R O G Ó W BOCIAN CZARNY. Fot. C. Korkosz

Transkrypt

1 R O G Ó W BOCIAN CZARNY Fot. C. Korkosz

2 " BOCIANIMY W LASACH. DOBRE PRAKTYKI OCHRONY I ZARZĄDZANIA POPULACJĄ BOCIANA CZARNEGO NA TERENACH LEŚNYCH " SGGW Leśny Zakład Doświadczalny w Rogowie i Komitet Ochrony Orłów realizują w latach ogólnopolski projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Funduszu Spójności

3 CO JEST CELEM PROJEKTU? Wypracowanie i wdrożenie dobrych praktyk ochrony siedlisk i zarządzania populacją bociana czarnego na terenie: 47 NADLEŚNICTW LEŻĄCYCH W 17 LEŚNYCH KOMPLEKSACH PROMOCYJNYCH I 21 OBSZARACH NATURA 2000

4 BOCIAN CZARNY (CICONIA NIGRA) rząd: brodzące (Ciconiformes) w gwarze: hajstra Fot. R. Sąsiadek OSIADŁY LĘGOWY ZIMUJĄCY PRZELOTNY ecies/ /

5 WYGLĄD ZEWNĘTRZNY Długość ciała: cm, Rozpiętość skrzydeł: cm, Masa ciała: ok. 3 kg, Wysokość do 102 cm, Długość dzioba: cm, Upierzenie w większości jest czarne z fioletowo-zieloną opalizacją. Kontrastuje z nim biała niższa część piersi, brzuch, barkówki i pokrywy podogonowe. Sterówki są brązowe z purpurowo-zielonym połyskiem. Pióra na piersi są długie i zmierzwione, tworząc kryzę, którą ptak demonstruje podczas zalotów. Kolor oczu: brązowy. Obwódka oka naga i czerwona.

6 FILM: BocianiMy

7 MŁODE BOCIANY FILM: D. Anderwald Miejsca, które u osobników dorosłych mają barwę czarną, są u młodych brązowe i mniej połyskliwe. barkówki, skrzydła i górne pokrywy ogonowe mają jasne końcówki. Nogi, dziób i naga skóra wokół oka są zielonoszare.

8 Fot. D. Anderwald Fot. R. Sąsiadek BOCIAN CZARNY W LOCIE Z WYCIĄGNIĘTĄ SZYJĄ I NOGAMI MA SYLWETKĘ PODOBNĄ DO BOCIANA BIAŁEGO. OBA GATUNKI CZĘSTO SZYBUJĄ.

9 DŁUGOŚĆ ŻYCIA W NATURZE - 18 LAT W NIEWOLI DO 30 LAT DOJRZAŁOŚĆ PŁCIOWA W 3-4 ROKU ŻYCIA

10 Fot. D. Anderwald BOCIANY CZARNE SĄ PTAKAMI WĘDROWNYMI GNIAZDUJĄ MIĘDZY RÓWNOLEŻNIKAMI 60 I 40 N LATEM ICH ZASIĘG OBEJMUJE OBSZAR OD WSCHODNIEJ AZJI NA ZACHÓD PO EUROPĘ ŚRODKOWĄ. IZOLOWANA POPULACJA GNIAZDUJE W POŁUDNIOWO-ZACHODNIEJ CZĘŚCI PÓŁWYSPU IBERYJSKIEGO W ESTREMADURZE. ZIMOWISKA LEŻĄ W TROPIKALNYCH REJONACH AZJI I AFRYKI, NIEKTÓRE POPULACJE BOCIANÓW CZARNYCH SĄ OSIADŁE LUB ULEGAJĄCE TYLKO ROZPROSZENIU

11 TRYB ŻYCIA ŚRODOWISKO ŻYCIA ZACHOWANIE POŻYWIENIE GŁOS Lasy w pobliżu rzek i stumieni. Gniazduje na rozłożystych wysokich drzewach (dęby) od 4 do 25 m nad ziemią. Gniazdo jest daleko od głównego pnia Bociany są ostrożne i unikają ludzi. Przebywają samotnie lub w parach. W czasie wędrówek zbierają się w stada do 100 osobników Ryby słodkowodne (60-80%), plazy (20-30%),gady, ptaki, małe ssaki, bezkręgowce (kraby, ślimaki, dżdżownice i owady), żerują w wodzie, brodzą powoli i spokojnie w płytkiej wodzie Klekotanie, syknięcia, chrapliwe jęknięcia (godowe). Klekoczą dużo rzadziej niż bociany białe

