pieniądze Świetny efekt inwestycyjny bez przepłacania >NA TANICH SPÓŁKACH NAJLEPIEJ ZARABIA SIĘ W CZASIE HOSSY

Transkrypt

1 Nr 281 (8792) SEKCJA F pieniądze moje OPŁACALNOŚĆ NAJLEPSZE INWESTYCJE OSTATNICH SZEŚCIU MIESIĘCY 330 proc. zysku na papierach producenta gier komputerowych >F3 KARTY DLA STUDENTÓW OFERTA UBEZPIECZYCIELI Przydadzą się nie tylko w czasie podróży >F5 >prognozy Rzeczpospolitej STOPY PROCENTOWE WIBOR 3-miesięczny > 3,88% Stawki dla trzymiesięcznych pożyczek wzrosły do najwyższego poziomu od ponad czterech miesięcy. Bezpośrednią przyczyną były lepsze od oczekiwanych dane GUS o PKB w trzecim kwartale. Mogą one skłonić RPP do podwyżki stóp procentowych. WALUTY Kurs euro > 4,07 zł Kurs dolara > 3,13 zł Złoty po gwałtownym osłabieniu związanym z zawirowaniami na rynkach zagranicznych powoli odzyskuje siły. GIEŁDA WIG20 > 2612 pkt Popyt ze strony inwestorów jest na razie na tyle silny, że WIG20 utrzymuje się powyżej kluczowego poziomu 2600 pkt. REKOMENDACJE ANALITYKÓW Bogdanka kupuj 125 zł Cena docelowa: Cena bieżąca: 102 zł Rekomendujący: Deutsche Bank Data raportu: Tauron kupuj 8,11 zł Cena docelowa: Cena bieżąca: 6,20 zł Rekomendujący: DM BOŚ Data raportu: MOL trzymaj 307,9 zł Cena docelowa: Cena bieżąca: 264,4 zł Rekomendujący: ING Data raportu: Berling kupuj 8 zł Cena docelowa: Cena bieżąca: 6,6 zł Rekomendujący: Erste Data raportu: notowania z 30 listopada Świetny efekt inwestycyjny bez przepłacania GIEŁDA Kupując akcje tanich spółek, od grudnia 2008 r. mogliśmy zarobić średnio 150 proc., podczas gdy wartość WIG zwiększyła się o niecałe 70 proc. Dziś też można znaleźć papiery o niskiej wycenie rynkowej CEZARY ADAMCZYK Istnieje wiele strategii inwestycyjnych. Można inwestować aktywnie, często kupując isprzedając papiery na giełdzie; wymaga to śledzenia na bieżąco kursów akcji, wyników firm, codziennych informacji zrynku kapitałowego i finansowego. Można nastawić się wyłącznie na dobre renomowane spółki wypłacające wysokie dywidendy. Jeśli uznajemy, że nasza wiedza i możliwości są niedostateczne, na ogół wybieramy inwestowanie za pośrednictwem funduszy. Można wreszcie kupować akcje czy jednostki funduszy systematycznie, uśredniając dzięki temu cenę zakupu i zmniejszając ryzyko. Bez względu na to, na jaki sposób inwestowania się zdecydujemy, zawsze pojawi się problem wyboru akcji czy też odpowiednich funduszy. Na warszawskiej giełdzie notowanych jest prawie 400 firm. Przeanalizowanie wyników wszystkich i wybranie tych najbardziej perspektywicznych zajęłoby mnóstwo czasu. Trzeba zatem już w momencie startu zdecydować się na jakąś formę selekcji. Dobre wskaźniki Jedną z metod aktywnego inwestowania na giełdzie jest wyszukiwanie najtańszych spółek na podstawie głównych rynkowych wskaźników, takich jak cena do zysku (C/Z) i cena do wartości księgowej. Dane te są publikowane w większości gazet OSZCZĘDNOŚCI W EURO Najwyższe oprocentowanie proponuje Polbank >NA TANICH SPÓŁKACH NAJLEPIEJ ZARABIA SIĘ W CZASIE HOSSY We wszystkich zbadanych okresach inwestycje w większość najtańszych na rynku firm zakończyły się wynikiem lepszym w porównaniu ze zmianą WIG. Wybór depozytów w euro jest niewielki. Najwyższe oprocentowanie na rok oferuje Polbank 3,25 proc. Gdy zdeponujemy na rok 2500 euro, zyskamy ponad 66 euro. Minimalny wkład to 250 euro. Getin Noble Bank ma lokatę terminową z codzienną kapitalizacją odsetek. Jej efektywne oprocentowanie (po uwzględnieniu, że od dochodu nie trzeba odprowadzać podatku Belki) wynosi 2,75 proc. w skali roku. Maksymalna wysokość lokaty to 4 tys. euro. Bank ten proponuje także tradycyjną lokatę o oprocentowaniu 2,5 proc. w skali roku. Tyle samo oferuje Alior Bank. W innych instytucjach odsetki od depozytów w euro wynoszą 1,5 proc. w skali roku. Tak jest m.in. w ING Banku Śląskim, Banku Pocztowym, Millennium. Aby założyć lokatę w ING Banku, należy mieć Otwarte Konto Oszczędnościowe w euro. Drugi warunek to wpłata minimum 2500 euro. Po zakończeniu lokaty odsetki są automatycznie przelewane na OKO. W Banku Pocztowym trzeba zdeponować co najmniej 300 euro, a w Millennium 200 euro. Oba te banki nie wymagają zakładania kont. a.o.r. >WYCENA WCIĄŻ KORZYSTNA W trzecim kwartale tego roku zyski giełdowych spółek były o ponad 16 proc. wyższe niż przed rokiem. Wycena rynkowa wielu firm, mimo wzrostu kursów akcji na giełdzie, pozostała na atrakcyjnym poziomie. Według przyjętych przez nas kryteriów, do najtańszych firm możemy zaliczyć teraz MCI, KGHM i Polnord (według kryterium cena do zysku) oraz Kopex, Lotos i Gant (według ceny do wartości księgowej). i portali ekonomicznych. Postanowiliśmy zobaczyć, jak taka strategia sprawdzała się na warszawskiej giełdzie w ciągu ostatnich trzech lat. Za każdym razem nasz portfel tworzyliśmy z sześciu firm, wykładając na zakup akcji każdej z nich maksymalnie 1000 zł. Trzy spółki w portfelu miały najniższy wskaźnik cena do wartości księgowej, natomiast trzy kolejne spółki najniższy wskaźnik cena do zysku. Dodatkowo sprawdzaliśmy, czy dana firma jest rentowna. Przyjęliśmy, że rentowność operacyjna musi być wyższa niż średnia na rynku. W ten sposób w pewnym stopniu można wyeliminować firmy, które mają niski wskaźnik C/Z, bo faktycznie w danym momencie są mało warte. Uwzględniliśmy również poziom ogólnego zadłużenia firm (musiał być na racjonalnym poziomie), by ograniczyć groźbę zakupu potencjalnego bankruta. Świetna hossa Okazało się, że wynik takiego portfela, składającego się z najtańszych akcji, za każdym razem Gdzie najlepiej założyć lokatę w walucie europejskiej >NAJKORZYSTNIEJSZE OFERTY BANKOWE był lepszy od średniej rynkowej. W najdłuższym trzyletnim okresie wartość WIG zmalała o ponad 17 proc. Natomiast portfel zbudowany z najtańszych akcji stracił tylko 3,7 proc., a po uwzględnieniu dodatkowego bonusu w postaci dywidendy z KGHM był na lekkim plusie. O wiele lepsze rezultaty przyniosły inwestycje w najtańsze akcje w okresie hossy. Od grudnia 2008 roku kursy na warszawskiej giełdzie wzrosły średnio o 69 proc., podczas gdy nasz portfel aż o 150 proc. Spośród sześciu firm ceny akcji tylko dwóch zwiększyły się mniej niż benchmark (wskaźnik, którego użyliśmy do porównań). Zysk z papierów trzech firm był trzycyfrowy. W wyliczeniach uwzględniliśmy emisję z prawem poboru akcji Millennium. W tym roku zakup akcji najtańszych spółek również przyniósł dobre efekty. Inwestując na początku roku 6 tys. zł, dziś mamy ponad 8,1 tys. zł, po potrąceniu prowizji maklerskich. Wartość portfela wzrosła o 35 proc., dwa razy więcej niż WIG.

