OCENA ODDZIAŁYWANIA NA AWIFAUNĘ (RAPORT KOŃCOWY) Farma Wiatrowa Fułki gmina Dalików

Transkrypt

1 Z08 1 OCENA ODDZIAŁYWANIA NA AWIFAUNĘ (RAPORT KOŃCOWY) Przedsięwzięcie: Farma Wiatrowa Fułki gmina Dalików Zakład Inżynierii Środowiska AGREN Kazimierz Biskupi Komorowo 19a Autor: Szymon Kielan Konin, lipiec 2011r.

2 2 SPIS TREŚCI I. Wstęp Str. 2 II. Metodyka prac Str. 3 III. Wyniki obserwacji przyrodniczych (ze szczególnym uwzględnieniem danych awifaunistycznych) Str. 5 IV. Ocena oddziaływania i analiza kolizyjności gatunków chronionych na terenie i w sąsiedztwie inwestycji Str. 25 V. Ocena oddziaływania inwestycji na obszary Natura 2000 Str. 37 Opis przewidywanych działań mających na celu VI. zapobieganie, ograniczanie lub kompensację przyrodniczą Str. 42 negatywnych oddziaływań na ptaki VII. Literatura i wykorzystana dokumentacja Str. 45 VIII. Załączniki graficzne wraz z legendą Str WSTĘP W ostatnich latach w Polsce, a także w rejonie województwa łódzkiego rozwija się energetyka wiatrowa. Dostrzegany jest dynamiczny wzrost liczby projektowanych i realizowanych elektrowni wiatrowych a nawet farm wiatrowych liczących kilkadziesiąt urządzeń. Rejon łódzki leży w szerokiej strefie intensywnych zjawisk wiatrowych ciągnących się od Wolina po Kielce i Lublin, które zapewniają stabilizację i efektywność funkcjonowania takich urządzeń. Energia pochodząca od wiatru zaliczana jest do tzw. energii odnawialnych i obok wykorzystania energii pochodzącej z biomasy czy z siły grawitacji spadku wody, należy do najczęściej stosowanych, alternatywnych wobec węgla źródeł energii. Polska przystępując do Unii Europejskiej i jednocześnie chroniąc klimat przed globalnym ociepleniem, zobowiązała się zastępować stopniowo swoją energetykę opartą na węglu na przyjazne środowisku technologie. Największym zagrożeniem dla środowiska i przyrody ze strony elektrowni wiatrowych, poparte wieloletnimi obserwacjami podobnych urządzeń w zachodniej Europie, jest śmiertelność ptaków przelatujących w zasięgu pracujących śmigieł czy narażonych na kolizję z przeszkodą. Okazuje się, że tylko w samych Niemczech ginie w ten sposób kilkanaście tysięcy ptaków głównie wodno błotnych oraz drapieżnych, sów. Wiatraki czy farmy wiatraków stawiano tam nie zważając na trasy przelotów czy miejsca koncentracji rzadkich gatunków. Innym niebezpieczeństwem ze strony siłowni wiatrowych jest degradacja krajobrazu, która dokonuje się gdy lokalizacja 40 wiatraków o wysokości 160 m znajduje się na przedpolu widokowym turystycznej miejscowości, na wzgórzach czy w dolinie rzecznej. Ruch ramion wiatraków emituje hałas, który może negatywnie odbijać się na zdrowiu

3 3 mieszkańców czy płoszyć zwierzęta. Przedmiotem opracowania jest analiza dotycząca charakterystyki przyrodniczej terenu pod planowaną farmę wiatrową i ocena oddziaływania na środowisko przyrodnicze i obszary chronione, na podstawie zebranych wyników. Przedsięwzięcie polegające na budowie 4 turbin wiatrowych o mocy 2MW każda i o wysokości około 120 m wraz z zasięgiem wirnika turbiny, zlokalizowane będzie w miejscowości Fułki gm. Dalików oraz Kałów gm. Poddębice (Ryc. 1). 2. METODYKA OPRACOWANIA Prace terenowe rozpoczęto na początku kwietnia Wykonano łącznie 39 kontroli awifaunistycznych i ornitologicznych terenu, stosując się metodycznie do Wytycznych w zakresie ocen oddziaływania elektrowni wiatrowych na ptaki rekomendowanych przez Polskie Stowarzyszenie Energetyki Wiatrowej, Ogólnopolskie Towarzystwo Ochrony Ptaków, Zachodniopomorskie Towarzystwo Ekologii Praktycznej (2008). Przy opisie rozmieszczenia przestrzennego gatunków o znaczeniu wspólnotowym w okresie lęgowym, gatunków najbliższych inwestycji tzw. Kluczowych skontrolowano teren w buforze 2km od inwestycji. Na załączonych rycinach oraz w tekście opisano te gatunki w sąsiedztwie 4 turbin wiatrowych. W tabelach opisano łączne liczebności dla całego pola wiatraków z komentarzem dla analizowanych 4 turbin. Kontrole te uzupełniono o dodatkowe penetracje na początku czerwca i w końcu maja terenu badań i obszaru przyległego (bufor 2 km, Ryc. 3) w zakresie rozpoznania występowania i lęgów ptaków dużych (ptaki drapieżne, wodne, kolonie krukowatych). Wykonano także 1 kontrolę na początku czerwca nakierowaną na wykrycie gatunków wieczornej aktywności (lelek, chruściele, derkacz, sowy, przepiórka). Badania te prowadzono przy użyciu stymulacji głosowej i nasłuchów. Wykonano ponadto kontrole zagęszczeń ptaków w kwadracie MPPL zlokalizowanym na terenie wcześniej wyznaczonym planowanego przedsięwzięcia, 4km na NW od inwestycji w podobnie położonym terenie. Prace terenowe przeprowadzone zostały w okresie zimowania, migracji wiosennej, okresie lęgowym, okresie dyspersji młodych, okresie migracji jesiennej. Prowadzone były w godzinach (głównie między godzinami w zależności od pory roku), Średni czas przeznaczony na liczenia ptaków w tych okresach wynosił około 3 godzin. Obserwacje prowadzono po wyznaczonych liniach transektu obejmującego zasięgiem teren oddziaływania poszczególnych turbin (Ryc. 2). Wytyczono 1 transekt. Wyznaczono także 1 stały punkt badawczy przeznaczone na liczenia 1-2 godzinne. Ptaki notowano w notatniku z podziałem na gatunek, liczbę osobników poszczególnych stad, kierunek przelotu, zakres odległości od punktu bądź transektu w 3 przedziałach, wysokość stwierdzenia w 5 kategoriach przelotu w stosunku do pracujących śmigieł turbiny: ptaki na wysokości 0-40m, ptaki na wysokości m ptaki na wysokości powyżej 105 m ptaki na wysokości 0-105m ptaki na wysokości 0 powyżej 105 m Na każdej kontroli notowano czas i godziny prowadzenia obserwacji oraz warunki pogodowe.