12

13 ROZMNAŻANIE OKRES LĘGOWY TRWA OD KWIETNIA DO MAJA. ZNIESIENIE LICZY OD 2 DO 6 JAJ. JAJA SKŁADANE SĄ W ODSTĘPACH DWUDNIOWYCH. WYSIADYWANIE TRWA DNI, BIORĄ W NIM UDZIAŁ OBYDWA PTAKI Z PARY. MŁODE SĄ W PEŁNI OPIERZONE PO DNIACH ŻYCIA. PISKLĘTA BOCIANÓW CZARNYCH AKTYWNIE BRONIĄ SIĘ, ATAKUJĄ, SYCZĄ, ZWRACAJĄ POKARM I UCIEKAJĄ NA SKRAJ GNIAZDA.

14 SKORUPKI JAJ MAJĄ BARWĘ JASNOSZARĄ, NABIERAJĄ ZABRUDZEŃ PODCZAS WYSIADYWANIA. MAJĄ MM DŁUGOŚCI I MM SZEROKOŚCI

15 PRZEZ PIERWSZE 2-3 TYGODNIE ŻYCIA MŁODE SĄ STRZEŻONE PRZEZ PRZYNAJMNIEJ JEDNEGO Z RODZICÓW OBYDWOJE RODZICE KARMIĄ PISKLĘTA, ZWRACAJĄC IM POKARM DO GNIAZDA NIEKIEDY BOCIANY CZARNE MOGĄ ZABIĆ JEDNO Z MŁODYCH, ZAZWYCZAJ TO NAJSŁABSZE, JEŚLI WYSTĄPI NIEDOSTATEK POŻYWIENIA MŁODE BOCIANY CZARNE NIE ATAKUJĄ SIĘ WZAJEMNIE KOŃCOWYM OKRESIE ROZWOJU PISKLĘTA DZIENNIE POTRZEBUJĄ G POKARMU Fot. D. Anderwald

16 FILM: D. Anderwald

17 Fot. S. Cabasino

18 Fot. D. Panasiuk Fot. D. Anderwald ZAGROŻENIA brak dużych starych drzew na miejsce gniazdowania, brak spokojnych miejsc do życia (presja ludzi), wichury i burze (niszczenie gniazd), redukcja żerowisk, drapieżniki - kuny, jastrzębie, kruki (zabijanie pisklat, wyjadanie jaj). Fot. D. Anderwald

19 OCHRONA GATUNKOWA Bocian c z a r n y j e s t gatunkiem c h r onionym, p o dlega o c h r o n i e ś c i s ł e j s t r e f owej ( czynnej) w p r omieniu do m od gniazda obow iązuj e z a k a z p r owadzenia gospodarki l e ś n e j i w s t ę p u na c a ł y teren w o k r e s i e l ę gowym. S t r e f a ochrony c a ł orocznej t o 200m. Populacja j e s t s t a b i l n a, gatunek r ozpowszechniony ale nie pospolity. OD 1998 BOCIAN CZARNY JEST UZNAWA NY PRZEZ IUCN ZA GATUNE K NAJMNIEJSZEJ TROSKI (LC, LEAST CONCE R N). OGÓLNY STAN POPULACJI JEST JEDNAK NIEZNANY (2018) B o c i a n c z a r n y j e s t u w a ż a n y za g a t u n e k p a r a s o lowy ( u m b r e lla s p e c i e s ), c z y l i t a k i, k t ó r e go o c h r o n a j e s t k o r z y s tna d l a w i e l u i n n y c h w s p ó ł w ystępujących g a t u n k ów i i c h s i e d l i s k.

20 PROJEKT BocianiMy Fot. G. Wasilewski Fot. E. Nowicka MONITORING I OCHRONA STANOWISK LĘGOWYCH

21 ELEMENTY PROJEKTU D Z I A Ł A N I A O C H R O N N E D Z I A Ł A N I A B A D A W C Z E D Z I A Ł A N I A E D U K A C Y J N E monitoring stanowisk lęgowych i drzew pomiary siedlisk, drzew lęgowych i biocenotycznych pomiary poziomu wód gruntowych w drzewostanach lęgowych i w zlewni żerowisk z pomocą piezometrów aktualizacje i/lub opracowanie projektów stref ochronnych zabezpieczanie lęgów przed drapieżnictwem kuny leśnej aktywne poszukiwania nowych gniazd wzmacnianie gniazd narażonych na spadanie monitoring gniazd i lęgów za pomocą fotopułapek badanie za pomocą logerów założonych na ptaki wielu zagadnień związanych z ekologią przestrzenną bociana czarnego (poszerzające wiedzę o gatunku i siedliskach mokradłowych, promujące potrzebę ich ochrony) zintegrowane działania edukacyjne: transmisja online czapeczki tablice broszury pakiet edukacyjny szkolenia dla 400 osób w 17 rdlp.