2 F2 pieniądze finanse rp.pl Nie dali obiecanego kredytu INTERWENCJA Bank odmówił sfinansowania zakupu hotelu, choć wcześniej jego pracownicy twierdzili, że nie będzie z tym problemu. Czy w takiej sytuacji klient może wystąpić o odszkodowanie? JANINA BLIKOWSKA ANETA GAWROŃSKA Nasz czytelnik prowadzący własną firmę na Śląsku planował zakup hotelu. Potrzebował na ten cel 2,5 mln zł. Firma brokerska poleciła mu kilka banków. Wśród nich znalazł się Polbank. Przedstawiciel wrocławskiego oddziału Polbanku zapewnił mnie, że z pożyczką nie będzie najmniejszych problemów, bo kondycja mojej firmy jest bardzo dobra opowiada czytelnik. Już po złożeniu i opłaceniu wniosku bank prześwietlił moje przedsiębiorstwo. Pracownicy zapewnili mnie, że podpiszą umowę pożyczkową w ciągu kilku dni. Zrezygnowałem więc ze starań o kredyt w innych bankach, tym bardziej że Polbank obiecywał pożyczkę na 100 proc. wartości nieruchomości. Wniosek trafił do banku w połowie września 2010 r. Transakcję zakupu hotelu miałem sfinalizować do końca października mówi właściciel śląskiej firmy. Tymczasem pracownicy banku przestali się do mnie odzywać. Kiedy udawało mi się do nich dodzwonić, słyszałem, że sprawa lada moment będzie załatwiona. Trzeba tylko przygotować dokumenty. Po miesiącu bank zaproponował mi kredyt niższy o 10 proc. Ostatecznie zgodziłem się na takie warunki, bo zależało mi na czasie. Brakującą kwotę postanowiłem wziąć z rachunku firmy. >OPINIA Artur Sidor radca prawny, partner w Kancelarii Pietrzak & Sidor Z tego, co mówi klient ubiegający się o kredyt, wynika, że doradcy banku nierzetelnie informowali go o szansach na uzyskanie finansowania. W takiej sytuacji przedsiębiorca może skorzystać z przepisu art kodeksu cywilnego. Zgodnie z nim strona, która rozpoczęła lub prowadziła negocjacje z naruszeniem dobrych obyczajów, w szczególności bez zamiaru zawarcia umowy, jest obowiązana do naprawienia szkody, jaką druga strona poniosła przez to, że liczyła na jej zawarcie. Zakładając, że doradcy banku są osobami, za które bank odpowiada (np. są to pracownicy banku), można by wystąpić wobec banku z roszczeniami odszkodowawczymi z powodu zmiany decyzji w ostatniej chwili. ARCHIWUM Kiedy klient zaakceptował nowe warunki, usłyszał, że umowa zostanie wkrótce podpisana. Tak się jednak nie stało. Próbowałem się kontaktować z bankiem, ale nikt nie umiał mi wyjaśnić, co się dzieje. Niemal po dwóch miesiącach od złożenia wniosku poinformowano mnie, że kredyt został przyznany. Dwa dni później, jeszcze przed podpisaniem umowy, zadzwoniono jednak z informacją, że pieniędzy nie dostanę, bo... nie mam doświadczenia w branży hotelarskiej. A ja przecież prowadzę pensjonaty za granicą opowiada zdumiony czytelnik. Właściciel hotelu, któremu dałem promesę, jest zniecierpliwiony. Teraz muszę szybko znaleźć innego kredytodawcę. Nie rozumiem, dlaczego Polbank tak długo mnie zwodził. Straciłem czas i pieniądze na rozpatrzenie wniosku oraz wycenę nieruchomości. Kamil Chudzik, dyrektor biura prasowego Polbanku, tłumaczy, że firma naszego czytelnika jako zabezpieczenie kredytu zaproponowała nieruchomość o zbyt niskiej wartości. Dlatego nasz analityk najpierw podjął decyzję odmowną. W kolejnych dniach wniosek był dwukrotnie uzupełniany twierdzi. Ostateczna wycena nieruchomości nie została jeszcze zlecona rzeczoznawcy. Sporządza on operat szacunkowy dopiero po wstępnej pozytywnej decyzji kredytowej. A tej, jak dla rzeczpospolitej Bez znajomości szczegółów tej sprawy nie sposób jednak przesądzić, czy przedstawiona droga będzie skuteczna. Aby uzyskać odszkodowanie, trzeba by wykazać, że negocjacje były prowadzone z naruszeniem dobrych obyczajów. Z opisu wynika, że początkowe zapewnienia, iż kredyt zostanie przyznany, były oparte na ocenie rentowności firmy. Dla każdego, kto zna procedury bankowe, jest oczywiste, że to nie wystarczy do przyznania kredytu. Nie wiadomo również, czy początkowe zapewnienia określały kwotę i inne istotne warunki kredytu (termin spłaty, oprocentowanie, zabezpieczenie itp.). Gdyby tak było, szanse na odszkodowanie byłyby wyższe. Firma może zażądać od banku informacji na temat przyczyn odmowy udzielenia kredytu. Zgodnie z art. 70 ust. 5 prawa bankowego na wniosek przedsiębiorcy ubiegającego się o kredyt bank przekazuje w formie pisemnej wyjaśnienie dotyczące dokonanej przez siebie oceny zdolności kredytowej. Opłata za sporządzenie takiego wyjaśnienia powinna być odpowiednia do wysokości kredytu. blik twierdzą przedstawiciele banku, nie było. Wstępna wycena nieruchomości robiona jest na podstawie deklaracji kredytobiorcy i wartości transakcji. Jeśli bank nie miał fachowego operatu szacunkowego, to na jakiej podstawie uznał, że wartość nieruchomości jest zawyżona? Na jakiej podstawie weryfikował moje deklaracje? zastanawia się czytelnik. Kamil Chudzik podkreśla, że jeśli klient uznał, iż obowiązujące w banku zasady nie zostały zachowane, powinien złożyć reklamację. Procedura udzielania kredytu firmom na zakup, budowę lub remont nieruchomości trwa średnio trzy tygodnie. Warunkiem przyznania kredytu jest dostarczenie kompletu dokumentów i spełnienie kryteriów mówi Kamil Chudzik. Każdy przypadek traktowany jest indywidualnie. Bierzemy pod uwagę m.in.: profil przedsiębiorstwa, specyfikę jego działalności i majątek. Najpierw doradca wstępnie weryfikuje wniosek kredytowy. Jeśli ocena jest pozytywna, dokumenty trafiają do departamentu analiz. Doradca kontaktuje się w tym czasie z klientem, informując go, na jakim etapie jest jego sprawa. Przy większych inwestycjach stały kontakt jest konieczny. Często bowiem niezbędne jest uzupełnienie dokumentacji. Nasz czytelnik dostał kredyt w innym banku i już finalizuje SZYMON ŁASZEWSKI <Dopóki nie podpiszemy z bankiem umowy, nie możemy być pewni, że faktycznie dostaniemy kredyt masz problem z bankiem, wyślij do autorek j.blikowska@rp.pl a.gawronska@rp.pl Najatrakcyjniejsze depozyty półroczne Najwyższe odsetki od lokat sześciomiesięcznych o stałym oprocentowaniu oferuje Getin Bank (6,25 proc. w skali roku), a o zmiennym EuroBank (4,7 lub 4,75 proc. w zależności od wysokości depozytu). Na takich lokatach w wysokości 1 tys. zł można zarobić maksymalnie trochę ponad 25 zł (przy stałej stawce) lub 19,5 zł (przy zmiennej). Jak zwykle ofertę banków przebijają spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe. Proponują one 7 proc. w skali roku (SKOK Wołomin), a nawet 7,2 proc., jeśli ktoś chce wybrać zmienne oprocentowanie. Najatrakcyjniejsze są depozyty z dzienną kapitalizacją odsetek, czyli takie, odktórych nie odprowadzimy podatku Belki (bo codziennie wyliczana podstawa opodatkowania po zaokrągleniu jest zbyt niska). Trzeba jednak pamiętać, by kwota lokaty nie przekroczyła tys. zł, w zależności od banku. >NAJLEPSZE LOKATY SZEŚCIOMIESIĘCZNE Getin Bank ma kilka propozycji z dzienną kapitalizacją odsetek. Najlepsza okazuje się Lokata Codzienna; jej efektywne oprocentowanie wynosi 6,25 proc. w skali roku. Bank BPH ma podobny depozyt w dwóch wariantach. Pierwszy umożliwia automatyczne powiększanie kapitału o należne odsetki każdego dnia; oprocentowanie wynosi 5,3 proc. w skali roku. Wariant drugi zakłada, że odsetki są przelewane na dowolnie wybrany rachunek w banku; wtedy oprocentowanie wynosi 5,17 proc. AIG Bank oferuje tradycyjną lokatę sześciomiesięczną z odsetkami 5,4 lub 5,5 proc. w zależności od kwoty. Mniej atrakcyjne są lokaty ze zmiennymi stawkami. Najwięcej, 4,75 proc., oferuje EuroBank (wkład 10 tys. zł). W Lukas Banku oprocentowanie wynosi 4,2 proc., a w Volkswagen Banku 3,9 proc. w skali roku. a. o. r. >KALENDARZ INWESTORA CZWARTEK, 2 GRUDNIA Mispol początek zapisów do sprzedaży akcji po 7,2 zł za sztukę w wezwaniu ogłoszonym przez Newma Hildings. ZEG zawieszenie obrotu akcjami spółki; papiery te zostaną wykluczone z obrotu giełdowego 7 grudnia. PIĄTEK, 3 GRUDNIA Avia Solutions Group koniec zapisów na akcje dla inwestorów instytucjonalnych; przydział walorów sprzedawanych w ofercie publicznej ma nastąpić 7 grudnia. PONIEDZIAŁEK 6 GRUDNIA Milkiland planowany debiut spółki na warszawskiej giełdzie. BSC Drukarnia Opakowań początek zapisów na akcje; podanie ceny emisyjnej, która ma się mieścić w przedziale od 17 do 23 zł; zapisy zakończą się 9 grudnia. ŚRODA, 8 GRUDNIA PGE walne zgromadzenie akcjonariuszy w sprawie połączenia z PGE Electra. CZWARTEK, 9 GRUDNIA Bakalland ustalenie prawa do dywidendy 0,19 zł na akcję. c.a. Obligacje w grudniu Dwulatki sprzedawane od wczoraj w sieci PKO BP mają identyczne oprocentowanie jak w listopadzie 4 proc. w skali roku. Nie zmieniły się też odsetki od czterolatek wynoszą 4,5 proc. w pierwszym roku (potem będą uzależnione od inflacji). Z kolei za dziesięciolatki w pierwszym roku dostaniemy 5,25 proc. (w kolejnych latach inflacja plus 3 pkt proc.). Od początku listopada trwa sprzedaż nowej emisji trzylatek zapewniających w pierwszym półrocznym okresie odsetki w wysokości 3,85 proc. w skali roku. b. ż.

