PROCESU PRYWATYZACJI PKP ENERGETYKA S.A.

Transkrypt

1 BIAŁA KSIĘGA PROCESU PRYWATYZACJI PKP ENERGETYKA S.A. WARSZAWA, WRZESIEŃ 2015

2 I. SPIS TREŚCI I. SPIS TREŚCI... 2 II. SKRÓTY I DEFINICJE... 7 III. RYNEK KOLEJOWY W POLSCE...10 A. Infrastruktura...10 B. Kolejowe przewozy pasażerskie...11 C. Kolejowy transport towarowy...14 D. Otoczenie regulacyjne...18 IV. RYNEK ENERGETYCZNY W POLSCE...21 A. Informacje podstawowe...21 B. Segment wytwarzania...23 C. Segment przesyłu...25 D. Segment dystrybucji...26 E. Segment obrotu energią elektryczną...28 F. Otoczenie regulacyjne...30 G. Obecne zagrożenia dla sektora energetycznego w Polsce...35 V. PKP...37 A. Informacje podstawowe...37 B. Ustawa o PKP...37 C. Grupa PKP...40 D. Zadłużenie historyczne PKP...41 VI. PKP ENERGETYKA...43 A. Informacje podstawowe...43 B. Podsumowanie działalności Spółki...43 C. Segment Dystrybucji...45 D. Segment Obrotu...49 E. Segment Usług...50 F. Segment Sprzedaży Paliw...52 G. Wyniki finansowe PKP Energetyka...52 H. Otoczenie regulacyjne PKP Energetyka Obowiązki OSD Obowiązek dokonywania przyłączeń odbiorców letnie plany rozwoju sieci Model wynagradzania OSD Zatwierdzanie taryf dystrybucyjnych Utrzymanie niezawodności sieci

3 7. Sankcje z tyt. naruszeń regulacji przez OSD Sprzedaż energii Obowiązki w zakresie obronności...61 VII. DLACZEGO PRYWATYZACJA JEST KORZYSTNA?...63 VIII. PRYWATYZACJA PKP ENERGETYKA W ŚWIETLE PRZEPISÓW PRAWA ORAZ DOKUMENTÓW STRATEGICZNYCH RZĄDOWYCH I PKP...67 A. Uwarunkowania prawne prywatyzacji...67 B. Plany prywatyzacji PKP Energetyka w dokumentach strategicznych...69 C. Proces sprzedaży PKP Energetyka w trybie IPO w 2011 r D. Zmiana trybu prywatyzacji w 2013 roku uwarunkowania...71 IX. PROCES SPRZEDAŻY PKP ENERGETYKA PROWADZONY W TRYBIE PUBLICZNEGO ZAPROSZENIA DO NEGOCJACJI...75 A. Podstawowe informacje o wybranym trybie sprzedaży...75 B. Faza wstępna Zabezpieczenie kwestii pracowniczych Weryfikacja i zabezpieczenie relacji umownych Pozyskanie pełnomocnictwa MIiR do zbycia akcji PKP Energetyka Wybór doradców Harmonogram procesu Zespół ds. negocjacji...81 C. Faza marketingowa Publikacja zaproszenia do negocjacji i teaser Memorandum informacyjne i list procesowy Oferty wstępne na zakup PKP Energetyka...82 D. Faza due diligence Badanie stanu Spółki przez potencjalnych inwestorów (due diligence) Oferty wiążące na zakup PKP Energetyka...83 E. Faza negocjacji i zamknięcie transakcji Negocjacje równolegle Negocjacje wyłączne i podpisanie umowy przedwstępnej Warunki zawieszające transakcji Zamknięcie transakcji...85 F. Informacja o inwestorze...85 G. Informacja o cenie sprzedaży...86 X. OCENA SKUTKÓW PRYWATYZACJI PKP ENERGETYKA...88 A. Spłata długu PKP...88 B. Możliwości inwestycyjne PKP...88 C. Fundusz Własności Pracowniczej

4 XI. TRANSAKCJA W PRZESTRZENI PUBLICZNEJ OPIS NAJWAŻNIEJSZYCH ZASTRZEŻEŃ

5 Spis Tabel Tabela 1. Wyniki finansowe w latach Tabela 2. Rentowność polskich spółek górniczych marża EBIT[%]...66 Tabela 3. Wycena PKP Energetyka na tle innych spółek energetycznych...87 Tabela 4. Fundusz Własności Pracowniczej...90 Lista Wykresów Wykres 1. Długość linii kolejowych w wybranych państwach europejskich [km]...10 Wykres 2. Inwestycje PKP PLK w latach Wykres 3. Przewozy pasażerów ogółem w Polsce w latach Wykres 4. Przewozy pasażerów koleją w Polsce w latach Wykres 5. Udział przewoźników w rynku przewozów pasażerskich [%]...13 Wykres 6. Liczba przewiezionych pasażerów w państwach europejskich [mln]...14 Wykres 7. Praca przewozowa w państwach europejskich [mld pasażerokilometrów]...14 Wykres 8. Przewozy towarów ogółem w Polsce w latach Wykres 9. Przewozy towarów koleją w Polsce w latach Wykres 10. Struktura przewozów kolejowych według grup towarowych [tys. ton]...16 Wykres 11. Udział przewoźników w rynku przewozów towarowych [%]...17 Wykres 12. Przewozy ładunków koleją w wybranych państwach europejskich [mln ton]...17 Wykres 13. Przewozy ładunków koleją w państwach europejskich [mld tonokilometrów]..18 Wykres 14. Największe przedsiębiorstwa wg mocy zainstalowanej w 2014 r. [GW]...24 Wykres 15. Produkcja energii elektrycznej wg nośników energii w Polsce w 2011 r. [%]..25 Wykres 16. Struktura sprzedaży energii odbiorcom końcowym w 2014 r. [%]...29 Wykres 17. Saldo zadłużenia PKP w latach H2015 [mln PLN]...41 Wykres 18. Płatność odsetek od zadłużenia w latach H2015 [mln PLN]...42 Wykres 19. Średnioroczne zatrudnienie w latach [etaty]...45 Wykres 20. Struktura wolumenowa dystrybuowanej energii w 2014 r. [TWh]...48 Wykres 21. Struktura sprzedaży energii w 2014 r. [%]...50 Wykres 22. Nakłady inwestycyjne [mln PLN]...53 Wykres 23. Stan techniczny sieci dystrybucyjnych i przesyłowych w Europie w 2013 r Wykres 24. Wzrost wydajności pracy [%]...63 Wykres 25. Wzrost wyniku operacyjnego [%]...64 Wykres 26. Notowania indeksu WIG-ENERGIA

6 Lista Rysunków Rysunek 1. Architektura rynku energii elektrycznej...21 Rysunek 2. Uczestnicy rynku energii elektrycznej w Polsce...22 Rysunek 3. Elektrownie w Polsce o mocy zainstalowanej powyżej MW w 2013 r Rysunek 4. Plan rozwoju sieci przesyłowej w Polsce do 2025 roku...26 Rysunek 5. Rynek dystrybucji energii elektrycznej w Polsce w 2014 r Rysunek 6. Mapa sieci dystrybucyjnej PKP Energetyka...46 Rysunek 7. Łańcuch dostaw energii trakcyjnej...47 Rysunek 8. Zasięg programu MUZa I...48 Rysunek 9. Główne segmenty działalności Oddziału Usługi...51 Rysunek 10. Czynności podejmowane w ramach sprzedaży spółki...75 Rysunek 11. Prywatyzacje w grupie PKP w latach