4 4 Do obserwacji używano lornetki o parametrach 10x50 oraz lunety o zmiennym przybliżeniu 20x60. W terenie i posługiwano się mapą w skali 1: i 1: Do analizy oddziaływania przedsięwzięcia na obszary chronione (szczególnie na obszary najbliższe sieci Natura 2000, park krajobrazowy), posłużono się analizą dostępnej dokumentacji przyrodniczej, porównaniem składu gatunkowego zwierząt, roślin i siedlisk przyrodniczych w odniesieniu do obszaru i inwestycji, analizą mapy, analizą bezpośrednią terenu z nakierowaniem na diagnozę i identyfikację korytarzy i ciągów ekologicznych łączących miejsce przedsięwzięcia z takimi obszarami. W przypadku ptaków, stwierdzonych owadów oraz innych zwierząt dokonywano diagnozy kierunku migracji, przemieszczania w możliwym kontekście powiązań między obszarami Natura W celu charakterystyki rozmieszczenia na terenie inwestycji chronionych gatunków grzybów, roślin i zwierząt stosowano metodę obserwacji przyżyciowych z użyciem sprzętu optycznego i nasłuchów, analizy zrzutek, śladów, tropów, bez narażania organizmów na bezpośredni kontakt, zrywanie, płoszenie i nękanie. Podobną metodę zastosowano badając chronione gatunki w strefie buforu 2 km od planowanej inwestycji. Daty kontroli: 1. 7 kwietnia kwietnia kwietnia maja maja maja czerwca czerwca czerwca /15 czerwca czerwca lipca lipca lipca sierpnia sierpnia sierpienia września września września 21. 5pażdziernika października października listopada listopada listopada grudnia grudnia grudnia stycznia 2011

5 stycznia stycznia lutego lutego lutego marca marca marca maja 2011 Szczególną uwagę zwrócono na występowanie gatunków kluczowych o znaczeniu unijnym z załącznika I i II Dyrektywy Siedliskowej oraz Dyrektywy Ptasiej. Rzadkich, nielicznych i średniolicznych gatunków ptaków: - wymienionych w Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt (Głowaciński red 2001) - gatunki SPEC (Species of European Conservation Concern) w kategorii 1-3 (BirdLife International 2004) - gatunki objęte strefową ochroną miejsc występowania - gatunki o rozpowszechnieniu lęgowym <10% (ocenianym w siatce kwadratów 10x10 km; Sikora i in. 2007) - gatunki o liczebności krajowej populacji <1000 par lęgowych. - Przy ocenie przedsięwzięcia, głównie na ptaki brano pod uwagę występowanie: - lęgowych ptaków drapieżnych (ich zagęszczenie) - zimujących ptaków drapieżnych (ich zagęszczenie i strukturę gatunkową) - innych dużych ptaków lęgowych i migrujących (brodzące, kormorany, żurawie) - gatunków o niekorzystnym statusie ochronnym - gatunków gniazdujących kolonijnie - liczebność migrantów i ich natężenie oraz wykorzystanie przestrzeni powietrznej wąskich gardeł szlaków migracyjnych - korytarzy i ciągów ekologicznych (szpalery drzew, doliny) - dużych zgrupowań pozalęgowych i/lub regularnych przelotów lokalnych - oddziaływania na OSOP i SOO Natura 2000 (wynikające z odległości od granic obszaru i składu gatunkowego - oddziaływania na inne powierzchniowe formy ochrony przyrody - liczbę projektowanych turbin 3. WYNIKI III. Wyniki obserwacji przyrodniczych (ze szczególnym uwzględnieniem danych awifaunistycznych), z elementami oceny oddziaływania Analizowany teren (analizowana inwestycja i bufor 2km) stanowi krajobraz rolniczy graniczący z rozczłonkowanymi kompleksami leśnymi umiejscowiony na N od Kałowa oraz

6 6 na W od inwestycji z lasem miedzy wsiami Łężki i Wólka, na południu zaś dolina Bełdówki. Teren inwestycji stanowi krajobraz rolniczy z dominującymi polami uprawnymi. Dominują uprawy zbóż, ziemniaków, rzepaku oraz kukurydzy. Przez teren inwestycji przepływa niewielki ciek wodny, uregulowany, porośnięty pojedynczymi olszami i topolami z rzadka szczątkowymi łęgami ze znikomym udziałem łąk oraz stanowiskiem kukułki szerokolistnej Dactylorhiza majalis. Na północ od Kałowa rozciąga się pas rozczłonkowanych kompleksów leśnych z dominującą sosną oraz domieszką brzozy i dębu w wieku ok.40 lat. Wsie są to typowe ulicówki z gospodarstwami nastawionymi głównie na chów bydła i trzody chlewnej. Gospodarka taka sprzyja występowaniu ptaków związanych z krajobrazem rolniczym i zabudową wiejską. Od strony zachodniej poza strefą buforową znajduje się niewielki kompleks leśny zbudowany głównie z sosny w wieku około 70 lat na siedlisku boru świeżego i boru mieszanego świeżego oraz jodłą na granicy występowania. Podobnie na południe od wsi Kałów graniczy z doliną Bełdówki podobny kompleks leśny w strefie 2 km wokół planowanego przedsięwzięcia. W części północnej i północno- wschodniej przez analizowany teren przepływa bezimienny ciek porośnięty szczątkowymi łęgami. W południowej części obszaru wokół inwestycji znajduje się dolina rzeki Bełdówki. Występują tu niewielkie zadrzewienia łęgowe z dominującą olszą czarną oraz łąki użytkowane. Tabela 1. Wykaz stwierdzonych wszystkich gatunków ptaków wraz z liczebnością. Podano zarówno ptaki migrujące, lęgowe, związane z terenem inwestycji, oraz niezwiązane, dla wszystkich pułapów wysokości, łącznie lęgowe i z okresu pozalęgowego. (liczenia z punktu, transektu). Lp. Gatunek Liczebność Gniazdujący Przelotny Zalatujący Zimujący na terenie inwestycji i w pobliżu (transekt, punkty, kwadrat MPPL, zasięg słuchu i widoczności) 1. Gęgawa Anser 1 anser 2. Gęś zbożowa 454 Anser fabalis 3. Bażant 12 Phasianus colchicus 4. Przepiórka Coturnix coturnix * # 15

7 7 5. Czapla siwa Ardea cinerea * cz.! 6. Czapla biała Ardea alba * # ^! + 7. Bocian biały Ciconia ciconia * # ^ 8. Bocian czarny Ciconia nigra * # ^ < > 9. Kormoran Phalacrocorax carbo * cz.! 10. Błotniak zbożowy Circus cyaneus * # ^ < +! 11. Błotniak stawowy Circus aeruginosus * ^ 12. Błotniak łąkowy Circus pygargus * ^ 13. Jastrząb Accipiter gentiles * 14. Krogulec Accipiter nisus * 15. Myszołów Buteo buteo * 16. Trzmielojad Pernis apivorus * ^ 17. Bielik Haliaeetus albicilla * # ^ < >! Pustułka Falco tinnunculus * # 19. Kobuz Falco subbuteo * 20. Żuraw Grus grus * # ^ 21. Czajka Vanellus

8 8 vanellus * # 22. Siewka złota Pluvialis apricaria * ^ < 23. Łęczak Tringa glareola * # <! Kszyk Gallinago gallinago * # 25. Łabędź niemy Cygnus olor * 26. Krzyżówka Anas platyrhynchos *cz. 27. Mewa srebrzysta Larus argentatus * cz.! 28. Śmieszka Larus ridibundus * 29. Grzywacz Columba palumbus 30. Sierpówka Streptopelia decaocto * 31. Dzięcioł duży Dendrocopos major * 32. Dzięcioł zielony Picus viridis * # 33. Jerzyk Apus apus * 34. Dudek Upupa epops * # 35. Kukułka Cuculus canorus * 36. Skowronek Alauda arvensis * # 37. Lerka Lullula arborea * # ^ 38. Dymówka Hirundo rustica

9 9 * # 39. Oknówka 42 Delichon urbica * # 40. Świergotek 32 drzewny Anthus trivialis * 41. Świergotek 354 łąkowy Anthus pratensis * 42. Pliszka żółta 83 Motacilla flava * 43. Pliszka siwa 38 Motacilla alba * 44. Łozówka 1 Acrocephalus palustris * 45. Gajówka Sylvia 1 borin * 46. Cierniówka 4 Sylvia communis * 47. Zaganiacz 3 Hippolais icterina * 48. Rudzik 3 Erithacus rubecula * 49. Kopciuszek 1 Phoenicurus ochruros * 50. Białorzytka 4 Oenanthe oenanthe * # 51. Pokląskwa 27 Saxicola rubetra * 52. Paszkot Turdus 1 viscivorus * 53. Śpiewak Turdus 4 philomeos * 54. Kwiczoł Turdus 142 pilaris * 55. Wilga Oriolus 20 oriolus * 56. Bogatka Parus 162

