CZASOPISMO POLSKIEGO STOWARZYSZENIA NA RZECZ OSÓB Z UPOŚLEDZENIEM UMYSŁOWYM NR 1 (47) MARZEC 2013 ISSN

Transkrypt

1 CZASOPISMO POLSKIEGO STOWARZYSZENIA NA RZECZ OSÓB Z UPOŚLEDZENIEM UMYSŁOWYM NR 1 (47) MARZEC 2013 ISSN

2 Fot. Archiwum Koła PSOUU w Miechowie Fot. Archiwum Koła PSOUU w Miechowie Anioł z Miechowa Polskie Stowarzyszenie na Rzecz Osób z Upośle dzeniem Umysłowym Koło w Miechowie otrzymało Miechowskiego Anioła. Nagrodę tę przyznaje Bur mistrz Miasta i Gminy Mie chów za bezinteresowną aktywność społeczną na rzecz lokalnego środowiska. Miechowskie Koło nasze go Stowarzyszenia otrzyma ło Anioła za 20 letnią, kompleksową opiekę nad osobami z niepełnospraw nością oraz profesjonalizm w działaniach rehabilitacyj nych, terapeutycznych, edu kacyjnych i opiekuńczych. Nagrodę Miechowskiego Anioła odebrali wspólnie: osoby z niepełnosprawnością intelektualną, ich rodzice oraz kadra kierownicza i nauczycie le skupieni w Kole PSOUU. Uroczystość wręczenia nagród odbyła się 25 stycznia 2013 r. podczas Miechow skiego Spotkania Noworocznego. Wasze starania od lat przynoszą wymierne efekty. Dają szanse osobom niepełnosprawnym na usamodzielnienie. Ogromne uznanie należy się rodzicom, założycielom, kierownictwu i wszystkim pracownikom PSOUU Koła w Miechowie. Serdecznie gratulujemy powiedział Dariusz Marczewski, burmistrz Miasta i Gminy Miechów. Czuję się onieśmielona i zachwycona tym, że mogę być dziś wśród mie chowian, wśród aniołów. Czuję, że jesteśmy dobrzy, że dbamy o siebie. Dobrze jest pozostawić po sobie dobry, piękny ślad. Rok 2013 to rok Obywateli Unii Europejskiej. W Miechowie spotkałam się z najwspanialszymi obywatelami Unii dodała Róża Thun, posłanka do Parlamentu Europejskiego. 2 SPIS TREŚCI Nr 1 (47)/2013 NARODOWY BANK POLSKI BANK WSZYSTKICH BANKÓW Marcin Kaszuba 3 NBP NIE WYKLUCZA NIKOGO! 4 6 Karolina Zioło-Pużuk WŁASNE PIENIĄDZE SZANSA CZY ZAGROŻENIE? Piotr Kubarewicz BĄDŹ ROZWAŻNY! SPRAWDŹ, ZANIM PODPISZESZ Magdalena Gajda 6 PEŁNOLETNOŚĆ A FINANSE Monika Zima-Parjaszewska 8 TRENING EKONOMICZNY W WTZ 10 SŁODKI BIZNES Łukasz Pisarski Dorota Gwiazda 11 TRENING EKONOMICZNY W WTZ 13 BANK Uczestnicy WTZ ZG PSOUU Uczestnicy WTZ ZG PSOUU 15 KONTA, KARTY, BANKOMATY SPÓŁDZIELNIA SOCJALNA PAKT ZYSKU I IDEI Magdalena Gajda Paweł Daniszewski FRANCUZI I BELGOWIE DBAJĄ O PRZYSZŁOŚĆ SWOICH DZIECI 21 Z SERCEM DO LUDZI 22 Lidia Czarkowska Barbara Bytnar, Marta Janas-Blok MONETA PSOUU GRATKA DLA KOLEKCJONERÓW 24 ZASŁUCHANI W MUZYCE Magdalena Gajda Konrad Piskorz

3 Drodzy Czytelnicy, Oddajemy w Państwa ręce pierwszy w 2013 roku numer Spo łeczeństwa dla Wszystkich. Jest to zarazem pierwsza publikacja w Roku Jubileuszowym Polskiego Stowarzyszenia na Rzecz Osób z Upośledzeniem Umysłowym, które kontynuuje i rozwija działalność Komitetu Pomocy Dzieciom Specjalnej Troski, powołanego 50 lat temu przy Towarzystwie Przyjaciół Dzieci. Nasz Jubileusz zostanie uświetniony poprzez niezwykłe wydarze nie. Będzie nim wyemitowanie przez Narodowy Bank Polski, jesienią tego roku, dwóch monet upamiętniających dokonania rodziców osób z niepełnosprawnością intelektualną tych obecnych i tych, którzy już odeszli na zawsze, a których heroiczny wysiłek w minionym półwieczu doprowadził do zmiany postrzegania problemu niepełno sprawności intelektualnej w Polsce. O monetach tych możecie Państwo przeczytać w artykule Magdaleny Gajdy Moneta PSOUU gratka dla kolekcjonerów. Miło nam Państwa poinformować, że na zaproszenie Narodowego Banku Polskiego, nasze Stowarzyszenie zostało Partnerem ogólnopol skiego programu pt.: NBP nie wyklucza (czytaj: artykuł na stronie 3) skierowanego do osób z różnymi rodzajami niepełnosprawności. Dlatego też sprawy związane z pieniędzmi są głównym tematem tego numeru. Do tej pory rzadko pisaliśmy o finansach, a przecież sfera ta jest szczególnie ważna nie tylko dla gospodarki krajowej. Determinuje życie każdego człowieka. Osobom z niepełnospraw nością intelektualną poruszanie się w niej stwarza szczególnie dużo problemów. Coraz więcej z nich pracuje, zarabia pieniądze, może i chce samodzielnie decydować o ich wydawaniu. Ale też wielu z nich staje się ofiarami nieetycznych praktyk stosowanych przez firmy pożyczkowe pozostające poza nadzorem państwowym. Osoby te, nie zdając sobie sprawy z konieczności spłaty zaciągniętych kredytów, podpisują umowy, których nie rozumieją. Sfera zarządza nia własnymi finansami, jak każda inna, wymaga ciągłej edukacji i doświadczania, o czym przypomina Łukasz Pisarski w artykule Trening ekonomiczny w WTZ. Natomiast od rodziców i osób wspierających wymaga poznania podstaw ochrony osób z niepełno sprawnością intelektualną przed takimi niekorzystnymi wydarze niami. Pisze o tym dr Monika Zima Parjaszewska w artykule Pełnoletność a finanse. W marcowym numerze naszego pisma znajdziecie Państwo również artykuł poradnikowy dotyczący rachunków bankowych i bezpiecznego posługiwania się kartami płatniczymi. Dołączyliśmy także do niego przygotowane wspólnie przez specjalistów PSOUU i NBP ulotki w tekście łatwym do czytania przestrzegające przed korzystaniem z nieznanych firm, które nęcą łatwymi pieniędzmi. Zachęcamy Państwa do przeprowadzenia na ich podstawie rozmów i warsztatów ekonomicznych dla osób z niepełnosprawnością intelektualną. Jak zabezpieczają finansowo swoje dzieci rodzice osób z niepełno sprawnością intelektualną w bardziej gospodarczo rozwiniętych krajach Unii Europejskiej dowiecie się Państwo z artykułu Lidii Czarkowskiej Francuzi i Belgowie dbają o przyszłość swoich dzieci. Natomiast o gorącym temacie, dyskutowanym ostatnio w Kołach terenowych PSOUU, czyli spółdzielniach socjalnych jako docelowych miejscach pracy dla osób z niepełnosprawnością, pisze w artykule Spółdzielnia socjalna pakt zysku i idei Paweł Daniszewski z Koła PSOUU w Jarosławiu, które wspólnie z Powiatem Jarosławskim utwo rzyło tego rodzaju przedsiębiorstwo społeczne. A dla wytchnienia od finansów, zapraszamy na ostatnie strony pisma i poznanie Orkiestry Perkusyjnej Gamelan, działającej od 12 lat w Kole PSOUU w Szczecinie. Zapraszamy do lektury! Redakcja Wydawca: SPOŁECZEŃSTWO dla WSZYSTKICH Niniejszy numer kwartalnika SPOŁECZEŃSTWO DLA WSZYSTKICH powstał we współpracy z Narodowym Bankiem Polskim. OD REDAKCJI To jest artykuł wstępny. Piszemy w nim, jakie tematy są opisywane w tym czasopiśmie. Zapraszamy do czytania wszystkich artykułów w tekście łatwym do czytania. Te artykuły są oznaczone symbolem: Większość artykułów dotyczy pieniędzy. Z jednego z artykułów dowiecie się o tym, że jesienią zostanie wydana moneta z okazji 50 urodzin naszego Stowarzyszenia. W innym artykule piszemy o tym, co robią rodzice osób z niepełnosprawnością za granicą, żeby ich dzieci nie miały kłopotów z pieniędzmi. Jeszcze inny opisuje jak stworzyć zakład pracy, w którym mogą pracować osoby niepełnosprawne. Taki zakład nazywa się spółdzielnią socjalną. Polecamy też duży tekst łatwy do czytania w samym środku pisma. Przeczytacie w nim o treningu ekonomicznym w warsztatach terapii zajęciowej. Dowiecie się też o tym jak korzystać z bankomatu i że trzeba chronić swoje pieniądze. Jeżeli coś jest zbyt trudne, poproście o pomoc w czytaniu. Na końcu pisma jest artykuł o tym jak Wasi koledzy w Szczecinie przygotowują się do koncertów Orkiestry Gamelan. Jest to orkiestra perkusyjna i grają w niej osoby z różnymi niepełnosprawnościami. Zarząd Główny Polskiego Stowarzyszenia na Rzecz Osób z Upośledzeniem Umysłowym Adres: Warszawa, ul. Głogowa 2B, Ogłoszenia: W sprawie umieszczenia ogłoszeń prosimy o kontakt z Redakcją. Tel.: , , Fax: Materiałów nie zamówionych Redakcja nie zwraca. e mail: redakcja@psouu.org.pl W przypadku wykorzystania artykułów lub ich fragmentów prosimy Konto: Bank PEKAO SA w Warszawie o zamieszczenie informacji: źródło: SPOŁECZEŃSTWO Zespół. dla WSZYSTKICH, Nr 1 (47) Marzec DG GRAF, Warszawa Redaguje: Skład i druk:

4 PARTNERZY PSOUU Marcin Kaszuba Dyrektor Departamentu Komunikacji i Promocji NBP Narodowy Bank Polski bank wszystkich banków Narodowy Bank Polski (NBP) pełni wyjątkową rolę w Polsce. Jest bankiem wszystkich banków działających w naszym kraju i bankiem polskiego państwa, czyli prowadzi rachunki polskich instytucji i innych banków. Jest też jedynym emitentem pieniądza w Polsce i stoi na straży jego wartości, czyli dba o to, aby zacho wywał on swoją siłę nabywczą. Jest to jeden z najważ niejszych warunków trwałego i wysokiego wzrostu gospodarczego. Celem NBP jest kontrola inflacji tak, aby znajdowała się ona na poziomie zbliżonym do 2,5 proc. W tym celu wykorzystuje stopy procentowe NBP których wysokość, co miesiąc, jest ustalana przez Radę Polityki Pieniężnej na podstawie danych i prognoz makroekonomicznych. Innym zadaniem NBP jest dbanie o bezpieczeństwo krajowego systemu finansowego, w którym wszyscy uczestniczymy albo jako konsumenci, albo jako przed siębiorcy. Polski bank centralny to również najlepszy w kraju ośrodek nauk ekonomicznych, który dzięki wybitnym specjalistom potrafi trafnie prognozować rozwój sytuacji gospodarczej oraz, co najważniejsze, wykrywać zagrożenia i niepożądane zjawiska, a także przeciwdziałać im zanim staną się one istotnym proble mem dla gospodarki. Do pozostałych, równie ważnych zadań NBP należą, między innymi, rozwój systemu płatniczego, w tym obrotu bezgotówkowego oraz zarządzanie rezerwami dewizowymi Polski, które wynoszą obecnie ponad 100 miliardów dolarów. Należy podkreślić, że NBP, w odróżnie niu od banków komercyjnych, nie prowadzi rachunków klientów indywidualnych. Dlatego nie można założyć w nim konta, ani wziąć kredytu. Wszystkie swoje zadania NBP realizuje w pełnej niezależności od innych organów państwa. To ważne, bo oddziaływanie polityki pieniężnej na gospodarkę ujawnia się dopiero w długim okresie. Niezależność NBP nie oznacza jednak dowolności w podejmowaniu decyzji. Jego działalność jest regulowana przez Konstytucję RP, ustawę o NBP oraz ustawę Prawo bankowe. Narodowy Bank Polski to najważniejszy bank w Polsce. To, czym zajmuje się Narodowy Bank Polski opisane jest w trzech ważnych dokumentach. Te dokumenty nazywają się Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej, ustawa o Narodowym Banku Polskim i ustawa Prawo bankowe. Narodowy Bank Polski może drukować polskie pieniądze i wprowadzać je w obieg. Wprowadzać pieniądze w obieg to znaczy sprawiać, że możemy ich używać na co dzień, na przykład płacąc w sklepie za zakupy. Narodowy Bank Polski pilnuje, aby pieniądze, które trzymamy w innych bankach były bezpieczne. Narodowy Bank Polski jest bankiem państwa polskiego. To znaczy, że to właśnie tam są konta polskiego rządu i innych instytucji państwowych. Narodowy Bank Polski dba o to, aby ceny w sklepach były stabilne lub rosły najwyżej nieznacznie. Niewielki wzrost cen oznacza, że tak zwana inflacja nie jest groźna dla ludzi. Dzięki Narodowemu Bankowi Polskiemu możemy płacić w sklepie kartami i przesyłać sobie pieniądze, na przykład internetem. Narodowy Bank Polski mówi nam o tym, co dzieje się z pieniędzmi w Polsce. Narodowy Bank Polski uczy także jak odpowiedzialnie wydawać pieniądze. 2 SPOŁECZEŃSTWO dla WSZYSTKICH nr 1 (47) MARZEC 2013

5 PARTNERZY PSOUU Karolina Zioło Pużuk Koordynator kampanii NBP nie wyklucza, Departament Komunikacji i Promocji NBP NBP nie wyklucza nikogo! NBP dla osób z niepełnosprawnością intelektualną NBP nie wyklucza to nazwa specjalnego, autorskiego programu prowadzonego przez Narodowy Bank Polski od 2011r., a obejmującego działania informacyjne skierowane do osób z różnymi rodzajami niepełnosprawności najbardziej zagrożonych wykluczeniem finansowym. Partnerami programu są: Polski Związek Głuchych, Fundacja Vis Maior oraz Polskie Stowarzyszenie na Rzecz Osób z Upośledzeniem Umysłowym. To właśnie z reko mendacji Stowarzyszenia, NBP jako pierwsza instytucja w Polsce, włączył do aktualnie prowadzonej ogólnopolskiej kampanii społecznej pod nazwą: Nie daj sią nabrać. Sprawdź, zanim podpiszesz komunikaty informacyjne skierowane do osób z niepełnosprawnością intelektualną. Ulotki przestrzegające przed zawieraniem umów finansowych w firmach nie podlegających nadzorowi państwa, przygotowane przez specjalistów PSOUU w wersji łatwej do czytania przez osoby z niepełnosprawnością intelektualną, zostaną rozprowadzone za pośrednictwem 124 Kół terenowych Stowarzyszenia do blisko 10 tysięcy dorosłych osób z tym rodzajem niepełnosprawności w całym kraju. Ulotki będą również dostępne w wersji elektronicznej na stronie Stowarzyszenia: oraz na specjalnej podstronie witryny Podstrona będzie także zawierać informacje na temat działalności NBP w wersji łatwej do czytania. Tam też umieszczone zostaną materiały informacyjne dla osób z innymi niepełnosprawnościami. NBP dla osób z autyzmem Z pieniędzmi za pan brat to tytuł poradnika finansowego autorstwa Marii Butkow skiej i Józefy Wilgosz (konsultacja: Lidia Klaro Celej i Stanisław Domaradzki), wydanego wspólnie przez Narodowy Bank Polski i Stowarzyszenie Dobrze, że jesteś z Sandomie rza. To pierwsza w Polsce publikacja ze wskazówkami dla nauczycieli z zakresu metod nauczania dzieci i młodzieży z dysfunkcjami intelektualnymi (zwłaszcza osób z autyzmem) umiejętności: odróżniania, liczenia i samodzielnego posługiwania się pieniędzmi. Poradnik przygotowany zgodnie z zasadami komunikacji alternatywnej, skierowany jest nie tyko do pedagogów, ale także do samych osób z niepełnosprawnością intelektu alną, ich rodziców, bliskich i terapeutów. Ćwiczenia i zadania umieszczone w opracowa niu skonsultowano z uczniami wszystkich grup wiekowych, zgodnie z systemem edukacji specjalnej. Publikacja jest bezpłatna. Zostanie wydana w nakładzie 600 egzemplarzy, ale jej wersja elektroniczna będzie dostępna na stronie ze jestes sandomierz.pl. Pierwsza publiczna prezentacja poradnika nastąpi 24 maja br. podczas konferencji poświęconej edukacji ekonomicznej osób z niepełnosprawnością intelektualną, a zorga nizowanej wspólnie przez sandomierskie stowarzyszenie oraz NBP. NBP dla osób niesłyszących W 2012 r. NBP wspólnie z Oddziałem Mazowieckim Polskiego Związku Głuchych wydał dwie edycje leksykonu terminów ekonomicznych i bankowych w języku migowym. Jest to pierwsza tego typu publikacja w Polsce, a druga w Europie. Do jej potrzeb, specja liści języka migowego musieli stworzyć nowe znaki. W nagraniu kluczowych haseł, np. wyrażenia: bank centralny, wziął udział Prezes NBP, prof. Marek Belka. Narodowy Bank Polski uczy wszystkich ludzi w Polsce jak gospodarować pieniędzmi. Bank uczy osoby sprawne i osoby z różnymi niepełnosprawnościami, na przykład niesłyszące i niewidome. Bank uczy gospodarowania pieniędzmi także osoby z niepełnosprawnością intelektualną. W tej nauce bankowi pomagają specjaliści z naszego Stowarzyszenia. Na przykład, specjaliści przygotowali ulotki i stronę w internecie o banku. Jeśli chcesz się dowiedzieć co to jest Narodowy Bank Polski, wejdź na stronę Jeśli nie znasz się na internecie, poproś kogoś bliskiego, aby Ci pomógł. NBP dla osób z dysfunkcjami wzroku NBP wydał 600 kompletów makiet tyflograficznych z ilustracjami przestrzennymi banknotów oraz z audiodeskrypcją dla osób niewidomych i słabowidzących. Trafiły one do organizacji pozarządowych działających na rzecz tych osób w całej Polsce. W 2012r. NBP wspólnie z Fundacją Vis Maior zrealizował projekt pod nazwą: Pieniądze oraz usługi bankowe wczoraj, dziś i jutro. Jego celem było zainteresowanie osób z dysfunkcjami narządu wzroku historią pieniądza i bankowości oraz przedstawienie współczesnych produktów i usług bankowych. W ramach projektu, w styczniu i lutym 2012r., Fundacja przeprowadziła warsztaty edukacyjne w tym zakresie dla dzieci, młodzieży i osób dorosłych. Uczestnicy spotkań otrzymali broszury poradnicze dotyczące zarządzania finansami osobistymi. Na podstawie zebranych podczas zajęć opinii o dostępności placówek bankowych oraz usług przez nie oferowanych dla klientów z dysfunkcjami wzroku, przygotowano rekomendacje zmian, które następnie przekazano polskim bankom podczas konferencji podsumowującej projekt. Scenariusze zajęć NBP udostępnił wszystkim swoim oddziałom z zaleceniem nawiązania współpracy i rozpowszechnienia materiałów wśród lokalnych organizacji pozarządowych i placówek działających na rzecz osób z dysfunkcjami wzroku. SPOŁECZEŃSTWO dla WSZYSTKICH 3