7 II. SKRÓTY I DEFINICJE Bezpieczeństwo energetyczne Caryville Investments Certyfikat energetyczny CVC, CVC Capital Partners Dual fuel EBIT EBITDA Energia czarna GPW Grupa PKP IPO marża EBIT marża EBITDA OSD OSP OZE PKP PKP Energetyka, Spółka Zgodnie z dokumentem Polityka energetyczna Polski do 2030 roku: przez bezpieczeństwo dostaw paliw i energii rozumie się zapewnienie stabilnych dostaw paliw i energii na poziomie gwarantującym zaspokojenie potrzeb krajowych i po akceptowanych przez gospodarkę i społeczeństwo cenach, przy założeniu optymalnego wykorzystania krajowych zasobów surowców energetycznych oraz poprzez dywersyfikację źródeł i kierunków dostaw ropy naftowej, paliw ciekłych i gazowych Caryville Investments sp. z o.o. z siedzibą w Warszawie, która nabyła akcje PKP Energetyka wydawane przez prezesa URE świadectwo określające pochodzenie wyprodukowanej energii CVC Capital Partners Limited sprzedaż energii elektrycznej i gazu w jednym pakiecie zysk operacyjny, czyli zysk spółki przed odliczeniem podatków i odsetek zysk operacyjny przed amortyzacją energia wytwarzana w wyniku spalania węgla kamiennego lub brunatnego Giełda Papierów Wartościowych S.A. z siedzibą w Warszawie PKP S.A. i spółki od niej zależne m.in. PKP Cargo, PKP Intercity, PKP LHS, PKP Informatyka oraz PKP SKM w Trójmieście (z wyłączeniem PKP PLK) ang. Initial Public Offering pierwsza oferta publiczna (EBIT / Przychody) marża zysku operacyjnego (EBITDA / Przychody) marża zysku EBITDA operator systemu dystrybucyjnego przedsiębiorstwo energetyczne zajmujące się dystrybucją paliw gazowych lub energii elektrycznej operator systemu przesyłowego przedsiębiorstwo energetyczne zajmujące się przesyłaniem paliw gazowych lub energii elektrycznej; funkcję OSP na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej pełni PSE Odnawialne Źródła Energii, źródła energii, których zasób odnawia się w krótkim czasie, np. wiatr, promieniowanie słoneczne, opady oraz pływy i fale morskie Polskie Koleje Państwowe S.A. z siedzibą w Warszawie oznacza PKP Energetyka S.A. z siedzibą w Warszawie 7

8 PKP Intercity PKP LHS PKP PLK Podstacja trakcyjna Prawo energetyczne Prezes URE Prezes UTK PSE Rothschild, Doradca Finansowy Rozporządzenie w sprawie trybu zbywania akcji spółek Skarbu Państwa SAIDI SAIFI TPA TWh URE Ustawa o PKP PKP Intercity S.A. z siedzibą w Warszawie PKP Linia Hutnicza Szerokotorowa sp. z o.o., spółka grupy PKP świadcząca towarowe usługi transportowe oraz usługi logistyczne wzdłuż szerokotorowej linii kolejowej LHS PKP Polskie Linie Kolejowe S.A., zarządca państwowej sieci linii kolejowych w Polsce stacja elektroenergetyczna, zasilana z krajowego systemu elektroenergetycznego, której podstawowym zadaniem jest zasilanie kolejowej sieci trakcyjnej na określonym odcinku oznacza ustawę z dnia 10 kwietnia 1997 r., Prawo Energetyczne (Dz. U. z 2012 r., poz. 1059) Prezes Urzędu Regulacji Energetyki Prezes Urzędu Transportu Kolejowego Polskie Sieci Energetyczne S.A., spółka Skarbu Państwa pełniąca rolę operatora systemu przesyłowego na terenie całego kraju Rothschild Polska sp. z o.o. Rozporządzenie w sprawie szczegółowego trybu zbywania akcji spółek Skarbu Państwa z dnia 30 maja 2011r. (Dz.U nr 114 poz. 664.) ang. System Average Interruption Duration Index wskaźnik przeciętnego systemowego czasu trwania przerwy długiej i bardzo długiej, wyrażony w minutach na odbiorcę na rok, stanowiący sumę iloczynów czasu jej trwania i liczby odbiorców narażonych na skutki tej przerwy w ciągu roku podzieloną przez liczbę obsługiwanych odbiorców ang. System Average Interruption Frequency Index wskaźnik przeciętnej systemowej częstości przerw długich i bardzo długich, stanowiący liczbę odbiorców narażonych na skutki wszystkich przerw tego rodzaju w ciągu roku, podzieloną przez łączną liczbę obsługiwanych odbiorców ang. Third Party Access udostępnienie przez właściciela, bądź operatora infrastruktury sieciowej osobom trzecim w celu dostarczenia towarów/usług klientom (dotyczy m.in. przesyłu i dystrybucji energii elektrycznej, gazu ziemnego i usług telekomunikacyjnych) terawatogodzina, jednostka zużycia energii równa GWh Urząd Regulacji Energetyki, centralny organ administracji rządowej regulujący polski rynek energii oznacza ustawę z dnia 8 września 2000 r. o komercjalizacji, restrukturyzacji i prywatyzacji przedsiębiorstwa państwowego Polskie Koleje Państwowe (Dz.U. z 2014 r., poz. 1160) 8

9 Ustawa o Prywatyzacji UTK WACC oznacza Ustawę z dnia 30 sierpnia 1996 r. o komercjalizacji i prywatyzacji Urząd Transportu Kolejowego, organ centralnej administracji państwowej podległy Ministerstwu Infrastruktury i Rozwoju, regulujący polski rynek transportu kolejowego ang. weighted average cost of capital średni ważony koszt kapitału, wskaźnik finansowy informujący o przeciętnym koszcie kapitału zaangażowanego w finansowanie inwestycji przez przedsiębiorstwo Weil, Doradca Prawny oznacza Weil, Gotshal & Manges Paweł Rymarz sp. k. WIG ENERGIA WRA Zespół ZWRA subindeks giełdowy, którego wartość obliczana jest na podstawie wyceny akcji spółek sektora energetycznego notowanych na GPW wartość regulacyjna aktywów wartość majątku dystrybucyjnego OSD uznawana przez Prezesa URE w procesie kalkulacji taryfy zespół do spraw negocjacji w procesie prywatyzacji PKP Energetyka zwrot z Wartości Regulacyjnej Aktywów 9

10 Niemcy Francja Polska Włochy Wielka Brytania Hiszpania Szwecja Rumunia Turcja Czechy Węgry Finlandia Austria Szwajcaria Bułgaria Norwegia Słowacja Holandia Chorwacja Portugalia Irlandia Łotwa Litwa Słowenia Estonia III. RYNEK KOLEJOWY W POLSCE Rynek kolejowy w Polsce dzieli się na trzy kluczowe obszary: infrastruktura, kolejowe przewozy pasażerskie, kolejowe przewozy towarowe. Największym zarządcą infrastruktury kolejowej w Polsce jest PKP PLK. Spółka ta realizuje obecnie rekordowy program inwestycyjny w celu kompleksowej modernizacji linii kolejowych. Prowadzone prace inwestycyjne umożliwią wzmocnienie pozycji konkurencyjnej kolejowego transportu w ciągu kilku najbliższych lat. Efekt poprawy stanu infrastruktury na najważniejszych liniach zaobserwować można już w 2015 roku, m.in. wzrost liczby pasażerów PKP Intercity o ok. 30%. Stabilizacja stanu i jakości infrastruktury kolejowej będzie miała również pozytywny wpływ na rynek przewozów towarów. Bezpośrednim beneficjentem poprawy stanu technicznego infrastruktury będzie PKP Cargo. A. Infrastruktura W Polsce w 2013 roku było km linii kolejowych, z czego km przypadało na linie zelektryfikowane, a km na linie niezelektryfikowane. PKP PLK zarządza ponad 96% użytkowanych linii kolejowych. Oprócz PKP PLK w Polsce funkcjonuje 9 znacznie mniejszych zarządców infrastruktury posiadających autoryzację bezpieczeństwa. Polska zajmuje 3 miejsce w UE pod względem długości linii kolejowych. Wykres 1. Długość linii kolejowych w wybranych państwach europejskich [km] Źródło: Eurostat 10

11 Na przestrzeni ostatnich lat znacząco wzrosły wydatki inwestycyjne PKP PLK z niecałych 2,5 mld PLN w 2007 roku do ponad 7,5 mld PLN w 2014 roku. Nakłady inwestycyjne zaplanowane na 2015 rok przekraczają 8,5 mld PLN, co oznacza wzrost o około 249% w porównaniu do 2007 r. PKP PLK planuje w latach wydać 67 mld PLN na modernizację infrastruktury kolejowej. Wykres 2. Inwestycje PKP PLK w latach (plan) Nakłady PKP PLK na infrastrukturę (mln PLN) Zmodernizowane tory (km) Źródło: PKP PLK B. Kolejowe przewozy pasażerskie Na przestrzeni lat liczba pasażerów korzystających z transportu zbiorowego w Polsce spadła o 42,6% z poziomu mln do 710 mln. W tym samym czasie praca przewozowa zmniejszyła się z 59,9 mld pasażerokilometrów do 51,6 mld pasażerokilometrów, co odpowiada spadkowi o 13,9%. Niższa dynamika spadku pracy przewozowej wynika z wydłużenia średniej odległości przejazdu pasażera, która w 2014 roku wyniosła 72,7 km wobec 48,5 km w 2001 roku. Spadek liczby pasażerów korzystających z transportu publicznego ma bezpośredni związek ze wzrostem liczby samochodów osobowych. W 2001 r. liczba zarejestrowanych samochodów osobowych wynosiła 10,5 mln, zaś w 2013 r. 19,4 mln (wzrost o 85%). h europejskich [km] 11

