Skuteczny strza³ na bramkê jest najwa niejszym elementem dzia³ania ofensywnego w grze w pi³kê no n¹.

Transkrypt

1 Teoria treningu 13 Skuteczny strza³ na bramkê jest najwa niejszym elementem dzia³ania ofensywnego w grze w pi³kê no n¹. Jak Europa gra w pi³kê no n¹? Analiza sytuacji bramkowych w ME Portugalia 2004 Dane z zapisu DVD wszystkich spotkañ rozegranych w fina³ach ME Portugalia 2004 wprowadzono do arkusza obserwacji zawieraj¹cego szczegó³owy zapis sytuacji, w jakich zdobywano bramki, z zaznaczeniem strefy i dystansu, z jakiego oddawano strza³y. Jak siê okaza³o, sta³e fragmenty gry stanowi¹ istotny element sytuacji bramkowych, od których rozwi¹zania zale eæ mo e wynik meczu. S OWA KLUCZOWE: analiza zawodów pi³ka no na sytuacje bramkowe. Wstêp Upraszczaj¹c sprawê, mo na powiedzieæ, e postêp w zespo³owych grach sportowych, a wiêc i w pi³ce no nej, Z Zak³adu Teorii i Metodyki Pi³ki No nej Akademii Wychowania Fizycznego w Krakowie. zale y od odpowiedzi na pytanie: jak trenowaæ i graæ, eby strzelaæ du o bramek, a ma³o traciæ? Kto mia³by udzieliæ odpowiedzi na to ogólne pytanie? Wydaje siê, i w pierwszym rzêdzie szkoleniowcy, to ich zawodowy obowi¹zek, ale chyba tak e zawodnicy. Aktywnie powinni w³¹czyæ siê w po- Sport Wyczynowy 2006, nr 5-6/

2 14 szukiwanie tej odpowiedzi równie pracownicy wy szych uczelni sportowych, zajmuj¹cy siê teori¹, metodyk¹ i dydaktyk¹ sportowych gier zespo³owych. Gdzie i w jaki sposób szukaæ trafnej odpowiedzi? Oczywiœcie w analizie wa nych zawodów sportowych, w których uczestnicz¹ czo³owe zespo³y klubowe czy reprezentacje krajowe. Takich okazji dostarczaj¹ du e imprezy sportowe, jak mistrzostwa œwiata czy Europy. Ich obserwacja i analiza powinna zmierzaæ w kierunku: odnajdywania tendencji rozwojowych, ujawniania prawid³owoœci przebiegu gry ofensywnej i defensywnej, analizy systemów i stylów gry, sposobów zdobywania bramek oraz rozgrywania fragmentów gry itd. Ten obszerny i niezwykle cenny materia³ (na ile cenny, zale y to od jakoœci analizy) powinien stanowiæ podstawê do dyskusji nad zmianami w programach szkolenia ich dostosowaniem do bie ¹cych wymagañ, jakie dyktuj¹ najlepsi ró nych grup i kategorii pi³karzy. A z tym wi¹ e siê, w dalszej kolejnoœci, dobór odpowiednich metod, form i œrodków treningu. Gdy chodzi o stronê metodologiczn¹, to jak dowodz¹ liczne opracowania 1 analiza treœci walki w zespo³owych 1 Por. Œledziewski D. Kosionda J.: Z badañ nad uwarunkowaniami efektywnoœci gry w pi³kê no n¹. Sport Wyczynowy 1981, nr 6; Œledziewski D.: XII Mistrzostwa Œwiata w pi³ce no nej Meksyk 86 analiza akcji bramkowych. Sport Wyczynowy 1986, nr 12; muda W., Szyngiera W., Góralczyk R.: grach sportowych, ze wzglêdu na du ¹ liczbê parametrów i ró norodnoœæ charakterystyk, nie jest prosta. W naszych badaniach zajmowaliœmy siê analiz¹ dzia³añ zmierzaj¹cych do zdobycia bramki, poniewa skuteczny strza³ jest najwa niejszym elementem dzia³ania ofensywnego w ka dej grze zespo³owej. Umiejêtnoœæ skutecznego wykonania tego elementu jest szczególnie wa na w pi³ce no nej, któr¹ cechuj¹ bardzo niskie wskaÿniki praktycznej skutecznoœci akcji ofensywnych. Pierwszym krokiem prowadz¹cym w kierunku poprawy tego wskaÿnika jest analiza tzw. sytuacji bramkowych i wyci¹gniêcie wniosków o charakterze szkoleniowym. Cel i metody badañ Aby osi¹gn¹æ cel w grze w pi³kê no n¹, jakim jest wygranie meczu, niezbêdne jest przeprowadzanie akcji ofensywnych o wysokiej skutecznoœci i efektywnoœci. Z tego wzglêdu celem niniejszej pracy by³a analiza sytuacji, w jakich dochodzi³o do zdobycia bramek sytuacji bramkowych w meczach fina³owych Mistrzostw Europy Portugalia W rozgrywkach uczestniczy³o 16 dru yn, które by³y podzielone na cztery grupy (tabela 1-4). Na podstawie Analiza porównawcza Mistrzostw Œwiata ( ), jako wyk³adnik tendencji rozwojowych w pi³ce no nej. Gorzów Wielkopolski AWF; Wrzos J.: Pi³karskie Mistrzostwa Œwiata skutecznoœæ wybranych dzia³añ techniczno-taktycznych. Sport Wyczynowy 1998, nr