10 10 major * 57. Modraszka Cyanistes caeruleus * 58. Czarnogłówka Poecile montanus * 59. Sosnówka Periparus ater * 60. Czubatka Lophophanes cristatus * # 61. Raniuszek Aegithalos caudatus * 62. Pełzacz leśny Certhia familiaris * 63. Mysikrólik Regulus regulus * 64. Gąsiorek Lanius collurio * # ^ 65. Srokosz Lanis excubitor * # 66. Sójka Garrulus glandarius * 67. Sroka Pica pica *cz. 68. Kawka Corvus monedula *cz. 69. Gawron Corvus frugilegus * cz. 70. Wrona Corvus cornix *cz. 71. Kruk Corvus corax *cz. 72. Szpak Sturnus vulgaris * # 73. Wróbel Passer domesticus * # 74. Zięba Fringilla coelebs * 75. Jer Fringilla montifringilla * 76. Dzwoniec Carduelis

11 11 chloris * 77. Szczygieł Carduelis carduelis * 78. Kulczyk Serinus serinus * 79. Czyż Carduelis spinus * 80. Makolągwa Carduelis cannabina * # 81. Gil Pyrrhula pyrrhula * 82. Grubodziób Coccothraustes coccothraustes * 83. Ortolan Emberiza hortulana * # ^ 84. Potrzos Emberiza schoeniclus * 85. Trznadel Emberiza citrinella * 86. Potrzeszcz Emberiza calandra * # 87. Ptaki drapieżne nierozpoznane * Razem 86 gatunków Objaśnienia: - gatunki kluczowe pogrubiono os. 27 gat. 58 gat. 50 gat. 25 gat. * - gatunki pod ochroną zgodnie z listą z Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 28 września 2004 r w sprawie gatunków dziko występujących zwierząt objętych ochroną *cz. - gatunki pod ochroną częściową z w/w Rozporządzenia # - gatunki SPEC (Species of European Conservation Concern) w kategorii 1-3 (BirdLife International 2004) ^ - gatunki o znaczeniu unijnym z Załącznika I Dyrektywy Ptasiej < - gatunki z Polskiej Czerwonej księgi Zwierząt (Głowaciński red 2001) > - gatunki objęte strefową ochroną miejsc występowania

12 12! - gatunki o rozpowszechnieniu lęgowym <10% (ocenianym w siatce kwadratów 10x10 km; Sikora i in. 2007) + - gatunki o liczebności krajowej populacji <1000 par lęgowych Łącznie stwierdzono 33 gatunków kluczowych oraz 13 gatunków o znaczeniu unijnym z Załącznika I Dyrektywy Ptasiej (teren inwestycji i przyległy). Spośród gatunków kluczowych (nie naturowych ) dominowały ptaki pospolite i szeroko rozpowszechnione w Polsce: szpak, skowronek, czajka, dymówka, oknówka, potrzeszcz i makolągwa. Ogólna liczba stwierdzonych ptaków kluczowych to osobników stwierdzonych na transekcie i punktach badawczych oraz w kwadracie MPPL na terenie inwestycji. Kormoran Phalacrocorax carbo obserwowano jesienią stado 25 osobników w locie na SW, na pułapie kolizyjnym oraz kilka obserwacji pojedynczych bądź w małych grupkach. Czapla siwa Ardea cinerea obserwowana nielicznie przez cały rok w tym 1 zimowa obserwacja, w sumie 8 osobników. Czapla biała Ardea alba* jedna obserwacja z początku października 2 osobników przelatujących na SW na pułapie kolizyjnym. Bocian biały Ciconia ciconia * - w okresie lęgowym liczne przeloty nad teren inwestycji głównie na pułapie poniżej kolizyjnego ptaków gniazdujących w Antoniewie na N od inwestycji. W okresie lipiec- sierpień ptaki widywane również na polach. Gatunek silnie narażony na kolizje. Bocian czarny Ciconia nigra*- w okresie lęgowym spotykany w dolinie Bełdówki oraz ptaki krążące nad lasem na W od inwestycji, w tym 2 obserwacje w strefie kolizyjnej. Lęgowy poza buforem 2km w lesie 3,5km na W od inwestycji oraz w lasach 4km na N od inwestycji. Para z tej drugiej lokalizacji żeruje w dolinie Bełdówki 1km od najbliższej planowanej turbiny. Błotniak stawowy Circus aeruginosus * łącznie zaobserwowano 26 osobników, w okresie kwiecień- wrzesień regularnie oberwany nad terenem inwestycji polujących ptaków najczęściej w strefie poniżej pracy wirników. Do kilku obserwacji dziennie. Obserwowany także na przelocie. Ptaki w większości najpewniej pochodzą z lęgowisk ze stawów pod Sarnowem, w strefie buforowej nie stwierdzono lęgów, 4 obserwacje w zasięgu kolizyjnym. Błotniak zbożowy Circus cyaneus * 2 obserwacje kwietniowe polującego i przelotnego samca poniżej strefy kolizyjnej. Pustułka Falco tinnunculus- obserwowano 9 osobników łącznie. Gatunek wykazywany często w strefie kolizyjnej. Prawdopodobnie lęgowa tuż poza strefą analizowaną buforu 2 km laski sosnowe na E od inwestycji. Trzmielojad Pernis apivorus * - 4 obserwacja 6 osobników z połowy sierpnia. 3 ptaki na pułapie kolizyjnym, lęgowy poza strefą buforową w lesie na W od planowanej inwestycji.

13 13 Błotniak łąkowy Milvus migrans * - 2 obserwacje 2 osobników podczas wiosennego przelotu poniżej pułapu kolizyjnego. Najbliższe stanowiska lęgowe położone są w dolinie Neru 4km na SW od inwestycji. Bielik Haliaeetus albicilla* - 1 obserwacja marcowa w dolinie Bełdówki 1osobnika przelatującego na W na pułapie kolizyjnym. Mewa srebrzysta Larus argentatus - 1 osobniki w marcu w locie na W na pułapie kolizyjnym. Żuraw Grus grus* - obserwowany głównie wiosną (5 z 6 obserwacji). Gatunek lęgowy w strefie buforowej w dolinie Bełdówki. Ptaki były również spotykane podczas żerowania na polach na terenie inwestycji, 3 osobniki w strefie kolizyjnej. Czajka Vanellus vanellus Łącznie odnotowano 768 osobników. Ptaki wiosną licznie zatrzymywały się na polach wokół terenu inwestycja żerując i odpoczywając. Gatunek lęgowy 1-2 pary na polach na N od Kałowa oraz 1p na SW od Leokadiewa przy bezimiennym cieku. Siewka złota Pluvialis apricaria *- łącznie zaobserwowano 98 osobników podczas jednej kontroli z końca marca w kilku grupach przelotnych i żerujących ptaków w stadzie czajek bądź samotnie, 5 osobników w strefie kolizyjnej. Łęczak Tringa glareola*- jedna wiosenna obserwacja 1osobnika przelatującego w strefie kolizyjnej. Kszyk Gallinago gallinago dwie obserwacje sierpniowe w sumie 7 osobników w strefie kolizyjnej. Przepiórka Coturnix coturnix stwierdzony 14 razy w tym 1 obserwacja dotyczyła 2 osobników, 1 stanowisko w pobliżu inwestycji. Dudek Upupa epops 7 obserwacji 8 osobników w tym 2 ptaków na pułapie kolizyjnym. Lęgowy w dolinie Bełdówki. Skowronek Alauda arvensis najczęściej obserwowany gatunek kluczowy. Dominował liczebnościowo w okresie przelotów tuż po zejściu pokrywy śnieżnej. Gatunek ruchliwy wykorzystujący głównie podczas migracji, 2 pułapy wysokości związane z pracą wirników wiatraków bezkolizyjne (0-40 m, powyżej 120 m). W okresie lęgowym głównie na wysokości m. Na terenie bezpośrednim inwestycji występuje w liczbie 7 par. W promieniu 300 m w szacunkowej liczbie około 16 par. Lerka Lullula arborea *- 1p w pobliżu inwestycji. Gatunek w okresie lęgowym wykorzystujący wysokości 0-100m. Dymówka Hirundo rustica łącznie stwierdzono 449 osobników, notowany od kwietnia do początku października. Obserwowane na terenie inwestycji i sąsiednim w czasie liczeń na transekcie i punkcie. Główny pułap wysokości lotów tego gatunku to strefa poniżej 40 m oraz