3 rp.pl Opłacalność inwestycji F3 Giełda poza konkurencją W CO LOKOWAĆ Efekty inwestycji w akcje z ostatnich sześciu miesięcy są niezłe. Papiery producenta gier komputerowych, City Interactive, podrożały o prawie 330 proc., KGHM przeszło 40 proc. Ale nie obyło się bez wpadek. Na przykład na Bomi inwestorzy stracili 50 proc. >DEPOZYTY BANKOWE >NAJLEPSZE I NAJSŁABSZE FUNDUSZE INWESTYCYJNE CEZARY ADAMCZYK Przez ostatnie sześć miesięcy najwięcej można było zarobić na akcjach oraz agresywnych funduszach inwestycyjnych. Jednak spośród 378 akcji spółek notowanych na giełdzie na początku czerwca tego roku niespełna połowa przyniosła zyski. Poza tym nie zawsze były one zadowalające, zwłaszcza w zestawieniu z wysokim ryzykiem towarzyszącym inwestycjom giełdowym. Jeśli przyjmiemy, że zadowala nas zysk np. dwukrotnie przewyższający odsetki od lokaty bankowej, okaże się, że w minionym półroczu warunek ten spełniła zaledwie co trzecia firma. Najwięcej prawie 330 proc. przez sześć miesięcy można było zarobić na akcjach City Interactive. Jest to producent i dystrybutor gier komputerowych. Ten imponujący rezultat można uzasadnić wynikami finansowymi. Zupełnie inaczej jest w przypadku spółki Beef-San, której akcje też mocno podrożały, prawie o 200 proc. Firma ta jest, przynajmniej na razie, nierentowna. Kurs jej akcji wzrósł, ponieważ inwestorzy liczą na dobre efekty zmiany profilu działalności z branży mięsnej na finansową. Kupowali więc tylko obietnice. Wysokie ryzyko Bardzo potaniały akcje Ireny i Techmeksu. Sytuacja finansowa obu firm jest zła. Wśród outsiderów dość nieoczekiwanie pojawiła się spółka Bomi. Pół roku temu nic nie zapowiadało katastrofy. Jej giełdowa wycena na tle konkurencji była atrakcyjna. Wskaźniki zadłużenia znajdowały się na bezpiecznym poziomie. Pewne zastrzeżenia mogła budzić rentowność, ale nie przeszkadzało to krajowym funduszom inwestycyjnym w zwiększaniu zaangażowania w akcjonariacie spółki. Po publikacji raportu kwartalnego okazało się jednak, że Bomi ma stratę, która na koniec roku powiększy się do przeszło 100 mln zł. Na efekty nie trzeba było długo czekać. Kurs akcji spółki gwałtownie spadł. I nieźle zapowiadająca się inwestycja w efekcie przyniosła ponad 50-proc. stratę. Przykład ten pokazuje, jak bardzo ryzykowne bywają nawet te inwestycje giełdowe, które nie mają charakteru spekulacyjnego. Dlatego tak ważne jest odpowiednie zróżnicowanie portfela. Dzięki niemu potencjalne straty można ograniczyć. >NAJLEPSZE INWESTYCJE OSTATNICH SZEŚCIU MIESIĘCY W POSZCZEGÓLNYCH SEGMENTACH RYNKU Kolosy nie są złe Wśród największych firm średnio przez sześć miesięcy kursy ich akcji wzrosły o 11,4 proc. tylko trzy: KGHM, BRE i PKN Orlen przyniosły zyski powyżej przeciętnych. Najlepiej wypadł KGHM. Cena jego papierów zwiększyła się o przeszło 40 proc. Obecnie na giełdach światowych, w tym na warszawskiej, tematem numer jeden jest zadłużenie Irlandii. Pakiet ratunkowy dla tego kraju został zatwierdzony, ale obawy pozostały. Część analityków sugeruje, że grudzień i styczeń (w związku z tzw. rajdem Świętego Mikołaja) mogą być dla giełdy korzystne. Ale statystyki wcale tego nie potwierdzają. Z obserwacji WIG wynika, że ostatni raz dobry dla inwestorów przełom roku mieliśmy pięć lat temu. Większość funduszy na plusie Korzystna sytuacja na rynku akcji przełożyła się na wyniki agresywnych funduszy inwestycyjnych, choć większości z nich nie udało się zarobić więcej, niż wyniosły benchmarki (wskaźniki służące do porównań). Spośród 310 dostępnych w czerwcu typów jednostek rozliczanych w złotych tylko 25 przyniosło straty. Największe, blisko 16- -proc., odnotował Alior Short Equity. Ale jak wskazuje nazwa, jest to produkt do zarabiania na spadkach, podczas gdy indeksy giełdowe rosły. Wśród funduszy inwestujących w akcje małych i średnich spółek konkurencję zdecydowanie pokonał fundusz z grupy Aviva. Zarobił ponad 20 proc., o 11 pkt proc. więcej, niż wyniosła średnia dla tej grupy funduszy i o przeszło 5 pkt proc. więcej niż drugi w tej klasyfikacji KBC Portfel Akcji Średnich. Fundusze prowadzone przez te TFI są także najlepsze w grupie akcji uniwersalnych. W dole zestawienia znajdują się natomiast fundusze Skarbca. Warto zauważyć, że problemy z wynikami tych funduszy pojawiły się po odejściu ponad dwa lata temu zarządzającego Konrada Łapińskiego. W ostatnim czasie znów doszło do roszady w zespole zarządzającym, co częściowo potwierdza, że szefowie TFI nie byli zadowoleni z dokonań zespołu. A trzeba pamiętać, że każda zmiana zarządzającego pociąga za sobą konieczność przebudowy portfela inwestycyjnego, co z kolei wiąże się z dodatkowymi kosztami wpływającymi na końcowy wynik. Hossa w Ameryce Łacińskiej Najwięcej zarobiły fundusze operujące za granicą. Wyróżnił się tu ING Ameryki Łacińskiej. To jedyny fundusz, który stworzył ofertę dla poszukujących okazji inwestycyjnych w tamtym regionie świata. Utworzenie go pod koniec ubiegłego roku okazało się strzałem w dziesiątkę. Na giełdach Ameryki Łacińskiej trwa hossa. Przez ostatnie sześć miesięcy kursy wzrosły tam o przeszło 40 proc. Fundusz ING pozwolił zarobić prawie 30 proc. W ciągu pół roku jego aktywa zwiększyły się o ponad 500 proc. Jeśli ktoś dodatkowo podjął ryzyko walutowe, mógł zarobić nawet ponad 33 proc. Taki wynik wypracował dla swoich klientów Amplico Akcji Rynków Wschodzących rozliczany w dolarach. Fundusz ten inwestuje w tytuły uczestnictwa w funduszach PineBridge. Zarobił więc na tym, a dodatkowo na prawie 10-proc. umocnieniu dolara względem masz pytanie, wyślij do autora c.adamczyk@rp.pl >AKCJE 20 NAJWIĘKSZYCH SPÓŁEK GIEŁDOWYCH >OBLIGACJE SKARBOWE Zysk z najlepszych serii papierów 10-letnich nie przekroczył 3 proc. Jest to mniej, niż można było zarobić w najlepszych funduszach dłużnych. >JAK LICZYLIŚMY OPŁACALNOŚĆ Wszystkie inwestycje rozpoczęliśmy 1 czerwca 2010 r., a efekty podsumowaliśmy 24 listopada. OBLIGACJE SKARBOWE Obliczyliśmy zyski ze wszystkich serii papierów skarbowych dostępnych na giełdzie. Na wykresie przedstawiliśmy najlepsze serie z poszczególnych typów obligacji. W wynikach zostały uwzględnione prowizje maklerskie. AKCJE Sprawdziliśmy, jakie były rezultaty jednorazowych inwestycji w akcje wszystkich spółek notowanych na warszawskiej giełdzie. Założyliśmy, że kupując i sprzedając akcje, płacimy prowizję maklerską. Na wykresie podaliśmy wyniki inwestycji w papiery wchodzące w skład WIG20. FUNDUSZE INWESTYCYJNE Jednostki funduszy kupowaliśmy i rozliczaliśmy według wartości aktywów netto przypadających na jednostkę. LOKATY ZŁOTOWE Założyliśmy jedną lokatę sześciomiesięczną. Oprocentowanie ustaliliśmy na podstawie średnich stawek w 20 największych bankach. WALUTY Euro i dolary kupowaliśmy, a potem sprzedawaliśmy po średniej krajowej cenie kantorowej. Oprocentowanie określiliśmy na podstawie średnich stawek w 20 największych bankach.

