Badanie potencjału III sektora miasta Olsztyna. Raport z badania

Transkrypt

1 Badanie potencjału III sektora miasta Olsztyna Raport z badania Olsztyn, 2010

2 Zawartość Streszczenie... 3 Wstęp... 6 Cele badania... 8 Obszary problemowe... 9 Przebieg badań Podsumowanie Rekomendacje

3 Streszczenie Niniejszy raport przedstawia wynik badań potencjału III sektora w Olsztynie, przeprowadzonego przez Fundację Rozwoju Demokracji Lokalnej na zamówienie Związku Stowarzyszeń Razem w Olsztynie. Badanie było prowadzone w okresie listopad 2009 kwiecień 2010 na terenie miasta Olsztyna. Koncepcja badania zakładała jego wieloaspektowy charakter, co ma zarówno mocne strony, jak i wiąŝe się z pewnymi ograniczeniami. Z jednej strony, takie podejście umoŝliwiło szerokie spojrzenie na organizacje pozarządowe i wiele aspektów ich funkcjonowania: potrzeby i problemy członków i sympatyków, potencjał instytucjonalny, posiadane zasoby organizacji działających w róŝnych obszarach, np.: oświaty, ochrony zdrowia, sportu, pomocy społecznej. Jest to niewątpliwa zaleta tego badania, gdyŝ daje szeroki opis aktualnej kondycji organizacji pozarządowych. Z drugiej strony jednak, właśnie ze względu na tak szerokie spektrum problemowe, badanie nie zakładało pogłębionych analiz dla kaŝdego z wymienionych obszarów. NaleŜy zatem traktować je jako punkt wyjścia do ewentualnych dalszych badań dotyczących kwestii, które w niniejszym raporcie zostały zasygnalizowane jako ciekawe lub wymagające dodatkowych wyjaśnień i pogłębienia, ze względu na zdiagnozowane problemy występujące w danej dziedzinie. NaleŜy zaznaczyć, Ŝe w zrealizowanym badaniu głównym źródłem danych były ankiety i wywiady, co oznacza, Ŝe prezentowane wyniki oparte są w duŝej mierze na subiektywnych opiniach i deklaracjach działaczy organizacji pozarządowych i osób współpracujących z nimi. W ten sposób otrzymano przede wszystkim informację o tym, jak organizacje są postrzegane przez samych działaczy, m.in. jak oceniają dotychczasową działalność, moŝliwości rozwoju. W kolejnych latach warto by zestawić samoocenę organizacji z opiniami społeczeństwa o III sektorze. W Olsztynie zarejestrowanych jest ok. 900 organizacji pozarządowych, spośród nich funkcjonuje ok Na podstawie przeprowadzonych badań ustalono, Ŝe najliczniejsze są małe organizacje, skupiające do 20 członków. W 77% przebadanych organizacji aktywnie działa do 20 osób. Osoby skupione wokół organizacji angaŝują się w jej Ŝycie i działalność, co powoduje Ŝe respondenci uwaŝają, Ŝe obecne zaangaŝowanie członków wystarcza, aby realizować zaplanowane działania. 3