14 14 strefa kolizyjna między m. Odnotowywane w szerokim zakresie wysokości z większością w strefie poniżej kolizyjnej. Oknówka Delichon urbicum łącznie 42 osobniki, żerujących głównie w strefie kolizyjnej i poniżej niej. Białorzytka Oenanthe oenanthe - 2 obserwacje późnym lata osobników koczujących na polach oraz 1 obserwacja z końca marca 1 osobnika na terenie inwestycji. Gąsiorek Lanius collurio* - 2 pary lęgowe bezpośrednio przy planowanej inwestycji (Ryc. 5). Gąsiorki trzymają się niewielkich terytoriów do 1 ha, pułap wysokości żerowania poniżej 40 m. W buforze 2 km od inwestycji stwierdzono łącznie 9 stanowisk lęgowych, głównie w dolinie Bełdówki. Srokosz Lanius excubitor 11 obserwacji osobników zalatujących i zimujących. Lęgowy na kwadracie MPPL-u. Szpak Sturnus vulgaris - najliczniejszy gatunków kluczowych. Ogółem odnotowany w liczbie 3685 osobników. Szczególnie liczny w okresie migracji wiosennej, koncentracji stad nielęgowych, karmienia młodych czy koncentracji polęgowych ptaków młodocianych. Obserwowany głównie na pułapach wysokości do 40 m i pomiędzy m // W okresie wiosennym stwierdzone jedno stado 2500 osobników żerujące na polach. 124 osobniki w strefie kolizyjnej. Wróbel Passer domesticus ogółem 59 osobników obserwowanych tylko przy zabudowaniach. Makolągwa Carduelis cannabina ogółem 57 osobników. Obserwowany głównie od wiosny do jesieni pojedynczo bądź parami rzadziej w małych grupkach. Obserwacje dotyczyły osobników głównie w strefie poniżej pracy wirnika. Czubatka Lophophanes cristatus - jedna zimowa obserwacja żerującego osobnika na skraju lasu sosnowego. Ortolan Emberiza hortulana* - gniazduje w bezpośrednim sąsiedztwie inwestycji (Ryc. 5). Gatunek o niewielkim terytorium i zasięgu żerowania, silnie przywiązany do przestrzeni jedynie wokół gniazd, żerujący poniżej 40 m w odległości do 200 m od gniazda. Najliczniejszy gatunek o znaczeniu wspólnotowym, łącznie na 16 stanowiskach. Potrzeszcz Emberiza calandra na terenie bezpośrednim inwestycji występuje 1p. W promieniu około 300 m od przedsięwzięcia gniazdują 3-4 pary potrzeszcza (Ryc. 4). Ptak obserwowany w strefie bezpiecznej 0-40 m, poniżej pracy wirnika. Gatunek związany z niewielkimi zakrzaczeniami i zadrzewieniami, oraz ugorami. Łącznie obserwowano w całym cyklu badań 163 os objaśnienia * - gatunek o znaczeniu wspólnotowym z Załącznika I Dyrektywy Ptasiej (Dyrektywa Rady 79/409/EWG z dnia 2 kwietnia 1979 roku w sprawie ochrony dziko żyjących ptaków)

15 15 Okres zimowania, migracji wiosennej, okres lęgowy//okres lata, migracji jesiennej Tabela 2. Wykaz gatunków kluczowych z uwzględnieniem liczebności oraz charakteru występowania. Lp Gatunek 1 Przepiórka Coturnix coturnix * # 2 Bocian biały Ciconia ciconia * # ^ 3 Bocian czarny Ciconia nigra * # ^ < > +! 4 Kormoran Phalacrocorax carbo * cz.! Liczebność Gniazdujący na terenie inwestycji i w pobliżu (transekt, punkty, kwadrat MPPL, zasięg słuchu i widoczności) Przelotny Zalatujący Zimujący Błotniak 2 zbożowy Circus cyaneus * # ^ < +! 6 Błotniak 26 stawowy Circus aeruginosus * ^ 7 Błotniak 2 łąkowy Circus pygargus * ^ 8 Bielik Milvus 1 migrans * # ^ > < + 9 Trzmielojad 6 Pernis apivorus * ^ 10 Pustułka Falco 11 tinnunculus * # 11 Mewa 1

16 16 srebrzysta Larus argentatus * cz.! 12 Żuraw Grus grus * # ^ 13 Czajka Vanellus vanellus * # 14 Kszyk Gallinago gallinago * # 15 Łęczak Tringa glareola * # <! + 16 Siewka złota Pluvialis apricaria * # ^ < 17 Dudek Upupa epops * # 18 Skowronek Alauda arvensis * # 19 Lerka Lullula arborea * # ^ 20 Dymówka Hirundo rustica * # 21 Oknówka Delichon urbica * # 22 Białorzytka Oenanthe oenanthe * # 23 Gąsiorek Lanius collurio * # ^ 24 Srokosz Lanis excubitor * # 25 Dzięcioł zielony Picus viridis * # 26 Szpak Sturnus vulgaris * # 27 Wróbel Passer domesticus * #

17 17 28 Makolągwa Carduelis cannabina * # 29 Ortolan Emberiza hortulana * # ^ 30 Potrzeszcz Emberiza calandra * # 31 Czapla siwa Ardea cinerea * cz.! 32 Czapla biała Ardea alba * # ^! + 33 Czubatka Lophophanes cristatus * # 34 Razem 30 gatunków os 10 gat. 25 gat. 21 gat. 5 gat. Objaśnienia: * - gatunki pod ochroną zgodnie z listą z Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 28 września 2004 r w sprawie gatunków dziko występujących zwierząt objętych ochroną *cz. - gatunki pod ochroną częściową z w/w Rozporządzenia # - gatunki SPEC (Species of European Conservation Concern) w kategorii 1-3 (BirdLife International 2004) ^ - gatunki o znaczeniu unijnym z Załącznika I Dyrektywy Ptasiej < - gatunki z Polskiej Czerwonej księgi Zwierząt (Głowaciński red 2001) > - gatunki objęte strefową ochroną miejsc występowania! - gatunki o rozpowszechnieniu lęgowym <10% (ocenianym w siatce kwadratów 10x10 km; Sikora i in. 2007) + - gatunki o liczebności krajowej populacji <1000 par lęgowych.