4 F4 Jak uniknąć pułapki rp.pl kredytowej Chętnie pożyczamy, nie zawsze dajemy radę spłacić FINANSE GOSPODARSTW DOMOWYCH Z danych NBP wynika, że indywidualni klienci są winni bankom prawie 400 mld zł. Zadłużenie dalej będzie rosło PROJEKT DOFINANSOWANY ZE ŚRODKÓW NARODOWEGO BANKU POLSKIEGO PIOTR CEREGRA Dane statystyczne pokazują, że pożyczamy coraz chętniej. Jednocześnie zwiększa się kwota kredytów ocenianych przez banki jako zagrożone, a więc takie, które przestały być terminowo spłacane. Dlatego w dziewięciu kolejnych wydaniach Moich Pieniędzy będziemy doradzać, jak pożyczać rozsądnie: na ile można się zadłużyć bez nadmiernego obciążania domowego budżetu, jak wybrać kredyt najlepiej dopasowany do indywidualnych potrzeb, jak się zachować, jeżeli obsługa zadłużenia stanie się zbyt kosztowna. Kredytu nie trzeba się bać, ale należy korzystać z niego z głową. Przede wszystkim trzeba ostrożnie oceniać swoje możliwości i pożyczać tylko tyle, ile potem damy radę spłacać. To zaś oznacza, że nadwyżka miesięcznych dochodów nad kosztami utrzymania (najlepiej z zapasem na niespodziewane wydatki) musi wystarczyć na raty kredytu. Poza tym przy wyborze pożyczki należy dokładnie przyjrzeć się jej kosztom. Jedne rodzaje kredytów są tańsze od innych. Na przykład za kredyt z solidnym zabezpieczeniem płaci się znacznie mniej niż za pożyczkę gotówkową. Dodatkowo w ramach jednej kategorii zróżnicowane są oferty poszczególnych instytucji. To sprawia, że starannie dobierając produkt, możemy pożyczyć taniej, a więc przy takiej samej kwocie kredytu płacić niższą miesięczną ratę lub przy stałym miesięcznym obciążeniu pożyczyć wyższą sumę. Banki chętnie kuszą szybkimi pożyczkami gotówkowymi na dowolny cel. Jednak szybkość i dostępność bardzo rzadko idą w parze z atrakcyjnością warunków, na jakich udzielane jest finansowanie. Warto pamiętać o tym zwłaszcza w okresie przedświątecznym, gdy szybkie kredyty są szczególnie kuszące. Zadłużenie szybko rośnie O tym, że Polacy w coraz większym stopniu wspierają się kredytami i pożyczkami, świadczą dane NBP o wielkości zadłużenia osób prywatnych w bankach. Według stanu na koniec października 2010 r. zadłużenie z tytułu umów na cele konsumpcyjne (m.in. pożyczki na dowolny cel, kredyty w ROR i na kartach kredytowych) wynosiło 137,8 mld zł, natomiast ujemne saldo kredytów na nieruchomości 249,2 mld zł. Łącznie z niewielką kategorią odnotowaną w statystykach jako pozostałe zadłużenie daje to 388,2 mld zł. W przeliczeniu na jednego Polaka zadłużenie wobec banków przekracza 10 tys. zł, a biorąc pod uwagę tylko dorosłych mieszkańców kraju, wynosi niecałe 13 tys. zł. Wartość ta nie obejmuje kredytów zaciągniętych przez rolników oraz osoby prowadzące jednoosobową działalność gospodarczą. >JAK WYPADAMY NA TLE KRAJÓW UE Zadłużenie szybko rośnie. Pod koniec 2009 r. konsumenci byli winni bankom 352,9 mld zł, rok wcześniej 314 mld zł, a w grudniu 2007 r. 210,3 mld zł. Polacy zaciągnęli stosunkowo niewiele kredytów hipotecznych w porównaniu ze średnią dla całej Unii Europejskiej. Natomiast na tle innych krajów środkowoeuropejskich nasze zadłużenie jest znaczące wynika z raportu Hypostat. W 2009 r. hipoteczne zobowiązania Polaków odpowiadały 18,2 proc. PKB naszego kraju. Wskaźnik ten szybko rośnie (w 1998 r. wynosił zaledwie 1,5 proc.). Jednak w zestawieniu obejmującym 27 krajów Unii Europejskiej Polska jest klasyfikowana dopiero na 22. miejscu. Rekordziści: Holendrzy i Duńczycy, są zadłużeni na kwotę przekraczającą 100 proc. PKB. Średnia dla całej UE wynosi 52,3 proc. W porównaniu z mieszkańcami innych krajów Europy Środkowej Polacy bardzo chętnie pożyczają na nieruchomości. Spośród krajów naszego regionu minimalnie wyższą relację kredytów hipotecznych do PKB mają tylko Czechy. Mniej obciążeni takimi kredytami są mieszkańcy Węgier, Słowacji, Bułgarii, Słowenii i Rumunii. W raporcie IBnGR zadłużenie z tytułu kredytów konsumpcyjnych jest porównywane do dochodów gospodarstw domowych. W Polsce ten wskaźnik wynosi 25 proc. (dane za 2009 r.) i jest najwyższy spośród wszystkich krajów UE. Jest to efekt przede wszystkim tego, że dochody Polaków są stosunkowo niewysokie. REKLAMA ANDRZEJ JACYSZYN Na mieszkanie w walucie obcej Według danych NBP od połowy 2006 r. ponad połowa zobowiązań konsumentów wobec banków przypada na kredyty mieszkaniowe. Obecnie ich udział w łącznym zadłużeniu tej grupy klientów przekracza 64 proc. Co ważne, ponad 60 proc. kredytów na cele mieszkaniowe (i ponad 40 proc. kredytów ogółem) to zadłużenie walutowe. Przed kryzysem finansowym w grupie kredytów hipotecznych, a więc tych o największej jednostkowej wartości, dominowały umowy we frankach szwajcarskich. Obecnie kredytów walutowych udziela się wyraźnie mniej (a jeśli już, to raczej w euro), ale umowy zawarte w poprzednich latach jeszcze długo będą miały duży wpływ na statystyki. Każda większa zmiana wartości polskiej waluty wobec franka szwajcarskiego wywołuje zauważalny wzrost lub spadek zadłużenia w bankach w przeliczeniu na złote. Za franka szwajcarskiego w lutym i marcu 2009 r. (a przejściowo też w kolejnych miesiącach), a następnie latem 2010 r. trzeba było płacić ponad 3 zł. Tymczasem w połowie 2008 r. kurs szwajcarskiej waluty spadł poniżej 2 zł. I właśnie wtedy banki udzieliły wielu kredytów we frankach. Wyrażone w złotych zadłużenie osób, które wtedy podpisały umowy, dziś jest nawet o proc. wyższe niż w momencie zaciągania kredytu. Zjawisko to ma oczywiście wpływ na statystyki zadłużenia w złotych. Gdyby frank powrócił do rekordowo niskiego poziomu z lata 2008 r., zadłużenie konsumentów w bankach natychmiast zmniejszyłoby się o około 50 mld zł. Jednak sama wartość kredytów nie daje jeszcze wyobrażenia o wiążącym się z nimi ryzyku. 200 tys. zł kredytu hipotecznego dla jednego klienta może być mniejszym obciążeniem niż 5 tys. zł kredytu zaciągniętego kartą dla innego. Jeżeli klient ma odpowiednio wysokie dochody i płaci terminowo raty, nie ma nic niepokojącego w fakcie, że wartość jego zadłużenia jest wysoka. Natomiast kilka tysięcy złotych zadłużenia na karcie kredytowej utrzymujące się dłużej niż do najbliższego wyciągu, to sygnał, że dana osoba albo nie potrafi racjonalnie zarządzać swoim zadłużeniem (nie zdaje sobie sprawy, że kredyt na karcie jest drogi i najlepiej spłacić go w terminie nawet za cenę zaciągnięcia kolejnego kredytu, np. w ROR), albo wpadła już w kłopoty finansowe, zadłużając się ponad swoje możliwości. Banki mają z czego pożyczać Zadłużenie konsumentów jest zbliżone z wartością depozytów, jakie ta grupa klientów zgromadziła w bankach. Według danych NBP z końca października 2010 r. osoby fizyczne zdeponowały w bankach około 396,5 mld zł. Tylko niecałe 8 proc. tej sumy to depozyty walutowe. Polacy oszczędzają zatem głównie w złotych. Jak widać, należności i zobowiązania konsumentów niemal się bilansują w skali makro. Ale nie zawsze tak jest w gospodarstwach domowych. Jedne dysponują nadwyżkami finansowymi, inne są nadmiernie zadłużone. Niczym niezwykłym nie jest też równoczesne posiadanie depozytów i kredytów. Osoba, która ma oszczędności, często równocześnie korzysta z karty kredytowej (ale powinna ją spłacać na bieżąco). Posiadacz walutowego kredytu hipotecznego może mieć dużą nadwyżkę w złotych, którą zamierza przeznaczyć na jednorazową /A/WASOB

5 rp.pl ubezpieczenia pieniądze F5 nadpłatę kredytu, ale dopiero wtedy, gdy kurs stanie się korzystniejszy. Fakt, że dług wobec banku jest wyższy niż zebrane oszczędności, w żadnym razie nie wskazuje na zagrożenie dla stabilności domowych finansów. Przewaga kredytów nad depozytami może być problemem dopiero wtedy, gdy miesięczny koszt obsługi zadłużenia przerasta możliwości danej osoby. Coraz więcej zaległości Tych, którzy nie regulują terminowo swoich należności, niestety szybko przybywa. Z najnowszego, sierpniowego raportu InfoDług, przygotowanego przez Biuro Informacji Gospodarczej InfoMonitor, wynika, że łączna kwota zaległych płatności klientów podwyższonego ryzyka wynosiła 21,97 mld zł. Kwota ta obejmuje zobowiązania wobec banków (niespłacane raty kredytów hipotecznych i konsumpcyjnych), a także inne płatności konsumentów, takie jak czynsz, rachunki za telefon, energię elektryczną i gaz, alimenty. W porównaniu z poprzednim raportem, z maja 2010 r., zaległości zwiększyły się o 15 proc. (z 19,06 mld zł). Wzrost od sierpnia 2009 r. wyniósł aż 82 proc. Liczbę klientów, którzy nie wywiązują się ze swoich zobowiązań, autorzy raportu oszacowali na 1928 tys. Liczba ta również rośnie, ale nie tak szybko jak kwota opóźnionych płatności. Kwartał wcześniej było to 1821 tys. (wzrost o 6 proc.), rok wcześniej zaś 1470 tys. (wzrost o 31 proc.). Średnio spośród tysiąca Polaków 51 osób nie reguluje swoich zobowiązań terminowo. Mieszkaniowe najbezpieczniejsze Konsumenci są zdecydowanie najmniej zdyscyplinowani przy spłacie kredytów konsumpcyjnych innych niż samochodowe i na kartach kredytowych. Zdecydowanie najlepiej obsługiwane są kredyty hipoteczne. Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową w raporcie dotyczącym rynku wierzytelności wskazuje dwie najistotniejsze przyczyny tego zjawiska. Po pierwsze, wśród kredytów hipotecznych przeważają na razie te udzielone w ciągu kilku ostatnich lat; z ich obsługą nie ma jeszcze problemów. Poza tym spłata tych kredytów, zaciąganych na zaspokojenie własnych potrzeb mieszkaniowych, jest traktowana priorytetowo. Według prognoz IBnGR udział kredytów zagrożonych w portfelach banków, mierzony wskaźnikiem szkodowości kredytów innych niż hipoteczne, będzie najwyższy w tym roku (13,5 proc.), by potem systematycznie maleć aż do 9 proc. w latach Zgodnie z tą samą prognozą szczyt kłopotów z kredytami hipotecznymi przypadł na rok 2009; wskaźnik szkodowości wyniósł wtedy 1,8 proc. Teraz stopniowo maleje. W 2014 r. powinien wynosić 0,8 masz pytanie, wyślij do autora p.ceregra@rp.pl Przydadzą się nie tylko w podróży OFERTA DLA STUDENTÓW Ubezpieczenie NNW, kosztów leczenia, OC w życiu prywatnym, do tego zniżki w muzeach, przy zakupie pizzy czy kursu językowego zapewniają to karty wydawane przez towarzystwa REGINA SKIBIŃSKA Studenci mogą się ubezpieczyć od następstw nieszczęśliwych wypadków (NNW), przystępując do ubezpieczenia grupowego na uczelni. Składka wynosi na ogół kilkadziesiąt złotych rocznie. Opłaca się ją w dziekanacie. W razie wypadku studentowi USŁUGI CONCIERGE Zakup prezentu, zorganizowanie biletów na koncert, rezerwacja stolika w restauracji. Zapracowani posiadacze prestiżowych kart kredytowych czy ubezpieczeń z rozbudowanym zakresem assistance często mają dostęp do takich usług przysługuje odszkodowanie. Jego wysokość zależy od sumy ubezpieczenia oraz od stopnia trwałego uszczerbku na zdrowiu (zazwyczaj jest to podany w tabeli wskaźnik w ujęciu procentowym). Jeżeli suma ubezpieczenia jest niewysoka, świadczenie też będzie niewielkie. Na przykład przy sumie 10 tys. zł i przy założeniu, że w razie złamania ręki wskaźnik wynosi 2 proc., student otrzyma 200 zł. Czasami podstawowe ubezpieczenie NNW rozszerzane jest o polisę KL (koszty leczenia) działającą w czasie podróży zagranicznych albo o assistance. >KARTY OFEROWANE PRZEZ UBEZPIECZYCIELI Planeta Młodych Signal Iduna proponuje ją młodym ludziom w wieku od sześciu do 33 lat. Występuje w czterech podstawowych wariantach: Classic, Classic Sport, Travel, Travel Sport. Każdy z nich obejmuje cztery wersje. We wszystkich występuje NNW z sumą ubezpieczenia od 7 tys. do 20 tys. zł oraz ubezpieczenie związane z uprawianiem sportu wyczynowego. Wszyscy posiadacze kart mogą też liczyć na konkursy SMS. Ubezpieczenie kosztów leczenia dodane jest do wersji Travel i Travel Sport (suma ubezpieczenia 250 tys. zł). Wersje Classic Sport i Travel Sport obejmują różnego typu zniżki. Ceny kart kształtują się od 29 do 75 zł rocznie. Euro<26 Karta ta jest oferowana przez towarzystwo Axa w dwóch wariantach: Euro<26 Classic dla osób w wieku od siedmiu do 30 lat i Euro<26 Student dla uczących się i studiujących w wieku od siedmiu Concierge to usługa polegająca na organizacji różnych świadczeń na życzenie klienta, oczywiście w granicach zdrowego rozsądku, norm prawnych i dobrych obyczajów. Najpopularniejsze usługi to zakup biletów na koncerty, do teatru, biletów lotniczych, prezentów, rezerwacja hotelu, załatwienie niani do dziecka czy dostawy kwiatów pod wskazany adres. Firmy działające w tej branży z dużym wyprzedzeniem rezerwują bilety na ważne imprezy, by potem sprostać oczekiwaniom swoich klientów. Oczekiwania te bywają czasami nietypowe. Firma Europ Assistance Polska organizowała już na zlecenie klientów trzyty- do 30 lat. Karta Student stanowi też międzynarodowe potwierdzenie statusu osoby uczącej się, co daje dostęp do zniżek w wielu miejscach na świecie. Karta Euro<26 występuje w kilku wariantach: Euro<26 Polska; obejmuje ubezpieczenie NNW działające w Polsce (z sumą ubezpieczenia 20 tys. zł) oraz OC w życiu prywatnym (do 80 tys. zł); kosztuje 50 zł rocznie; Euro<26 Polska Sport; ubezpieczenie NNW w Polsce (suma 15 tys. zł), OC w życiu prywatnym (do 80 tys. zł), OC związane z uprawianiem sportów (do 10 tys. zł); karta kosztuje 65 zł; Euro<26 World; ubezpieczenie kosztów leczenia za granicą (oprócz USA i Kanady) do 60 tys. euro, ubezpieczenie NNW (5 tys. euro), OC (20 tys. euro); cena karty 73 zł; Euro<26 Sport; takie same ubezpieczenia jak w wersji World plus OC związane z uprawianiem sportów (5 tys. euro) oraz koszty ratownictwa (5 tys. euro); kosztuje 136 zł. Helikopter w Dubaju dla wybranych Do nietypowych oczekiwań klientów należy przelot helikopterem RAFAŁ GUZ godniową wyprawę do Azji, przelot helikopterem nad Dubajem, zakup ferrari na targach motoryzacyjnych w Genewie. Concierge zyskuje na popularności. W ubiegłym roku Inter Partner Assistance zrealizowało blisko 40 proc. więcej usług niż w 2006 r. mówi Jacek Konieczny, dyrektor Departamentu Handlowego Inter Partner Assistance Polska. Coraz większe zainteresowanie concierge jest m.in. wynikiem bardziej precyzyjnego profilowania tych świadczeń, łatwiejszego dostępu do nich, intensywniejszych działań marketingowych. Nadal jednak nie wszyscy klienci wiedzą, że mają prawo do skorzystania z takiej usługi i że za zlecenie znalezienia hydraulika czy niani nie muszą płacić. Klient pokrywa oczywiście koszty usługi czy rzeczy, którą zamówił. Tak więc płaci za bilety na koncert, ale nie płaci za organizację ich zakupu i dowóz. Nie każdy klient może liczyć na tak rozbudowane usługi jak organizacja podróży po Azji. Wszystko zależy od umowy i produktu, do którego concierge jest dołączone. Z najbogatszej oferty korzystają klienci private bankingu. Banki skupiają się teraz na indywidualnych potrzebach swoich prestiżowych klientów mówi Jacek Konieczny. Produkty są coraz bardziej spersonalizowane i dopasowane do potrzeb zawodowych, pasji, wieku. Na rynku pojawiają się więc specjalne pakiety dla przedsiębiorców, młodych matek itp. Concierge jest dodawane do ubezpieczeń turystycznych, majątkowych, samochodowych (wraz z assistance). Czasami towarzyszy prestiżowym kartom kredytowym. Usługi można też wykupić niezależnie. Na przykład Noble Concierge oferuje indywidualnym klientom za 6 tys. zł rocznie kartę obejmującą szeroki zakres świadczeń. W firmie Twój Asystent 24 można wykupić pakiety w cenie od 129 do 899 zł miesięcznie. Żeby skorzystać z usług, trzeba zadzwonić pod wskazany w umowie numer telefonu. W przyszłości dostęp do prywatnego asystenta będzie jeszcze łatwiejszy. Funkcja alarmowa assistance będzie mogła łączyć się z funkcją lifestylową REKLAMA Towarzystwa ubezpieczeniowe proponują też młodym ludziom specjalne, ważne przez rok, karty. Zapewniają one oprócz ubezpieczeń wiele zniżek przydatnych w podróży (np. w muzeach), ale także w codziennym życiu (np. przy zakupie pizzy, kawy, kursu prawa jazdy, kursu językowego). Najpopularniejsze karty to Planeta Młodych, Euro<26 i ISIC. Podstawowym ubezpieczeniem gwarantowanym przez karty studenckie jest NNW. Wysokość sumy ubezpieczenia zależy od wariantu karty. Do niektórych plastików dodawane jest OC w życiu prywatnym. Zadziała wtedy, gdy student, np. jadąc na rowerze, wyrządzi szkodę osobie trzeciej (będzie ona mogła wystąpić o odszkodowanie). Czasami dołączane jest także ubezpieczenie KL, zapewniające pokrycie kosztów leczenia w czasie wyjazdów zagranicznych. Dodatkową opcją może być ubezpieczenie ryzyka związanego zuprawianiem sportu wyczynowego. Przy wyborze karty lepiej kierować się nie tyle jej ceną, ile właśnie zakresem ubezpieczenia dostosowanym do naszych potrzeb. Kartę można kupić nie tylko w placówkach towarzystw, ale również w biurach podróży, centrach handlowych, przez Internet. Warto pamiętać, że jeżeli ktoś wykupił ubezpieczenie grupowe na uczelni, a równocześnie ma kartę, to w razie wypadku przysługuje mu odszkodowanie z obu polis NNW. ISIC Compensa proponuje tę kartę studentom (studia stacjonarne i podyplomowe) oraz uczniom powyżej 12. roku życia (gimnazja i szkoły średnie). Legitymacja ISIC jest ważna maksymalnie 16 miesięcy (wrzesień grudzień). Może być bez ubezpieczenia (kosztuje wtedy 24 zł) lub z ubezpieczeniem w dwóch wariantach: z NNW działającym w Polsce (suma ubezpieczenia 25 tys. zł); cena karty 49 zł; z NNW (25 tys. zł) oraz ubezpieczeniem kosztów leczenia (250 tys. zł) za granicą (oprócz USA, Kanady, Australii i Japonii); karta kosztuje 69 zł; za dodatkową opłatą (15 zł) można dokupić ubezpieczenie NNW ważne w Polsce; gdy dopłaci się 40 zł do podstawowej ceny karty, otrzyma się krajowe NNW, ubezpieczenie związane z uprawianiem sportów ekstremalnych i OC w życiu prywatnym działające w Polsce i za granicą; natomiast po dopłaceniu do ceny karty 70 zł ubezpieczenie obejmie także USA, Kanadę, Australię i Japonię. prognozuje Jacek Konieczny. Takie możliwości stwarzają współczesne technologie. Do telefonów komórkowych można dodać aplikację z loginem banku, zawierającą informacje na temat ubezpieczeń klienta. Może ona służyć zarówno do wezwania pomocy, zamówienia dowolnej usługi, jak i do uzyskania informacji. Wybierając odpowiednią opcję w telefonie, klient może połączyć się z poszukiwanym przez siebie specjalistą. Regina Skibińska /A/PARUM