6 SAMODZIELNOŚĆ Rozpoczęcie pracy wiąże się z wieloma zmianami w życiu człowieka - szczególnie osoby z niepełnosprawnością intelektualną. Wzrasta jej status społeczny. Zaczyna też zarabiać i gospodarować pieniędzmi. Oba aspekty wywołują ogromne nadzieje na rozwój, poprawę funkcjonowania i sytuacji materialnej. Jednak, jak wynika z badań przeprowadzonych przez Koło PSOUU w Biskupcu, niosą ze sobą pewne obawy i zagrożenia. Piotr Kubarewicz Kierownik Zakładu Aktywności Zawodowej, PSOUU Koło w Biskupcu Własne pieniądze wyzwanie czy zagrożenie? Dzięki przemianom, które zaszły w ostat nich latach w Polsce, i w środowisku osób z niepełnosprawnościami i całego społe czeństwa, nie pytamy już czy zatrudniać takie osoby?, ale: jak to robić? Jak przy gotowywać osoby z niepełnosprawnością intelektualną do pracy i jak dostosowywać dla nich stanowiska? Jak przygotować je same i ich środowisko do wypełniania przez nie obowiązków pracownika, do posiadania pieniędzy i ich bezpiecznego wydatkowania? Przyczynkiem do dyskusji niech będą wyniki badań przeprowadzonych wśród nie pełnosprawnych pracowników Zakładu Aktywności Zawodowej (ZAZ) przez Polskie Stowarzyszenie na Rzecz Osób z Upośle dzeniem Umysłowym Koło w Biskupcu. Z racji małej liczby osób niepełnosprawnych zatrudnionych w biskupieckim ZAZ ie, pod względem socjologicznym nie jest to próba badawcza reprezentatywna dla całego środowiska osób z niepełnosprawnością intelektualną, ale z powodu swej jednorod ności ukazująca ciekawe wyniki. WTZ też traktowałam jak pracę, ale teraz jesteśmy pracownikami, mamy swoją wypłatę. Jolanta Siwik (pracownik montażowy ZAZ w Biskupcu) Być pracownikiem ZAZ w Biskupcu zatrudnia 20 osób z nie pełnosprawnością intelektualną w wieku lat. Wszyscy pracownicy przed pod jęciem zatrudnienia byli uczestnikami Warsztatu Terapii Zajęciowej (WTZ). Dla 19 spośród nich praca w ZAZ była pierwszą (tylko jedna osoba pracowała przez pewien czas w warunkach chronionych), więc ich doświadczenia zawodowe są podobne. Istotny jest fakt, iż wszyscy pochodzą z terenów wiejskich (70 proc.) lub małych miasteczek (30 proc.), jak również to, że znaczna ich część, poza niepełnospraw nością intelektualną, posiada inne dys funkcje i sprzężone niepełnosprawności (40 proc.). Osoby, które rozpoczęły pracę w Zakładzie Aktywności Zawodowej przygotowywały się do niej w Warsztacie Terapii Zajęciowej. Jak się okazało, był to nieoceniony czas rehabili tacji społecznej i zawodowej, który później pozwolił im łagodnie i bezproblemowo wejść w rolę pracownika. Pobyt w WTZ sprzyjał także edukacji członków ich rodzin i opiekunów. Wielu obawiało się i nie wierzyło w możliwość podjęcia przez dzieci prawdziwej pracy. Dzięki współpracy ze środowiskiem domowym, zatrudnienie w warunkach chronionych zostało odebrane przez uczestników WTZ, a także ich bliskich jako naturalna konsekwencja rehabilitacji w WTZ. Trudno jest zmierzyć zaangażowanie i motywację do pracy, jednak zauważalne jest, że po ponad rocznym okresie pracy, osoby niepełnosprawne są bardzo z niej zadowolone, utożsa miają się z miejscem pracy i nie chciałyby powrócić do WTZ. Niepełnosprawni pracownicy jako cechy, które odróżniają pobyt w WTZ i ZAZ, wskazują głównie na: bycie pracow nikiem lub wykonywanie czynności pracy (45 proc.), a także zarobkowanie i otrzymywanie wynagrodzenia (25 proc.). Staram się nie wydawać na głupoty, kupiłem telewizor do swojego pokoju, a dla mamy robot do kuchni. Piotr Kapuściński (pracownik montażowy ZAZ w Biskupcu, obok na zdjęciu) Fot. Archiwum Koła PSOUU w Biskupcu Odpowiedzialność za pieniądze Posiadanie własnych pieniędzy nie było dla pracowników ZAZ u nowością, ponieważ większość z nich otrzymuje świadczenia rentowe. Jednak po podjęciu zatrudnienia, wielu z nich doświadczyło większej samodzielności. Przede wszystkim zaś wzrosła ich wiara we własne możliwości i poczucie wartości jako człowieka. 80 proc. pracowników ZAZ własne pieniądze kojarzy z otrzymywaniem wynagrodzenia i niezależnością od innych. Określają swoją aktywność jako coś ważnego, nawet jeśli wykonują proste prace w proce sie technologicznym. Nowy sposób postrzegania własnej osoby, wywołał też zmiany w odbiorze pracujących osób z niepełnosprawnością intelektualną w ich rodzinach i środowisku lokalnym. W kilku przypadkach dochód osiągany przez niepełnosprawnych pracowników stanowi ważną, bądź podstawową część domowego budżetu. W chwili podjęcia pracy, większość pracowników ZAZ założyło własny rachunek banko wy. Tylko jedna spośród 20 osób nie ma konta. Jednocześnie znacząca większość (86 proc.) ustanowiła pełnomocnictwo lub inne formy współodpowiedzialności rodziców/opiekunów za obsługę rachunku. Wszyscy pracownicy ZAZ w Biskupcu mieszkają w środowisku rodzinnym i w różnym stopniu współuczestniczą w wydawaniu własnych pieniędzy. Jednak samo decydowanie o finansach przebiega już na bardzo różnych poziomach od samodziel nego stanowienia o zarobionych pieniądzach, poprzez współdecydowanie o wydatkach i otrzymywanie kieszonkowego (domowy trening ekonomiczny), po zabezpieczenie bie żących potrzeb przez rodziców/opiekunów. 4 SPOŁECZEŃSTWO dla WSZYSTKICH nr 1 (47) MARZEC 2013

7 SAMODZIELNOŚĆ Tutaj [w ZAZ] i tam [w WTZ] dużo się nauczyłem, ale tutaj się zarabia. Piotr Miszkurka (pracownik montażowy ZAZ w Biskupcu) Mam kartę do bankomatu, wyciągam pieniądze z mamą, ale raz już zrobiłam to sama. Joanna Cieślińska (pracownik porządkowy ZAZ w Biskupcu) Argumentem przemawiającym za dużą świadomością osób z niepełnosprawnością intelektualną z posiadania własnych pie niędzy jest wysoki wskaźnik badanych potrafiących dokładnie określić dobra z nich zakupione (65 proc.), jak i fakt, że duża część osób (80 proc.) ma plany finansowe, to znaczy wskazuje cel, lub konkretny przedmiot/usługę, którą chciałaby nabyć. Co istotne, wszystkie cele określone w bada nej grupie pracowników były realistyczne, skoncentrowane na potrzebach bieżących (np. ubranie), lub dalszych (np. odkła dam na laptopa ). Znaczna część pracow ników (70 proc.) posiada przy sobie drob ne kwoty pieniędzy, które wykorzystuje samodzielnie lub przy wsparciu. Ochronić przed wykorzystaniem Świadomość bycia pracownikiem i posia dania własnych środków finansowych otwiera przed osobami z niepełnosprawno ścią intelektualną szansę na ich pełniejsze uczestnictwo w życiu społecznym i zawo dowym. Ale droga do samodzielności na miarę możliwości nie jest łatwa, wymaga pokonania wielu trudności. W kwestiach finansowych, głównym problemem są ograniczenia intelektualne pracowników i związane z nimi zagrożenie wykorzysta nia przez pracodawcę lub osoby trzecie. Pomimo tego, że 65 proc. niepełnospraw nych pracowników ZAZ w Biskupcu jest w stanie samodzielnie posługiwać się pie niędzmi (dokonuje w miarę regularnych, indywidualnych zakupów), to należy pamię tać, że 55 proc. z nich nie rozróżnia nomina łów i/lub ma znaczne trudności w liczeniu. Większość pracowników ZAZ (60 proc.) nie jest też w stanie podać przybliżonej kwoty wynagrodzenia, które otrzymuje z tytu łu zatrudnienia. Można ten fakt usprawie dliwić ogólną niską świadomością i wiedzą ekonomiczną społeczeństwa i tym, że więk szość Polaków nie jest w stanie przeczytać z pełnym zrozumieniem umowy kredytowej w banku. Nie należy jednak trywializować faktu, że osoby z niepełnosprawnością intelektualną są szczególnie narażone na finansowe wykorzystanie. Większość pracowników ZAZ nie oszczędza, lub ma trudności z gromadzeniem pieniędzy. Tylko 20 proc. z nich odkłada na rachunku bankowym niewykorzystane środki. Wynika to oczywiście z wielu czynników. Między innymi z powodów obiektywnych, takich jak słaba kondycja finansowa rodziny, ale także z braku wiedzy i doświadczeń związanych z oszczędza niem. Prawie połowa pracowników, która otrzymuje kieszonkowe na drobne wydatki stara się gospodarować nimi racjonalnie i określa pieniądze trzymane w portfelu jako coś szczególnego, wymagającego ochrony. Otwiera to drogę do poszerzenia elementów treningu ekonomicznego na środowisko domowe i zwiększenia odpowiedzialności osób z niepełno sprawnością intelektualną za współdecydowanie o domowym budżecie. Osobie z niepełnosprawnością intelektualną trudno będzie wejść w rolę pracownika, jeśli przez pracodawcę lub opiekuna nie będzie tak traktowana. Oczywiście, pozostaje cały zestaw narzędzi, które zminimalizują lub uniemożliwią wykorzystanie osób niepełnospraw nych w kwestiach prawno finansowych. Można rozważyć także zmiany legislacyjne chroniące prawa osób niepełnosprawnych bez ograniczania ich autonomii. Nie zastąpią ich jednak uczciwość społeczna i ostrożność osób niepełnosprawnych i ich opiekunów. Zatrudnienie w Zakładzie Aktywności Zawodowej pozwala osobom z niepełnosprawnością intelektualną na kontynuację rehabilitacji społecznej, w tym treningu ekonomicznego i daje im szanse na otrzymanie wsparcia w sytuacjach problemowych. Kolejnym wyzwaniem stojącym przed pracownikami ZAZ u, ich rodzinami i społecznością lokalną jest wejście na otwarty rynek pracy oraz organizacja wsparcia społecznego i prawnego dla osób, które mogą efektywnie pracować zawodowo, ale nie radzą sobie same z ochroną swoich interesów. Samodzielność to wyzwanie. Doświadczenia pracowników ZAZ u w Biskupcu pokazują, że wejście na ścieżkę aktywności zawodowej to z jednej strony ogromna szansa, z drugiej szereg nowych trudności do przezwyciężenia. Jednak same osoby niepełnosprawne jak i środowisko lokalne (rodzice i personel PSOUU w Biskupcu) widzą, że podjęcie zatrudnie nia przez osoby z niepełnosprawnością intelektualną zmienia optykę ich patrzenia na rzeczywistość i jest drogą, z której nie można zawrócić. Na zdjęciu, Roman Bieleszuk z ZAZ w Biskupcu podczas zakupów w sklepie. Koło naszego Stowarzyszenia w Biskupcu prowadzi zakład aktywności zawodowej. To firma, w której pracują osoby z niepełnosprawnością. Te osoby za swoją pracę dostają pensję, czyli pieniądze. Praca i pieniądze są dla tych osób bardzo ważne. Dzięki pracy pracownicy zakładu nie czują się samotni. Za pieniądze pracownicy zakładu kupują potrzebne rzeczy, na przykład jedzenie. Pracownicy trzymają swoje pieniądze w bankach. Banki to firmy, w których można bezpiecznie przechowywać pieniądze. Fot. Archiwum Koła PSOUU w Biskupcu SPOŁECZEŃSTWO dla WSZYSTKICH 5