18 18 Tabela 3. Wykaz stanowisk gatunków ptaków o znaczeniu wspólnotowym - Załącznik Dyrektywy Rady 79/409/EWG w sprawie ochrony dzikich ptaków (tzw. Dyrektywa Ptasia ), stwierdzonych na terenie sąsiednim z inwestycją (bufor o promieniu 2 km). Numer stanowiska na mapie nr 5 1 Ortolan Emberiza hortulana Gatunek Liczebność Ocena wpływu 2 Ortolan 1p Jw. 3 Ortolan 1p Jw. 4 Lerka Lullula arborea 1p 1p 0 (niewielkie terytorium lęgowe i żerowiskowe, strefa lotu głównie poniżej zakresu śmigieł, lokalizacja w bezpiecznej odległości od inwestycji) 0 (niewielkie terytorium lęgowe i żerowiskowe, lokalizacja w bezpiecznej odległości od inwestycji) 5 Ortolan 1p Jw. 6 Ortolan 1p Jw. 7 Gąsiorek Lanius 1p Jw. collurio 8 Gąsiorek 1p Jw. 9 Świergotek polny 1p Jw. Anthus campestris 10 Ortolan 1p Jw. 11 Lerka 1p Jw. 12 Lerka 1p Jw. 13 Ortolan 1p Jw. 14 Ortolan 1p Jw. 15 Ortolan 1p -(oddziaływanie stresogenne) 16 Ortolan 1p -(oddziaływanie stresogenne) 17 Ortolan 1p Jw. 18 Gąsiorek 1p Jw. 19 Lerka 1p ( oddziaływanie stresogenne oraz możliwość kolizji ) 20 Ortolan 1p 0 (niewielkie terytorium lęgowe i żerowiskowe, lokalizacja w bezpiecznej odległości od inwestycji) 21 Gąsiorek 1p 0 (terytorium lęgowe i żerowiskowe w odmiennym typie siedliska niż inwestycja, lokalizacja w bezpiecznej odległości od inwestycji) 22 Bocian biały Ciconia ciconia 1p (zajęte gniazdo oraz drugie gniazdo - (miejsce inwestycji leży pomiędzy żerowiskami w dolinie Bełdówki a gniazdem, narażenie na bezpośrednie

19 19 nie zajęte). 23 Bocian biały 1p (zajęte gniazdo) kolizje) 0 (brak siedlisk higrofilnych na terenie inwestycji służących jako żerowisko, miejsce sejmików, wysoki pułap przelotu, brak powiązań ekologicznych między gniazdem a miejscem inwestycji, żerowiska głównie w dolinie rz. Bełdówki ) oraz (podczas opuszczania gniazda przez młode możliwość kolizji) 24 Gąsiorek 1p 0 25 Gąsiorek 1p 0 26 Żuraw Grus grus 0-1p 0 (brak siedlisk higrofilnych na terenie inwestycji służących jako żerowisko, miejsce sejmików, wysoki pułap przelotu, brak powiązań ekologicznych między gniazdem a miejscem inwestycji, żerowiska, doloty młodych głównie w dolinie rz. Bełdówki 27 Bocian biały 1p (zajęte gniazdo) 28 Żuraw 1p 0 29 Jarzębatka Sylvia 1p nisoria 30 Gąsiorek 1p 0 31 Gąsiorek 1p Jw. 32 Gąsiorek 1p Jw. 33 Ortolan 1p Jw. 34 Ortolan 1p Jw. 35 Ortolan 1p Jw. 36 Lerka 1p Jw. 37 Ortolan 1p Jw. 38 Dzięcioł czarny Dryocopus martius Ocena oddziaływania + dodatnia - ujemna 0 obojętna 0 (brak siedlisk higrofilnych na terenie inwestycji służących jako żerowisko, miejsce sejmików, wysoki pułap przelotu, brak powiązań ekologicznych między gniazdem a miejscem inwestycji, żerowiska głównie w dolinie rz. Bełdówki) 0 (niewielkie terytorium lęgowe i żerowiskowe, lokalizacja w bezpiecznej odległości od inwestycji) 0-1p 0 (terytorium lęgowe i żerowiskowe w odmiennym typie siedliska niż inwestycja, lokalizacja w bezpiecznej odległości od inwestycji) Łącznie wykazano 86 gatunków ptaków, w większości objętych ochroną gatunkową (Tabela

20 20 1). Daje to liczbę całkowitą wszystkich widzianych i słyszanych ptaków na terenie badań osobniki. Dotyczy to ptaków obserwowanych na transekcie badawczym, podczas liczeń na stałym punkcie obserwacyjnym. Spośród tej grupy należy uznać za lęgowe na powierzchni (punkt, transekt + zasięg wzroku) 27 gatunków, 59 gatunki stwierdzono jako migrujące, 50 zalatujące, a 25 jako zimujące (Tab. 1). Gatunki lęgowe z Załącznika I Dyrektywy Ptasiej wykazane w pobliżu terenu inwestycji oraz w buforze 2 km wokół niej to 8 gatunków z dominującymi: ortolanem, gąsiorkiem i lerką oraz bocianem białym, żurawiem, jarzębatką, świergotkiem polnym i dzięciołem czarnym 38 stanowisk (Tab. 3, Ryc. 5). Występujące tu gatunki lęgowe z Załącznika I Dyrektywy Ptasiej są charakterystyczne dla tego typu terenu a ich ilość nie wyróżnia się znacząco ponad inne tereny o tej charakterystyce. Warte odnotowania są dwa stanowiska żurawia w dolinie Bełdówki, gatunku który w ostatnich latach zwiększa swoją liczebność oraz jedno bliskie stanowisko bociana białego, oba gatunki silnie narażonych na bezpośrednie kolizje. Tabela 4. Charakterystyka głównych obszarów koncentracji lęgowych gatunków kluczowych w obszarze buforu 2 km wokół inwestycji. Numer obszaru na mapie 3 I II III Gatunki charakterystyczne Dzięcioł czarny Muchołówka szara Czubatka Świstunka Szarytka Szpak Świstunka Szpak Wróbel Mazurek Dymówka Oknówka Gąsiorek Jarzębatka Dudek Makolągwa Skowronek Żuraw Bocian biały Muchołówka szara Szpak Skowronek Makolągwa Potrzeszcz Gąsiorek Mazurek Szacunkowa liczba par wszystkich gatunków 80 0 Ocena wpływu ze strony inwestycji oraz ( dla żurawia, który wiosną jak i jesienią regularnie pojawia się na polach w celu odpoczynku i żerowania) oraz - (utrata bezpośrednia siedlisk lęgowych dla 6 par skowronka, zagrożenie bezpośrednimi kolizjami dla 1 stanowiska potrzeszcza, oddziaływanie stresogenne dla 2 par potrzeszcza, 3 par otolana oraz narażenie na bezpośrednie kolizje dla 1pary bocianów białych)

21 21 Wróbel Oknówka Dymówka Przepiórka Ortolan Bocian biały Czubatka Czajka Lerka Świergotek polny Ocena oddziaływania + dodatnia - ujemna 0 obojętna W buforze 2 km wokół planowanego przedsięwzięcia wyróżniono trzy obszarów występowania gatunków kluczowych, wyróżniających się odmiennymi warunkami środowiskowymi i krajobrazowymi (Tab. 4, Ryc. 3). Największą liczbą gatunków (17) wykazywał się obszar II krajobrazu rolniczego wokół przedsięwzięcia i charakteryzował się głównie występowaniem kluczowych gatunków: skowronka, lerki, ortolana, gąsiorka, potrzeszcza, przepiórki, makolągwy, szpaka, dymówki, oknówki, wróbla, mazurka. W obszarze nr I stwierdzono najmniejszą liczbę gatunków ptaków o znaczeniu kluczowym: dzięcioła czarnego, świstunkę, czubatkę, szarytkę, szpaka i inne. Obszar nr III to doliny rzeki Bełdówki na S od inwestycji. Dominowały tu: gąsiorek, jarzębatka, żuraw, świstunka, dudek, makolągwa, wróbel, mazurek, dymówka, oknówka, bocian biały. Tabela 5. Wykaz stanowisk gatunków lęgowych kluczowych ptaków (z wyłączeniem naturowych ) w najbliższym sąsiedztwie inwestycji, potencjalnie najbardziej narażonych na kolizje i oddziaływanie ze strony planowanego przedsięwzięcia. Numer stanowiska Gatunek Liczebność Ocena wpływu na mapie nr 4 1 Czajka 1p. -(oddziaływanie stresogenne oraz narażenie na bezpośrednie kolizje) 2 Czajka 1-2p 0 3 Potrzeszcz 1p -(oddziaływanie stresogenne oraz narażenie na bezpośrednie kolizje) 4 Potrzeszcz 1p 0 5 Potrzeszcz 1p 0 6 Przepiórka 1p 0 7 Muchołówka 1p 0 szara 8 Szpak 2-3p 0 9 Dymówka 6-7p 0 10 Mazurek 2p 0 11 Oknówka 3-4p 0