6 F6 pieniądze banki rp.pl Oprocentowanie depozytów złotowych i kredytów w ROR (w skali roku) Lp. Bank Liczba placówek Data ostatnich ROR 1-mies. 3-mies. Lokaty 6-mies. 12-mies. 24-mies. Kredyt w ROR Telefon zmian proc. proc. proc. proc. proc. proc. 1. PKO BP ,1 1,35-1,75 (3,8) (4,1) (4,3) 2,55-2, , Bank Pekao SA ,01 (1-2,2) (1-2,55) (1-2,93) (1,75-4,13) (1,95) od 9, Bank Zachodni WBK ,25 (3,25) (3,5) (3,5) (5) (4,25) 11,99-16, Euro Bank ,04 (4,1); 4,1 (4,55); 4,55 (4,75); 4,75 (5,1); 5,1 5, Bank BPH ,01-2,2 (2,1-4) (4) (4,25-4,3) (4,5-4,9) (5,25) od 16, Bank Millennium (3,3) (5) (5) (5) (5) ING Bank Śląski (3) (3,5) (3,5) (4-4,75) (4,5) 15, Lukas Bank (3,2); 3,5 (3,6); 4,1 (4,2); 4,2 (4,4); 4,4 (4,4); 5, , Kredyt Bank ,01 (3,2) (3,5) (4) (4,25) (4,75) od 11, Bank BGŻ (2,2-2,9) (3-3,3) (4,2) (3,7-4) (4-4,15) od Polbank EFG ,25 (4); 5,5 (4,75); 5,5 (5); 5,5 (5,25); 5,5 5,5 12, AIG Bank Polska (4) (4,4) (5,45) (5,8) (5,95) Fortis Bank ,8 (2,1); 2,1 (2,2); 2,25-3,8 (2,5); 2,55-4,25 (2,9); 2,95-4,05 4,5 11, Citi Handlowy (0,95 2,7) (3,85 4,05) (4-4,2) (4,6-4,8) 0-19, Getin Bank ,5 (2,5) (4-4,26) (4,5-4,62) (4,78) (5-5,05) 14, Alior Bank ,1- (5) (2,5) (3,8) (4-5) (4,25) 3,25-6, Deutsche Bank PBC (3,91) (4,25) (4,5) (5) 9,95 16, Nordea Bank Polska ,01 (3,2); 3 (4); 3,1 (3,7); 3,15 3,2 3, , MultiBank (BRE Bank) (2,5) (3,2) (3,4) (3,7); 4,5 14, Invest-Bank ,1 (2,2) (3,7); 3,1 (3,9); 3,1 (4,2); 3,5 3,6 16, Bank Ochrony Środowiska (3,2) (4,4);2,2 (4,6); 3 (4,6); 4,2 15, Raiffeisen Bank Polska (2,2) (4,51) (4,75) (5) (3,02) 13, Podkarpacki BS, Sanok ,25 (2,4) (3,1-4,15) (3,3-4,6) (4,8-5,25) 16, Bank Pocztowy (3,2) (3,8) (4,3) (4,5) 5 12, Krakowski BS ,8 1,05 (do 3,5); do 3,3 (do 4); do 3,7 (do 4,5); do 3,9 (do 3,6); do 4,1 (do 3,7); do 4,3 13, Bank BPS ,2 (3) (3,5) (3,8) (4) 16, Allianz Bank Polska ,1 (3,95) (4,45) (4,65) (4,95) od 11, Bank Spółdzielczy, Brodnica ,5 (3,4-3,45); 3,4-3,45 (5,1); 3,6-3,65 3,8-3,85 3,9 3,95 4,4 4,45 14, Bank DnB NORD ,1 2,5-3 2,9-4,6 3-4,8 3,3-5 od 12, Meritum Bank IBC SA ,5 (3,5-3,7) (4,25-4,45) (4,5-4,7) (5-5,2) Bank Gospodarstwa Krajowego (2,8) (3,85); 2,7 (4); 3 3,6 3, Gospodarczy Bank Wielkopolski ,3-0,5 (3,15) (3,3) (3,5) (3,8) (4) Orzesko-Knurowski BS, Knurów ,2-0,75 3,1 (5,15) (4,75) (4,3) 3,8-4,25 12, Mazowiecki Bank Regionalny ,5 3 (2,55); 2,75 (2,75); 3,15 (3,2); 3,75 (3,5); 3,9 od 9, Noble Bank SA ,81 (2,5) (4-4,46) (4,5-4,86) (5-5,02) 5, HSBC Bank Polska SA ,1 (3) (3,7) (3,8) (4) (4) 0-10, Bank Spółdzielczy Silesia, Katowice ,4 (5,8); 3,9 (4); 4,2 (6,05); 5,5 5, DZ Bank Polska (2,31) (2,6) (2,7) (3,13) SPÓŁDZIELCZE KASY OSZCZĘDNOŚCIOWO-KREDYTOWE 1. SKOK im. F. Stefczyka, Gdynia (5,95); 6,05 (6,1); 6,25 (6,4); 7,25 7, SKOK im. Chmielewskiego, Lublin ,93 (4,3); 4,1 (5); 5,2 (5,1); 5,3 (5,2); 5, 6 5, SKOK Piast, Tychy ,5 (3) 5,7 (5,9) 6,1 6,3 0-18, SKOK Wspólnota, Wrocław (4,7) (5,5) (6); 5,5 (6,75); 7, Opolska SKOK, Kędzierzyn-Koźle ,8 4,2 (5,3); 4,9 (6); 5,4 (6); 5,9 (5); 6, Wielkopolska SKOK, Poznań ,5 4,5 (4,8); 5,8-5,9 (5,2); 5,9-6 (5,8); 6,1-6,3 6,5-6,7 od 9, SKOK Wołomin ,7 6,55 (6,9); 6,9 (6,9-7,5); 6,9-7,5 (7-7,6); 7-7,6 7-7,6 7,1 od SKOK Jaworzno do 5 3,5-5 3,5-6 3, ,5 5-6 od SKOK Wesoła, Mysłowice (6) (6,3) (6,6) SKOK im.kopernika, Ornontowice ,2-0,3 4,6-4,65 (5,25); 5,5-5,55 (5,6); 5,7-5,75 (5,8); 6-6,05 6,2-6,25 od 8, SKOK Silesia-Centrum ,5 5,5 (5); 5,7 (5,5); 6,2 6, SKOK Śląsk, Ruda Śląska do 4 3,7 (4,8); 5 (5,1); 5,2 5,6 6 od 13, Zachodniopom. SKOK, Szczecin (5,6); 5,9 (5,7); 6 (5,5); 6,1 6,6 12, Bieszczadzka SKOK, Sanok ,1-4,4 (4,6-4,9); 4,7-5 (4,7-5); 4,9-5,2 5,3-5,6 5, SKOK Nike ,5 7 7,2 7,25 6,75 od Powszechna SKOK, Knurów ,6 4 4,5 5,6 5,8 19, SKOK Ziemi Rybnickiej, Czerwionka ,7 (5,3); 5,4 (5,3); 5,5 (5,25); 5,6 5, SKOK Arka ,8 4-5,3 4,3-6,5 4,8-7 5,2-7, SKOK Kwiatkowskiego, Tarnów (4); 4,5 (5,4); 5,5 (5,5); 6 (5,6); 6,4 (5,7); 7,1 11, SKOK im. S. Wyszyńskiego, Września , ,2 6,2-6,4 6,4-6,6 12, SKOK im. Powstańców Śląskich ,2 3,4 4 (4,3); 4,3 5 5, SKOK Wisła, Puławy ,5-2,5 3,6 4,4-5,1 4,6-6 6,2 6,5 13, SKOK im. Unii Lubelskiej ,65 (4,3);4,4 (5,4); 5,6-5,75 (5,55);5,1 (6,1-6,25); 5,4-12,8 (5,1); 6,6-6,75 od SKOK Jowisz ,5-3 (3,2); 3,7 (6,5); 4,2 (6,2); 5 (5,4); 5,7 6, SKOK św. Jana z Kęt, Rumia ,5-4,5 (5 5,4); 5-5,4 (5,1-5,5); 5,2 5,6 (5,3-5,7); 5,4 5,8 (5,5-5,9); 5,6 6 6,2-6, SKOK im. Królowej Jadwigi ,5 3,2-3,5 3,7-4 (4,5); 4,7-5 (5,5); 5,5 5,8 6,2-6, SKOK Małopolska, Stalowa Wola ,95 3,45 3,65 5,75 5,5 12, Krakowska SKOK ,3 4,3 4,5 5,2 5, SKOK przy Elektrowni Kozienice ,5-1 1,75 (2,75); 4 (3,25); 5,25 (4);6,25 7,25 12, Polska SKOK ,5 2,25 2,5 2, w22 BANKI W INTERNECIE 1. mbank (BRE Bank) ,4 3,6 3,8 od 11, Volkswagen Bank direct ,1 (3,95-4,05) (4,1-4,2) 3,85-3,95 4,6-4,7 11,49-13, Inteligo (3,1) (3,15) (3,8-4); 3,25 3,45 15, Toyota Bank ,75 (4) (4,6) (5) (5,3) (5,8) 10,5-13, Kryterium porządkującym banki jest liczba placówek prowadzących obsługę kasową. Stopy procentowe w nawiasach dotyczą oprocentowania stałego. Tłustym drukiem zaznaczone są zmiany. Jeżeli oprocentowanie jest podawane w widełkach od do, to jego wysokość zależy przeważnie od wielkości wkładu, w przypadku ROR także od wybranego pakietu.oferta dla klientów indywidualnych. Górne oprocentowanie lokat podane w widełkach dotyczy kwot nie większych niż 30 tys. zł. Tabela została oddana do druku r. a.grochola@rp.pl >BANK OFERT SZYBKI PRZEPŁYW GOTÓWKI Złotowe przelewy krajowe z rachunków rozliczeniowych i rachunków kart kredytowych, wysyłane z MultiBanku do mbanku i odwrotnie, są realizowane online. Oznacza to, że przelewy mogą być realizowane niezależnie od sesji rozliczeniowych obsługiwanych przez system Elixir, również w czasie weekendów. Z kolei przelewy między MultiBankiem czy mbankiem a BRE Bankiem w dni robocze, w godzinach od 7 do 19, będą wykonywane w czasie rzeczywistym. Natomiast zlecone w dni wolne od pracy oraz po godzinie 19 dojdą do odbiorcy następnego dnia roboczego rano. ZMIANY W OFERCIE Klient, który do 17 grudnia otworzy w Lukas Banku e-konto Plus lub Konto Klasyczne oraz zapewni stałe wpływy w wysokości co najmniej 1 tys. zł miesięcznie, będzie zwolniony z opłat przez sześć miesięcy. Z kolei ci, którzy jednocześnie zaciągną kredyt gotówkowy, otworzą konto i zobowiążą się do przelewania na nie wynagrodzenia lub co najmniej 800 zł miesięcznie, nie zapłacą prowizji od kredytu (standardowo wynosi ona od 2,5 do 5 proc.). Z promocji mogą skorzystać także osoby posiadające rachunek w banku od co najmniej trzech miesięcy z wpływami minimum 800 zł. Bank podwyższył ponadto oprocentowanie Lokaty Porannej z dzienną kapitalizacją odsetek z 3,8 do 4,1 proc. w skali roku. Depozyt ten można otwierać na 5, 10 lub 18 miesięcy. Jego oprocentowanie jest stałe. Wzrosło również oprocentowanie 12-miesięcznej polisy oszczędnościowej Antidotum PRO; obecnie wynosi 5,3 proc. (wcześniej 5 proc.). Bank wprowadził dzienną kapitalizację odsetek dla Rachunku Oszczędzam ze stawką 4 proc. w skali roku. a.ogonowska@rp.pl