8 EDUKACJA FINANSOWA W lipcu 2012r., Paweł, 27-letni warszawiak z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim, znalazł pracę w jednej ze stołecznych restauracji. Kiedy zaczął regularnie zarabiać, postanowił kupić nowy telewizor. Ponieważ jego dochody nie były zbyt wysokie, zdecydował się na zaciągnięcie pożyczki w wysokości 1 tys. zł. Nie zrobił tego jednak w banku, ale w firmie, której ulotkę reklamową znalazł w skrzynce na listy. Dziś, zamiast 1 tys. zł spłaca prawie 20 tys. i żałuje, że ulotki nie wyrzucił wówczas do kosza. Magdalena Gajda Specjalista ds. komunikacji społecznej PSOUU Bądź rozważny! Sprawdź, zanim podpiszesz Na spotkanie w sprawie kredytu Paweł pojechał sam. Większość spraw prawnych, urzędowych załatwiał osobiście. Umowa, którą mu przedstawiono do przeczytania była długa i napisana skomplikowanym językiem finansowym. Sympatyczna i wyro zumiała przedstawicielka firmy udzielającej kredytu zapewniła Pawła, że nie musi czy tać całego dokumentu, ani przedstawiać go zaufanej osobie do konsultacji ona wytłu maczy mu najważniejsze zapisy. Po wyjaśnie niach, Paweł złożył swój podpis we wskaza nym miejscu, dostał gotówkę do ręki i od razu udał się do sklepu po telewizor. Na początku, Paweł spłacał raty pożyczki regularnie i w całości. Niestety, pod koniec ubiegłego roku, jego ojciec stracił pracę i Paweł postanowił przezna czyć większość swojej pensji na utrzyma nie rodziny rodziców i młodszej siostry. Kolejne raty wpłacał już więc tylko w części. Kilkakrotnie zwracał się na piśmie do firmy, która udzieliła mu kredytu z prośbą o inne rozłożenie spłaty długu i zmniej szenie co miesięcznych kwot. Jego poda nia pozostawały bez odpowiedzi. Wkrótce otrzymał informację, że złożony przez niego weksel in blanco został wypełniony przez firmę pożyczkową na kwotę zł. Przedstawiciel pożyczkodawcy twierdził, że ta ogromna kwota uwzględnia kapitał, odsetki, obsługę pożyczki, monity telefonicz ne oraz opłaty za nieterminową spłatę. Paweł, wraz z przerażonymi rodzicami, jeszcze raz przeczytał ulotkę. Nie było w niej mowy o wysokich opłatach dodatkowych. Takie zapisy były natomiast w umowie, ale o tym przedstawicielka firmy kredytowej Pawła nie poinformowała. Aby spłacić nie szczęsne zobowiązanie, Paweł i jego rodzi ce, zaczęli rozważać zaciągnięcie kolejnej pożyczki, w kolejnej firmie, która nie doma gałyby się poświadczenia ich zdolności kredytowej. Masz rentę? Jesteś doskonałym klientem! Kredyty do 300 tysięcy złotych bez poręczycieli!, Pożyczka bez BIK (BIK Biuro Informacji Kredytowej), Chwilówki do 5 tys. od zaraz, do ręki. Takimi hasłami nęcą klientów firmy, oferujące tylko z pozoru szybkie i łatwe kredyty. Hasła te kierowane są przede wszystkim do tych osób, które nie mają zdolności kredytowej lub miały w przeszłości problemy z terminową spłatą kredytów i dlatego banki odmawiają im kolejnych. Tymcza sem pożyczka bez BIK jest zwykle bardzo kosztowna. Decydując się na zaciągnięcie następnej szybkiej pożyczki ryzykuje się wpadnięcie w tzw. spiralę zadłużenia. A wtedy zwykle nie da się już uniknąć egzekucji komorniczej. Ilu dorosłych Polaków z niepełnosprawnością intelektualną nie ubezwłasnowolnionych, a więc posiadających prawo do zaciągania zobowiązań finansowych znalazło się w podobnej co Paweł sytuacji, tylko dlatego, że chciało uczynić swoje życie odrobinę wygodniejszym? Tego nie wiadomo. Faktem jest jednak, że w sidła firm pożyczkowych, które działają poza nadzorem państwa wpadają najczęściej osoby o niższych kompetencjach komuni kacyjnych: starsze, słabiej wykształcone, lub z niepełnosprawnością intelektualną, które zbytnio ufają hasłom reklamowym. Osoby z niepełnosprawnością intelektualną to łakomy kąsek dla różnych firm pożyczkowych podkreśla Przemysław Kuk, Dyrektor Biura Prasowego Narodowego Banku Polskiego I nie chodzi tylko o to, że często nie są one świadome jakiego rodzaju zobowiązania podpisują i jakie konsekwencje mogą wyniknąć z ich niedotrzymania. Są to przede wszystkim osoby, które posiadają stałe dochody: świadczenie rentowe lub pensje, a obecnie, w wielu przypadkach, i jedno i drugie. A zatem: po pierwsze mają z czego spła cać pożyczki, a po drugie: komornik ma z czego ściągnąć należności, gdyby się okazało, że jednak ich nie spłacają. Co więcej, przychody osób z niepełnosprawnością intelektualną rencistów socjal nych, pracowników zakładów aktywności zawodowej, zakładów pracy chronionej, insty tucji i przedsiębiorstw z otwartego rynku pracy są w miarę stałe, regularne, ale i niezbyt wysokie. Aby nie wpaść w podobne kłopoty jakie ma Paweł i jego rodzina trzeba na pewno dokładnie przeczytać umowę, ale warto także poprosić o pomoc znajomych, przyjaciół, a nawet ekspertów np. rzecznika praw konsumenta mówi Przemysław Kuk. Akcja banku centralnego W Polsce, coraz więcej osób ma problemy ze spłatą pożyczek gotówkowych i skarży się na dodatkowe opłaty i niesłychanie wysokie odsetki od tak pożyczonych pieniędzy. Naro dowy Bank Polski wraz z innymi instytucjami przygotował zatem kampanię informacyjno edukacyjną Nie daj się nabrać. Sprawdź zanim podpiszesz. Jej celem jest zwrócenie uwagi na ryzyka związane z zawieraniem umów finansowych, w tym przede wszystkim z zaciąga niem wysoko oprocentowanych, krótkoterminowych pożyczek tzw. chwilówek oraz korzy staniem z usług finansowych instytucji pozostających poza specjalnym nadzorem państwa. Ci, którzy decydują się na skorzystanie z pozornie łatwej gotówki w takiej instytucji, często nie zdają sobie sprawy, że wpadają w ręce lichwiarzy. Pożyczenie od nich nawet drobnej sumy może prowadzić w skrajnych przypadkach do utraty dorobku całego życia i osobistych tragedii. Chcemy, aby osoby, które zastanawiają się nad wzięciem szybkiej gotówki, czyniły to w sposób świadomy tłumaczy Przemysław Kuk. 6 SPOŁECZEŃSTWO dla WSZYSTKICH nr 1 (47) MARZEC 2013

9 EDUKACJA FINANSOWA Kampania Nie daj się nabrać. Sprawdź, zanim podpi szesz rozpoczęła się 26 listopada 2012r. (w okresie przed Świętami Bożego Narodzenia, kiedy to firmy pożyczkowe zbierają szczególnie bogate żniwo) i trwa do dziś. W ramach kampanii emitowane są spoty radiowe i telewizyjne oraz roz prowadzane broszury informacyjne i edukacyjne zawiera jące podstawy wiedzy o finansach osobistych. Wszystkie materiały zawierają rekomendacje działań tzw. cztery zasady bezpieczeństwa, o których należy pamiętać przed wzięciem pożyczki lub zainwestowaniem pieniędzy. Jednym z ważniejszych elementów akcji jest specjalna strona internetowa: podpiszesz.pl z informa cjami na temat usług finansowych. W witrynie opubliko wano m.in. historie osób, które dały się skusić pożyczkom chwilówkom. Znajdują się tam też zasady bezpiecznego zaciągania pożyczek, kalkulator finansowy oraz opisane są groźne dla pożyczkobiorców kruczki prawne stosowane w umowach i zestawy kluczowych aktów prawnych. Szeroki problem szeroka akcja Kampania Nie daj się nabrać. Sprawdź, zanim podpiszesz współorganizowana jest przez siedem instytucji publicz nych: Narodowy Bank Polski, Bankowy Fundusz Gwaran cyjny, Komisję Nadzoru Finansowego, Ministerstwo Finan sów, Ministerstwo Sprawiedliwości, Policję oraz Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Do udziału w kampa nii zostały także zaproszone media komercyjne i katolickie, oraz liczni partnerzy społeczni, m.in. Episkopat, Zakład Ubezpieczeń Społecznych, Polskie Koleje Państwowe i Naczel na Izba Aptekarska. Aby dotrzeć do jak najszerszej liczy Polaków, komunika ty informacyjne zawarte w kampanii zostały dopasowane do potrzeb osób z różnymi rodzajami niepełnosprawności m.in. spoty telewizyjne są tłumaczone na język migowy i opatrzne wyraźnymi napisami, a strona: podpiszesz.pl dostosowana jest dla internautów z dysfunkcjami narządu wzroku. Narodowy Bank Polski jest pierwszą instytucją publiczną, która wykorzystała w swojej akcji społecznej komunikaty informacyjne skierowane wprost do osób z nie pełnosprawnością intelektualną. Przy współpracy z Polskim Stowarzyszeniem na Rzecz Osób z Upośledzeniem Umys łowym, Partnerem naszej kampanii, przygotowaliśmy ulot kę z tzw. czterema zasadami bezpieczeństwa w wersji łatwej do czytania przez osoby z tym rodzajem niepełno sprawności mówi Przemysław Kuk. Poprzez 124 Koła terenowe Stowarzyszenia oraz prowa dzone przez nie placówki i formy rehabilitacyjne, ulotka ta dotrze do ok. 10 tysięcy dorosłych Polaków z niepełno sprawnością intelektualną, ich rodzin i opiekunów. Będzie także dostępna w formie elektronicznej, wprost do wydru kowania, na stronie internetowej Zarząd Główny PSOUU rekomenduje specjalistom współpracującym z osobami z niepełnosprawnością intelek tualną przeprowadzenie na podstawie materiałów Narodo wego Banku Polskiego, pogadanek i warsztatów na temat bezpiecznego korzystania z usług finansowych. Artykuł powstał m.in. na podstawie materiałów informacyjnych kampanii NBP Nie daj się nabrać. Sprawdź zanim podpiszesz. KOMENTARZ KOMENTARZ Pełnoletność a finanse KOMENTARZ Pełnoletnia osoba z niepełnosprawnością intelektualną ma taką samą zdolność do czynności prawnych, jak każdy inny obywatel. Oznacza to, że może również np. podpisywać umowy kredytu, pożyczki, sprzedaży mieszkania, darowizny, zlecenia, umowy o usługi telekomunikacyjne, o dzieło. Pełnoletnia osoba z niepełnosprawnością intelektualną może stracić zdolność do czynności prawnych tylko wtedy, gdy zostanie ubezwłasnowolniona przez sąd. Korzystanie przez osoby z niepełnospraw nością intelektualną ze zdolności do czynności prawnych wywołuje jednak w praktyce wiele trudności. Z jednej strony: jeśli osoba taka legitymuje się dowodem osobistym, uznaje się, że ma pełną zdolność do czynności prawnych. A ponieważ w Polsce nie ma żadnego rejestru osób ubezwłasnowolnionych, dlatego np. pracownik banku nie może sprawdzić, czy osoba taka rzeczywiście ją posiada i może zaciągać zobowiązania finansowe. Z drugiej strony: zgodnie z art. 82 kodeksu cywilnego Nieważne jest oświadczenie woli złożone przez osobę, która z jakichkolwiek powodów znaj dowała się w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli. Dotyczy to w szczególności choroby psychicznej, niedoro zwoju umysłowego albo innego, chociażby nawet przemijającego, zaburzenia czynności psychicznych. Zapis ten oznacza, że np. umowa kredytu jest nie ważna, jeśli zawarła ją osoba znajdująca się w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli. Kodeks cywilny nie tłumaczy co oznacza ten stan, ale wskazuje, że może być on wywołany chorobą psy chiczną, niedorozwojem umysłowym lub innymi zaburzeniami psychicznymi. Niektórzy tłumaczą przepis art. 82 kodeksu cywilnego w taki sposób, że każda czynność podjęta przez osobę z niepełnosprawnością intelektualną, jest nieważna, dlatego nie trzeba obawiać się negatywnych konsekwencji np. umowy kredytu, czy pożyczki, którą taka osoba podpisała. Ponadto na tej właśnie podstawie notariusze często odmawiają sporządzenia aktu notarialnego (np. pełnomocnictwa) z udziałem osoby z niepełnosprawnością intelektualną. Inni zaś uważają, że osoba z niepełnosprawnością intelektualną może podejmować wszystkie czynności prawne, a czynność nieważna będzie dopiero wtedy, gdy wykaże się, że osoba nie była świadoma znaczenia jej skutków. Te trudności interpretacyjne powodują, że czasem odmawia się osobie z nie pełnosprawnością intelektualną prawa do zawarcia umowy, a czasem pozwala się jej na to, nawet jeśli na skutek swojej niepełnosprawności osoba ta nie rozumie konsekwencji swojego postępowania. Prawa człowieka przysługują wszystkim, dlatego nie można odmawiać osobom z niepełnosprawnością intelektualną prawa do zawierania umów, ale jednocześnie trzeba je uczyć i uświadamiać im znaczenie prawne ich działań. Możliwe jest też niestety wykorzystywanie osób z niepełnosprawnością intelektualną przez inne osoby: znajomych, krewnych, którzy będą chcieli namówić je do podpisania jakiejś umowy. W praktyce, nawet jeśli wiemy, że czynność została zawarta przez osobę, która nie miała świadomości jej znaczenia, to aby nie ponosić negatywnych konsekwencji z tego powodu, należy wnieść do sądu pozew o ustale nie nieważności tej czynności. To sąd rozstrzygnie, czy czynność była ważna, czy też nie. Monika Zima Parjaszewska Wiceprezeska Zarządu Głównego PSOUU doktor nauk prawnych, adiunkt w Akademii Pedagogiki Specjalnej w Warszawie, autorka rozprawy doktorskiej na temat konstytucyjnych aspektów ubezwłasnowolnienia osób z niepełnosprawnością intelektualną (Wydział Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego, 2010r.) oraz wielu publikacji na temat ochrony praw człowieka zwłaszcza osób z niepełnosprawnością intelektualną. SPOŁECZEŃSTWO dla WSZYSTKICH 7