3 Jak Europa gra w pi³kê no n¹? Analiza sytuacji bramkowych w ME Tabela 1 Dru yny grupy A w fazie eliminacyjnej Euro Zespo³y Grecja Hiszpania Portugalia Rosja Grecja Hiszpania Portugalia Rosja Tabela 2 Dru yny grupy B w fazie eliminacyjnej Euro Zespo³y Anglia Chorwacja Francja Szwajcaria Anglia Chorwacja Francja Szwajcaria Tabela 3 Dru yny grupy C w fazie eliminacyjnej Euro Zespo³y Bu³garia Dania Szwecja W³ochy Bu³garia Dania Szwecja W³ochy Tabela 4 Dru yny grupy D w fazie eliminacyjnej Euro Zespo³y Czechy Holandia otwa Niemcy Czechy Holandia otwa Niemcy

4 16 Ryc. 1. Schemat arkusza obserwacyjnego (wed³ug Œledziewskiego, 1986). wielokrotnego odtwarzania zapisu DVD wszystkich rozegranych spotkañ powsta³ arkusz obserwacji (ryc. 1), który zawiera³ szczegó³owy zapis sytuacji, w jakich zdobywano bramki, z zaznaczeniem strefy i dystansu od bramki, z jakiego oddawano strza³y. 2 Zapisywano bramki zdobyte po: akcji indywidualnej samodzielne rozwi¹zanie zadania ruchowego, akcji dwójkowej rozegranie pi³ki przez dwóch zawodników, akcji zespo³owej podania co najmniej trzech zawodników, akcjach oskrzydlaj¹cych po doœrodkowaniu z bocznych sektorów boiska, sta³ych fragmentach gry skuteczne rozwi¹zanie rzutów wolnych, samobójcze niecelowe (przypadkowe) zagranie pi³ki, strza³ach z dystansu zdobyte z odleg³oœci powy ej 10 metrów. Wyniki badañ 1. Ogólna analiza sytuacji bramkowych Podczas Mistrzostw Europy rozegrano 32 spotkania, strzelono 77 bramek, co daje przeciêtnie 2,4 bramki na mecz. Zdecydowanie najwiêcej, bo a 26 bramek (33,7%), strzelono po sta- ³ych fragmentach gry (tab. 5, ryc. 2). Po akcjach oskrzydlaj¹cych uzyskano 22% skutecznych trafieñ (17 bramek). 2 Œledziewski D. XII Mistrzostwa XII Mistrzostwa Œwiata w pi³ce no nej Meksyk 86 analiza akcji bramkowych, op. cit. Tabela 5 Charakterystyka bramek zdobytych podczas EURO WskaŸnik Akcje Po sta³ym Samoindywidu- dwój- zespo- oskrzydla- fragmen- bójcze alne kowe ³owe j¹ce cie gry Ogó³em Liczba bramek Wartoœæ procentowa 14,2 11,6 14, ,7 3,8 100

5 Jak Europa gra w pi³kê no n¹? Analiza sytuacji bramkowych w ME Ryc. 2. Procentowy wskaÿnik zdobytych bramek podczas EURO Zarówno po zagraniach indywidualnych, jak i zespo³owych zdobyto po 11 goli (14,2%). Nieco mniej skuteczne okaza³y siê akcje dwójkowe, przynios³y 9 bramek (skutecznoœæ 11,6%). Najmniej by³o bramek samobójczych 3,8%. 2. Ogólna charakterystyka zdobytych bramek Najwiêcej bramek zdoby³y reprezentacje Anglii i Czech (po 10), uzyskuj¹c równie najwy sz¹ œredni¹ meczow¹ (2,5 na mecz) (ryc. 3, tab. 6 ). Ryc. 3. Procentowy wskaÿnik zdobytych bramek dru yn uczestnicz¹cych w Euro 2004.