12 kolejowych w wybranych państwach europejskich [km] Wykres 3. Przewozy pasażerów ogółem w Polsce w latach Średnia odległość przewozu (oś prawa) Praca przewozowa w mld pkm (oś prawa) Liczba pasażerów w mln (oś lewa) Źródło: GUS W 2014 roku z kolei skorzystało 268,3 mln pasażerów, a wykonana praca przewozowa wyniosła ponad 16 mld pasażerokilometrów. Średnia odległość przewozu wyniosła 59,7km. W porównaniu z 2001 rokiem oznacza to spadek o 19,2% w liczbie przewiezionych pasażerów oraz 28,5% spadek w wykonanej pracy przewozowej. Bardziej dynamiczny spadek pracy przewozowej spowodowany jest spadkiem średniej odległości przejazdu, która zmniejszyła się o 11,5%. Wykres 4. Przewozy pasażerów koleją w Polsce w latach Średnia odległość przewozu w km (oś lewa) Praca przewozowa w mld pkm (oś prawa) Liczba pasażerów w mln (oś lewa) Źródło: UTK 12

13 W Polsce funkcjonuje 38 przewoźników kolejowych dysponujących licencją na przewóz osób. Pod względem liczby przewiezionych pasażerów w pierwszych siedmiu miesiącach 2015 roku największy udział w rynku miały Przewozy Regionalne (27,5%). Drugie miejsce zajmowały Koleje Mazowieckie z udziałem na poziomie 22,4%. Kolejne pozycje zajęły PKP SKM (13,9%), PKP Intercity (10,5%) oraz SKM Warszawa (9,8%). Mierząc udziały w rynku wykonaną pracą przewozową prawie połowa rynku (42,6%) przypadała na PKP Intercity. Kolejne miejsca zajęły Przewozy Regionalne (26,4%), Koleje Mazowieckie (12,9%) oraz PKP SKM (5,6%). Wykres 5. Udział przewoźników w rynku przewozów pasażerskich [%] Koleje Wielkopolskie 2% SKM Warszawa 2% Koleje Śląskie 4% PKP SKM 6% Według wykonanej pracy przewozowej Inni 4% Koleje Mazowieckie 13% PKP Intercity 43% Przewozy Regionalne 26% Według przewiezionej liczby pasażerów WKD 3% Koleje Śląskie 6% SKM Warszawa 10% PKP Intercity 10% Koleje Wielkopolskie 3% Inni 5% PKP SKM 14% Przewozy Regionalne 27% Koleje Mazowieckie 22% Źródło: UTK Polska pod względem liczby przewożonych koleją pasażerów zajmuje siódme miejsce w państwach Unii Europejskiej, a pod względem pracy przewozowej szóste. 13

14 Francja Niemcy Wielka Brytania Włochy Hiszpania Szwajcaria Polska Szwecja Austria Czechy Dania Rumunia Turcja Finlandia Portugalia Norwegia Słowacja Bułgaria Irlandia Grecja Chorwacja Łotwa Słowenia Estonia Litwa Niemcy Wielka Brytania Francja Włochy Szwajcaria Hiszpania Austria Polska Szwecja Dania Czechy Portugalia Turcja Norwegia Finlandia Rumunia Słowacja Irlandia Bułgaria Chorwacja Luksemburg Łotwa Słowenia Grecja Wykres 6. Liczba przewiezionych pasażerów w państwach europejskich [mln] Źródło: Eurostat Wykres 7. Praca przewozowa w państwach europejskich [mld pasażerokilometrów] Źródło: Eurostat C. Kolejowy transport towarowy Na przestrzeni lat masa przewiezionych ładunków ogółem w Polsce wzrosła o 50,4% z poziomu mln ton do mln ton. W tym samym czasie praca przewozowa wzrosła o 127,7% z poziomu 147 mld tkm do 336 mld tkm. Średnia odległość przewozu wzrosła o 51,5%, z 120,9 km do 183,2 km. 14

15 Wykres 8. Przewozy towarów ogółem w Polsce w latach Średnia odległośc przewozu w km (oś prawa) Praca przewozowa w mld tkm (oś prawa) Masa w mln ton (oś lewa) Źródło: GUS W 2014 roku koleją przewieziono 227,8 mln ton ładunków, a wykonana praca przewozowa wyniosła ponad 50 mld tonokilometrów. Udział kolei w transporcie ogółem wyniósł w 2014 r. ok. 12,4% wg masy ładunków i ok. 11,9% wg pracy przewozowej. Średnia odległość przewozu kształtowała się na poziomie 220 km. W porównaniu z rokiem 2001 oznacza to wzrost o 36,5% w przewiezionej masie oraz o 4,5% w wykonanej pracy przewozowej. Średnia odległość przewozu w tym czasie spadła o 23,5%. Wykres 9. Przewozy towarów koleją w Polsce w latach Średnia odległośc przewozu w km (oś lewa) Praca przewozowa w mld tkm (oś prawa) Masa w mln ton (oś lewa) Źródło: UTK 15

16 Dominującym rodzajem towarów przewożonych koleją w Polsce są surowce, odpowiadające za ok. 80% przewożonej masy. Wykres 10. Struktura przewozów kolejowych według grup towarowych [tys. ton] Węgiel kamienny i brunatny, ropa naftowa i gaz ziemny 93,4 Rudy metali i pozostałe produkty górnictwa i kopalnictwa 63,8 Koks, brykiety i produkty rafinacji ropy naftowej Chemia, włókna sztuczne, wyroby z gumy i tworzyw sztucznych, paliwo jądrowe Metale, wyroby metalowe gotowe (z wyłączeniem maszyn i urządzeń) Produkty rolnictwa, łowiectwa, leśnictwa, rybactwa i rybołówstwa Surowce wtórne, odpady komunalne Wyroby z pozostałych surowców niemetalicznych 9,8 8,9 4,3 3,4 3,2 24,7 Produkty spożywcze, napoje i wyroby tytoniowe Drewno, wyroby z drewna i korka, słomy, papieru, wyroby poligraficzne oraz nagrania dźwiękowe Pozostałe 2,2 1,9 12,2 Źródło: UTK W Polsce funkcjonuje 64 przewoźników kolejowych posiadających aktywną licencję na przewóz towarów. Pod kątem przewiezionej masy w pierwszych siedmiu miesiącach 2015 roku największy udział w rynku miało PKP Cargo (47,6%). Drugie miejsce zajmował DB Schenker Rail Polska (17,6%). Dalsze pozycje zajęły Lotos Kolej (5,6%), PKP LHS (4,2%), PUK Kolprem (2,3%). Przewoźnicy z udziałem w rynku poniżej 2% przewieźli łącznie 22,7% ładunków. Mierząc udziały w rynku wykonaną pracą przewozową ponad połowa rynku (56,1%) przypadła PKP Cargo. Kolejne miejsca zajęły Lotos Kolej (9,7%), PKP LHS (6,3%), DB Schenker Rail Polska (5,3%), CTL Logistics (5,2%), Freightliner PL (2,6%) oraz Orlen Kol- Trans (2,4%). Pozostali przewoźnicy z udziałem poniżej 2% odpowiadali za 12,3% wykonanej pracy przewozowej. 16

17 Wykres 11. Udział przewoźników w rynku przewozów towarowych [%] PUK Kolprem 2,3% PKP LHS 4,2% Według przewiezionej masy Pozostali 22,7% PKP Cargo 47,6% Freightliner PL 2,6% CTL Logistics 5,2% DB Schenker Rail Polska 5,3% Według wykonanej pracy przewozowej Orlen Kol- Trans 2,4% Pozostali 12,3% PKP Cargo 56,1% Lotos Kolej 5,6% DB Schenker Rail Polska 17,6% PKP LHS 6,3% Lotos Kolej 9,7% Źródło: UTK Polska pod względem przewiezionej koleją masy ładunków oraz wykonanej pracy przewozowej zajmuje drugie miejsce w Unii Europejskiej. Średnia dla najważniejszych rynków kontynentu wynosi 118 mln ton ładunków oraz 29 mld tonokilometrów. Wartości te dla Polski są odpowiednio o 94% oraz 68% wyższe. Wykres 12. Przewozy ładunków koleją w wybranych państwach europejskich [mln ton] * Norwegia, Szwecja, Dania Źródło: Eurostat 17