10 FINANSE OSOBISTE Umieszczone w ramce zapisy ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, a także rozporządzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej w sprawie warsztatów terapii zajęciowej są jedynymi wskazówkami mówiącymi w jakim celu i w jakiej formie powinniśmy realizować trening ekonomiczny w WTZ. W jaki sposób mamy odczytywać te prawne wskazania? Łukasz Pisarski Kierownik Warsztatu Terapii Zajęciowej ZG PSOUU w Warszawie Trening ekonomiczny w WTZ Nauka zarządzania pieniędzmi Wydaje się, że należy robić to bardzo dosłownie. W założeniu ustawodawcy, dzia łania prowadzone w warsztatach powinny zmierzać bowiem do rozwoju możliwie najwyższego poziomu ich funkcjonowania (osób z niepełnosprawnością), jakości życia i integracji społecznej. Co to znaczy w odnie sieniu do treningu ekonomicznego? To, że dorosła osoba z niepełnosprawnością inte lektualną powinna dostać w WTZ wsparcie w możliwie najszerszym obcowaniu z pie niędzmi. Powinna poznać wszystkie możli wości jakie one dają. Z obserwacji działań WTZ w Polsce wyni ka jednak, że środki finansowe na trening ekonomiczny wydawane są często inaczej niż powinny. Służą nauce oszczędzania albo przeznaczane są na pokrycie kosztów zaopatrzenia uczestnika WTZ w potrzebne (w opinii instruktorów lub rodziny) przed mioty życia codziennego, albo co gorsza na bieżącą działalność ośrodków. Środki te traktowane są też jako wsparcie finanso we rodzin uczestników WTZ. Istnieją oczywiście warsztaty terapii zajęciowej, które proponują osobom z niepełno sprawnością intelektualną rzeczywiste i pełne poznanie możliwości płynących z pieniędzy. A robią to w sposób tożsamy z tym, w jaki zaczynają to pojmować i doświadczać dzieci. Dzieje się to tak, że dostają od rodzica, dziad ków kilka monet i próbują coś za nie kupić. Dokonują trudnych wyborów, przeżywają skutki swoich decyzji, planują dalsze dzia łania. Z obserwacji poczynań życiowych młodych ludzi widać, że wielu z nich swobod nie wydaje pieniądze, którymi dysponuje lub stara się je oszczędzać aby je i tak później wydać. Jest to oczywiście wynik kilkulet niego, stałego sprawdzania się w tej dziedzi nie życia. Dorosłe osoby z niepełnosprawnością intelektualną, częstokroć nie miały w swoich domach warunków do realizacji doświadczeń z zarządzania własnymi finansami. Wydaje się zatem, że ustawodawca (w wymienionych aktach prawnych) daje pracownikom warsz tatów terapii zajęciowej możliwość, aby tę CO NA TO PRAWO? Ustawa o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych z dnia 27 sierpnia 1997 r. Art. 7. [Działania rehabilitacyjne] 1. Rehabilitacja osób niepełnosprawnych oznacza zespół działań, w szczególności organizacyjnych, leczniczych, psychologicznych, technicznych, szkoleniowych, edukacyjnych i społecznych, zmierzających do osiągnięcia, przy aktywnym uczestnictwie tych osób, możliwie najwyższego poziomu ich funkcjonowania, jakości życia i integracji społecznej. Art. 9. [Rehabilitacja społeczna] 2. Rehabilitacja społeczna realizowana jest przede wszystkim przez: 1) wyrabianie zaradności osobistej i pobudzanie aktywności społecznej osoby niepełnosprawnej; 2) wyrabianie umiejętności samodzielnego wypełniania ról społecznych; Art. 10 a. [Warsztat] 2. Realizacja przez warsztat celu, o którym mowa w ust. 1, odbywa się przy zastosowaniu technik terapii zajęciowej, zmierzających do rozwijania: 1) umiejętności wykonywania czynności życia codziennego oraz zaradności osobistej. CO NA TO PRAWO? Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej w sprawie warsztatów terapii zajęciowej z dnia 25 marca 2004 r Uczestnik warsztatu, który w ramach indywidualnego programu bierze udział w treningu ekonomicznym, może otrzymać do swojej dyspozycji środki finansowe w wysokości nie przekraczającej 20 proc. minimalnego wynagrodzenia za pracę. 2. Wysokość środków finansowych oraz ich przeznaczenie indywidualnie dla każdego uczestnika ustala rada programowa warsztatu zgodnie z indywidualnym programem, uwzględniając postanowienia regulaminu organizacyjnego warsztatu. 8 SPOŁECZEŃSTWO dla WSZYSTKICH nr 1 (47) MARZEC 2013

11 FINANSE OSOBISTE Fot. Archiwum ZG PSOUU Trening ekonomiczny w WTZ powinien także obejmować naukę robienia zakupów lukę wypełnili. Mogą to zaś zrobić w sposób pokazany na powyższym przykładzie. Przeka zanie uczestnikowi warsztatu pewnej kwoty pieniędzy i nie ingerowanie w dalsze jej losy, przy odpowiednim wsparciu, z pewnością zaowocuje wzrostem u tej osoby umiejętności związanych z tą sferą życia. Na czym to wsparcie ma polegać? Przede wszystkim na stworzeniu klimatu akceptacji dla decyzji podejmowanych przez osoby z niepełnosprawnością. Na uznaniu, że w jaki kolwiek sposób wykorzystają swoje pieniądze (oczywiście zgodny z prawem) na usługi lub zakupy, to ich działania zyskają aprobatę pracowników WTZ. Oczywiście, ważne jest rozpoznanie indywidualnego stanu wiedzy uczestnika warsztatu na tematy dotyczące pieniędzy i wspieranie (uczenie) go w tych obszarach, których jeszcze nie zna, albo nie ma dość odwagi, aby ogarnąć je empirycznie. Ważne jest również rozpoznanie lęków wynikających z obaw przed krytyką skutków tych działań przez rodziny, pracowników domów pomocy społecznej (DPS), w których ci ludzie mieszkają i wprowadzenie mechaniz mów minimalizujących je. Tu popełnia się błędy Pozwolę sobie omówić kilka działań, które ograniczają i nie edukują osób z niepełno sprawnością intelektualną w rozważanym temacie. Pierwszym z nich jest stereotypowe myślenie, że osoby z niepełnosprawnością inte lektualną nie są w stanie pojąć zagadnień finansowych i skutków działań z tego obsza ru. Przejawia się ono w używaniu argumentów w rodzaju: okradną ich, nie znają war tości pieniądza, kupią nie to na co się umawialiśmy, sprzedadzą im przeterminowany towar itp. Takie uzasadnienia ograniczenia dostępu osobie z niepełnosprawnością inte lektualną do pieniędzy wypływają zapewne z niewiary w ich możliwości jak i przekonania, że my, instruktorzy, kierownicy WTZ, wiemy lepiej co i jak kupić dla nich i dla ośrodka. Warto więc zadać sobie pytanie: ile razy ja, dorosły, pełnosprawny człowiek, byłem oszukany, dałem się nabić w butelkę, zgubiłem portfel, albo uległem pokusie i kupiłem rzecz zbędną a potem potrafiłem doskonale swoją słabość wytłumaczyć przed sobą i przed innymi? Może patrząc przez ten pryzmat, pozwolimy osobom z niepełnosprawnością doświadczać i wyciągać z tych doświadczeń wnioski? Przecież oni, podobnie jak my, powinni mieć na to szansę. A ustawodawca tę szansę finansuje. Drugim działaniem ograniczającym skuteczność treningu ekonomicznego jest prowa dzanie przez kadrę WTZ dla Powiatowych Centrów Pomocy Rodzinie (PCPR) i Miejskich Ośrodków Pomocy Społecznej (MOPS) pseudo księgowości wydatków z nim związanych. Dlaczego tak się dzieje, skoro cytowane zapisy ustawy i rozporządzenia nie nakładają na WTZ i ww. urzędy takiego obowiązku? Dlaczego instruktorzy muszą marnować czas przeznaczony na rehabilitację, na wklejanie do zeszytów paragonów, kiedy z punktu widzenia księgowego, nie są one żadnym dokumentem? W większości warsztatów terapii zajęciowej trening ekonomiczny zaczyna się od sztuki oszczędzania pieniędzy, która jest umiejętnością trudniejszą od ich wydawania. Życie pokazuje, iż kolejność powinna być inna. Dodatkowo, można również odnieść wrażenie, iż oszczędności uczestników służą także i warsztatowi. Zadałem kiedyś pracownikowi WTZ pytanie: dlaczego zmusza jednego z uczestników swojej placówki do oszczędzania? Odpowiedział, że ta osoba zbiera pieniądze na wyjazd. Na kolejne pytanie czy ten uczestnik chce lub musi wziąć w tym wyjeździe udział nie otrzymałem jedno znacznej odpowiedzi. Skuteczna edukacja W rozmowach z pracownikami WTZ, powtarza się zarzut pod adresem bliskich osób z niepełnosprawnością intelektualną gdy uczestnicy warsztatów dostaną pieniądze z treningu ekonomicznego do ręki i zaniosą je do domu to rodziny im te pieniądze z różnych powodów zabiorą. Po pierwsze, doświadczenia pokazują, że nie zawsze tak się dzieje. A po drugie, jeżeli w WTZ wprowadzi się pewne mecha nizmy zachęcające uczestników do samo dzielnego korzystania z otrzymanych środ ków (np. informacja, że za dwa dni idzie my do kawiarni i jeżeli chcecie coś zjeść lub się czegoś napić weźcie swoje pieniądze ), to oni sami, sobie tylko znanymi metodami, należne im pieniądze przyniosą. Tego rodza ju bodźców może być bardzo dużo, zależą tylko od inwencji pracowników WTZ. Jednym z ważnych działań edukacyj nych, z których ośrodki mogą korzystać, jest działanie polegające na zakupie mate riałów do terapii (szczególnie artykułów spożywczych) przez samych uczestników, bez wsparcia wszystkowiedzących instruk torów. Takie działanie w zarządzaniu finan sami jest bardzo atrakcyjnym elementem skutkującym wzrostem umiejętności w tej dziedzinie życia i warto z niego korzystać. Opisane wyżej proste zabiegi, z jednej strony ewidentnie podnoszą umiejętności osób z niepełnosprawnością intelektualną w zakresie gospodarowania pieniędzmi, dają im szereg korzystnych doświadczeń oraz bez wątpienia czynią ich życie lepszym. Z drugiej strony zdejmują z pracowników WTZ obowiązek planowania ich wydatków oraz robienia zakupów z nimi, lub za nich co jest działaniem wyręczającym i nie wnoszącym nic nowego do ich i tak mało aktywnego życia. Podsumowując, wydaje się, że najbardziej wartościowymi działaniami, które możemy zaoferować osobie z niepełnosprawnością intelektualną będącej uczestnikiem WTZ w kontekście treningu ekonomicznego to: umożliwienie jej swobodnego korzystania z przekazanych środków, wspieranie jej w poznawaniu nowych możliwości płynących z obcowania z pieniędzmi oraz okazywanie wraz z nią radości wynikającej z jej decyzji finansowych. Działania te podnoszą bowiem jakość jej życia, a to jest naszym celem nadrzędnym. SPOŁECZEŃSTWO dla WSZYSTKICH 9