22 22 12 Wróbel 10-12p 0 13 Makalągwa 1p 0 14 (obszar zakreskowany) Ocena oddziaływania + dodatnia - ujemna 0 obojętna Skowronek par -(zagrożenie bezpośrednimi kolizjami, oddziaływanie stresogenne, utrata potencjalnego siedliska lęgowego) W najbliższym sąsiedztwie planowanej inwestycji wykazano 14 stanowisk i par lęgowych ptaków z gatunków kluczowych (Tab. 5, Ryc. 4). Dominowały gatunki liczne, pospolite i szeroko rozpowszechnione w kraju skowronek, potrzeszcz, szpak, makolągwa, szpak, przepiórka, czajka. W pobliżu analizowanej grupy 4 turbin opisano 6 stanowisk gatunków kluczowych: skowronek, potrzeszcz, czajka, przepiórka. Nie stwierdzono bezpośrednio na terenie inwestycji, infrastrukturze towarzyszącej, miejsc rozrodu chronionych gatunków bezkręgowców, chronionych siedlisk przyrodniczych, chronionych gatunków grzybów, roślin, ryb, płazów, gadów. Spośród ssaków odnotowano liczne żerowanie na terenie inwestycji saren Capreolus capreolus do 35 osobników, parę zająców Lepus europaeus oraz nietoperzy scharakteryzowanych w części chiropterologicznej oceny. Na terenie inwestycji (działki inwestycyjne) odnotowano lęgi 7 par skowronka Alauda arvensis. Tabela 6. Wykaz głównych koncentracji lęgowych i nielęgowych ptaków drapieżnych, wodno błotnych, krukowatych (gatunki duże uznawane za najbardziej narażone na kolizje z turbinami wiatrowymi), w buforze 2 km wokół przedsięwzięcia. Numer lokalizacji na mapie nr 6 Opis, gatunki występujące I. Kompleks leśny na S od inwestycji (myszołów,kruk) II. Rozległe pola na terenie inwestycji między, Kałowem, Fułkami, Wilczycą, Leokadiewem. (koncentracje późno letnie, jesienne i zimowe ptaków drapieżnych: myszołowy, błotniaki, pustułki, krogulce, gołębiarze, koncentracje Łączna liczba par gniazdujących + osobników nielęgowych 2-3 pary 0 2-3pary(myszołów, kruk). Maksymalnie do 15 os/dzień (ptaki drapieżne), maksymalnie do 200 os/dzień (ptaki krukowate) oraz maksymalnie do 150 os/dzień ptaki wodnobłotne w okresie Ocena wpływu 0 (w przypadku ptaków drapieżnych), - (w przypadku ptaków krukowatych, możliwe kolizje wobec intensywnie żerujących ptaków, narażenie na bezpośrednie kolizje 1p bociana białego oraz narażenie na kolizje w czasie migracji wiosennej i

23 23 żerujących w okresie wiosennym i zimowym ptaków krukowatych gawron, kawka,kruk, wrona siwa), koncentracje wiosenne i jesienne ptaków wodno- błotnych: czajki, siewki złotej oraz żurawia. III. Dolina rzeki Bełdówki (koncentracje późno letnie, jesienne i zimowanie ptaków drapieżnych: myszołów, krogulec, jastrząb, błotniaki. Lęgowe: myszołów, czajka, bocian biały, żuraw, miejsce żerowania bocian białego i czarnego, żurawia, śmieszki. Trasa przelotu ptaków wodno- błotnych: śmieszka, czapla siwa, żuraw, kormoran. migracji wiosennej i jesiennej. Ok. 5 par (żuraw, bocian biały, myszołów), maksymalnie do 100 os/dzień w czasie migracji wiosennej i jesiennej. jesiennej żerujących i odpoczywających ptaków wodno-błotnych ) 0 (w przypadku ptaków drapieżnych), -( w przypadku żurawia w czasie jesiennych skupisk na terenie inwestycji i bezpośrednio do niego przyległych oraz przy wylocie młodych bocianów białych narażenie na bezpośrednie kolizje) Ocena oddziaływania + dodatnia - ujemna 0 obojętna Wykazano 3 obszarów w pobliżu inwestycji oraz w buforze 2 km będących koncentracjami gatunków ptaków drapieżnych i wodno błotnych (Tab. 6, Ryc. 6). Najcenniejsza pod względem awifaunistycznym jest koncentracja ptaków w bezpośrednim otoczeniu inwestycji krajobraz rolniczy oraz dolina rzeki Bełdówki. Na badanej powierzchni dominował kierunek lotu ptaków zgodny z głównymi kierunkami przelotów ptaków w czasie migracji, która nad terenem planowanej inwestycji odbywała się szerokim frontem. Były to kierunek SW i W w okresie migracji jesiennej. Podczas przelotów wiosennych dominował wyraźnie kierunek przelotu E i NE. Ogółem te dwa typy kierunku przemieszczania się ptaków wykazywało łącznie około 75 % wszystkich osobników. Pozostałe ptaki swój kierunek przemieszczania uzależniały głównie od lokalnych warunków układów roślinności, żerowania, odbywania lotów tokowych, koczowania. Były one związane z równoleżnikowym układem sąsiedniej doliny Bełdówki, lasów sosnowych na S i SW od inwestycji, pasów zadrzewień wzdłuż wsi oraz bezimiennego cieku na N od inwestcji, liniowego układu wsi, drogi z Kałowa do Leokadiewa. Odbywały się one wzdłuż tych wyraźnych elementów krajobrazu oraz prostopadle do nich w przypadku gatunków w nich gniazdujących a przemieszczających się w poszukiwaniu pokarmu, nękania drapieżników, lotów godowych. Nie stwierdzono wyraźnych kierunków przelotów nad

24 24 terenem inwestycji w stronę pobliskiej doliny Bełdówki czy doliny bezimiennego cieku co świadczy o tym, że nie istnieje efekt bariery ekologicznej ze strony inwestycji w związku z brakiem wykazanych tras przemieszczania się ptaków w strefie kolizyjnej przez obszar farmy (Ryc. 7, Tab. 11). Przywiązanie do terenu badań (ptaki nie migrujące, nie przelatujące szerokim frontem) wykazywało około 20% osobników całego zgrupowania. Były to gatunki lęgowe, koczujące, zatrzymujące się w czasie migracji na terenie badań wykazane na podstawie obserwacji z punktu i transektu w zasięgu wzroku i słuchu. Okresem, w którym dominowały ptaki związane z terenem był okres letni (połowa IV połowa VII), a także zima (poł XII poł. III). Z ptaków stacjonarnych związanych z terenem inwestycji dominowały liczbowo: skowronek, szpak, grzywacz, dymówka, pliszka żółta, trznadel potrzeszcz,. Z gatunków kluczowych były to: skowronek, szpak, potrzeszcz, dymówka,. Z ptaków najbardziej narażonych na kolizję największe przywiązanie z terenem obserwacji w w/w okresach dominowały: potrzeszcz, myszołów, bocian biały.. W czasie trwania rocznego monitoringu ptaków wykazano ogółem osobników ze wszystkich gatunków ptaków. Okres zimowania charakteryzował się najmniejszą liczbą ptaków z uwagi na wyjątkowo trudne warunki (duża pokrywa śniegu, ujemne temperatury) zaledwie 373 os (głównie kruk, gawron, wrona, czyż, myszołów, kawka, potrzeszcz). Także okres wiosenny od połowy kwietnia do lipca z liczebnością 3170 nie wykazywał intensywnego wykorzystania przestrzeni przy inwestycji (dominowały: skowronek, grzywacz, potrzeszcz, pliszka żółta, dymówka, szpak, gawron, kawka, kruk, trznadel). W czasie trwania krótkiej migracji wiosennej od marca do połowy kwietnia odnotowano ogółem 4511 osobników wszystkich gatunków ptaków. Rozciągnięta wędrówka jesienna charakteryzowała się stwierdzeniem 5283 osobników (Wykres 1). Wyniki kontroli kwadratu Monitoringu Pospolitych Ptaków Lęgowych (MPPL) Przeprowadzone 2 krotne liczenia w kwadracie i metodą MPPL, zlokalizowanym 4km na NW od inwestycji w miejscowości Łężki, gm. Poddębice. wykazały występowanie 35 gatunków ptaków, z których za lęgowe należy uznać 27 gatunków. Pozostałe gatunki obserwowano jako zalatujące, żerujące, koczujące i nielęgowe. Spośród lęgowych dominowały: skowronek, potrzeszcz, trznadel, gąsiorek, szpak, kwiczoł, grzywacz, pliszka żółta. Frakcję nielęgową reprezentowały głównie gawron. Stwierdzone gatunki należą do ptaków szeroko rozpowszechnionych, licznych, o niskim stopniu zagrożenia w skali kraju. Gatunki najrzadsze, kluczowe jakie wykazano w wyniku liczeń tą metodą to: przepiórka, czajka, srokosz, krętogłów, czapla siwa, kormoran, śmieszka. Pierwsze 3 gatunki były lęgowe na danej powierzchni kolejny prawdopodobnie lęgowy w bliskim sąsiedztwie a ostanie 3 gatunki tj. czapla siwa, kormoran i śmieszka dotyczyły ptaków tylko przelotnych