4 Olsztyńskie organizacje pozarządowe w większości funkcjonują w oparciu o sprzęt uŝyczany przez członków i sympatyków. AŜ 48% badanych organizacji nie posiada Ŝadnego własnego sprzętu. Skutkuje to odczuciem u 43% respondentów, Ŝe brakuje przynajmniej jednego urządzenia. Jednocześnie ponad 57% respondentów uwaŝa, Ŝe organizacji nie brakuje Ŝadnego sprzętu. Organizacje w niewielkim stopniu podejmują działania, które pozwoliłyby im na polepszenie swojej bazy technicznej. Coraz rzadziej wnioskują o pomoc rzeczową. W składanych do Urzędu Miasta ofertach na realizację zadań zleconych nie planują zakupu sprzętu. Pozwala to na stwierdzenie, Ŝe obecny stan wyposaŝenia NGO pozwala im na sprawne działanie, lub teŝ jego brak nie wpływa na jakość działań. Organizacje pozarządowe funkcjonują przede wszystkim w oparciu o pracę społecznikowską członków i sympatyków. Zaledwie 24% organizacji posiada zatrudniony personel. Pozostałe organizacje bazują na pracy społecznej członków i wolontariuszy. Niejednokrotnie utrudnia to funkcjonowanie organizacji. W opinii badanych kompetencje osób zaangaŝowanych w działania organizacji pozarządowych pozwalają na sprawną realizację podejmowanych przez nie działań. Członkowie i sympatycy organizacji skupiają się w organizacji wokół określonego celu, który jest zapisany w statucie. Oczekują w związku tym realizacji tego celu. Istotna jest równieŝ moŝliwość rozwoju osobistego. Prawie połowa olsztyńskich organizacji korzysta z lokali uŝyczonych od osób prywatnych, dzięki czemu nie ponoszą kosztów wynajmu, 1/3 NGO wynajmuje lokale od innych podmiotów, co powoduje obciąŝenie dla ich budŝetów. Ok. 20% nie dysponuje Ŝadnym lokalem, najczęściej zarejestrowane są w domu jednego z załoŝycieli. Organizacje działają na wszelkich moŝliwych polach aktywności zajmują się pomocą społeczną, sportem, kulturą, tradycją i toŝsamością narodową, rynkiem pracy, pomocą osobom niepełnosprawnym, mniejszościami narodowymi, itd. Organizacje zajmują się róŝnymi dziedzinami, funkcjonują w róŝny sposób, a to powoduje róŝne problemy, innych odbiorców działań, partnerów i potrzebę pozyskiwania róŝnych zasobów. Biorąc to pod uwagę zróŝnicowanie obszarów działań organizacji pozarządowych, trudno jest mówić o jednym sektorze pozarządowym. Takie zróŝnicowanie widać równieŝ pośród organizacji zajmujących się jednym obszarem. Dodatkowo część organizacji deklaruje, Ŝe prowadzi swoje działania wielokierunkowo i w kilku dziedzinach. 4

5 AŜ 45% badanych uwaŝa, Ŝe działania podejmowane przez organizacje pozarządowe są niewystarczające w stosunku do istniejących potrzeb. Te, które są realizowane są uznawane za skuteczne, decyduje o tym przede wszystkim zaangaŝowanie członków i sympatyków organizacji, jakość merytoryczna i organizacyjna. Główną barierą utrudniającą działania są niewystarczające środki finansowe oraz biurokracja. Kolejną barierą jest słabo rozwinięte społeczeństwo obywatelskie, co powoduje brak zrozumienia dla działań organizacji pozarządowych przez mieszkańców Olsztyna. Z powodu niewielkich środków na promocję, organizacje pozarządowe skupiają się na promowaniu wydarzeń, jakie organizują, w Internecie. Większość posiada własne strony internetowe. Respondenci określili, Ŝe w komunikacji ze społeczeństwem posługują się ulotkami, plakatami, prezentują się na róŝnych imprezach. Część z nich stara się nagłaśniać swoje działania poprzez lokalne media. Osoby współpracujące z organizacjami pozarządowymi stwierdziły, Ŝe organizacje nie potrafią skutecznie docierać z informacją o działaniach do społeczeństwa oraz kreować swojego wizerunku. Ponad 80% organizacji jest zainteresowanych realizacją działań wspólnie z innymi instytucjami. Respondenci deklarowali, Ŝe poszukują partnerów do współpracy poprzez indywidualne kontakty członków organizacji, Internet, osobiste spotkania, oficjalne pisma. Przedstawiciele organizacji wskazywali równieŝ na pomoc Urzędu Miasta w nawiązywaniu kontaktów. Współpraca podejmowana jest we wszystkich obszarach działań, jakie podejmują organizacje pozarządowe. Prawie wszyscy uczestnicy badań - 95% osób uwaŝa, Ŝe działanie w partnerstwie przynosi lepsze efekty niŝ działanie w pojedynkę. Przyczynami braku współpracy są wg respondentów nie traktowanie organizacji pozarządowych za powaŝnych partnerów przez administrację publiczną i biznes oraz brak instytucji o podobnym profilu. 5

