodową Jakość procesu świadczenia usługi Jakość procesu świadczenia usługi odnosi się do planowania, struktury oraz przebiegu danej usługi. Sposób wykonywania danej usługi wynika z celów wyznaczonych dla danej usługi. W wielokrotnie cytowanej rekomendacji dotyczącej mieszkań chronionych objętych opieką doraźną dużą wagę w kategorii jakości procesu świadczenia usługi przypisuje się procedurze planowania pomocy. Szczegółowo opisany jest tam proces planowania pomocy, dokumentacji w zakresie udzielanej pomocy oraz raport podsumowujący. Jakość procesu świadczenia usługi częstokroć prezentowana jest za pomocą map procesów. Jako przykład posłużyć tu może usługa instalacji systemu wzywania natychmiastowej pomocy dla seniorów, stosowanego przez Towarzystwo Parytetowe w Brunszwiku: Strona 21 z 29

22 Przebieg procesu wizualizowany jest za pomocą map procesów. Wynika z nich również, jakie należy zastosować formularze (dokumenty wejściowe) i na przykład, w jaki sposób dokumentować należy wykonaną pracę (dokumenty wyjściowe). procesu: W osobnej tabeli objaśniane są poszczególne etapy Numer danego etapu procesu Uwagi dotyczące numeru danego etapu procesu 1 Zapytanie ze strony potencjalnego klienta: na przykład pacjenta, członka rodziny, opiekuna, szpitala. Przekazanie sprawy do odpowiedniego działu wewnętrznego: catering, opieka domowa, opieka ambulatoryjna, pomoc dla Strona 22 z 29

23 osób niepełnosprawnych. 2 Czy oferta odpowiada życzeniom klienta i może być sfinansowana? 3 Ewidencja danych osobowych, weryfikacja, zawarcie umowy, ewentualnie wniosek do kasy ubezpieczenia pielęgnacyjnego. 4 Wprowadzenie danych osobowych do elektronicznego systemu przetwarzania danych, wybór i przyporządkowanie urządzenia do wzywania natychmiastowej pomocy, nadanie numeru identyfikacyjnego, sporządzenie karty charakterystyki. 5 Instalacja urządzenia do wzywania natychmiastowej pomocy, łącznie z alarmem testowym i przekazaniem karty charakterystyki (ewentualnie numeru identyfikacyjnego) do dyżurnego opiekuna (pod telefonem). System Familie nie obejmuje dyżurnego opiekuna. Wezwania dokonywane są przez członków rodziny. 6 W przypadku zgłoszenia awarii, konserwacja lun ewentualna wymiana urządzenia i/lub pilota. 7 Ponowne poradnictwo w przypadku zmiany danych osobowych i/lub sytuacji życiowej. 8 Czy konieczna jest dodatkowa pomoc? Na przykład częste wezwania dyżurnego opiekuna przy upadkach. 9 Weryfikacja: proces ok? 10 Rozliczenie miesięczne przekazywane jest do działu księgowego Jakość wyniku procesu świadczenia usługi Po omówieniu jakości infrastruktury materialnej i organizacyjnej oraz jakości procesu świadczenia usługi skoncentrować się teraz trzeba na jakości wyniku procesu świadczenia usługi. Pod pojęciem jakości wyniku procesu świadczenia usługi rozumieć należy stopień osiągnięcia celu wyznaczonego dla danej usługi. W tym punkcie porównać należy cel, do którego dążono, z celem Strona 23 z 29