25 25 pojedynczych osobników.wyniki przedmiotowego kwadratu MPPL w porównaniu z ogólnopolskim wynikami wskazuje, że teren ten nie wyróżnia się znacząco ponad inne obszary o tej charakterystyce. 4. OCENA ODDZIAŁYWANIA I ANALIZA KOLIZYJNOŚCI GATUNKÓW CHRONIONYCH NA TERENIE I W SĄSIEDZTWIE INWESTYCJI Na podstawie zebranego materiału terenowego i przeprowadzonej dostępnej analizy dokumentacji i literatury, nie przewiduje się znaczącego negatywnego oddziaływania na gatunki i siedliska chronione prawem krajowym i unijnym oraz obszary chronione w strefie bezpośredniego oddziaływania (teren inwestycji i pas przyległy 500m) i w strefie oddziaływania pośredniego (teren o promieniu około 30 km). W analizowanym terenie bezpośredniego miejsca inwestycji (poszczególne turbiny) brak jest gatunków i siedlisk przyrodniczych o znaczeniu wspólnotowym z Dyrektywy Ptasiej i Dyrektywy Siedliskowej. Nie jest to także obszar Natura 2000 a także inny twardy obszar chroniony na podstawie Ustawy o ochronie przyrody. Wykazane gatunki ptaków na terenie lokalizacji turbin nie odbiegają w sposób istotny i wyróżniający ten teren jako znaczący dla ptaków, spośród tła i pozostałych obszarów tego typu (mozaikowo polno leśny krajobraz rolniczy) w tej części kraju. Jak wynika z danych zgromadzonych z pobliskiej doliny Neru czy też pradoliny warszawsko-berliniskiej zgrupowanie ptaków, jego skład gatunkowy, natężenie i dynamika przelotu, liczebność, sposób wykorzystania terenu jest tożsamy, zbieżny i nie wyróżniający się w sposób istotny. Daje to podstawy do stwierdzenia, że nie występują istotnie, negatywne oddziaływania całej farmy na awifaunę lęgową, migrującą i zimującą. Gatunki ptaków występujących w okresie lęgowym i pozalęgowym odnotowane podczas monitoringu należą w przeważającej części do ptaków licznych i średniolicznych oraz szeroko rozpowszechnionych w kraju o niezagrożonej liczebności. Są to także gatunki w dużej mierze nie zaliczane do grupy ptaków o największym ryzyku kolizji z wiatrakami. Wymienione wyżej ptaki nie występują na terenie inwestycji ani w strefie bezpośredniego oddziaływania w liczebnościach istotnych dla zachowania lokalnej i regionalnej populacji. Stwierdzone gatunki rzadkie, zagrożone, o specjalnym statusie ochronnym w kraju, obserwowane były w liczbie pojedynczych osobników. Stwierdzone gatunki kluczowe ptaków w czasie obserwacji, są w dużej części ptakami licznymi o szerokim zasięgu w regionie i kraju (np. szpak, skowronek, oknówka, makolągwa, ortolan, przepiórka, potrzeszcz, dymówka), uznanymi za wrażliwe w skali europejskiej i głównie w krajach zachodnich, zmniejszające swoją liczebność w wyniku uprzemysławiania rolnictwa. Nie stwierdzono na tym terenie gniazdowania gatunków kolonijnych, gniazdowania znaczących liczebności w skali regionu i kraju gatunków kluczowych, gniazdowania znaczących liczebności w skali regionu i kraju gatunków ptaków drapieżnych, wodno błotnych, kuraków, dużych krukowatych. Przyszła elektrownia wiatrowa nie jest zlokalizowana jako bariera ekologiczna na

26 26 trasie ciągu ekologicznego (lokalne trasy przemieszczania zwierząt) lub korytarza ekologicznego (trasy o znaczeniu regionalnym i krajowym) Ryc. 7. Ulokowane są one w bezpiecznej odległości od planowanej inwestycji. Jak wynika z analizy literatury i dokumentacji, najbliższe koncentracje ptaków wodnych, drapieżnych najbardziej narażonych na kolizje z wiatrakami zlokalizowane są w dolinie Bełdówki (stawy w Sarnowie) oraz w dolinie Neru. Miejsca te oddalone są od analizowanego przedsięwzięcia odpowiednio po ok. 4 km. Główne koncentracje lęgowe bocianów białych Ciconia ciconia położone są w dolinie Neru. (Janiszewski, Wojciechowski 2006). Teren inwestycji nie jest połączony z miejscami tymi w postaci korytarzy oraz ciągów ekologicznych w postaci dolin rzecznych, lasów, torfowisk, i nie stanowi tym samym bariery ekologicznej. Nie stanowi on także bazy żerowiskowej, ostoi zastępczej dla w/w miejsc koncentracji ptaków. Najbliższe i znane stanowisko bociana czarnego Ciconia nigra znajduje się w Łężkach (1 para) i lasy na S od inwestycji (1 para) w odległości 3,5 km na NW i 4 na N od inwestycji, nie przewiduje się istotnego negatywnego oddziaływania ze strony inwestycji z uwagi na brak terenów podmokłych (żerowisk) na terenie farmy oraz brak korytarzy miedzy żerowiskami na terenie inwestycji. Tabela 7. Łączny wykaz gatunków narażonych na kolizje (dużych, drapieżnych, wodno błotnych), z Dyrektywy Ptasiej, kluczowych, kolonijnych, z uwzględnieniem udziału obserwacji osobników w strefie kolizyjnej. Lp. Gatunek 1 Gęś zbożowa Anser fabalis 2 Gęgawa Anser Anser 3 Łabędź niemy Cygnus olor * 4 Przepiórka Coturnix coturnix * # 5 Czapla siwa Ardea cinerea * cz.! 6 Czapla biala Ardea alba * # Liczebność Gniazdujący na terenie inwestycji i w pobliżu (transekt, punkty, kwadrat MPPL, zasięg słuchu i widoczności) Przelotny Przelotny Zalatujący Zimujący Liczebność w zasięgu kolizyjnym