6 18 Tabela 6 Bramki zdobyte przez dru yny narodowe uczestnicz¹ce w turnieju Euro Zespo³y Liczba Liczba zdobytych Œrednia Wartoœæ meczów bramek liczba bramek procentowa Grecja 6 7 1,2 9 Portugalia 6 8 1,3 10,4 Czechy Holandia 5 7 1,4 9 Anglia ,5 13 Szwecja ,4 Francja 4 7 1,7 9 Dania ,2 Chorwacja 3 4 1,3 5,2 W³ochy ,9 Rosja 3 2 0,7 2,6 Niemcy 3 2 0,7 2,6 Hiszpania 3 2 0,7 2,6 Bu³garia 3 1 0,3 1,3 otwa 3 1 0,3 1,3 Szwajcaria 3 1 0,3 1,3 Po 8 skutecznych trafieñ zanotowa³y zespo³y Portugalii i Szwecji. Mistrzowie starego kontynentu Grecy oraz reprezentacja Holandii i Francji zakoñczyli turniej z 7-bramkowym dorobkiem. Po 4 bramki zdoby³y zespo³y Danii i Chorwacji, W³osi natomiast w 3 meczach zdobyli 3 bramki. Po 2 skuteczne trafienia zanotowa³y dru yny Rosji, Niemiec i Hiszpanii. Zespo³y Bu³garii, otwy i Szwajcarii zakoñczy³y Mistrzostwa, maj¹c na swym koncie jedn¹ bramkê. 3. Topografia zdobytych bramek Analizuj¹c dane tabeli 7 ³atwo dostrzec, e zdecydowanie najwiêcej bramek zdobyto z pasa œrodkowego 66 (89,1%). Z bocznych pasów uzyskano ³¹cznie 8 skutecznych trafieñ, z czego na lewy przypada 6 bramek (8,1%), a na prawy tylko 2 (2,6%). Je eli chodzi o odleg³oœæ, z jakiej by³y one zdobywane, to okaza³o siê, e wiêkszoœæ zdobyto z odleg³oœci nie wiêkszej ni 10 metrów 47 bramek

7 Jak Europa gra w pi³kê no n¹? Analiza sytuacji bramkowych w ME Odleg³oœæ Sektor Liczba bramek* Tabela 7 Topografia bramek zdobytych w meczach Euro % w stosunku do ogólnej liczby bramek A1 2 2,7 do 10 metrów A ,4 A3 1 1,3 Razem 47 63,4 B1 2 2,7 do 20 metrów B ,7 B3 0 0,0 Razem 21 28,4 C1 2 2,7 ponad 20 metrów C2 3 4,0 C3 1 1,3 Razem 6 8,0 *nie uwzglêdniono trzech bramek samobójczych (63,5%). Bramek zdobytych ze strza³ów z dystansu by³o ³¹cznie 27, z czego 21 uzyskano z odleg³oœci metrów od bramki rywala. Tylko 6 strza³ów oddanych z odleg³oœci powy ej 20 metrów zakoñczy³o siê powodzeniem. Analizuj¹c bramki zdobyte ze strefy A (tab. 8, ryc. 4), mo na stwierdziæ, e najwiêcej strzelono z sektora œrodkowego A2, a 93,6%. Tylko 6,3% zdobyto z bocznych, z czego 4,2% przypada na sektor A1. Tabela 8 Charakterystyka bramek zdobytych ze strefy A. Odleg³oœæ Sektor Liczba bramek Wartoœæ procentowa A1 2 4,2 do 10 metrów A ,7 A3 1 2,1 Razem

8 20 Ryc. 4. Procentowe wskaÿniki zdobytych bramek ze strefy A w Euro Ryc. 5. Procentowe wskaÿniki zdobytych bramek ze strefy B boiska w Euro Tabela 9 Charakterystyka bramek zdobytych ze strefy B. Odleg³oœæ Sektor Liczba bramek Wartoœæ procentowa B1 2 9,5 do 20 metrów B ,5 B3 0 0 Razem W strefie B (tab. 9, ryc. 5) najczêœciej zdobywano bramki (podobnie jak w strefie A) z sektora œrodkowego B2 (90,5%). Z sektora B1 uzyskano 2 bramki (9,5%). Nie zanotowano adnego skutecznego uderzenia z sektora B3 (prawego). Tabela 10 Charakterystyka bramek zdobytych ze strefy C. Odleg³oœæ Sektor Liczba bramek Wartoœæ procentowa C1 2 33,3 ponad 20 metrów C C3 1 16,7 Razem 6 100