22 EFEKT EKOLOGICZNY Fot. R. Kwiatkowski Fot. D. Anderwald Poprawa jakości zarządzania i zachowanie właściwego stanu siedlisk lęgowych i żerowisk bociana czarnego. Skuteczniejsze zarządzanie gatunkiem na terenie całego kraju. Aktualizacje 75 projektów stref ochronnych wokół gniazd bociana czarnego.

23 JAK? obserwacja gniazd, montowanie platform na gniazda, montowanie kamer zimą, zakładanie nadajników młodym ptakom latem. Jest to bardzo trudna praca, przyrodnicy muszą się wykazać nie tylko wiedzą, cierpliwością i odwagą, ale także umiejętnościami alpinistycznymi. Fot. S. Lewandowski

24 W 2018 i 2019 roku zostały przy gniazdach zamontowane fotopułapki, na efekty nie trzeba było czekać zbyt długo, można je śledzić na facebooku BocianiMy

25 WĘDRÓWKI BOCIANÓW Mapka zawiera bociany czarne pogrupowane po 2, ponieważ nadajniki były zakładane na 2 najstarsze pisklęta w wybranych gnazdach w różnych regionach kraju. Pisklęta z 1 gniazda maja te same kolory na mapce. FILM: D. Anderwald

26 LOSY BOCIANÓW CZARNYCH MOŻNA ŚLEDZIĆ NA STRONIE INTERNETOWEJ: BOCIANIMY.PL W ZAKŁADCE MAPY LOTÓW M i gracje t r w a j ą od s i e r p n i a do września, k u l minacja p r z y p a da na w r z e s i e ń H i s t o r i a w y p r a w y w n i e z n a n e : ex.html?appid=7e2954ff147c4f2fa395b13b2ba07d01

27 DLACZEGO PTAKI LATAJĄ?

28 Fot. D. Anderwald Fot. R. Sąsiadek BOCIAN BIAŁY BOCIAN CZARNY

29 Fot. G. Gaczyński LOT I MIGRACJE

30 BUDOWA SZKIELETU

31 PIÓRA EPODRECZNIKI.PL

32 UKŁAD ODDECHOWY EPODRECZNIKI.PL

33 JAK TO MOŻLIWE, ŻE BOCIAN LATA? Fot. D. Anderwald

34 BOCIAN CZARNY BOCIANY DWA

35 Fot. D. Anderwald Fot. D. Anderwald Rząd: brodzące Ciconiformes Gatunek: BOCIAN BIAŁY Ciconia ciconia Rząd: brodzące Ciconiformes BOCIAN CZARNY Ciconia nigra

36 Fot. D. Anderwald Fot. A. Olszewski BOCIAN BIAŁY BOCIAN CZARNY

37 ŚRODOWISKO ŻYCIA BOCIAN CZARNY LASY PODMOKŁ E ( OLSY, Ł ĘG I ) I G LASTE I LI ŚC I ASTE. G N I A Z D A Z A K Ł A D A NA STARYCH D R E W A C H, D A L E K O O D L U D Z I. BOCIAN BIAŁY T E R E N Y O T W A R TE P O D M O K Ł E (POLA, ŁAKI). G N I A Z D A Z A K Ł A D A NA BUDYNKACH, SŁUPACH, SZTUCZNYCH PLATFOR MAC H BLISKO LUDZKIC H SIEDZIB.