18 Wykres 13. Przewozy ładunków koleją w państwach europejskich [mld tonokilometrów] Źródło: Eurostat Realizowany program inwestycyjny PKP PLK wzmocni rolę transportu kolejowego, zarówno pasażerskiego, jak i towarowego D. Otoczenie regulacyjne Rynek kolejowy w Polsce regulowany jest na mocy Ustawy o transporcie kolejowym z dnia 28 marca 2003 r. Przepisy ustawy określają m.in. zasady zarządzania, utrzymania i korzystania z infrastruktury kolejowej, prowadzenia ruchu kolejowego i wykonywania przewozów, warunki techniczne eksploatacji pojazdów kolejowych. Dodatkowo w Polsce obowiązuje 7 rozporządzeń w zakresie prawa kolejowego. Podmiotem mającym bezpośredni wpływ na funkcjonowanie transportu kolejowego jest Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju. Za nadzór nad rynkiem odpowiada Urząd Transportu Kolejowego, utworzony 1 czerwca 2003 r. w drodze przekształcenia Głównego Inspektoratu Kolejnictwa. Prezes Urzędu Transportu Kolejowego jest organem regulacyjnym, właściwym m.in. w sprawach regulacji rynku i licencjonowania transportu kolejowego, nadzoru technicznego nad infrastrukturą i pojazdami kolejowymi, bezpieczeństwa ruchu kolejowego UTK zatwierdza i koordynuje opłaty za przyznane trasy pociągów oraz nadzoruje, aby przyznawanie tych tras poszczególnym przewoźnikom odbywało się w sposób niedyskryminacyjny, ponadto prowadzi nadzór nad rozwiązaniami technicznymi, które mają wpływ na bezpieczeństwo ruchu kolejowego i bezpieczeństwo systemu kolei. UTK posiada na terenie kraju 7 oddziałów terenowych. 18

19 Prezes UTK wykonuje również zadania w zakresie monitorowania rozwoju rynku kolejowego, podnoszenia standardów bezpieczeństwa w transporcie kolejowym oraz współpracy z europejskimi instytucjami odpowiedzialnymi za funkcjonowanie i rozwój wspólnego rynku usług kolejowych. Strategia rozwoju transportu kolejowego w Polsce jest oparta na trzech strategicznych dokumentach określających kierunki rozwoju w obszarze zarówno infrastruktury, jak i przewozów pasażerskich oraz towarowych. Tymi dokumentami są: Strategia rozwoju transportu do 2020 roku (z perspektywą do 2030 roku) autorem dokumentu jest Ministerstwo Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej. Strategiczne cele dla transportu kolejowego zostały podsumowane poniżej: modernizacja i rewitalizacja istniejącej sieci linii kolejowych rewitalizacja i rozbudowa linii kolejowych w obszarach funkcjonalnych miast oraz większa integracja transportu szynowego i kołowego rozwój terminali do obsługi transportu intermodalnego budowa systemu kolei dużych prędkości z ewentualną rozbudową o tzw. Y modernizacja infrastruktury dworców i przystanków kolejowych wymiana przestarzałych lokomotyw i wagonów na nowoczesny tabor kolejowy, odpowiadający specyfice poszczególnych segmentów rynku Master Plan dla transportu kolejowego w Polsce do 2030 roku autorem powyższego dokumentu jest Ministerstwo Infrastruktury. W dokumencie wyznaczono poniższe cele: zapewnienie stabilnego finansowania infrastruktury kolejowej poprawa dostępności transportowej w przewozach pasażerów, jak i ładunków wzrost możliwości przewozów koleją na obszarach aglomeracji miejskich, w tym integracja różnych gałęzi transportu, zmniejszenie zatłoczenia sieci dróg w aglomeracjach uzyskanie warunków do wzrostu przewozu ładunków, ze szczególnym uwzględnieniem transportu intermodalnego, transportu ładunków dla budownictwa, transportu ładunków Europa Azja poprawa bezpieczeństwa 19

20 Polityka Transportowa Państwa na lata autorem tego dokumentu również jest Ministerstwo Infrastruktury. Główne cele wymienione w dokumencie to: modernizacja i rozwój infrastruktury kolejowej zapewnienie jednakowych warunków wykonywania usług dla wszystkich podmiotów działających na rynku kolejowym usprawnienie komunikacji pomiędzy głównymi miastami Polski liberalizacja rynku przewozów pasażerskich 20

21 IV. RYNEK ENERGETYCZNY W POLSCE A. Informacje podstawowe Polski rynek energetyczny stanowi część szerszego unijnego rynku energetycznego. Procesy zachodzące na rynku energii podlegają działaniom nie tylko regulatorów krajowych, ale również szerszemu procesowi kształtowania rynku unijnego. Rynek ten można podzielić na wiele sposobów. Na potrzeby Białej Księgi przyjęto podział zadaniowy rynku. Zgodnie z podstawowym łańcuchem dostaw wyróżnić można następujące jego segmenty: Segment wytwarzania Segment przesyłu Segment dystrybucji Segment obrotu energią elektryczną Architektura rynku energetycznego została podsumowana na rysunku poniżej. Rysunek 1. Architektura rynku energii elektrycznej Źródło: Opracowanie własne na podstawie raportu: Final Report on the August 14, 2003 Blackout in the United States and Canada Rysunek na kolejnej stronie przedstawia uczestników polskiego rynku energii, w poszczególnych jego segmentach. 21

22 Rysunek 2. Uczestnicy rynku energii elektrycznej w Polsce Źródło: URE Prognozy dotyczące rynku energetycznego wraz z programem działań wykonawczych na przyszłe okresy zostały zaprezentowane w dokumencie dotyczącym polityki energetycznej państwa, przyjętym w 2010 r. przez Radę Ministrów, pt. Polityka Energetyczna Polski do 2030 roku. Określono w nim cele, zasady i priorytety w polityce energetycznej kraju oraz wskazano długoterminowe kierunki działań do 2030 roku, a także przedstawiono prognozy zapotrzebowania na paliwa i energię do 2030 roku. Aktualnie prowadzone są prace nad dokumentem Polityka Energetyczna Polski do 2050 roku. Cel główny Polityki Energetycznej Polski do 2050 roku to stworzenie warunków dla stałego i zrównoważonego rozwoju sektora energetycznego, przyczyniającego się do rozwoju gospodarki narodowej, zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego państwa oraz zaspokojenia potrzeb energetycznych przedsiębiorstw i gospodarstw domowych. Polski rynek energii elektrycznej zdominowany jest przez cztery grupy energetyczne (obecne w sektorze wytwarzania, dystrybucji oraz obrotu hurtowego i sprzedaży), których dominującym akcjonariuszem jest Skarb Państwa. 22

23 Polska Grupa Energetyczna PGE Polska Grupa Energetyczna operuje na najdłuższej spośród OSD sieci dystrybucyjnej o łącznej długości ponad 280 tys. km i działa na najrozleglejszym obszarze Polski. PGE jest największym pod względem wolumenu sprzedawcą (ponad 31% udziału w rynku) oraz producentem (prawie 38% udziału w rynku) energii elektrycznej w Polsce. W 2014 roku wytworzona energia wyniosła 55 TWh, z czego ponad połowa pochodziła z węgla kamiennego. Spółka działa również w segmencie wydobywczym - w zeszłym roku kopalnie PGE dostarczyły do elektrowni blisko 50 mln ton węgla brunatnego. Grupa TAURON Grupa TAURON jest największym dystrybutorem energii elektrycznej w kraju. Sieci dystrybucyjne spółek należących do Grupy TAURON obejmują 18,3% powierzchni kraju. Spółki skupione w Grupie TAURON sprzedają około 38,6 TWh energii elektrycznej do ponad 5,4 mln odbiorców końcowych. Grupa TAURON jest drugim co do wielkości producentem energii elektrycznej w Polsce o mocy zainstalowanej około 5,2 GW. Ponadto holding kontroluje 20% polskich zasobów węgla kamiennego. Energa Energa jest trzecim co do wielkości OSD w Polsce. Zasila w energię elektryczną ponad 2,9 mln klientów indywidualnych i biznesowych. W zasięgu sieci dystrybucyjnej spółki znajduje się ok. 24% powierzchni kraju. Spółka zajmuje również trzecie miejsce w rynku sprzedaży energii z udziałem na poziomie 12,8%. Całkowita zainstalowana moc w elektrowniach grupy wynosi 1,36 GW, z czego aż 41% stanowią OZE. Grupa Kapitałowa Enea Sieć dystrybucyjna Enea Operator obejmuje ponad 20% powierzchni kraju (północnozachodnia część kraju), na której dystrybuowane jest około 17,5 TWh energii rocznie, co czyni spółkę czwartym OSD pod względem wolumenu dostarczanej energii. Całkowita moc zainstalowana w elektrowniach Grupy wynosi 3,3 GW, zaś spółka zarządza największą krajową elektrownią opalaną węglem kamiennym. B. Segment wytwarzania W Polsce funkcjonuje obecnie 19 elektrowni systemowych, w których energia elektryczna wytwarzana jest przy użyciu węgla kamiennego lub brunatnego. W elektrowniach tych produkowanej jest około 75% całości zużywanej energii elektrycznej. Pozostała część energii wytwarzana jest w ramach lokalnych elektrociepłowni, elektrowni przemysłowych (zlokalizowanych w obrębie dużych zakładów przemysłowych) oraz OZE. 23