12 PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ Gospodarności, oszczędności i racjonalnego planowania wydatków warto uczyć się już w szkole - przekonuje młodzież z niepełnosprawnością intelektualną z Ostródy, inicjatorzy i realizatorzy projektu: Kawiarenka Szarlotka. Fot. Archiwum Koła PSOUU w Ostródzie Dorota Gwiazda PSOUU Koło w Ostródzie W dzisiejszych czasach, zdobywanie wiedzy stało się ważnym czynnikiem w życiu każdego człowieka, który bez względu na swoje ograniczenia ma prawo doskonalenia swoich umiejętności. Osoby z niepełno sprawnością intelektualną, mimo trudnej sytuacji życiowej, chcą być aktywne, dążą do samorealizacji, osiągania zamierzonych celów, podnoszenia własnej oceny. Poprzez pracę, dostrzeganie swoich najdrobniejszych sukcesów, podnoszą swój status społeczny, a otaczająca ich rzeczywistość staje się dla nich mniej uciążliwą. W ramach nabywania takich umiejęt ności, wychowankowie Ośrodka Rehabi litacyjno Edukacyjno Wychowawczego (OREW) Polskiego Stowarzyszenia na Rzecz Osób z Upośledzeniem Umysłowym Koło w Ostródzie, wpadli na pomysł utworzenia Kawiarenki "Szarlotka". Zaczęła ona swoją działalność w 2009r. Głównym celem "Szarlotki" było wprowa dzenie wychowanków ostródzkiego OREW w trening przedsiębiorczości i ekonomii. Dzięki temu przedsięwzięciu, mają oni możli wość uczenia się planowania produkcji, dokonywania zakupów oraz wytwarzania konkretnych produktów, tzn. potraw, przy niezbędnym wsparciu terapeutów. Słodki biznes W trakcie zajęć, które sprzyjają akty wizacji uczniów, nabywaniu umiejętności ekonomicznego zużywania produktów, wychowankowie przyswajają sprawności, które w istotny sposób pomagają im w lep szym funkcjonowaniu. Zajęcia uczą samo dzielności, gospodarności, porządkowa nia miejsca pracy, a przede wszystkim nawiązywania kontaktów interpersonal nych. Uczą zaradności, pracy zespołowej i odpowiedzialności. Wyprodukowane przez wychowanków OREW potrawy sałatki, ciasta i desery są efektem ich wspólnego wysiłku serwo wanym gościom kawiarenki. Jej bywalca mi są: społeczność OREW oraz osoby odwiedzające placówkę z racji takich wydarzeń i uroczystości jak m.in.: Dni Rodziny, Andrzejki, Wigilia, Dzień Babci i Dziadka, Tłusty Czwartek, Dni Bezpłat nych Diagnoz Logopedycznych, Święta Wielkanocne, Dzień Matki i Ojca, aukcje charytatywne itp. W ten sposób, Kawia renka Szarlotka stała się partnerem organizatorów wymienionych imprez wspierając je kulinarnie. Z chwilą uzyskania przez PSOUU Koło w Ostródzie wpisu w Krajowym Rejestrze Sądowym o działalności odpłatnej, możliwe będzie pełne włączenie w proces nauki przedsiębiorczości elementu sprzedaży wyrobów gastronomicznych wyprodukowa nych w ramach działalności Kawiarenki Szarlotka. W Ostródzie jest kawiarenka, która nazywa się Szarlotka. Kawiarenkę prowadzą uczniowie z niepełnosprawnością. Uczniowie sami kupują produkty i robią z nich smaczne potrawy, na przykład sałatki i ciasta. Uczą się jak wspólnie pracować i jak dbać o porządek. Dla uczniów to przygotowanie do samodzielnego życia. Potrawy z Szarlotki bardzo smakują gościom na piknikach i spotkaniach świątecznych. Kawiarenka umożliwia uczniom zapo znanie się z zasadami działania podsta wowego sprzętu gospodarstwa domowego oraz sposobami przygotowywania różnych dań. Bardzo istotne jest wykształcenie nawyku zachowania zasad bezpieczeństwa podczas pracy. Staramy się rozwijać w wycho wankach umiejętności higienicznego i este tycznego przygotowywania posiłków oraz nauczyć ich gotowania według przepisów zgodnych z wymogami racjonalnego żywienia. Twórcy Szarlotki i potrawy z jej menu podczas ostródzkiego Pikniku Rodzinnego w 2011 r. Fot. Archiwum Koła PSOUU w Ostródzie 10 SPOŁECZEŃSTWO dla WSZYSTKICH nr 1 (47) MARZEC 2013

13 TEKST ŁATWY DO CZYTANIA Trening ekonomiczny w WTZ W Warsztacie Terapii Zajęciowej dostajesz pieniądze. Pieniądze dostajesz po to, abyś nauczył się jak je wydawać i oszczędzać. Te pieniądze należą do Ciebie! Pieniądze możesz wydać w sklepie i kupić sobie co chcesz lub co Ci jest potrzebne. SPOŁECZEŃSTWO dla WSZYSTKICH 11

14 TEKST ŁATWY DO CZYTANIA Pieniędzmi możesz zapłacić na przykład za fryzjera. Pieniędzmi możesz zapłacić za obiad w restauracji. Pieniądze możesz również oszczędzać na wycieczkę lub aby kupić sobie coś drogiego. Pamiętaj! Pieniądze musisz dobrze chować, aby nikt Ci ich nie ukradł. 12 SPOŁECZEŃSTWO dla WSZYSTKICH nr 1 (47) MARZEC 2013

15 TEKST ŁATWY DO CZYTANIA Bank Bank jest to specjalne miejsce gdzie możesz bezpiecznie przechowywać swoje pieniądze. Każdy kto ma pieniądze może otworzyć konto bankowe. Na tym koncie zapisane jest ile masz w banku pieniędzy. Do banku możesz zanieść swoje pieniądze i wpłacić je na konto. Jeżeli pracujesz pracodawca może wysłać do banku Twoją pensję. Później możesz część pensji lub całą wypłacić z konta, czyli zabrać swoje pieniądze. Karta płatnicza to plastikowa karta, którą możesz zapłacić za zakupy w sklepie. SPOŁECZEŃSTWO dla WSZYSTKICH 13

16 TEKST ŁATWY DO CZYTANIA Bankomat to specjalne urządzenie, z którego można wziąć pieniądze. Żeby zabrać pieniądze z bankomatu trzeba mieć swoją kartę płatniczą. Za pomocą karty płatniczej możesz wziąć swoje pieniądze z bankomatu Żeby wziąć pieniądze z bankomatu lub zapłacić w sklepie za zakupy musisz znać swój PIN. PIN to 4 cyfrowy numer, inny dla każdej osoby. PIN to Twoja tajemnica. Nie mów o nim nikomu! Tekst i zdjęcia przygotowali uczestnicy Warsztatu Terapii Zajęciowej ZG PSOUU w Warszawie. Wsparcie: Łukasz Pisarski 14 SPOŁECZEŃSTWO dla WSZYSTKICH nr 1 (47) MARZEC 2013

17 PORADNIK Na początku transakcje handlowe polegały na wymianie jednych towarów na inne zwykle te najbardziej powszechne i pożądane, np. zboże, sól, lub futra. Potem pojawiły się pieniądze monety i banknoty. Można je było dotknąć, przeliczyć, ułożyć w portfelu. Dzisiaj pieniądze trzymamy najczęściej w banku i widujemy w postaci wirtualnych liczb. Jak zakładać konta, jak bezpiecznie korzystać z kart płatniczych i bankomatów podpowiada Robert Klepacz, Zastępca Dyrektora Departamentu Systemu Płatniczego Narodowego Banku Polskiego. Konta, karty, bankomaty Magdalena Gajda Specjalista ds. komunikacji społecznej PSOUU Lepiej w banku niż w skarpecie Potocznie mówimy o nim: konto. Fachowa nazwa to: rachunek bankowy. Najpopu larniejszym jest tzw. rachunek oszczędnościowo rozliczeniowy (ROR), albo inaczej rachunek osobisty, bo zakładają go osoby fizyczne, a nie prawne, czyli firmy. ROR ma już prawie każdy, kto ma stałe dochody. To właśnie tam pracodawca przekazuje za pośrednictwem systemu elektronicznego, czyli przelewa nasze wynagrodzenie. To właśnie tam trafia renta (socjalna, rodzinna, z tytułu niezdolności do pracy itp.) wypłacana przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) osobom z niepełnosprawnościami. Drugim rodzajem jest rachunek firmowy, który jak wskazuje nazwa przeznaczony jest dla przedsiębiorstw. Jeśli mamy dodatkowe pieniądze i chcemy, aby zarabiały na siebie lokujemy je na koncie oszczędnościowym. Istnieje również konto młodzieżowe dla osób, które nie ukończyły 18 lat oraz studentów. Pieniądze złożone na rachunku bankowym są na pewno bardziej bezpieczne niż te trzymane w domu (nawet w najtajniejszych miejscach), albo w portmonetce. Dlatego np. podczas podróży lub robienia zakupów warto mieć przy sobie tylko niezbędną ilość gotówki. Jeśli zostaniemy okradzeni, to stracimy jedynie niewielką część naszego kapitału. A jeśli pieniędzy nam zabraknie, to zawsze możemy wyjąć ich więcej z konta. Trzeba też pamiętać, że pieniądze trzymane w domu nie przynoszą nam żadnego zysku. Natomiast do każdej sumy ulokowanej na koncie, bank dolicza nam dodatkową (mniejszą na ROR ze, większą na koncie oszczędnościowym) kwotę, tylko dlatego, że zdecydowaliśmy się powierzyć mu swoje pieniądze. Inną zaletą konta bankowego jest to, że możemy za jego pośrednictwem opłacać comiesięczne rachunki np. za czynsz, energię, telefon, telewizję. I nawet nie musimy o tym pamiętać. Jeśli złożymy tzw. stałe zlecenie, to bank dopilnuje terminu i dokona płatności za nas. Konto dobrze dopasowane Aby założyć tradycyjne, wymienione wyżej konta należy zazwyczaj udać się do oddziału wybranego banku. Do przeprowadzenia operacji potrzebny jest dowód osobisty. W niektórych przypadkach, np. jeśli konto chce założyć senior bank może poprosić o okazanie decyzji o przyznaniu renty lub emerytury. Za prowadzenie rachunku, za możliwość wykonywania przelewów na inne konta, lub wypłacanie z niego pieniędzy i podobne czynności niestety będziemy musieli zapłacić tzw. prowizje. Wysokości tych opłat są różne i zależą od banku, który je ustala. Rodzaj rachunku i warunki (regulamin) jego prowa dzenia określane są w umowie zawieranej między bankiem, a właścicielem konta. Przed podpisaniem należy koniecznie zapoznać się z jej treścią i wyjaśnić z pra cownikiem banku kwestie, których nie rozumiemy. Zanim podpiszemy umowę, bank poprosi nas o wypełnienie odpowied nich formularzy. Nie musimy jednak robić tego przy pracowniku banku, ale zabrać wszystkie dokumenty do domu i tam się z nimi spokojnie zapoznać. Osoby, które mają kłopoty z samodziel nym poruszaniem się i załatwianiem codziennych spraw, a posiadają komputer z dostępem do internetu mogą założyć konto internetowe. Właściciel tego rodzaju rachunku nie musi odwiedzać oddziału banku, aby dokonać w nim odpowiednich operacji np. opłacić rachunek za gaz. Może to zrobić z domu, po zalogowaniu się do systemu operacyjnego banku. Ale też (!) możliwość dostępu do tradycyjnego ROR u przez internet oferują już wszystkie banki, gdzie takie konto można utworzyć. RODZAJE KART PŁATNICZYCH: I. a/ dla klientów indywidulanych wydawane osobom fizycznym do ich rachunku bankowego, nie związane z miejscem pracy posiadacza konta; b/ dla klientów instytucjonalnych: dla pracowników firm, służą do płacenia za wydatki służbowe, np. koszty delegacji, zakupów na potrzeby firmy itp.; II. a/ standardowe (Classic, Standard, Mass) bez dodatkowych usług dla klientów indywidualnych; b/ srebrne (Silver, Business) z podstawowym pakietem usług dodatkowych; c/ złote (Gold, Business Gold) dla najważniejszych klientów banku; d/ prestiżowe (Signum, Platinum) dla strategicznych klientów banku; III. a/ lokalne funkcjonują wyłącznie w ramach jednego lub kilku banków; najczęściej są to karty identyfikacyjne (dla oddziałów jednego banku) lub bankomatowe dla jednego lub kilku banków; b/ krajowe funkcjonują w obrębie jednego państwa; c/ międzynarodowe ważne na całym świecie, ale ich faktyczny zasięg działania zależy od liczby punktów handlowo usługowych, banków i bankomatów, które je akceptują. SPOŁECZEŃSTWO dla WSZYSTKICH 15