7 rp.pl moja kolekcja pieniądze F7 Optymizm krajowych antykwariuszy Warszawskie Targi Sztuki Już za 200 zł kupimy ciekawą grafikę, na 75 tys. zł został wyceniony obraz Artura Nachta JANUSZ MILISZKIEWICZ W Arkadach Zamku Królewskiego w Warszawie 3 5 grudnia odbędą się 8. Warszawskie Targi Sztuki organizowane przez Dom Aukcyjny Rempex i miesięcznik Art and Business ( Weźmie w nich udział 65 galerii i antykwariatów z kraju, w tym 20 stołecznych firm. Od początku istnienia imprezy zapowiadamy, co wystawią uczestnicy. Na targach panuje świetna atmosfera, znakomity relaks dla gości, a przede wszystkim jedyna w roku taka okazja do zakupów. Warto jednak zostawić w portfelu trochę gotówki. Tuż przed Gwiazdką 19 grudnia także w Arkadach odbędzie się kolejne Targowisko Sztuki Studentów ASP ( z kusząco niskimi cenami. W jednym i drugim wypadku obowiązkowo zabieramy ze sobą dzieci lub wnuki, aby oswoiły się ze sztuką. Krakowska galeria Artemis ( jak zawsze, przygotowała wyjątkową ofertę. Tym razem jest to np. obraz z 1968 roku Przerwa w podróży (75 na 100 cm) niesłusznie zapomnianej Anny Güntner (ur r.). Malarka była bardzo popularna w latach 70., tworzyła kompozycje mające w sobie coś z ducha surrealizmu, magii. Ten obraz został wytropiony w USA, co jest kolejnym dowodem, że towar (zwłaszcza ten najlepszy!) na krajowym rynku sztuki pochodzi prawie wyłącznie z importu. Artemis oprócz obrazów innych klasyków (Kantor, Fijałkowski) zaproponuje prace najmłodszych malarzy, np. Marty Kawiorskiej, Katarzyny Makieły, Marcina Kowalika, w cenach od 1 do 3,8 tys. zł. Wydarzeniem artystycznym będzie zapewne oferta łódzkiego Domu Aukcyjnego Rynek Sztuki ( który wystawi unikatowe tkaniny Jolanty Rudzkiej- -Habisiak i Andrzeja Rajcha w cenach tys. zł. Współczesna tkanina artystyczna nie 48 tys. zł kosztuje w krakowskiej galerii Artemis obraz Anny Güntner Na 115 tys. zł poznańska firma Artykwariat wyceniła Port Henryka Haydena funkcjonuje na polskim rynku. Będzie to więc ambitna próba promocji, wylansowania nowego asortymentu. Poznańska firma Artykwariat ( przywiezie wysokiej klasy starą porcelanę z Miśni, Sevres, Wiednia. Będą srebra rosyjskie, austriackie oraz w stylu art déco z nowojorskiej firmy Tiffany. Artykwariat tradycyjnie zaproponuje dawne obce malarstwo niezwiązane z Polską. Na pewno wyróżni się ono z targowej oferty. Zwłaszcza że na krajowym rynku oferowane są prawie wyłącznie polonika. Bodaj tylko jedno dzieło w targowej ofercie Artykwariatu stworzył malarz o polskim rodowodzie. To Port (65 na 80 cm) wywodzącego się z Warszawy Henryka Haydena (cena 115 tys. zł). Sopocki Dom Aukcyjny zaproponuje duży (98 na 146 cm) obraz Józefa Chełmońskiego (cena 900 tys. zł), a także, jak zawsze, starą biżuterię w cenach od 2 do 20 tys. zł. Zabytkowe książki, grafiki i mapy wystawi na 8. Targach Sztuki bodaj tylko warszawski antykwariat Lamus ( Na prezenty świąteczne przygotowano tanie grafiki ( zł). Masowa targowa publiczność będzie mogła też kupić białe kruki, o które na co ARTKWARIAT POZNAŃ GALERIA ARTEMIS dzień biją się kolekcjonerzy. To np. muzealnej wartości księga w oprawie z 1564 roku, z wytłoczonymi wizerunkami królowej Bony i króla Zygmunta Starego (12 tys. zł). Będzie też legendarna Księga jazdy polskiej w specjalnej oprawie z pełnej skóry, wzorowanej na renesansowej, wykonanej w dwudziestoleciu międzywojennymprzez introligatora H. Zawistowskiego (25 tys. zł). Według ustnej tradycji ten typ oprawy określano mianem prezydenckiej. Od początku zapowiadam, co będzie na Warszawskich Targach Sztuki, a po zakończeniu komentuję ich jakość. W latach komentowałem w Moich Pieniądzach ofertę Krakowskich Targów Sztuki, które okazały się nierentowne. Nie mam wątpliwości, że gdyby ktoś co roku kupił jeden przedmiot, to dziś, po dziesięciu latach, miałby w domu małe muzeum. We wszystkich przedziałach cenowych można znaleźć przedmioty muzealnej wartości. Czasami może to być rzadka dekoracyjna ulotka reklamowa legendarnej przedwojennej firmy za 1 tys. zł. Może to być też np. komplet mebli za pół miliona lub więcej. Po ośmiu latach wynik finansowy targów oscyluje wokół zera. Jednak nie zakładaliśmy natychmiastowego zysku. Targi mają służyć rozwojowi polskiego rynku, promocji oferty galerii i antykwariatów z całego kraju. Dużym sukcesem jest to, że z takim rozmachem targi odbywają się w latach kryzysu. Uczestnicy informują nas, że dzięki targom poznają klientów, z którymi współpracują przez następne lata. Środowisko z optymizmem patrzy w przyszłość, przymierzamy się do Wiosennych Targów Sztuki Współczesnej mówi Marek Lengiewicz z Rempeksu. Firma Antyki Gniezno ( przywiezie front od szafy ściennej w stylu biedermeier, wykonany ok roku, w okleinie czereśniowej, kupiony teraz na targach w Niemczech, wymontowany z jakiegoś tamtejszego pałacu (50 tys. zł). Z kolei 11 tys. zł kosztować będzie tzw. słupek w okleinie mahoniowej, można na nim ustawić np. zegar, srebrną wazę lub zdjęcie teściowej. Słupek ma drzwiczki i można w nim coś ukryć. Krakowska Space Gallery ( zasygnalizuje na targach najbliższe organizowane przez siebie wystawy sprzedażne. Będzie to np. muzealnej klasy obraz Artura Nachta (75 tys. zł), którego wystawę galeria organizuje już w grudniu. Będą też prace Mariana Konarskiego ( ) w cenach 4 13 tys. zł. Sygnałem większej całości będzie także obraz Jankiela Adlera. Można go kupić wraz z całą kolekcją malarzy z Ecole de Paris (130 dzieł), która wcześniej wystawiana była w Muzeum Kazimierza Dolnego. Warszawska Galeria 32 specjalizuje się w handlu sztuką art déco, zaaranżuje na targach salonik w tym stylu. Wystawi np. platerowe wyroby zaprojektowane przez modną i cenioną Julię Keilową (1 3 tys. zł). Na 8. Warszawskich Targach Sztuki będzie stoisko wydawnictwa Arkady ( które promować będzie najnowszy bestseller Antyki. Poradnik kolekcjonera. Znajdziemy tam wiadomości np. o meblach, ceramice, szkle, zegarach. 4 grudnia w trakcie Targów Sztuki odbędzie się konferencja naukowa w Zamku Królewskim dotycząca falsyfikatów na polskim rynku sztuki, zorganizowana przez Ośrodek Ochrony Zbiorów Publicznych Ministerstwa Kultury ( oraz Stowarzyszenie Antykwariuszy Polskich ( Policjanci i prawnicy przedstawią referaty na temat zagrożenia falsyfikatami. Co znajdziemy na Targowisku Sztuki Studentów ASP 19 grudnia? Mocną stroną uczelni jest Wydział Grafiki. Warto zwrócić uwagę na prace np. Agnieszki Skopińskiej wykonane w technice akwaforty i akwatinty, oferowane w cenach zł. Anna Fijałkowska-Oleksiak wystawi np. wielkoformatowe linoryty (100 na 70 cm) cenione po 600 zł. Anna Bańbuła zaproponuje prace bajkowe w treści, chętnie kupowane do dekoracji dziecięcych pokoi ( zł). 50 tys. zł w firmie Antyki Gniezno zapłacimy za front od szafy ściennej z ok r. ANTYKI GNIEZNO >FELIETON ŚCIEŻKA DO BOGACTWA Cena normalności wydaje się niezbyt wygórowana Komisja Środowiska i Zdrowia Publicznego Parlamentu Europejskiego przygotowuje dyrektywę w sprawie swobodnego wyboru przez pacjentów miejsca i kraju, w którym chcą się leczyć. Po wejściu w życie takich regulacji pacjent będzie mógł liczyć na refundację kosztów leczenia do wysokości <Michał Zieliński Jest cień nadziei, że dyrektywa unijna wymusi reformy w służbie zdrowia. Zostaną zniesione limity, a koszty dodatkowych zabiegów poniosą pacjenci, płacąc z własnej kieszeni bądź z dodatkowych ubezpieczeń kwoty, jaką wzięłyby za to rodzime placówki w innym państwie UE i będzie mógł wybrać w Polsce dowolny podmiot, w którym chce się leczyć. Oznacza to, że zniknie kontraktowanie i limitowanie usług medycznych przez NFZ. W naszej rzeczywistości zapowiedzi te brzmią jak cudowna bajka. W zasadzie wszystkie szpitale od października nie otrzymują pieniędzy od NFZ na leczenie. Z tego powodu albo wstrzymują przyjmowanie pacjentów, albo wykonują usługi nadprogramowo (wchodzą w nadwykonania ), zadłużając się. Tak przyzwyczailiśmy się do tej gry w limity i nadwykonania, że nie dostrzegamy idiotyzmu medycznego i ekonomicznego, jaki jest z tym związany. W szpitalach są wolne miejsca. Drogi specjalistyczny sprzęt (którego koszty i tak trzeba ponosić) stoi niewykorzystany, a ludzie muszą miesiącami czekać na zabiegi. Logika ekonomiczna jednoznacznie wskazuje, że najprostszą metodą obniżenia kosztów jednostkowych zabiegów i procedur jest maksymalizacja ich ilości. Bo wtedy koszty amortyzacji rozkładają się na większą ilość usług. Zasoby NFZ na taką racjonalizację jednak nie pozwalają. W związku z tym zabiegów wykonujemy mało, za to ich koszty są wysokie. Co się stanie, jeśli dyrektywa wejdzie w życie? Bardzo prawdopodobne jest to, że nasze kochane władze nic nie zrobią. Po prostu uznają dyrektywę za niewykonalną ze względu na trudną sytuację finansów publicznych. Możliwe jest też inne rozwiązanie. Zostanie podniesiony obowiązkowy podatek zdrowotny i bez zmian systemowych dodatkowe środki trafią do NFZ. Oczywiście wpadną w studnię bez dna i dalej nie będziemy w stanie zapewnić pacjentom normalnego leczenia. Jest jednak cień nadziei, że dyrektywa wymusi reformy. Nastąpi zniesienie limitów, otworzenie rynku, a koszty dodatkowych zabiegów poniosą pacjenci, płacąc bezpośrednio z własnej kieszeni bądź z dodatkowych ubezpieczeń zdrowotnych. Jeśli wierzyć szacunkom resortu zdrowia, takie otwarcie rynku usług zdrowotnych kosztowałoby dodatkowo 3,2 mld zł. Jest to niespełna 6 proc. zakontraktowanych na ten rok świadczeń medycznych (56 mld zł). Tyle zatem średnio musiałoby wynosić warunkujące rzeczywistą reformę współpłacenie przez pacjentów. I taka byłaby cena normalności. Nie wydaje się zbyt wysoka, skoro za nią otrzymalibyśmy tak komfortowy dostęp do usług medycznych, jaki mamy do innych towarów i usług, też niedostarczanych nam za darmo.