6 Wstęp Organizacje pozarządowe są przejawem samoorganizowania się społeczności. Niejednokrotnie wnoszą one nowe wartości, korzystne z punktu widzenia wymogów stawianych rozwiązaniom stosowanym w strefach będących domeną lokalnej polityki społecznej. Coraz większe znaczenie w realizacji zadań na rzecz róŝnych grup społecznych odgrywają w szczególności stowarzyszenia i fundacje. Organizacje pozarządowe z reguły nie nastawiają się na osiąganie zysku, dostarczają obywatelom usługi w tych sferach, które nie są wykonywane lub są wykonywane w sposób niewystarczający przez instytucje sektora publicznego. Dotyczy to w szczególności działań z zakresu ochrony zdrowia i rehabilitacji, pomocy społecznej, edukacji i oświaty. Organizacje pozarządowe ze względu na skupianie członków społeczności lokalnych, często posiadają bogatą wiedzę o potrzebach i problemach występujących lokalnie. Instytucje działające na rzecz swoich członków oferują im najbardziej adekwatne wsparcie. Doświadczenie wynikające z codziennych kontaktów z beneficjentami, skupianie wokół siebie środowisk lokalnych powoduje, Ŝe organizacje pozarządowe stają się coraz waŝniejszymi partnerami władz samorządowych i rządowych w kreowaniu i realizowaniu polityki społecznej, w zaspakajaniu potrzeb na rzecz róŝnych grup społecznych. W 2010 roku CBOS przeprowadził badania Aktywność Polaków w organizacjach obywatelskich w latach Wynika z nich, Ŝe 28% Polaków deklaruje, Ŝe działa społecznie w organizacji obywatelskiej, 15% deklaruje, Ŝe poświęca czas działając w jednej dziedzinie, 5% w dwóch, 8% w trzech i więcej (tu w porównaniu z badaniem sprzed 2 lat zanotowano podwojenie liczby deklarujących). Mimo, Ŝe ogólny poziom deklarowanej aktywności Polaków w organizacjach obywatelskich wzrósł o 8% to jednak trzeba zauwaŝyć, Ŝe większość Polaków 72% nie działa w Ŝadnej organizacji obywatelskiej. Wg danych z Urzędu Miasta w Olsztynie zarejestrowanych jest ok. 900 organizacji. Liczba ta ulega stałemu powiększaniu z powodu ciągłego rejestrowania nowych podmiotów. W 2009 roku zarejestrowano w Olsztynie 59 nowych organizacji. Organizacje podejmują działalność w róŝnych obszarach tematycznych. Są to m.in. Sport, turystyka rekreacja, hobby 6

7 Edukacja i wychowanie Kultura i sztuka Tradycja i historia Usługi socjalne, pomoc społeczna Ochrona zdrowia Rozwój lokalny (społeczno-ekonomiczny) Rynek pracy, aktywność zawodowa i zatrudnienie Ochrona środowiska Prawo, działalność polityczna, prawa człowieka Religia Działalność międzynarodowa 7

8 Cele badania Celem głównym badania było poznanie zasobów i kondycji organizacji pozarządowych w mieście Olsztynie oraz analiza ich potrzeb. Wyniki tych badań, a takŝe wnioski i rekomendacje, jakie z nich wyniknęły, mogą zostać wykorzystane w celu większego wsparcia działających organizacji oraz lepszego dostosowania oferty Olsztyńskiego Centrum Organizacji Pozarządowych i Rady Organizacji Pozarządowych do potrzeb III sektora. Celami szczegółowymi badań były: 1) Określenie potencjału (zasoby: finansowe, ludzkie, sprzętowe) 2) Określenie skuteczności, efektywności oraz adekwatności działań do potrzeb środowiska lokalnego. 3) Identyfikację potrzeb pracowników / współpracowników / wolontariuszy 4) Ocenę współpracy pomiędzy organizacjami, a podmiotami partnerskimi i wspierającymi 5) Identyfikację czynników (barier) utrudniających funkcjonowanie 6) Określenie moŝliwości rozwoju oraz rodzaju zmian zwiększających efektywność, skuteczność i adekwatność działań 8

9 Obszary problemowe W badaniach skoncentrowano się na trzech obszarach problemowych, które są najistotniejsze do sprawnego funkcjonowania organizacji pozarządowych. Są to: 1. Potencjał sektora pozarządowego 2. Działalność organizacji pozarządowych 3. Współpraca z zewnętrznymi partnerami Potencjał sektora pozarządowego Celem badania było określenie w jakim stopniu przy posiadanych zasobach, jakimi dysponują organizacje są w stanie sprawnie i skutecznie realizować załoŝone cele. Ustalono, jakimi zasobami rzeczowymi i kadrowymi dysponują organizacje pozarządowe, czy to co posiadają jest wystarczające, aby osiągać załoŝone cele oraz czego brakuje. Spróbowano odpowiedzieć na pytanie, jakiego rodzaju wsparcie moŝe zwiększyć efektywność i skuteczność prowadzonych przez nie działań. Działalność organizacji pozarządowych Celem badania była próba odpowiedzi na pytanie, na ile działania podejmowane przez organizacje są skuteczne. Określono czynniki wpływające na sprawne funkcjonowanie oraz zidentyfikowano bariery utrudniające działanie. Określono obszary, które wymagają szczególnego wsparcia, co w efekcie moŝe przyczynić się do poprawy skuteczności działania organizacji i sektora. Współpraca z zewnętrznymi partnerami W ramach tego obszaru analizie poddana została dotychczasowa współpraca III sektora z innymi podmiotami: instytucjami rynku pracy, integracji i pomocy społecznej oraz samorządem lokalnym. Badanie miało na celu określenie, jak przebiega ta współpraca, jaki jest jej zakres, jakich obszarów dotyczy, na czym polega, jakie czynniki ją ograniczają oraz co naleŝałoby zrobić, aby zwiększyć jej skalę. Istotne było takŝe poznanie opinii osób reprezentujących podmioty współpracujące z III sektorem, aby poznać ich potrzeby w tym zakresie. 9