24 Rysunek 3. Elektrownie w Polsce o mocy zainstalowanej powyżej MW w 2013 r. Źródło: Opracowanie własne Moc zainstalowana w Polsce w 2014 r. wynosiła 38,1 GW. Największą mocą zainstalowaną na polskim rynku energii elektrycznej dysponuje Grupa PGE (12,6 GW). Kolejnymi co do wielkości podmiotami w zakresie wielkości mocy zainstalowanej są: Grupa Tauron, EDF Sp. z o.o. oraz Grupa Enea. Struktura mocy zainstalowanej siedmiu największych podmiotów (75% udziału w mocy zainstalowanej) została przedstawiona na poniższym wykresie. Wykres 14. Największe przedsiębiorstwa wg mocy zainstalowanej w 2014 r. [GW] ,6 5,2 3,5 3,3 2,5 1,7 1,4 PGE S.A. Tauron S.A. EDF sp. z o.o. Enea S.A. ZE PAK S.A. GDF S.A. Energa S.A. Źródło: Opracowanie własne 24

25 Od 2000 roku zauważalna jest stopniowa zmiana struktury produkcji energii elektrycznej. Obserwowany jest rosnący udział odnawialnych źródeł energii w segmencie wytwarzania energii elektrycznej w 2011 roku wynosił on ok. 8%. Dominującym paliwem w polskiej energetyce pozostaje wciąż węgiel kamienny (53,4%), natomiast drugim najważniejszym paliwem jest węgiel brunatny (32,1%). Rosnące znaczenie OZE związane jest z polityka klimatyczną UE, która wymusza na krajach członkowskich określony udział energii elektrycznej wytworzonej w OZE w zużyciu energii elektrycznej. Dla Polski udział OZE w strukturze zużytej energii musi wynieść 15% do roku 2020 r. Zgodnie z rządowymi planami udział ten ma wynieść 20% do 2021 r. Wykres 15. Produkcja energii elektrycznej wg nośników energii w Polsce w 2011 r. [%] 3,6% 2,9% 8,0% 32,1% 53,4% Węgiel kamienny Węgiel brunatny OZE Gaz ziemny Pozostałe Źródło: Rocznik ARE Statystyka elektroenergetyki polskiej 2012 C. Segment przesyłu Wyłączne prawo do prowadzenia działalności przesyłowej w Polsce ma PSE, której 100% akcjonariuszem jest Skarb Państwa. PSE realizuje zadania operatora systemu przesyłowego (OSP) w oparciu o posiadaną sieć przesyłową najwyższych napięć, której długość wynosi km. Rysunek 4 przedstawia plan rozwoju sieci przesyłowej do 2025 r. 25

26 Rysunek 4. Plan rozwoju sieci przesyłowej w Polsce do 2025 roku Źródło: PSE Przesył energii elektrycznej podlega w Polsce pełnej regulacji, co powoduje, że poziom przychodów (stawek za przesył energii elektrycznej) PSE S.A. podlega akceptacji Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki. Wysokość nakładów inwestycyjnych, jakie będą realizowane przez PSE jest uzgadniana z Prezesem URE i uwzględniana w kalkulacji przychodu regulowanego PSE. Zgodnie z obecnym systemem regulacji zwrot z inwestycji jest równy określanej przez URE stawce WACC, wykorzystywanej do kalkulacji zwrotu z Wartości Regulacyjnej Aktywów. D. Segment dystrybucji Polski rynek dystrybucji jest integralną częścią rynku europejskiego. Wspólnotowy rynek dystrybucji energii elektrycznej obejmuje ponad OSD oraz 260 milionów użytkowników ze średnim rocznym poborem energii na poziomie ok TWh. Rynki poszczególnych państw europejskich różnią się pod względem zarówno liczby OSD, jak i ich wielkości. Litwa, Irlandia czy też Słowenia posiadają wyłącznie jednego OSD odpowiedzialnego za dystrybucję energii na terenie całego kraju. Państwa takie jak Włochy, Francja i Portugalia charakteryzują się występowaniem jednego dominującego OSD (dystrybucja ok. 80% energii) oraz kilku 26

27 mniejszych operujących na rynkach lokalnych. Polska, Hiszpania, Niemcy, Czechy, Słowacja i Węgry posiadają od 3 do 6 OSD odpowiedzialnych za obsługę większości obiorców oraz grupę mniejszych, lokalnych dystrybutorów. Należy również podkreślić, że istotnie zróżnicowana jest kwestia własności przedsiębiorstw energetycznych. Występuje kilka modeli całkowicie prywatny (np. Wielka Brytania, Hiszpania), mieszany z dominującym udziałem własności prywatnej (np. Niemcy), mieszany z przewagą własności państwowej (np. Polska) oraz państwowy (np. Francja). Rynek dystrybucji energii elektrycznej w Polsce jest zdominowany przez cztery pionowo zintegrowane koncerny energetyczne, kontrolowane przez Skarb Państwa (PGE, ENERGA, ENEA, TAURON). Udział tych podmiotów w rynku wynosi ok. 90%. Całkowita długość sieci dystrybucyjnej w Polsce wynosi 883 tys. km. Rysunek 5. Rynek dystrybucji energii elektrycznej w Polsce w 2014 r. Wolumen dystrybucji TWh TWh 20,4 20,9 Udział w w rynku % 15,9% 16,4% Długość sieci sieci tyś. tyś. km km 194 Liczba odbiorców mln 2,90 Wolumen dystrybucji TWh 20,4 17,6 Udział w rynku % 15,9% 13,8% Długość sieci sieci tyś. tyś. km km Liczba odbiorców mln 2,90 2,44 Wolumen dystrybucji TWh 7,2 Udział w w rynku % 5,6% 5,7% Długość sieci tyś. km km 14 Liczba odbiorców mln 0,95 Wolumen dystrybucji TWh 47,9 45,6 Udział w rynku % 37,3% 35,9% Długość sieci tyś. km km 258 Liczba odbiorców mln 5,33 Wolumen dystrybucji TWh 31,8 32,5 Udział w w rynku % 24,8% 25,6% Długość sieci tyś. tyś. km km 280 Liczba odbiorców mln mln 5,19 Wolumen dystrybucji TWh 3,4 3,3 Udział w w rynku % 2,7% 2,6% Długość sieci sieci tyś. tyś. km km 20 Liczba odbiorców mln mln 0,04 Źródło: Opracowanie własne na podstawie informacji spółek Operatorzy z największych grup energetycznych w Polsce działają na poszczególnych obszarach kraju wyznaczonych w wyniku transformacji sektora energetycznego na przestrzeni dwóch ostatnich dekad. Największym dystrybutorem energii elektrycznej w Polsce był w 2014 roku Tauron Dystrybucja, przedsiębiorstwo działające na silnie uprzemysłowionym obszarze Górnego i Dolnego Śląska. Spółka ta legitymuje się największym wolumenem dystrybucji (45,6 TWh), co pozwoliło na zdobycie ok. 36% udziałów w rynku. Marża EBITDA działalności dystrybucyjnej Tauron wyniosła 35,5%. Drugim graczem na rynku jest PGE Dystrybucja, która 27