8 F8 pieniądze moje inwestycje rp.pl >NAJLEPSZE I NAJSŁABSZE FUNDUSZE, wynik roczny, data wyceny r., w proc. >FUNDUSZE STABILNEGO WZROSTU, WYNIKI ROCZNE, WYCENA Z R., W PROC. Gdzie kupisz jednostki funduszy stabilnego wzrostu UNION INVESTMENT TFI ; BGŻ, BPS, BRE Bank, Citi Handlowy, Deutsche Bank PBC, DZ Bank Polska, GBW, ING Bank, Bank DnB Nord, Krakowski BS, MBR, mbank, MultiBank, Noble Bank, Raiffeisen Bank Polska; CDM Pekao SA, DI BRE Banku; Open Finance IDEA TFI ; A-Z Finanse, BM Banku DnB Nord, DM BOŚ, DM IDM, Expander Advisors, Goldenegg, Hexus Capital Management, Idea TFI, Koncepcja, mbank, MultiBank, BRE Private Banking, Open Finance, Premium Financial, Private Wealth Consulting, Secus Asset Management, Vizjoner Investment BZ WBK AIB TFI ; BZ WBK, Bank Millennium, BRE Bank, Deutsche Bank PBC; DM BZ WBK, DM PKO BP, DI BRE Banku, CDM Pekao AVIVA INVESTORS TFI ; Bank BPH, Deutsche Bank PBC, Alior Bank; BM BGŻ, CDM Pekao, DM PKO BP; agenci Aviva CU, A-Z Finanse, DK Notus, BM BPH; Expander, Goldenegg, Holding Doradca, Finamo KBC TFI ; Kredyt Bank; KBC Securities N.V.; Investment Fund Managers, Elite Finance & Consulting, Private Wealth Consulting, Partnerzy Inwestycyjni SKARBIEC TFI ; Alior Bank, Allianz Bank Polska, A-Z Finanse, BZ WBK, BM Banku DnB Nord Polska, Biuro Maklerskie BGŻ, BRE Wealth Management, CDM Pekao, Deutsche Bank PBC, DI BRE Banku, Dom Kredytowy Notus, DM BOŚ, DM BZ WBK, DM PKO BP, DZ Bank, Euro-Finanz Service, Expander Advisors, Fabryka Zysków, Finamo, Fortis Bank Polska, Fortis Private Investments Polska, Goldenegg, ING Securities, Invest-Bank, Investment Fund Managers, KBC Securities, Koncepcja, Mazowiecki Bank Regionalny, mbank, MultiBank, Netfield, Noble Bank, Noble Securities, Open Finance, Partnerzy Inwestycyjni, Polski Partner Finansowy, Polskie Doradztwo Finansowe Serwis, Private Finance, Private Wealth Consulting, Progress Framework, Proservice Agent Transferowy, Raiffeisen Bank Polska, Secus Asset Management, Trigon Dom Maklerski, Xelion Doradcy Finansowi, Vizjoner, Platinum Fund24 PKO TFI ; PKO BP, Inteligo; Bank Pocztowy, mbank, MultiBank; DM PKO BP; PKO TFI BNP PARIBAS FORTIS ; placówki BNP Paribas Fortis, Netfield BPH TFI , ; Bank BPH, Fortis Bank Polska, mbank, MultiBank, Noble Bank; DMB BPH, DM PKO BP, Beskidzki DM, ING Securities, DM BZ WBK, BMB DnB Nord Polska; BRE Wealth Management, Expander Advisors, Investment Fund Managers, Elite Finance & Consulting, Vizjoner Investment, Open Finance, GoldenEgg, Private Finance, Private Wealth Consulting, Netfield, ProService Agent Transferowy, Templar Wealth Management, Doradcy24 Progress Framework, Dom Kredytowy Notus LUKAS BANK ING TFI ; ING Bank Śląski, Bank Millennium, BRE Bank, Bank BZ WBK, Bank Handlowy, Deutsche Bank PBC, BNP Paribas Fortis, mbank, MultiBank, Noble Bank, Nordea Bank; ING Securities, DM BZ WBK, CDM Pekao; ING Usługi Finansowe, Fortis Private Investments Polska, KBL European Private Bankers Polska, Open Finance, Xelion Doradcy Finansowi AMPLICO TFI ; BM BGŻ, CDM Pekao, Deutsche Bank PBC, DK Notus, DM PKO BP, Elite Finance & Consulting, Expander, Investment Fund Managers, MultiBank, mbank, OVB Allfinanz Polska, Partnerzy Inwestycyjni, Private Wealth Consulting, ProService Agent Transferowy, Raiffeisen Bank, Secus Asset Management, Xelion Doradcy Finansowi LEGG MASON TFI ; BRE Bank, BZ WBK, Citi Handlowy, mbank, Deutsche Bank PBC, MultiBank, Millennium; CDM Pekao, DM Banku Handlowego; Open Finance MILLENNIUM TFI ; Bank Millennium DWS TFI ; Bank Handlowy w Warszawie, Bank Millennium, Bank Pocztowy, Bank Zachodni WBK, mbank, MultiBank, BRE Bank, BOŚ, Deutsche Bank PBC, DZ Bank Polska, BNP Paribas Fortis, ING Bank Śląski, MR Bank, Noble Bank; BM Banku DnB Nord, BM BGŻ, Dom Inwestycyjny BRE Banku, DM BOŚ, DM BZ WBK, DM IDM, DM PKO BP, KBC Securities N.V., CDM Pekao, DB Securities; AWD, A-Z Finanse, Dom Kredytowy Notus, GO Finance, Goldenegg, Netfield, Open Finance, OVB Allfinanz SF, Private Wealth Consulting, Progress Framework, Secus Asset Management, Expander Advisors, Vienna Finanse TFI PZU ; PZU, PZU Życie, A-Z Finanse, Noble Securities, grupa Karlik, Vizjoner Investment, International Risk & Corporate Advisory (tylko IKE), Expander, Krakowski BS, mbank, MultiBank, Koncepcja, Bank Spółdzielczy w Płońsku, Beskidzki DM, Elite Finance & Consulting, Secus Asset Management, Templar Wealth Management, Finamo TFI SKOK ; punkty obsługi klienta, mbank, agenci Asekuracji w wybranych placówkach SKOK im. F. Stefczyka, SKOK Śląsk, SKOK Jowisz, SKOK Wesoła, SKOK im. św. Jana z Kęt, SKOK Wspólnota, SKOK przy Elektrowni Kozienice, Krakowska SKOK, SKOK im. Unii Lubelskiej, SKOK Wisła, SKOK Jaworzno, Regionalna SKOK im. św. Brata Alberta, SKOK im. Stanisława Adamskiego, SKOK Silesia-Centrum NOVO ; BPH, BOŚ, BRE Bank, mbank, MultiBank, Volkswagen Bank, Bałtycki BS, BS w Cieszynie, BS w Kolnie, BS w Suchedniowie, DM PKO BP, Beskidzki DM, BM BGŻ, BM BPH, CDM Pekao, DI BRE Banku, DM BOŚ, Fortis Securities, IDM, KBC Securities N.V., Investment Fund Market, Open Finance, Expander, Multiinvest, Goldenegg PIONEER PEKAO TFI ; Bank Pekao, Bank BPH; CDM Pekao, ING Securities; Xelion Doradcy Finansowi ALLIANZ TFI ; Deutsche Bank PBC, mbank, MultiBank, Raiffeisen Bank, Bank Pocztowy, Euro Bank, Volkswagen Bank direct; BM BGŻ, CDM Pekao, DM PKO BP, DM BZ WBK; Xelion DF, Open Finance, Hexus, Secus AM, Elite Finance & Consulting, Doradcy 24, Finamo, Private Finance >AKTYWA FUNDUSZY STABILNEGO WZROSTU, R., W MLN ZŁ