10 Przebieg badań W miesiącach listopad 2009 kwiecień 2010 przeprowadzono badanie potencjału III sektora w mieście Olsztynie. Badaniem objęto przedstawicieli organizacji pozarządowych zarejestrowanych i działających w Olsztynie. Badaniem CATI przeprowadzono na próbie 14% organizacji zarejestrowanych w Olsztynie. Informacje o ankiecie internetowej i link do niej dostępne były na stronie Olsztyńskiego Centrum Organizacji Pozarządowych, portalu wim.ngo.pl. Ankietę mogły wypełnić wszystkie organizacje i ich przedstawiciele. Badaniem objęci zostali równieŝ 10 przedstawicieli jednostek samorządu terytorialnego, które współpracują z organizacjami pozarządowymi. Z uwagi na to, Ŝe obszar badawczy jest bardzo złoŝony, obszary problemowe zbadano poprzez równoległe uŝycie róŝnych metod. Pojedyncze procedury badawcze mogły objąć tylko wybrane aspekty problematyki, w związku z czym zastosowano niŝej wymienione metody badawcze: Analiza danych wtórnych (Desk research); Wywiady telefoniczne wspierane komputerowo (CATI); Zogniskowane wywiady grupowe (FGI); Indywidualne wywiady pogłębione (IDI) Ankieta internetowa CAWI W badaniach zostały wykorzystane narzędzia badań ilościowych kwestionariusz wywiadu i ankiety, oraz badań jakościowych scenariusz wywiadu pogłębionego. Wywiady CATI i CAWI skierowane były na organizacje pozarządowe. Za ich pomocą uzyskano informacje o liczbie realnie funkcjonujących organizacji, potencjale i działalności. Badanie przeprowadzono na próbie 126 organizacji (14% wszystkich organizacji). Podobnie ankieta internetowa posłuŝyła w celu otrzymania informacji o kondycji i działaniach trzeciego sektora. Urzędnicy, którzy współpracują z organizacjami pozarządowymi wzięli udział w indywidualnych wywiadach pogłębionych, 10

11 które pozwoliły na opisanie organizacji pozarządowych w oczach urzędników. Zorganizowany został zogniskowany wywiad grupowy dla przedstawicieli mediów olsztyńskich. 11

12 Wyniki badań Wyniki badań przedstawiono w podziale na obszary problemowe. Wyniki oparto o opinie członków organizacji pozarządowych oraz przedstawicieli instytucji współpracujących z NGO. Potencjał sektora pozarządowego Celem niniejszego rozdziału jest prezentacja wyników badań o funkcjonowaniu i potencjale organizacji pozarządowych. Wg danych z Urzędu Miasta w Olsztynie zarejestrowanych jest ok. 900 organizacji. Są to m.in. stowarzyszenia, fundacje, uczniowskie kluby sportowe. Podczas badań CATI podjęto próbę skontaktowania się ze 126 organizacjami. Ostatecznie udało się skontaktować z 52 instytucjami. Osoby przeprowadzające badanie dzwoniąc pod numer kontaktowy do organizacji, spotykały się z odpowiedziami, Ŝe tu nie ma czegoś takiego:, to mieszkanie prywatne, kiedyś funkcjonowała ta organizacja, ale juŝ się nie spotykamy. Efekty przeprowadzonego badania CATI obrazuje wykres 1. Wykres 1. Przebieg badania CATI 12