9 Jak Europa gra w pi³kê no n¹? Analiza sytuacji bramkowych w ME Ryc. 6. Procentowe wskaÿniki zdobytych bramek ze strefy C boiska w Euro Wœród bramek zdobytych ze strefy C 50% uzyskano z sektora C2 (tab. 10, ryc. 6). Z pozosta³ych sektorów zdobyto odpowiednio C1 33,3%, C3 16,7%. Podsumowanie Wyniki przeprowadzonej analizy pozwalaj¹ sformu³owaæ tezê, i od skutecznego rozwi¹zywania fragmentów gry mog¹ zale eæ wyniki meczu. St¹d mo na przypuszczaæ, e w toku szkolenia pi³karzy, a zapewne tak e w okresie bezpoœrednich przygotowañ do Mistrzostw Europy, wiêkszoœæ reprezentacji poœwiêci³a du o czasu na doskonalenie rozwi¹zañ w³aœnie sta³ych fragmentów gry. Ten element techniczno-taktyczny w najwy szym stopniu potrafi³a wykorzystaæ reprezentacja Francji, zdoby³a w ten sposób ponad 71% bramek. Du y w tym udzia³ Zinedine Zidana, który w mistrzowski sposób wykonywa³ rzuty wolne. Doœæ du a liczba bramek zdobytych po akcjach oskrzydlaj¹cych œwiadczy o celowym i skutecznym wykorzystywaniu ca³ej szerokoœci boiska ( rozci¹gniêcie gry ) oraz czêstym w³¹czaniu siê bocznych obroñców do akcji ofensywnych (Nuno Portugalia, Fyssas Grecja). Na obraz gry kilku reprezentacji rzutowa³a gra wybitnych zawodników, którzy swoimi indywidualnymi akcjami niejednokrotnie zapewniali zwyciêstwo (m. in. reprezentant Anglii Wayne Rooney, Czech Milan Baros czy wspomniany ju Francuz Zinedine Zidane). Zawodnicy reprezentacji Grecji, mimo nie najwiêkszej liczby strzelonych bramek, zdobyli Mistrzostwo Europy. Zawdziêczaj¹ to g³ównie konsekwentnej grze obronnej, dziêki której tracili ma³o bramek (najwy szy wskaÿnik tzw. równowagi ofensywno-defensywnej). Ponad 85% wszystkich bramek zdobyli Grecy po udanym rozegraniu sta³ych fragmentów gry i akcjach oskrzydlaj¹cych. Du a liczba bramek zdobytych w meczach fina³owych o mistrzostwo Europy w Portugalii po akcjach oskrzydlaj¹cych 17 (22%), by³a w g³ównej mierze zas³ug¹ gry skrzyd³ami prowadzonej przez skrajnych pomocników lub bocznych obroñców oraz ich precyzyjnych doœrodkowañ (Beckham, Davids, Lizarazu, Poborsky). Podczas omawianych Mistrzostw zdecydowan¹ wiêkszoœæ bramek zdobyto z pasa œrodkowego boiska 66 bramki (89,2%), z czego a 47 (71,2% ze strefy bli szej) z odleg³oœci do 10 metrów. St¹d powinna zostaæ wywiedziona

10 22 wskazówka szkoleniowa: nale y dobieraæ takie æwiczenia techniczno-taktyczne, które bêd¹ doprowadza³y do stworzenia sytuacji strzeleckiej w tych rejonach boiska. Zdobycie bramki w zat³oczonym polu karnym jest wyj¹tkowo trudne, dlatego alternatyw¹ s¹ strza³y z dystansu (powy ej 10 metrów). Podczas omawianych zawodów strza³ami z dystansu zdobyto 25 bramek (33,8%). Przyk³adem mog¹ tu byæ uderzenia pi³ki wykonane przez Rooneya, Ballacka, Nedveda czy Costê. Wraz ze wyrównywaniem siê poziomu gry w pi³kê no n¹ zawodnicy w coraz mniejszym stopniu decyduj¹ siê na strza³y z bocznych sektorów boiska, szukaj¹c pewniejszych pozycji. Dowodem tego mo e byæ bardzo ma³a liczba skutecznych trafieñ z tych w³aœnie sektorów 6 bramek (8,1%). Wnioski 1. Poniewa najwiêksz¹ liczbê bramek zdobyto po sta³ych fragmentach gry, do szkolenia pi³karzy nale y wprowadziæ æwiczenia doskonal¹ce umiejêtnoœæ skutecznego rozwi¹zywania tego elementu technicznotaktycznego. 2. Wobec wyraÿnej tendencji do tzw. skracania pola gry, a przez to zagêszczania œrodkowej strefy boiska, celowe staje siê stosowanie akcji oskrzydlaj¹cych. 3. Ma³a liczba bramek zdobytych z odleg³oœci powy ej 20 metrów wskazuje, e na skutecznoœæ strza³ów z takiej odleg³oœci mog¹ liczyæ tylko zawodnicy o wysokich walorach techniki uderzeñ. Jak wypadnie konfrontacja pi³ki europejskiej z reszt¹ œwiata, odpowiedz¹ najbli sze Mistrzostwa Œwiata w Niemczech.