38 BOCIAN BIAŁY Fot. D. Anderwald BOCIAN CZARNY Fot. D. Anderwald

39 POKARM BOCIAN CZARNY R Y B Y S Ł O D K O W O D N E %, P Ł A Z Y %. BOCIAN BIAŁY DIETA JEST ZR ÓŻNICOWANA: O W A D Y ( C H R Z Ą S ZCZE, K O N I K I P O L N E, S Z A R A Ń C Z A, Ś W I E R S Z C ZE), D Ż D Ż O W N I C E, G A D Y, P Ł A Z Y ( Ż A B Y) M A Ł E S S A K I ( N O R N I C E, R Y J Ó W K I ). FILM: D. Anderwald Fot. D. Anderwald

40 LOT I MIGRACJE

41 LOT I MIGRACJE BOCIAN BIAŁY D O AFRYKI W Ę D R U J Ą W DRUGIEJ P O Ł O W I E SIERPNIA I W E W R Z E Ś N I, W R A C A J Ą N A P R Z E Ł O M I E MARCA I KWIETNIA. Z I M U J Ą NA TERENIE CAŁEJ AFRYKI. BOCIAN CZARNY DO A F R Y K I W Ę D R U J Ą W D R U G I E J P O Ł O W I E S I E R P N I A I W E W R Z E Ś N I, W R A C A J Ą N A P R Z E Ł O M I E M A R C A I K W I E T N I A. Z I M U J Ą W A F R Y C E P Ó Ł N O C N E J I Ś R O D K O W E J.

42 ZAGROŻENIA BOCIAN CZARNY BOCIAN BIAŁY B R A K DUŻYCH S T A R Y C H D R Z E W N A MIEJSCE G N I A Z D O W A NIA, B R A K SPOKOJNYCH MIEJSC D O ŻYCIA ( P R E S J A LUDZI), W I C H U R Y I B U R Z E ( N I S Z C Z E N I E G N I A Z D ), D R A P I E Ż NIKI - K U N Y, J A S T R Z Ę B I E, K R U K I ( Z A B I J A N I E PISKLAT, W Y J A D A N I E J A J ). W I C H U R Y I B U R Z E ( N I S Z C Z E N I E G N I A Z D ), DR APIEŻNIKI - KUNY.

43 CO ROBIMY, BY CHRONIĆ BOCIANY? BOCIAN CZARNY BOCIAN BIAŁY O C H R O N A S T A R O D R ZEWI, O P A S K I NA DRZEWACH G N I A Z D O W YCH, W Z M A C N I A N I E G N I A Z D, M O N I T O R I N G G N I A Z D (KAMERY), M O N I T O R I N G W Ę D R Ó W E K P T A K Ó W ( L O G G E R Y ), O C H R O N A MIEJSC ŻEROWANIA. P L A T F O R M Y G N I A Z D O W E N A S Ł U P A C H, O C H R O N A MIEJSC ŻEROWANIA.

44 PROJEKT BocianiMy MONITORING I OCHRONA STANOWISK LĘGOWYCH

45 BOCIAN W KULTURZE

46 Fot. G. Gaczyński Ptak czczony", święty : BOCIAN BIAŁY powstał z człowieka, jest symbolem Chrystusa, obrońca oczyszcza ziemię z gadów, żab, owadów i siły nieczystej, pióro bociana tępi pchły w domu, jego gniazdo chroni dom przed złymi duchami, zabezpiecza on dom przed pożarem i piorunami, przynosi dzieci.

47 LEGENDA O POWSTANIU BOCIANA Fot. G. Gaczyński

48 IMIONA BOCIANÓW Iwan, Jan, Wasyl, Wojciech, Wojtek, Jakub, Grzegorz, Adam, Bogdan, Aleksej, Anton, Barys, Daniło, Jekim, Jóźko, Kajtek, Maksim, Martyn, Mikita, djad'ko Mychal', Simon, Staś, Tydej, Chwedor, Juchim. Fot. D. Anderwald

49 BOCIANOM PRZYPISUJE SIĘ RÓŻNE LUDZKIE CECHY fizyczne psychiczne moralne socjalne Fot. D. Anderwald Pokrewieństwo bociana i człowieka potwierdza fakt, że bociany osiedlają się wśród ludzi, nie boją się ich, a niekiedy nawet, proszą o pozwolenie wejścia do domu, aby się ogrzać w czasie chłodu.

50 WRÓŻBY ZWIĄZANIE Z POJAWIENIEM SIĘ PIERWSZEGO BOCIANA Ujrzenie pierwszego bociana w locie oznacza: o szczęście, o długie życie, o zdrowie prze cały rok, o pracowitość, o chyżość nóg, o lekki, wesoły, urodzajny, udany rok, o szybkie wyjście za mąż dziewczyny. Fot. D. Anderwald Widok chodzącego pierwszego bociana wróży zdrowie przez cały rok.