13 Biorąc za wyznacznik funkcjonowania organizacji moŝliwość skontaktowania się z nią, wyniki przebiegu badania CATI wskazują, Ŝe spośród zarejestrowanych w Olsztynie 41% organizacji funkcjonuje. Pozostałe zarejestrowane organizacje pomimo, Ŝe są zarejestrowane, nie działają. Respondentów spytano o liczbę członków organizacji, w której działają. W Olsztynie najwięcej jest organizacji, które liczą od 15 do 49 członków. Jest to 67% wszystkich badanych. Niewiele jest duŝych organizacji, skupiających ponad 50 członków 19%. Taka struktura organizacji zgadza się z tendencją ogólnokrajową zobrazowaną podczas badań przeprowadzonych przez Stowarzyszenie Klon/Jawor w 2008 roku. W kraju ok. 4% stowarzyszeń liczy mniej niŝ 15 członków (w Olsztynie aŝ 14%), a ok. połowa wszystkich organizacji zrzesza nie więcej niŝ 40 członków. Wykres 2. Liczba członków organizacji Członkostwo niekoniecznie znaczy zaangaŝowanie w działalność organizacji. Dla części osób przynaleŝność do organizacji ma znaczenie czysto formalne i nie wiąŝe się z podejmowaniem Ŝadnych działań oraz nie opłacaniem składek członkowskich. Im mniej osób angaŝuje się w funkcjonowanie organizacji, tym gorzej moŝe ona funkcjonować. Najwięcej organizacji opiera się o działania kilku osób. Spośród przebadanych aŝ 41% organizacji funkcjonuje dzięki zaangaŝowaniu kilku osób - od 1 do 9. Łącznie organizacje, w które angaŝuje się do 19 osób, stanowią aŝ 77% ogółu. DuŜe organizacje, w których aktywnie działa przynajmniej 20 osób stanowią 23% wszystkich. 13

14 Wykres 3. Liczba osób aktywnie działających w organizacji Respondentów zapytano, czy zaangaŝowanie członków pozwala na realizację zaplanowanych działań. Z odpowiedzi wynikło, Ŝe działania podejmowane przez aktywnych członków odpowiadają liczbie zaangaŝowanych osób w organizację. 90% respondentów uwaŝa, Ŝe zaangaŝowanie członów i sympatyków organizacji wystarcza, aby realizować zaplanowane działania. Przeciwnego zdania jest 10% osób. NaleŜy pamiętać, Ŝe odpowiedzi udzielały osoby, które aktywnie uczestniczą w działaniach organizacji. Jednocześnie 45% respondentów określiło, Ŝe podejmowane działania nie są wystarczające w stosunku do potrzeb odbiorców. Badani urzędnicy stwierdzili, Ŝe kompetencje działaczy, członków, pracowników organizacji przekładają się na skuteczność wykonywanych przez nich zadań. Zaznaczali, Ŝe w wyniku długoletniej współpracy mają odczucie, Ŝe w większości organizacji działa po kilka osób, natomiast bardzo niewiele jest silnych kadrowo. Podkreślali, Ŝe ciągle pojawiają się te same osoby, niektórzy występują w imieniu kilku róŝnych organizacji. Jak powiedział jeden z badanych nie widać nowych twarzy. 14

15 Wykres 4. Czy zaangaŝowanie działaczy/członków/sympatyków pozwala na realizację zaplanowanych działań? Członkowie i sympatycy organizacji pozarządowych skupiają się wokół określonego celu, który ma być zrealizowany przez organizację. 60% członków oczekuje przede wszystkim od swojej organizacji realizacji działań załoŝonych w statucie. Dzięki organizacjom pozarządowym członkowie mogą wdraŝać swoje pomysły w Ŝycie. PoniewaŜ większość organizacji działa w oparciu o pracę społeczną istotne są moŝliwości samorealizacji jakie dają. MoŜliwości rozwoju osobistego w organizacji widzi 20% respondentów. Rozwinięcia i poszerzenia działań chce kolejne 20% przebadanych osób. Pokazuje to niezadowolenie z obecnej aktywności organizacji. W kolejnych badaniach warto zwrócić uwagę na ocenę stopnia realizacji celów postawionych przed organizacjami. 15

16 Wykres 5. Oczekiwania członków organizacji wobec organizacji Jednym z elementów decydującycm o trwałości działań organizacji jest posiadany majątek. Olsztyńskie organizacje pozarządowe dysponują niewielkim majątkiem. W większości funcjonują w oparciu o sprzęt uŝyczany przez członków i sympatyków. AŜ 48% badanych organizacji nie posiada Ŝadnego własnego sprzętu. Komputer posiada 33% działających instytucji, telefon 19%,drukarkę 14%, ksero i sprzęt sportowy po 10%. 16