24 faktycznie osiągniętym. Oceniając jakość wyniku procesu świadczenia usługi, uwzględnić należy samopoczucie i zadowolenie osoby uprawnionej do świadczenia. Wyniki usług w oparciu o wyznaczone cele podlegają ocenie i analizie w regularnych odstępach czasu. Przyczynia się to do dalszego rozwoju oferowanych usług. 3.3 Umowa w sprawie refundowania wykonanych usług W rekomendacji w punkcie Umowa w sprawie refundowania wykonanych usług zawarte są informacje na temat treści owej umowy i podstaw służących do refundowania wykonanych usług Treść umowy w sprawie refundowania wykonanych usług Pomiędzy podmiotem ponoszącym koszty a świadczeniodawcą zawierana jest umowa w sprawie refundowania wykonanych usług. Podstawą tejże umowy jest umowa o świadczenie usług. Umowa w sprawie refundowania wykonanych usług zawierana jest prospektywnie i na dany okres, z reguły jeden rok. Po upływie tego okresu nadal obowiązuje wysokość refundowanych kosztów, uzgodniona do momentu wejścia w życie nowej umowy. Ponadto w umowie w sprawie refundowania wykonanych usług powinny znaleźć się istotne informacje dotyczące świadczenia danej usługi. W przypadku mieszkań chronionych objętych opieką doraźną należałoby uregulować na przykład następujące aspekty: Warunki rozliczania (fakturowanie, płatność, zwłoka w płatności), Skutki odmowy złożenia podpisu / przyjęcia pomocy i nieobecność (niezbędne jest tu jednoznaczne uregulowanie), Rozliczanie zajęć grupowych, Ważność umowy i możliwość wypowiedzenia w trybie nadzwyczajnym ( 78 SGB XII), Regulacje dotyczące sytuacji nadzwyczajnych (kryzysowych) i interwencja kryzysowa Pomoc w składania wniosku Klauzula salwatoryjna Podstawy refundowania wykonanych usług W tym rozdziale rekomendacji objaśnianie są pojęcia, takie jak: godzina specjalistycznej opieki opiekuńczej, godzina netto i godzina brutto: Za podstawę godziny specjalistycznej opieki opiekuńczej służy godzina zegarowa (60 minut). Dana usługa może zostać rozliczona jako godzina netto lub brutto. Godzina netto rozliczana jest w oparciu o zrealizowane świadczenia bezpośrednie lub pośrednie. W refundowanej stawce godzinowej Strona 24 z 29

25 zawarte już są świadczenia wykonywane na rzecz organów administracji publicznej oraz świadczenia rzeczowe. Oprócz świadczenia bezpośredniego świadczenia pośrednie są tu rozliczane osobno. Godzina brutto rozliczana jest w oparciu o zrealizowane świadczenia bezpośrednie (face to face). W refundowanej stawce godzinowej zawarte już są świadczenia wykonywane na rzecz organów administracji publicznej oraz świadczenia rzeczowe. Zawarte w cenie są tu również świadczenia pośrednie, które tu nie są rozliczane osobno. Ponadto w rekomendacji podkreśla się, że warunki dotyczące rozliczania kosztów dojazdu (np. dojazd do klienta, przejazdy z klientem) mogą zostać ustalane odrębnie Przykład kalkulacji kosztów godziny specjalistycznej usługi opiekuńczej Ponadto w rekomendacji zamieszczany jest przykład kalkulacji kosztów, który w tym miejscu zostanie zaprezentowany. Za podstawę kalkulacji posłużą ustalone ryczałtowo koszty personalne za rok 2011 w oparciu o standardowe postanowienia zbiorowych układów pracy. Czas pracy netto opiera się na ekspertyzie z 2011/2012 roku, zakładającej 39 godzin pracy w tygodniu, i jest dostosowany do warunków typowych dla Dolnej Saksonii (9 zamiast 11 dni wolnych). Przyjęto, że czas pracy netto na pełnym etacie wyniesie 1590 godzin. Przyjęto również, że zaplecze personalne składa się z kierownictwa pedagogicznego, pracowników socjalnych i opiekunów. Mając na uwadze powyższe, stawka godzinowa wyniesie 33,11 euro. Personalausstattung zaplecze personalne Betreuer opiekun Leitung kierownictwo Stellenumfang wymiar etatu Personalkosten koszty personalne Nettojahresarbeitzeit (in Stunden) roczny czas pracy netto (w godzinach) Stundensatz stawka godzinowa Strona 25 z 29