28 działa na najrozleglejszym obszarze Polski. PGE Dystrybucja była najbardziej rentowna spośród wszystkich OSD (marża EBITDA poziomie 40%). Energa Operator posiadała udział w rynku znacznie niższy od dwóch poprzednich OSD, który wyniósł ok. 16,4%, oraz osiągnęła marżę EBITDA na poziomie 38,4%. Czwartym i najmniejszym zarówno pod względem wyniku EBITDA, jak i wolumenu OSD jest Enea Operator. Spółka działająca w północno-zachodniej Polsce posiada ok. 13,8% udziałów w rynku i osiągnęła rentowność EBITDA w wysokości 38,8%. Dodatkowo na obszarze Warszawy funkcjonuje RWE Stoen Operator, który dostarcza prąd do ponad 964 tys. klientów (5,7% udziału rynkowego). Marża EBITDA w 2013 r. RWE Stoen Operator wyniosła 37,8%. Zaprezentowana powyżej, wysoka rentowność dużych OSD wynika z poziomu Wartości Regulacyjnej Aktywów, który uznawany jest przez URE w kalkulacjach taryfy dystrybucyjnej (element zwrotu z WRA). Operatorzy ze względu na prowadzone przekształcenia własnościowe lub publiczne oferty akcji urealnili w okresie wartość swojego majątku dystrybucyjnego, co wpłynęło na znaczące przeszacowanie wartości regulacyjnej aktywów. Atrakcyjny model wynagradzania OSD, kalkulowany przez URE, zachęca operatorów do inwestycji. Wszystkie grupy energetyczne przewidują znaczące nakłady inwestycyjne w segmencie dystrybucji. Zgodnie z zatwierdzonymi strategiami oraz planami rozwoju, największe nakłady inwestycyjne w obszarze dystrybucji w latach zostały zaplanowane przez PGE Dystrybucja i wyniosą 13,6 mld PLN. W tym samym okresie, Energa Operator zainwestuje 8,3 mld PLN, Tauron Dystrybucja ok. 7,9 mld PLN, a Enea Operator ok. 4,0 mld PLN E. Segment obrotu energią elektryczną Segment ten obejmuje sprzedaż energii elektrycznej przez przedsiębiorstwa zajmujące się obrotem energią elektryczną do odbiorców końcowych. Rynek sprzedaży energii elektrycznej jest w Polsce rynkiem zliberalizowanym, na którym obowiązuje zasada TPA, dzięki której odbiorcy końcowi mogą indywidualnie i swobodnie wybierać sprzedawcę energii, który zaoferuje najkorzystniejsze warunki sprzedaży. Mimo wprowadzenia zasady TPA, w dalszym ciągu rynek jest zdominowany przez cztery duże, zintegrowane pionowo, grupy energetyczne. Łączny udział rynkowy PGE, Tauron, Energa oraz Enea wyniósł 87% w 2014 roku. Pozostała część rynku jest mocno rozdrobniona. Struktura rynku została przedstawiona na kolejnej stronie. 28

29 Wykres 16. Struktura sprzedaży energii odbiorcom końcowym w 2014 r. [%] 13% 13% 31% PGE Tauron Energa 13% Enea 30% Pozostali Źródło: URE W Polsce od momentu uzyskania przez wszystkich odbiorców prawa do zmiany sprzedawcy tj. od 1 lipca 2007 r., stosunkowo niewielu odbiorców (ok. 2,5%) skorzystało z tej możliwości. Zasadę TPA wykorzystują przede wszystkim odbiorcy przemysłowi, którzy z uwagi na generowane wolumeny są atrakcyjnym klientem dla spółek obrotu. Świadomość klientów indywidualnych w zakresie funkcjonowania rynku energii i możliwości obniżenia opłat za prąd jest w dalszym ciągu niska, co znajduje odzwierciedlenie w niewielkim odsetku klientów korzystających z zasady TPA. Mimo to, segment TPA jest rosnącym rynkiem. Zgodnie ze Sprawozdaniem z działalności Prezesa URE w 2014 r, na koniec 2014 r. odnotowano 94,5% wzrost liczby odbiorców TPA w porównaniu do 2013 r., przy czym w przypadku odbiorców przemysłowych wzrost ten wyniósł 61,9%, a w przypadku gospodarstw domowych 117,0%. Rynek spółek sprzedających energię jest bardzo szeroki i w zależności od regionu kraju, od 99 do 107 sprzedawców energii ma podpisaną umowę z danym OSD umożliwiającą sprzedaż energii zgodnie z zasadą TPA. Handel energią elektryczną odbywa się w trzech obszarach: na rynku kontraktowym, giełdowym i bilansującym. Obrót energią rozumiany jest jako sprzedaż energii przez wytwórców podmiotom zajmującym się sprzedażą energii lub dalsza odsprzedażą zakupionej energii elektrycznej (stroną transakcji nie są odbiorcy końcowi). Rynek kontraktowy Rynek kontraktowy (bilateralny, over the counter) dotyczy kontraktów dwustronnych zawieranych pomiędzy wytwórcą energii elektrycznej, a firmami zajmującymi się handlem energią elektryczną lub końcowym odbiorcą. W roku 2011 transakcje te stanowiły około 15% całości zużytej w Polsce energii elektrycznej. 29

30 Rynek giełdowy Rynek giełdowy to zorganizowana część rynku energii elektrycznej funkcjonująca w obrębie Towarowej Giełdy Energii S.A (TGE S.A). Obowiązek obliga giełdowego nałożony na producentów energii elektrycznej w 2010 r. doprowadził do reorganizacji modelu obrotu energią elektryczną i przeniesienia obrotu na rynek regulowany, którym jest TGE. Dzięki temu TGE stała się największym segmentem hurtowego obrotu energią elektryczną. Według danych URE sprzedaż energii elektrycznej za pośrednictwem rynku giełdowego w 2013 r. stanowiła 75% całego obrotu energią elektryczną. Rynek bilansujący Na rynku bilansującym ma miejsce techniczne zbilansowanie produkcji i bieżącego zapotrzebowania na energię, przy uwzględnieniu transakcji zawartych na pozostałych segmentach obrotu energią elektryczną. Obrót energią elektryczną na tym rynku sprowadza się do zakupu niedoborów ilości energii od wytwórców lub do odsprzedaży zakupionych nadwyżek. Istnienie tego rynku jest konieczne, gdyż niemożliwe jest dokładne zaprognozowanie bieżącego zapotrzebowania na energię elektryczną. F. Otoczenie regulacyjne Podmioty działające w sektorze energetycznym podlegają szczegółowej regulacji prawnej zarówno na poziomie prawa krajowego, jak i regulacji wspólnotowych. Nadrzędny charakter mają przepisy prawa europejskiego, określające główne zasady funkcjonowania rynku energii elektrycznej w Państwach Członkowskich (główne przepisy zawarte w Dyrektywie 2009/72/WE i rozporządzeniach w ramach tzw. trzeciego pakietu energetycznego). Istotne znaczenie dla funkcjonowania sektora energetycznego mają także przepisy dotyczące integralności i przejrzystości rynku energii, prawa antymonopolowego, prawa podatkowego, prawa zamówień publicznych, przepisy prawa cywilnego regulujące w szczególności kwestie dotyczące majątku sieciowego oraz międzynarodowe i europejskie regulacje dotyczące ochrony środowiska w segmentach wydobycia, wytwarzania i dystrybucji. Na sytuację prawną podmiotów działających w Polsce mają wpływ w szczególności przepisy ustawy Prawo Energetyczne (wraz z rozporządzeniami wykonawczymi), które regulują m.in. kwestie koncesji, taryfy, prawa swobodnego wyboru sprzedawcy (zasada TPA), funkcjonowania sprzedawcy z urzędu, czy zakres kompetencji Prezesa URE. Istotne regulacje dotyczące działalności przedsiębiorstw energetycznych znajdują się w rozporządzeniach wykonawczych do Prawa Energetycznego, przede wszystkim w rozporządzeniach wydawanych przez ministra właściwego do spraw gospodarki. 30