17 Wykres 6. Sprzęt posiadany przez organizację Pomimo, Ŝe prawie 50% olsztyńskich organizacji nie posiada Ŝadnego sprzętu, aŝ 57% respondentów uwaŝa, Ŝe organizacji nie brakuje Ŝadnego sprzętu. Spośród badanych 43% uznało, Ŝe brakuje przynajmniej jednego urządzenia. Najczęściej wymieniany był komputer 19% wskazań, telefon, drukarka oraz sprzęt sportowy po 14%. 5% respondentów wymieniło faks, ksero, aparaty fotograficzne lub srzęt rehabilitacyjny. Wykres 7. Jakiego sprzętu brakuje w organizacji? 17

18 Badani urzędnicy zauwaŝyli, Ŝe organizacje coraz rzadziej wnioskują o pomoc rzeczową. W ofertach na realizację zadań zleconych bardzo rzadko uwzględniają zakup sprzętu, który pomógł by w funkcjonowaniu organizacji. W przekonaniu urzędników, wyposaŝenie posiadane przez NGO pozwala im na sprawne działanie. Warto podkreślić, Ŝe w działalności duŝej części organizacji wykorzystuje się sprzęt prywatny członków, sympatyków, lub teŝ korzysta się ze sprzętu w miejscu pracy. Natomiast organizacje nie posiadają własnego sprzętu. Zdecydowana większość respondentów 86%, uznała, Ŝe sprzęt posiadany przez organizację pozwala na sprawne realizowanie działań. Zaledwie 14% badanych stwierdziło, Ŝe posiadany sprzęt nie pozwala na sprawną realizację działań, przy czym wskazywano, Ŝe w takim wypadku wykorzystują się sprzęt prywatny. Jedna osoba wskazała, Ŝe brak sprzętu nie przeszkadza w realizacji działań. PowyŜsze dane pozwalają na stwierdzenie, Ŝe olsztyńskie organizacje pozarządowe są w słabej kondycji materialnej. Ich członkowie przyzwyczaili się do takiej sytuacji i nie widza potrzeby jej zmiany. W przypadku nie posiadania przez organizację sprzętu gotowi są wykorzystywać do jej działań własny. Wykres 8. Czy sprzęt posiadany przez organizację pozwala na sprawne realizowanie działań? Spośród badanych organizacji aŝ 48% mieści się w uŝyczonym pomieszczeniu. W związku z tym nie ponoszą kosztów wynajmu. Z kolei 33% organizacji wynajmuje biuro, co obciąŝa budŝet i sprawia, Ŝe mniej pieniędzy moŝna przeznaczyć na działalność statutową. 14% nie posiada pomieszczenia, w 18

19 którym mieściło by się biuro, członkowie mogliby się spotykać. Zaledwie 5% instytucji mieści się w mieszkaniach prywatnych. Wykres 9. W jakim pomieszczeniu mieści się organizacja? Kolejny pytaniem, jakie zadano respondentom było, czy posiadane przez organizację zasoby, czyli pieniądze, ludzie, sprzęt, pozwalają na realizację planowanych działań. AŜ 81% respondentów uznało, Ŝe zasoby są wystarczające, przy czym 19% uwaŝa, Ŝe nie w pełni wystarczające. Z kolei 19% badanych stwierdziło, Ŝe zasoby są niewystarczające, przy czym wskazywali na brak środków finansowych, lokalu oraz ludzi. Organizacje pozarządowe utrzymują się z trzech głównych źródeł finansowania. Najczęściej korzystają ze składek członkowskich, dotacji samorządowych i darowizn. W ostatnich latach organizacje pozarządowe pozyskują pieniądze z dotacji unijnych. Podstawowym programem, z którego korzystają organizacje jest Program Operacyjny Kapitał Ludzki. 19

20 Wykres 10. Czy posiadane zasoby (pieniądze, działacze, sprzęt) umoŝliwiają realizację planowanych działań? Wywiady przeprowadzone z przedstawicielami instytucji współpracującymi z NGO wskazują, Ŝe urzędnicy mają świadomość słabej kondycji finansowej organizacji pozarządowych. Trafnie sytuację finansową podsumowała jedna z osób: Praktycznie wszystkie organizacje pozarządowe Ŝyją ze składek i z dotacji, nie mają własnych dochodów. Podczas badania spytano się respondentów jakie rozwiązania mogłyby zwiększyć rozmiar i skuteczność działań? Najczęściej wskazywano na zwiększenie środków finansowych przeznaczonych dla organizacji pozarządowych. Takie odpowiedzi udzieliło 33% badanych. Podkreślano rolę samorządu we wspieraniu organizacji 10% uznało, Ŝe wskazana jest pomoc ze strony administracji, 19% wskazywało na większe zaangaŝowanie członków organizacji, w tym w przygotowywanie wniosków o dofinansowanie. Podczas badania 5% badanych stwierdziło, Ŝe przydałoby się więcej inicjatyw typu konkursy na mikrodotacje, które wspierałyby nowe podmioty, tyle samo mówiło, Ŝe przydałby się program w telewizji regionalnej przedstawiający organizacje pozarządowe. 20