51 WRÓŻBY ZWIĄZANIE Z POJAWIENIEM SIĘ PIERWSZEGO BOCIANA Ujrzenie pierwszego bociana stojącego nieruchomo na jednej nodze, siedzącego lub leżącego, wróży: o o o o o o o o suchy rok, nieszczęśliwy, ciężki rok, lenistwo, ociężałość, ból nóg, chorobę, śmierć, staropanieństwo. Fot. D. Anderwa

52 WRÓŻBY ZWIĄZANIE Z POJAWIENIEM SIĘ PIERWSZEGO BOCIANA Czarny bocian wiosną zapowiada urodzaj, a biały głód. Suchy zapowiadał suszę, a mokry, brudny deszczowe lato. Bociany siedzące na suchych łąkach suche lato, a na mokrych słotne. Spotkanie na wiosnę pary bocianów przepowiada dziewczynie wyjście za mąż, a kobiecie poród. Fot. D. Anderwald Krążące nad domem bociany przepowiadają w nim wesele.

53 WRÓŻBY ZWIĄZANIE Z POJAWIENIEM SIĘ PIERWSZEGO BOCIANA Na Podlasiu na powitanie wiosny wypiekano bocianie łapy lub inaczej busłowe łapy czyli bułki w kształcie palczastych bocianich łap. Pieczono je 25 marca. Wiano.eu

54 BOCIAN CZARNY Czarny czart, licho leśne: symbol zła, przynosi nieszczęście, bezpłodność. Chcąc uniknąć sąsiedztwa tego ptaka, ludzie wyszukiwali i zrzucali jego gniazda. Fot. D. Anderwald

55 Fot. D. Anderwald

56 ŻYCIE BOCIANA MIESZKA W POBLIŻU RZEK I STRUMIENI, NA WYSOKICH DRZEWACH OSTROŻNY I UNIKA LUDZI. PRZEBYWA SAMOTNIE LUB W PARACH. TOWARZYSKI TYLKO W CZASIE WĘDRÓWEK ZBIERAJĄ SIĘ W STADA DO 100 OSOBNIKÓW ZJADA RYBY SŁODKOWODNE (60-80%), PLAZY (20-30%),GADY, PTAKI, MAŁE SSAKI, BEZKRĘGOWCE, BRODZI POWOLI I SPOKOJNIE W PŁYTKIEJ WODZIE KLEKOCZE DUŻO RZADZIEJ NIŻ BOCIANY BIAŁE, CZASEM SYCZY, CHRAPLIWIE JĘCZY W CZASIE GODÓW

57 ZAGROŻENIA brak dużych starych drzew na miejsce gniazdowania, brak spokojnych miejsc do życia (presja ludzi), wichury i burze (niszczenie gniazd), drapieżniki: kuny, jastrzębie, kruki (zabijanie pisklat, wyjadanie jaj), strzelanie na wędrówkach odrutowanie krajobrazu Fot. D. Anderwald

58 Fot. D. Anderwald FILM: BocianiMy

59 DLACZEGO CHRONIMY BOCIANY? B o c i a n c z a r n y j e s t u w a ż a n y za g a t u n e k p a r a s o l o w y ( u m b r e l l a s p e c i e s ), c z y l i t a k i, k t ó r e g o o c h r o n a j e s t k o r z y s t n a d l a w i e l u i n n y c h w s p ó ł w y s t ę p u j ą c y c h g a t u n k ó w i i c h s i e d l i s k. Populacja bocianów czarnych jest stabilna (ok par, gatunek rozpowszechniony ale nie pospolity). Dla spokojnego życia bocianiej rodziny wyznaczane są strefy ochronne (rodzaj ochrony czynnej) w promieniu do 200 m od gniazda obowiązuje zakaz prowadzenia gospodarki leśnej, a do 500 wstępu na cały teren w okresie lęgowym

60 BOCIANIMY W LASACH. DOBRE PRAKTYKI OCHRONY I ZARZĄDZANIA POPULACJĄ BOCIANA CZARNEGO NA TERENACH LEŚNYCH POIS /16, WSPÓŁFINANSOWANY PRZEZ UNIĘ EUROPEJSKĄ ZE ŚRODKÓW FUNDUSZU SPÓJNOŚCI W RAMACH KONKURSU NR 2.4.1/1/2016 W Y K O R Z Y S T A N O : K R U S Z E W I C Z A P T A K I P O L S K I. Z A W A D Z K I G., A N D E R W A L D D B o c i a n i M y w L a s a c h, C E P L R o g ó w w i a n o. e u Rogów, 2019 p i s m o f o l k o w e. p l W W W. B O C I A N I M Y. P L