31 Nadzór nad rynkiem energetycznym pełni Prezes URE, który jest niezależnym organem powołanym do wykonywania zadań z zakresu spraw regulacji gospodarki paliwami i energią oraz promowania konkurencji w sektorze energetycznym. W tym zakresie Prezes URE posiada kompetencje kontrolne i regulacyjne. Do zakresu kompetencji i obowiązków Prezesa URE należy, między innymi udzielanie i cofanie koncesji, wyznaczanie przedsiębiorstw energetycznych na operatorów systemu, zatwierdzanie taryf i ich kontrola, uzgadnianie planów inwestycyjnych przedsiębiorstw energetycznych, nadzór nad realizacją przyłączeń, rozstrzyganie sporów pomiędzy odbiorcami i przedsiębiorstwami energetycznymi. Działalność przedsiębiorstw energetycznych kontrolowana jest także przez inne organy administracyjne, w szczególności przez Prezesa UOKiK. Zgodnie z Prawem Energetycznym, podmioty zajmujące się m.in.: wytwarzaniem paliw lub energii, magazynowaniem paliw gazowych, dystrybucją paliw i energii czy obrotem paliwami lub energią podlegają obowiązkowemu koncesjonowaniu. Podstawowym wymogiem funkcjonowania na rynku jest posiadanie koncesji. Koncesji udziela się na czas oznaczony, nie krótszy niż 10 lat i nie dłuższy niż 50 lat, chyba że przedsiębiorca wnioskuje o udzielenie koncesji na czas krótszy. Koncesja powinna określać: podmiot i jego siedzibę, przedmiot i zakres działalności objętej koncesją oraz warunki wykonywania tej działalności. Przedsiębiorstwo energetyczne może złożyć wniosek o przedłużenie ważności koncesji, nie później niż na 18 miesięcy przed jej wygaśnięciem. W przypadkach przewidzianych w Prawie Energetycznym, a zwłaszcza w przypadku łamania przez przedsiębiorstwo posiadające koncesję obowiązujących przepisów prawa, Prezes URE może cofnąć koncesję lub zmienić jej zakres. Istotnym elementem funkcjonowania rynku energetycznego i oddziaływania tego rynku na gospodarkę jest wysokość tzw. taryfy. Taryfa to zbiór cen i stawek opłat oraz warunków ich stosowania, opracowany przez przedsiębiorstwo energetyczne i wprowadzany jako obowiązujący dla określonych w nim odbiorców. Prawo Energetyczne nakłada na przedsiębiorstwa energetyczne posiadające koncesję obowiązek ustalania taryf oraz uzyskania zatwierdzenia taryf przez Prezesa URE. W przypadku OSD obowiązują taryfy dystrybucyjne. Zgodnie z przepisami prawa taryfy dystrybucyjne powinny być kalkulowane w sposób: gwarantujący ochronę interesów odbiorców przed nieuzasadnionym poziomem cen i stawek opłat zapewniający pokrycie jedynie określonej, uzasadnionej części kosztów działalności gospodarczej przedsiębiorstwa energetycznego 31

32 uwzględniający zwrot z kapitału zaangażowanego w tę działalność (zwrot z WRA). Przedsiębiorstwa energetyczne mogą różnicować ceny i stawki opłat określone w taryfach dla różnych grup odbiorców wyłącznie ze względu na uzasadnione zróżnicowane koszty spowodowane specyfiką realizacji usług. Co do zasady, taryfy przedsiębiorstw energetycznych podlegają zatwierdzeniu przez Prezesa URE. Przedsiębiorstwo energetyczne posiadające koncesję przedkłada ustaloną przez siebie taryfę do zatwierdzenia przez Prezesa URE z własnej inicjatywy lub na jego żądanie oraz proponuje okres obowiązywania taryfy. Zgodnie z Prawem Energetycznym zatwierdzona przez Prezesa URE taryfa może obowiązywać maksymalnie trzy lata, ale w praktyce przyjęło się ustalanie i zatwierdzanie taryf na okresy 12 miesięcy. Zgodnie z Prawem Energetycznym, Prezes URE może zwolnić przedsiębiorstwo energetyczne z obowiązku przedkładania taryf do zatwierdzenia, jeżeli stwierdzi, że działa ono w warunkach konkurencji, albo cofnąć udzielone zwolnienie w przypadku ustania warunków uzasadniających zwolnienie. Zwolnienie może również dotyczyć określonej części działalności prowadzonej przez przedsiębiorstwo energetyczne, w zakresie, w jakim działalność ta prowadzona jest na rynku konkurencyjnym. Działalność dystrybucyjna podlega ścisłym regulacjom przepisów prawa oraz nadzorowi Prezesa URE Zgodnie z prawem europejskim i Prawem Energetycznym operator systemu przesyłowego i operator systemu dystrybucyjnego będący w strukturze przedsiębiorstwa zintegrowanego pionowo (tzn. przedsiębiorstwa lub grupy przedsiębiorstw, które zaangażowane są w działalność w zakresie przesyłania lub dystrybucji energii elektrycznej, jak również w działalność w zakresie wytwarzania lub sprzedaży energii elektrycznej) powinni pozostawać pod względem formy prawnej i organizacyjnej oraz podejmowania decyzji niezależni od innych działalności niezwiązanych z przesyłaniem lub dystrybucją energii elektrycznej (tzw. unbundling funkcjonalny i prawny). Oznacza to, że operatorzy systemu przesyłowego i dystrybucyjnego muszą być oddzielnymi podmiotami prawnymi niezaangażowanymi w działalność w zakresie wytwarzania energii elektrycznej oraz obrotu nią. Podmioty te muszą mieć zapewnioną niezależność podejmowania decyzji w zakresie prowadzonej działalności w zakresie przesyłania lub dystrybucji energii elektrycznej. Do stosowania tej regulacji nie są zobowiązane spółki, które posiadają mniej niż klientów przyłączonych do systemu dystrybucyjnego. W Polsce została implementowana zasada umożliwiająca indywidualne i swobodne wybieranie sprzedawcy energii (zasada TPA). Zgodnie z tą zasadą przedsiębiorstwa 32

33 energetyczne zajmujące się przesyłaniem lub dystrybucją energii elektrycznej są obowiązane zapewniać wszystkim odbiorcom oraz przedsiębiorstwom zajmującym się sprzedażą energii elektrycznej, na zasadzie równoprawnego traktowania, świadczenie usług przesyłania lub dystrybucji energii elektrycznej na zasadach i w zakresie określonych w Prawie Energetycznym. Od dnia 1 lipca 2007 r. wszystkim odbiorcom energii elektrycznej w kraju, łącznie z odbiorcami w gospodarstwach domowych, przysługuje prawo swobodnego wyboru sprzedawcy energii elektrycznej. OSP i OSD są zobowiązani umożliwić wykonanie tego prawa poprzez udostępnienie usług przesyłania i dystrybucji wszystkim użytkownikom systemu (odbiorcom, wytwórcom i przedsiębiorstwom obrotu energią elektryczną) na zasadach przejrzystych i wolnych od dyskryminacji. Za bezpieczeństwo energetyczne kraju odpowiada Ministerstwo Gospodarki wraz z operatorem sieci przesyłowej, czyli PSE. Prezes URE jest organem wykonawczym i monitoruje bezpieczeństwo dostarczania energii elektrycznej (m.in. poprzez uzgadnianie planu wprowadzania ograniczeń w dostarczaniu i poborze energii elektrycznej opracowanego przez operatora przesyłowego, czy monitorowanie obowiązku utrzymywania zapasów paliw). W kontekście regulacji nie ma znaczenia struktura właścicielska nadzorowanego/regulowanego podmiotu Rzecznik Urzędu Regulacji Energetyki, 3 sierpnia 2015 r. Ciągłość i niezawodność dostaw energii elektrycznej jest zabezpieczona przepisami ustawy Prawo energetyczne. Status sieci dystrybucyjnych OSD, w tym ich przeznaczenie, zasady zarządzania czy rozwoju zostały również kompleksowo uregulowane w przepisach Prawa energetycznego i regulacjach III Pakietu energetycznego. Przepisy te przewidują: oddzielenie działalności w zakresie obrotu energią od działalności infrastrukturalnej; katalog obowiązków i zadań OSD; zasady powołania i certyfikacji OSD (gwarantujące jego niezależny status). Przepisy te gwarantują również zasady równego traktowania przez OSD odbiorców w zakresie przyłączenia do sieci, dostępu do świadczenia usług dystrybucji (zasada TPA) oraz 33