21 Urzędnicy w trakcie wywiadów potwierdzili opinie przedstawicieli organizacji. Wg nich jednym z problemem w funkcjonowaniu organizacji jest brak ludzi do pracy. Organizacje nie mają zatrudnionych osób na etacie, działania opierają się o wolontariat. Wg badanych urzędników organizacje są skuteczne przede wszystkim dzięki swoim członkom, ich zaangaŝowaniu i oddaniu sprawie. Natomiast skuteczność działań jest ograniczana przez trudności w zdobyciu funduszy na ich realizacją. AŜ 86% badanych organizacji pozarządowych posiada dostęp do Internetu, a 90% korzysta w swojej działalności z Internetu. Wykres 11. Dostęp do Internetu Wykres 12. Korzystanie z Internetu w swojej działalności 21

22 Najczęściej Internet wykorzystywany jest w następujących celach: poszukiwanie informacji 33% prowadzenie własnej strony - 29% komunikacja pomiędzy działaczami, sympatykami 24% komunikacja z partnerami krajowymi i zagranicznymi 10% przesyłanie korespondencji - 15% Zaledwie 5% badanych wskazało, Ŝe Internet słuŝy do promowania organizowanych przez siebie imprez. 22

23 Realizacja działań Celem niniejszego rozdziału jest prezentacja wyników badań o działaniach olsztyńskich organizacji pozarządowych. Spośród przebadanych organizacji 55% uwaŝa, Ŝe działania podejmowane przez swoją organizację są wystarczające w stosunku do potrzeb odbiorców. Jednocześnie 45% uwaŝa, Ŝe zapotrzebowanie jest większe niŝ obecne działania. DuŜa część organizacji nie potrafi określić do jakiej liczby odbiorców trafia. Nieznajomość liczby swoich beneficjentów świadczy o niewielkiej kulturze monitoringu i ewaluacji w organizacjach. Brak znajomości swoich odbiorców moŝe powodować niedopasowanie działań do ich potrzeb. Zdecydowana większość organizacji (prawe 90%) kieruje swoje działania do osób indywidualnych. Wykres 13. Wystarczalność działań w stosunku do potrzeb odbiorców. Wszyscy badani uwaŝają, Ŝe podejmowane przez nich działania są skuteczne. Za główne czynniki powodujące skuteczność działań respondenci wymieniali zaangaŝowania członków i sympatyków, promowanie działań wśród potencjalnych odbiorców, wysoka jakość merytoryczna i organizacyjna. Głównym czynnikiem utrudniającym skuteczne działania jest wg badanych niechęć sponsorów do współpracy. Objawia się tu gówna bariera w rozwoju organizacji brak środków na działania. Ma ona 23

24 swoje źródła nie tylko w niechęcie sponsorów do współpracy, ale teŝ w nieumiejętności dotarcia i współpracy z nimi przedstawicieli NGO. Respondenci wskazywali na trudności z jakimi spotykają się podczas realizacji przez nich działań. Najwięcej, bo aŝ 48% osób wskazało na problemy z finansami. Zaliczano to zarówno koszty, jakie organizacje musza ponosić, małą płynność finansową, jak i nieumiejętność pozyskiwania funduszy zewnętrznych. Kolejnym problemem jest biurokracja 24% respondentów wskazało ją jako główną barierę rozwoju organizacji. Rozbudowana biurokracja administracji publicznej, skomplikowane procedury związane z pozyskiwaniem środków finansowych od instytucji grantodawczych utrudniają realizację działań. 10% osób uwaŝa, Ŝe problemem jest równieŝ brak zrozumienia dla organizacji pozarządowych ze strony społeczeństwa oraz odbiorców. 19% respondentów nie widzi Ŝadnych trudności przy realizowaniu działań. Wykres 14. Trudności przy realizacji działań W planowaniu działań w organizacjach kluczową rolę pełni prezes i zarząd. AŜ w 90% odpowiedzi respondenci podawali, Ŝe to zarząd i prezes decydują o harmonogramie i planie działań. Zaledwie 10% respondentów podało, Ŝe działania są planowane wspólnie, dyktowane i poddawane pod głosowanie. 24