18 PORADNIK Osobom z niepełnosprawnością intelektualną, które mają kłopoty z posługiwaniem się pieniędzmi, doczytywaniem i wykonywaniem operacji na liczbach, radziłbym rozwa żenie ustanowienia tzw. pełnomocnika do rachunku mówi Robert Klepacz, Zastępca Dyrektora Departamentu Systemu Płatniczego NBP. Pełnomocnik to osoba, do której mamy zaufanie (np. jedno z rodziców, lub rodzeństwo) i która pomoże w bezpośredniej obsłudze rachunku, np. wykona przelewy przez internet. W Polsce działa kilkaset banków spółdzielczych oraz kilkadziesiąt komercyjnych. Czym się zatem kierować zakładając konto w jednym z nich? Na pewno nie tym, że spodobała nam się jego reklama w telewizji przestrzega Robert Klepacz. Decydując się na założenie konta przeanalizujmy kilka czynników. Po pierwsze do czego jest nam potrzebne? Do trzymania na nim pensji, lub opłacania rachunków lepszy będzie ROR, a do pomnażania kapitału konto oszczędnościowe. Po drugie: sprawdźmy jakie są koszty: prowadzenia rachunku i prowizje za przelewy lub wypłacenie pieniędzy z bankomatu? Po trzecie: iloma bankomatami, czyli urządzeniami do pobierania gotówki dysponuje bank i ile będzie nas kosztowało wypłacenie pieniędzy z bankomatu innego banku? Po czwarte zaś: jakie dodatkowe usługi oferuje bank w ramach prowadzenia rachunku, np. dostęp do niego przez internet, możliwość sprawdzenia stanu konta przez telefon itp. W przypadku rachunków tradycyjnych, ale nie obsługiwanych przez internet, warto też sprawdzić iloma oddziałami dysponuje bank i czy mieszczą się one blisko naszego domu, lub miejsca pracy. Jeżdżenie na drugi koniec miasta, aby pobrać pieniądze, lub wydać dyspozycje zabierze nam dużo czasu i utrudni życie. Plastikowa portmonetka Jest kolorowa i tak niewielka, że mieści się w dłoni. Mierzy dokładnie 54 x 86 mm. Można ją też włożyć do specjalnej przegródki w portfelu. Większość z nas nie wyobraża sobie bez niej normalnego, codziennego funkcjonowania. Mowa o karcie płatniczej. Są ich obecnie trzy rodzaje. PRZY BANKOMACIE: jeśli bankomat połknie Twoją kartę zadzwoń do właściciela bankomatu; numer znajdziesz na urządzeniu; jeśli źle wprowadziłeś swój numer PIN, zawsze możesz to poprawić lub zrezygnować z operacji, używając klawisza do anulowania (kolor żółty lub pomarańczowy) kub rezygnacji (kolor czerwony); jeśli bankomat nie wypłacił ci wszystkich pieniędzy natychmiast zareklamuj to w banku. Najpopularniejsza to karta debetowa. Otrzymuje ją każdy, kto zakłada rachunek w banku, bo jest z nim bezpośrednio powiązana. Aby uniknąć stania w kolejce w oddziale banku, możemy nią wypłacać pieniądze ze swojego konta za pośrednictwem bankomatu. Kartą może my też dokonywać płatności w punktach usługowo handlowych, np. w sklepach za zakupy, w pralni za wyczyszczenie ubrania, w kinie za bilet wstępu na film. W obu przypadkach nie możemy przekroczyć kwoty pieniędzy, którą mamy zgromadzoną na koncie. Aby nauczyć się racjonalnego zarządzania naszym kapitałem, warto ustalić z bankiem maksymalną kwotę (np. 200 zł), którą jednego dnia można zapłacić kartą lub pobrać z bankomatu. Drugi rodzaj to karta kredytowa. Otrzymanie jej od banku jest równoznaczne z przy znaniem limitu kredytowego, którego wysokość wyznacza sam bank. Może to być 500 zł, ale też i 5000 zł. Tyle, że pieniędzy nie dostajemy w gotówce, do ręki, ale właśnie w posta ci karty. Możemy z nich skorzystać, gdy zabraknie nam środków na rachunku debeto wym. Kredyt ten, podobnie jak inne, musimy spłacić wraz z odsetkami. Niezmiernie ważne jest, abyśmy zrobili to w odpowiednim terminie. W przeciwnym razie zapłacimy odsetki od wykorzystanego kredytu. Trzecim typem jest karta obciążeniowa, która łączy w sobie cechy kart: kredytowej i debetowej. Wysokość płatności tą kartą zależy od regularnych wpłat pieniędzy na nasze konto w banku. Pieniądze za zakupy dokonane tą kartą pobierane są dopiero na koniec miesiąca, a nie w tym czasie, gdy nią faktycznie płacimy. Aby otrzymać i korzystać z karty płatniczej najpierw musimy zawrzeć z ban kiem umowę o wydanie karty. Do umowy dołączony jest regulamin z zasadami posługiwania się kartą i cennik opłat za wydanie i obsługę karty. Tak jak przy innych dokumentach, zanim je podpiszemy, dokładnie je przeczytajmy mówi Robert Klepacz. Radzi też, aby dokładnie zwra cać uwagę na to w jakich sytuacjach korzy stamy z karty debetowej, a kiedy kredytowej. Debetowej używajmy zawsze, gdy wypła camy gotówkę z bankomatu wtedy nie płacimy prowizji od tej transakcji, możemy taką kartą również płacić bezgotówkowo w sklepach. Natomiast kredytową płaćmy tylko za zakupy i usługi. Karty płatnicze można również podzie lić inaczej np. ze względu na organiza cję płatniczą, której logo umieszczono na karcie: VISA, MasterCard, American Express, Diners Club, albo na te wydawa ne klientom indywidualnym i te dla klien tów instytucjonalnych, albo na: zwykłe (standardowe) oraz prestiżowe, których posiadacz otrzymuje od banku pewne dodatkowe przywileje, albo też na karty: lokalne, krajowe lub międzynarodowe. Aby dokonać operacji przy użyciu karty płatniczej należy zazwyczaj włożyć ją do odpowiedniej kieszeni w bankoma cie lub czytnika kodu w terminalu płatni czym. Jednak na rynku dostępne są już karty tzw. PayPass, którymi można doko nywać transakcji do kwoty 50 zł, a które wystarczy tylko zbliżyć do odpowiedniego terminala. Chrońmy PIN! PIN (z ang. personal identification number) to indywidualny, czterocyfrowy kod do karty płatniczej. Umożliwia on dosta nie się do zasobów naszego rachunku bankowego. Wstukujemy go na klawiatu rach bankomatów, lub terminali płatni czych w punktach handlowo usługo wych, aby wypłacić pieniądze, lub doko nać płatności kartą. PIN jest kodem tajnym. Jest on dobie rany indywidualnie dla każdego klienta przez system elektroniczny banku. Sposób w jaki jest generowany i przekazywany 16 SPOŁECZEŃSTWO dla WSZYSTKICH nr 1 (47) MARZEC 2013