27 27 ^! + 7 Bocian biały Ciconia ciconia * # ^ 8 Bocian czarny Ciconia nigra * # ^ < > +! 9 Kormoran Phalacrocorax carbo * cz.! 10 Błotniak zbożowy Circus cyaneus * # ^ < +! 11 Błotniak łąkowy Circus pygargus * ^ 12 Błotniak stawowy Circus aeruginosus * ^ 13 Jastrząb Accipiter gentiles * 14 Krogulec Accipiter nisus * Bielik Haliaeetus albicilla * # ^ > < + 16 Myszołów Buteo buteo * 17 Trzmielojad 6 3 Pernis apivorus * ^ 18 Pustułka 9 5 Falco tinnunculus * # 19 Kobuz Falco 1 0 subbuteo * 20 Żuraw Grus 14 3

28 28 grus * # ^ 21 Czajka Vanellus vanellus * # 22 Siewka złota Pluvialis apricaria * # ^ < 23 Łęczak Tringa glareola * # <! + 24 Kszyk Gallinago gallinago * # 25 Mewa srebrzysta Larus argentatus * cz.! 26 Śmieszka Larus ridibundus * 27 Dudek Upupa epops * # 28 Skowronek Alauda arvensis * # 29 Dymówka Hirundo rustica * # 30 Oknówka Delichon urbica * # 31 Białorzytka Oenanthe oenanthe * # 32 Gąsiorek Lanius collurio * # ^ 33 Srokosz Lanis excubitor * # 34 Gawron Corvus frugilegus * cz. 35 Wrona Corvus cornix *cz

29 29 36 Kruk Corvus corax *cz. 37 Szpak Sturnus vulgaris * # 38 Wróbel Passer domesticus * # 39 Makolągwa Carduelis cannabina * # 40 Czubatka Lophophanes cristatus * # 41 Krzyżówka Anas platyrhynchos *cz. 42 Ortolan Emberiza hortulana * # ^ 43 Potrzeszcz Emberiza calandra * # 44 Lerka Lullula arborea * # ^ 45 Ptaki drapieżne nierozpoznane * Razem 44 gatunków os 14 gat. 35 gat. 25 gat. 14 gat os. - pogrubiono gatunki najbardziej narażone na kolizje Objaśnienia: * - gatunki pod ochroną zgodnie z listą z Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 28 września 2004 r w sprawie gatunków dziko występujących zwierząt objętych ochroną *cz. - gatunki pod ochroną częściową z w/w Rozporządzenia # - gatunki SPEC (Species of European Conservation Concern) w kategorii 1-3 (BirdLife International 2004) ^ - gatunki o znaczeniu unijnym z Załącznika I Dyrektywy Ptasiej < - gatunki z Polskiej Czerwonej księgi Zwierząt (Głowaciński red 2001) > - gatunki objęte strefową ochroną miejsc występowania! - gatunki o rozpowszechnieniu lęgowym <10% (ocenianym w siatce kwadratów 10x10 km; Sikora i in. 2007) + - gatunki o liczebności krajowej populacji <1000 par lęgowych.

30 30 Łącznie wykazano 1209 osobników spośród gatunków ptaków kluczowych, kolonijnych, drapieżnych, wodno - błotnych, a stwierdzonych w strefie kolizyjnej w zasięgu prac wirników przyszłej elektrowni wiatrowej. Daje to 9,07% ogólnej liczby stwierdzonych ptaków oraz 13,43% liczby ptaków tej grupy. Głównymi przyczynami kolizji i śmiertelności dla ptaków migrujących ze strony elektrowni wiatrowych są: - umieszczenie ich na trasie intensywnych przelotów ptaków lub lokalnych przemieszczeń na lęgowiskach czy też koczowań - umieszczenie wiatraków w miejscach naturalnych ułatwień dla wędrówek ptaków (cieśniny, delty, przełęcze) - umieszczenie w miejscach koncentracji przelotnych i zimujących ptaków (żerowiska na polach, mokradła, stawy rybne, cofki zbiorników, wysypiska śmieci, miejsca utylizacji odpadów organicznych) - lokalizacja zespołów kilkudziesięciu wiatraków (farm) w bliskiej od siebie odległości, stanowiących szeroką barierę a nie lokalny punkt do ominięcia - lokalizacja na siedliskach wodno błotnych, mokradłach, torfowiskach (płoszenie i śmiertelność ptaków, utrata siedlisk, wysuszenie siedlisk ruchy wstępujące powietrza) - niewłaściwe oświetlenie, które w okresie złej widoczności i szczytu przelotów powoduje przywabianie ptaków do obiektów i w konsekwencji ich kolizję Ptaki ranią się lub zabijają podczas kontaktu z pracującymi śmigłami lub samą konstrukcją turbiny (maszt, gondola, śmigła). Na kolizję z elektrowniami wiatrowymi narażone są głownie ptaki duże i nie potrafiące sprawnie manewrować: drapieżne, wodno błotne (żurawie, bociany, czaple, blaszkodziobe). Jak wynika z analizy i obserwacji ptaków, teren inwestycji i najbliższa okolica nie stanowią miejsca będącego strumieniem przelotu dla tych gatunków ptaków. Obserwowane ptaki drapieżne, bociany, czajki, mewy, żurawie, gęsi, potrzeszcze, siewkowe, widziane były głównie na wysokim lub bardzo niskim pułapie poza zasięgiem pracy ramion wirnika/śmigła. Ptaki obserwowane należały głównie do grupy wróblowych oraz żerujących poniżej pracy wiatraków. Stwierdzenie ptaków w zakresie pracy wirnika nie wskazuje jednoznacznie na ich pewną śmiertelność w wyniku funkcjonowania przyszłej inwestycji wiatraki te będą głównie działały jako bariera psychologiczna na zasadzie obiektów płoszących ptaki, a wszelkie kolizje będą miały charakter incydentalny. Wykazane gatunki istotne (duże i kluczowe) oraz pozostałe chronione występowały w analizowanym obszarze głównie w okresie migracji jesiennej i koczowań polęgowych w okresie późnego lata, sezonu lęgowego oraz migracji wiosennej. W okresie zimy spośród gatunków kluczowych stwierdzane były: srokosz, potrzeszcz, czapla siwa. Liczebność zimujących ptaków drapieżnych (gatunki duże) wykazywała minimalne wartości i niskie zagęszczenia wynoszące około 1,2 os/10 km 2 1,6 os/10 km 2 wszystkich osobników z wykazanych gatunków. Za wielkość powierzchni badawczej przyjęto obszar około 7 km 2, będący w zasięgu wzroku obserwatora podczas liczeń na punkcie i transekcie. Dominowały: myszołów i krogulec. Większą liczebność wykazywały ptaki drapieżne w okresie wędrówkowym, migrujące na wysokim pułapie. W okresie wiosennym i koczowań

31 31 polęgowych obserwowano ponadto z tej grupy pojedyncze osobniki: kobuza, krogulca, błotniaka zbożowego, jastrzębia oraz liczniejsze osobniki błotniaka stawowego żerującego z lęgowisk w dolinie Bełdówki. Tabela 8. Wykaz gatunków ptaków dużych, narażonych na kolizje, wodno błotnych, drapieżnych, wykazanych w badanym terenie (transekt, punkt, teren przyległy) z uwzględnieniem liczebności i charakteru występowania. Lp. inwestycji i w pobliżu (transekt, punkty, kwadrat MPPL, zasięg słuchu i widoczności) Gatunek Liczebność Gniazdujący na terenie Przelotny Zalatujący 1 Gęś zbożowa 454 Anser fabalis 2 Gęgawa Anser 1 anser 3 Czapla siwa 8 Ardea cinerea * cz.! Czapla biala 2 Ardea alba *# ^! + Krzyżówka 13 Anas platyrhynchos *cz. Łabędź niemy 4 Cygnus olor * 4 Bocian biały 10 Ciconia ciconia * # ^ Bocian czarny 5 Ciconia nigra * # ^ < > +! 5 Kormoran Phalacrocorax 38 Zimujący