25 Wykres 15. W jaki sposób planowane są działania? Organizacje pozarządowe najczęściej promują swoje działania poprzez swoje strony internetowe. Wśród innych kanałów promocji respondenci wymieniali: media lokalne, plakaty i gazetki, uczestnictwo w róŝnego rodzaju imprezeach, pokazach, przekaz ustny. Deklarowana jest równieŝ promocja poprzez reklamę. Opinie osób współpracujących z NGO jednoznacznie wskazują, Ŝe wg osób z zewnątrz organizacje nie potrafią promować swoich działań. Są jednostkowe przypadki, gdzie organizacje w sposób wprawny i profesjonalny docierają do potencjlnych beneficjentów. Wykres 16. W jako sposób organizacja dociera do swoich odbiorców? 25

26 Kolenym pytaniem, jakie zadano respondentom to czy organizacja promuje swoje działania. Zdecydowana większość, bo 81% respondentów deklarowała, Ŝe organizacja promuje swoje działania, a 19% Ŝe nie. Kwestią, którą w przyszłości obrze było by zbadać, jest skutecznosć prowadzonej przz NGO promocji i docierania do potencjalnych beneficjentów. Wykres 17. Czy organizacja promuje swoje działania? Organizacje, które promują swoje działania, robią to najczęściej za pomocą Internetu. Wykorzystywane są do tego portale społecznościowe, YouTube, własne strony internetowe 43% badanych organizacji. Ok. 33% organizacji promuje się w trakcie róŝnego rodzaju wydarzeń zawodów, pokazów, wystaw, konferencji. Media są kanałem promocyjnych dla 24% organizacji. Media obejmują patronaty medialne, informują nieodpłatnie o planowanych wydarzeniach, ale równieŝ organizacje umieszczają w nich reklamy. Zaledwie 10% organizacji dociera do społeczeństwa z informacją o własnych działaniach poprzez ulotki i plakaty. 26

27 Wykres 18. W jaki sposób promują Państwo działania organizacji? Organizacje, które nie promują swoich działań w społeczeństwie jako przyczyny podają: brak czasu lub brak pieniędzy. Wszyscy respondenci deklarowali, Ŝe współpracują z innymi podmiotami reprezentującymi wszystkie sektory: administracja publiczna, biznes, organizacje pozarządowe. Działania podejmowane wspólnie z partnerami wg respondentów zakończyły się sukcesem poniewaŝ: wszyscy partnerzy mieli korzyść z działań róŝnorodne doświadczenia zgodność celów zapotrzebowanie w społeczeństwie na działania jakie podejmują organizacje łatwiej jest coś zorganizować i łatwiej wypromować. W trakcie badań zorganizowano badanie fokusowe z udziałem przedstawicieli mediów. Zaproszenia wysłano do wszystkich redakcji olsztyńskich telewizji, gazet, radia. Na spotkanie przyszła jedna osoba, która oczekiwała konferencji prasowej, a nie spotkania badawczego. Urzędnicy, którzy brali udział w badaniu, jednogłośnie stwierdzili, Ŝe organizacje pozarządowe nie potrafią kreować swojego wizerunku, nie znają zasad PR. Są wyjątki, ale w opinii respondentów są to wyjątki potwierdzające regułę. 27

28 Współpraca z partnerami Spośród przebadanych organizacji 81% poszukuje partnerów do współpracy, a 19% nie. Wykres 19. Czy organizacja poszukuje partnerów do współpracy Do partnerów respondenci zaliczyli: instytucje ze społeczności lokalnej, ministerstwa, firmy, sponsorów, inne organizacje pozarządowe. Dla połowy organizacji głowny partnerem jest samorząd lokalny, z którym utrzymują stłe kontakty. Istotnymi partnerami są instytucje podległe samorządowi ośrodek pomocy społecznej, szkoły, instytucje kultury. Świadczy to o zakorzenieniu organizacji w środowisku lokalnym. Organizacje są istotnym elementem angaŝującym lokalne siły i mobilizującycm do dopelniania działań instytucji samorządowym. Organizacje poszukują partnerów poprzez: indywidulane kontakty członków organizacji, Internet, osobiste spotkania, wysyłanie oficjalnych pism. AŜ 95% przedstawicieli organizacji pozarządowych uwaŝa, Ŝe działania podejmowane w partnerstwie z innymi instytucjami przynoszą lepsze efekty niŝ gdyby były realizowane samodzielnie. Przeciwnego zdania jest zaledwie 5% respondentów. 28