19 WYDARZENIA Fot. Archiwum ZG PSOUU w Warszawie klientowi uniemożliwia poznanie go przez osoby trzecie. Oczywiście, dla celów bezpieczeństwa, bank przechowuje PIN y klientów, ale są one zaszyfrowane. Złodzieje jednak wykorzystują coraz to nowsze sposoby (np. minikamery, czytniki, nakładki na klawiatury), aby okraść nasze konta. Najczęściej kradną same karty lub kopiują paski magne tyczne kart, na których zapisane są nasze dane. I niestety, równie często my sami przez niewiedzę, roztargnienie lub zaniedbanie im w tym pomagamy. Chrońmy nasz numer PIN. Najlepiej nauczmy się go na pamięć i nie przekazujmy innym osobom. Jeśli nie możemy tego zrobić, zapiszmy go na oddzielnej kartce, najlepiej w postaci zaszyfrowanej (np. jako numer telefonu) i nośmy w kieszeni ubrania, ale na pewno nie w tym samym portfelu, gdzie chowamy kartę apeluje Robert Klepacz. Podczas wybierania numeru w bankomacie lub na termi nalu płatniczym zasłaniajmy klawiaturę ręką, bo możemy być obserwowani z bliska lub z daleka, np. przez lornetkę lub podwieszone kamery. Jeśli jakiś element bankomatu wyda nam się nietypowy, inny niż zwykle zrezygnujmy z operacji. Pieniądze złożone na naszym koncie są ubezpieczone. Aby ubezpieczenie zaczęło działać, to o kradzieży karty, jej zagubieniu lub połknięciu przez bankomat musimy natychmiast powiadomić nasz bank. Operacja ta nazywa się zastrzeganiem. Należy wówczas zadzwonić pod numer telefonu, który podano nam wydając kartę płatniczą (warto go nosić zawsze przy sobie), podać swoje imię, nazwisko, datę urodzenia i numer PESEL, a na koniec poprosić bank o potwierdzenie zgłoszenia wraz z dokładną datą i godziną. Następnie trzeba zgłosić kradzież lub zgu bienie na policji. Potrzebna do tego będzie właśnie kopia naszego bankowego zgłoszenia. Aby znów korzystać z rachun ku poprzez kartę, należy poprosić bank o wydanie nowej. Starą kartę, jeśli ją odzyskamy, musimy zniszczyć lub oddać do banku wyjaśnia Robert Klepacz. Jeśli utraciliśmy kartę nie z naszej winy i ktoś włamie się do naszego konta, to bank zwróci nam ukradzione pieniądze. Jeśli doszło do kradzieży karty i dokonano nią transakcji, zanim bank otrzymał zgłoszenie, to ponosimy odpowiedzial ność tylko do wysokości 150 euro. Bank nie musi nam zwra cać zagarniętych przez złodzieja środków, jeśli udowodni nam, że przechowywaliśmy kartę i PIN do niej w niewłaściwy sposób, przekazaliśmy je osobom trzecim, lub odpowiednio szybko nie poinformowaliśmy banku o kradzieży. Poradnik przygotowano na podstawie materiałów informacyjnych udostępnionych przez NBP broszury pt. ABC finansów osobistych oraz ulotki pt. Karty płatnicze co warto o nich wiedzieć, wydanych w ramach programu edukacyjnego NBP pod nazwą: Akademia Dostępne Finanse. Dzień Godności Osoby z Niepełnosprawnością Intelektualną 2013 Zarząd Główny PSOUU serdecznie zaprasza wszystkich członków i przyjaciół Stowarzyszenia na centralne obchody Dnia Godności Osoby z Niepełnospraw nością Intelektualną, które w tym roku odbędą się 11 maja w Warszawie, na Placu Trzech Krzyży oraz w Parku im. Rydza Śmigłego. Hasło tegorocznego święta brzmi: PEŁNA KULTURA! Jest to pierwsze z cyklu trzech wydarzeń specjalnych uświetniających jubileusz 50 lecia działalności Stowarzyszenia. Na gości Dnia Godności 2013 czeka wiele atrakcji, m.in. udział w nabożeństwie jubileuszowym odprawianym przez Jego Eminencję Kardynała Kazimierza Nycza oraz w pierwszej w Polsce debacie sejmowej z udziałem Self Adwokatów, jak również: flash mob Uderz w bęben!, kiermasz wyrobów artystycznych, pokazy teatrów ulicznych i scenicznych oraz wieczorny koncert jazzowy. Patronat Honorowy nad obchodami jubileuszu PSOUU i Dnia Godności 2013 objął Prezydent RP Bronisław Komorowski. Patronami wydarzeń są: Marszałek Sejmu RP Ewa Kopacz, Rzecznik Praw Obywatelskich prof. Irena Lipowicz, Prezes Narodowego Banku Polskiego prof. Marek Belka, Pełnomocnik Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych Jarosław Duda oraz Prezydent m. st. Warszawy Hanna Gronkiewicz Waltz. Patroni Medialni: magazyny Społeczeństwo dla Wszystkich i Integracja oraz portale: NGO.pl i Niepełnosprawni.pl. Więcej: Silni liderzy PSOUU! Zarząd Główny PSOUU informuje o uzyskaniu przez Stowarzyszenie dofinan sowania w ramach Szwajcarsko Polskiego Programu Współpracy (Fundusz dla Organizacji Pozarządowych) na realizację projektu pn.: PSOUU inkubatorem kapitału społecznego. Celem projektu jest wzmacnianie kompetencji liderów Kół terenowych PSOUU w zakresie m.in. komunikacji, współpracy, budowania odpo wiedzialności, misji, strategii, pozyskiwania członków i wolontariuszy, podejmowa nia decyzji, poszerzania umiejętności liderskich, tworzenia planów rozwoju, partnerstw i koalicji. Projekt będzie realizowany w partnerstwie z Inclusion Europe oraz PSOUU Koło w Krośnie, na terenie 10 województw, poprzez 10 spotkań makroregionalnych zorganizowanych od stycznia do czerwca 2014r. Każdy uczest nik projektu otrzyma min. 33 godziny wsparcia szkoleniowego. Szkoleniowcami będą eksperci Inclusion Europe oraz polscy trenerzy, liderzy w dziedzinie zarządzania organizacjami pozarządowymi. Udział w projekcie jest bezpłatny. Więcej: Gotowi na Zmiany po raz trzeci Zarząd Główny PSOUU zaprasza rodziców osób z niepełnosprawnością intelektualną oraz profesjonalistów i wolontariuszy z nimi współpracujących z całej Polski, do udziału w bezpłatnych szkoleniach, w ramach trzeciej edycji projektu szkoleniowego pn.: Gotowi na Zmiany. Realizacja projektu została dofinanso wana przez Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych w ramach zadań zlecanych organizacjom pozarządowym. Uwaga! W tym roku PSOUU przy gotowało nowe szkolenia, m.in.: Nie wychylam się z OKIEN (o bezpieczeństwie korzystania z Internetu, cyberprzemocy, serwisach społecznościowych itp.), Tworzenie i prowadzenie grup wsparcia dla dorosłych osób z niepełnospraw nością intelektualną (o rozwoju ruchu Self Adwokatów), oraz Seksualność atrybut dorosłości osób z niepełnosprawnością intelektualną. Więcej: SPOŁECZEŃSTWO dla WSZYSTKICH 17

20 PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ Czy prowadząc działalność gospodarczą można pogodzić ze sobą jej cel ekonomiczny, czyli osiągnięcie zysku finansowego z celem społecznym pomocą osobom najbardziej potrzebującym? Okazuje się, że tak. Istnieją na rynku firmy, które nie przeznaczają swoich dochodów na pomnażanie majątku lub pensje udziałowców, ale na wsparcie określonych grup społecznych, np. osób z niepełnosprawnościami. Są to tzw. przedsiębiorstwa społeczne. Paweł Daniszewski PSOUU Koło w Jarosławiu Spółdzielnia socjalna pakt zysku i idei Rośnie konkurencja Ekonomia społeczna staje się coraz popularniejszą alternatywą dla tradycyjnego biznesu i klasycznych form wspierania osób zagrożonych wykluczeniem społecznym. Decyzją Prezesa Rady Ministrów powołano już Zespół ds. Rozwiązań Systemowych w Zakresie Ekonomii Społecznej. Prowadzone są też prace nad stworzeniem odrębnej ustawy regulu jącej funkcjonowanie przedsiębiorstw społecznych oraz nad Krajowym Programem Rozwoju Ekonomii Społecznej. Miałby on być długoterminową, całościową koncepcją działań z wykorzystaniem środków Unii Europejskiej w nowym okresie programowania. Wśród ekspertów trwają dyskusje nad klasyfikacją podmiotów ekonomii społecznej i warunków, które muszą spełniać, aby uzyskać status przedsiębiorstwa społecznego. Już teraz, można jednak wyróżnić wśród nich trzy zasadnicze grupy. Do pierwszej należą podmioty o charakterze integracyjnym, które są najbardziej oddalone od modelu ekono micznego np. Warsztaty Terapii Zajęciowej, Centra Integracji Społecznej, Kluby Integracji Społecznej. Do drugiej zaliczamy podmioty o charakterze pożytku publicznego, które prowa dzą działalność odpłatną i nieodpłatną pożytku publicznego i nie podejmują działalności gospodarczej np. niektóre stowarzyszenia i fundacje. W trzeciej grupie znalazły się podmioty o charakterze rynkowym, prowadzące działalność gospodarczą, z której zyski wspierają realizację celów statutowych. Są to np. stowarzysze nia i fundacje prowadzące działalność gospodarczą, Zakłady Aktywności Zawodowej (nie kiedy zaliczane do pierwszej grupy podmiotów), niektóre spółki prawa handlowego czy wresz cie spółdzielnie socjalne. Warto dodać, że pomimo braku obowiązującej definicji prawnej przedsiębiorstwa społecznego, to właśnie spółdzielnie socjalne, których działalność zosta ła uregulowana ustawowo w 2006 r., w modelowy sposób wpisują się w tę kategorię. Ludzie i pomysł Przedmiotem działalności spółdzielni jest prowadzenie wspólnego przedsiębiorstwa w oparciu o osobistą pracę członków, choć może ona zatrudniać także osoby nie będące jej członkami. Ponadto, każdy spółdzielca w równy sposób współdecyduje o najważniej szych aspektach jej funkcjonowania. Charakterystyczny dla spółdzielni jest podział wypracowanego przez nią zysku. Przeznaczany on jest na rozwój przedsiębiorstwa i na realizację jego celów statutowych. Nie może jednak powiększać udziałów poszczególnych członków spółdzielni. Spółdzielnię socjalną może założyć co najmniej pięć osób fizycznych posiadających pełną zdolność do czynności prawnych, należących do grup zagrożonych wykluczeniem, np. osoby z niepełnosprawnościami, z chorobami psychicznymi, długotrwale bezrobotne, walczące z nałogami, lub wychodzące z bezdomności. Twórcami spółdzielni mogą też zostać co najmniej dwa podmioty takie jak np. stowarzyszenia, fundacje, jednostki samorządu terytorialnego lub kościelne osoby prawne w dowolnej konfiguracji. Spółdziel nię socjalną mogą zatem powołać także dwa lub więcej Koła terenowe PSOUU. Drugi z powyższych sposób tworzenia tego rodzaju przedsiębiorstwa ma tę zaletę, że zyskuje wsparcie na poziomie instytucjonalnym. Spółdzielcami mogą zostać również osoby posia dające ograniczoną zdolność do czynności prawnych. Aby utworzyć spółdzielnię socjalną, najpierw trzeba mieć pomysł na biznes i na jego realizację. Choć istnieje możliwość pozyskania środków na ten cel z Funduszu Pracy, Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych lub funduszy Unii Europejskiej, warto pamiętać, że spółdzielnia socjalna działa na wolnym rynku i aby się na nim utrzymać, powinna zarabiać sama na siebie przynajmniej po pewnym czasie. Następnie, spółdzielnię należy zareje strować w Krajowym Rejestrze Sądowym. W tym celu konieczne jest zwołanie zebra nia członków założycieli, na którym powin nybyć podjęte uchwały o powołaniu spółdziel ni socjalnej, przyjęciu statutu i wyborze władz. Następny krok to złożenie niezbęd nych dokumentów do właściwego sądu gospodarczego i uzyskanie pozytywnego postanowienia o rejestracji w KRS. Przy zakładaniu spółdzielni socjalnej przez osoby prawne należy mieć na uwadze, że pierwsi pracownicy (przynajmniej pięciu z grup zagrożonych wykluczeniem społecznym) powinni być zatrudnieni w okresie sześciu miesięcy od zarejestrowania spółdzielni w KRS. Ogrodowy biznes Warto dostrzec szanse, które stwarzają spółdzielnie socjalne dla osób z niepełno sprawnością intelektualną. Umożliwiają one przede wszystkim podjęcie pracy na otwartym rynku, a zatem w znaczący sposób mogą przyczynić się do integracji zawodo wej i społecznej osób z tym rodzajem nie pełnosprawności. Szansę taką dostrzegło PSOUU Koło w Jarosławiu, które w lutym br., wraz z Powiatem Jarosławskim utworzyło Spół dzielnię Socjalną Ogród dokumentów. Głównym przedmiotem jej działalności będzie pielęgnacja terenów zielonych. W przyszłości rozważana jest możliwość utworzenia także archiwum, które w sposób kompleksowy będzie obsługiwać przedszko la, szkoły, szpitale, osoby prywatne itp. Rozpoczęcie działalności gospodarczej i za trudnienie w niej pierwszych osób z nie pełnosprawnością planowane jest na sierpień tego roku. Miejmy nadzieję, że inicjatywa ta okaże się sukcesem i zainspiruje do odważnego myślenia o tworzeniu spółdzielni socjal nych także inne Koła terenowe PSOUU. Więcej informacji na temat spółdzielni socjalnych: Fot. Archiwum Koła PSOUU w Jarosławiu 18 SPOŁECZEŃSTWO dla WSZYSTKICH nr 1 (47) MARZEC 2013