34 skuteczne sankcje za naruszenie tych zasad przez OSD, tj. szczególną drogę rozwiązywania sporów na tym tle przez niezależnego regulatora rynku. Przepisy gwarantują brak dyskryminacji w dostępie do infrastruktury energetycznej Uregulowania Prawa energetycznego obligują przedsiębiorstwa energetyczne do dokonywania przyłączeń odbiorców, czyli również prowadzenia odpowiednich prac modernizacyjnych infrastruktury energetycznej w celu zaspokojenia podwyższonych wymagań odbiorców energii. Prawo energetyczne przewiduje również odpowiednią ścieżkę postępowania w przypadku, gdy OSD odmówi przyłączenia odbiorcy. Skuteczna odmowa możliwa jest jedynie w skrajnych przypadkach. Ważnym elementem regulacji jest model wynagradzania OSD, który uniemożliwia narzucanie nierynkowych taryf dystrybucyjnych na odbiorców. Model wynagradzania OSD bazuje na pokryciu uzasadnionych kosztów operacyjnych działalności dystrybucyjnej oraz zapewnieniu zysku dla OSD w postaci zwrotu z zaangażowanych aktywów (zwrot z Wartości Regulacyjnej Aktywów). Zasady kalkulacji taryf dystrybucyjnych reguluje art. 45 Prawa energetycznego - podstawą wyznaczania taryfy jest przychód regulowany, który składa się z: Uzasadnionych kosztów operacyjnych działalności dystrybucyjnej (z wyłączeniem amortyzacji), weryfikowanych i akceptowanych przez Prezesa URE, Amortyzacji obliczanej dla aktywów dystrybucyjnych na podstawie modelu URE Zwrotu z Wartości Regulacyjnej Aktywów, stanowiącego zysk dla OSD Przychód regulowany Uzasadnione koszty działalności Amortyzacja = + + dystrybucyjnej Zwrot z WRA Pokrycie kosztów operacyjnych OSD Zysk dla OSD Wartość Regulacyjna Aktywów to majątek OSD uznawany przez Prezesa URE w procesie kalkulacji taryfy dystrybucyjnej. Stanowi on podstawę do obliczenia zysku dla danego OSD (Zwrot z WRA). Zwrot z WRA to iloczyn wysokości WRA oraz stopy zwrotu z zaangażowanego kapitału, czyli jednakowej stawki wyznaczanej przez URE dla wszystkich OSD, uzależnionej przede wszystkim od wysokości stopy wolnej od ryzyka. Biorąc pod uwagę regulowany model wynagrodzenia, OSD nie mają możliwości narzucania nierynkowych stawek na odbiorców. 34

35 Nienależyte wywiązywanie się przez operatorów systemów dystrybucji z ustawowych zobowiązań może skutkować nałożeniem przez Prezesa URE znaczących kar finansowych, sięgających 15% przychodów z działalności koncesjonowanej (działalności dystrybucyjnej) lub nawet cofnięciem koncesji. Rynek sprzedaży energii elektrycznej jest co do zasady zliberalizowany. Ceny energii płacone przez odbiorców są określane w drodze negocjacji i zależą przede wszystkim od bieżących cen energii oraz niezbędnych praw majątkowych (tzw. certyfikatów). Wyjątkiem jest taryfa G, dedykowana głównie dla gospodarstw domowych. W przypadku odbiorców z tej grupy taryfowej, jeśli sprzedawca energii należy do tej samej grupy kapitałowej co firma dystrybucyjna (OSD), to ceny energii są zatwierdzane przez Prezesa URE. G. Obecne zagrożenia dla sektora energetycznego w Polsce Warto podkreślić, że finalizacja transakcji sprzedaży PKP Energetyka zbiegła się ze znaczącym pogorszeniem sentymentu inwestorów do sektora energetycznego. W związku z dramatyczną sytuacją w sektorze górnictwa, na szczeblu rządowym pojawił się szereg koncepcji dotyczących łączenia borykającego się z problemami segmentu wydobywczego z największymi spółkami z sektora energetycznego w kraju, jak i łączenia ze sobą wiodących firm energetycznych w kraju. Pierwsze półrocze 2015 roku przyniosło polskiemu górnictwu węgla kamiennego 1,45 mld PLN straty. Rok wcześniej strata w tym okresie wyniosła 0,77 mld PLN. W tym samym okresie nastąpił również spadek wydobycia węgla o 0,85 mln ton do wartości 34,3 mln ton, przy jednoczesnym wzroście sprzedaży o 2,6 mln ton do 35,6 mln ton. Zwiększona sprzedaż wynika z wyprzedaży realizowanych przez Kompanię Węglową, która sprzedaje zapasy węgla po obniżonych cenach w celu utrzymania płynności finansowej. Spadek cen węgla (częściowo spowodowany wyprzedażą zapasów Kompanii Węglowej) o 16,48 PLN/t r/r do poziomu 262,24 PLN/t pogłębia problemy całej branży W związku z trudną sytuacją finansową polskiego górnictwa Skarb Państwa na początku 2015 r. zaproponował strategię łączenia borykających się z problemami finansowymi kopalni z największymi spółkami z sektora energetycznego w kraju, w których Skarb Państwa posiada akcje (PGE, Tauron, Enea, Energa). Zgodnie z przyjętą strategią, zasobne w kapitał, spółki energetyczne miałyby nabyć akcje Nowej Kompanii Węglowej, złożonej z 9 najbardziej rentownych kopalni Kompanii Węglowej. Pozostałe 4 kopalnie wchodzące w skład Kompanii Węglowej zostaną przeniesione do Spółki Restrukturyzacji Kopalń oraz Węglokoksu w celu stopniowego wygaszenia działalności lub sprzedaży (m.in. kopalnia Brzeszcze). W wyniku znacznego sprzeciwu ze strony zarządów spółek energetycznych, wynikających m.in. ze spadających cen na rynku energii oraz konieczności inwestycji w nowe 35

36 moce wytwórcze, rząd polski został zmuszony do zmiany strategii ratowania górnictwa. Jedynie Tauron zdecydował się na złożenie oferty na zakup nierentownej kopalni Brzeszcze. Zarząd Energi wskazał na analizy niezależnych doradców, które dowodzą, że nabycie przez Energę kopalń od Kompanii Węglowej nie byłoby w żaden sposób uzasadnione pod kątem obecnego modelu biznesowego spółki skoncentrowanego na działalności dystrybucyjnej i segmencie OZE. Z kolei, PGE dokonała znaczącego odpisu aktualizującego wartość aktywów wytwórczych spółki wynoszącego blisko 8,8 mld PLN. Dokonane odpisy miały związek z pogarszającą się rentownością segmentu wytwarzania energii elektrycznej. Następnie rząd przyjął plan ratowania Kompanii Węglowej, który zakłada przekazanie: 1% akcji PZU, 1% akcji PGE oraz 2% akcji PGNIG (łączna wartość akcji ok. 1,4 mld PLN) do funduszu TF Silesia, specjalizującego się w przeprowadzaniu restrukturyzacji przedsiębiorstw. W celu sfinansowania restrukturyzacji i inwestycji NKW, planowano pozyskanie przez TF Silesia finansowania dłużnego, którego zabezpieczeniem będą przekazane akcje. Możliwość realizacji zakładanego planu stanęła pod znakiem zapytania w związku z pojawiającymi się wątpliwościami Komisji Europejskiej dotyczącymi uznania planu jako niedozwolonej pomocy publicznej. Restrukturyzacja Kompanii Węglowej nie zostanie sfinalizowana zgodnie z harmonogramem, tj. do końca września 2015 r. Obecnie brak jest informacji dotyczących dalszych decyzji rządu w tym zakresie. Na przełomie roku pojawił się też pomysł konsolidacji sektora energetycznego w celu utworzenia dwóch wielkich grup energetycznych. W zamyśle autorów tego pomysłu umożliwiłoby to połączonym podmiotom konkurowanie z europejskimi gigantami na coraz bardziej zliberalizowanym europejskim rynku energii. Jako najbardziej prawdopodobne wskazywano połączenie PGE z Energą oraz Tauronu z Eneą. Z uwagi na konieczność zaadresowania problemów górnictwa, projekt został wstrzymany i nie jest wiadome, czy zostanie on zrealizowany. 36

37 V. PKP A. Informacje podstawowe Polskie Koleje Państwowe Spółka Akcyjna powstała 1 stycznia 2001 roku w wyniku komercjalizacji przedsiębiorstwa państwowego Polskie Koleje Państwowe, dokonanej na podstawie Ustawy o PKP. Korzenie spółki sięgają 1926 roku, kiedy powstało przedsiębiorstwo państwowe PKP. Wpis PKP do rejestru handlowego w Sądzie Rejonowym dla m.st. Warszawy został dokonany 1 stycznia 2001 roku. PKP weszła we wszystkie stosunki prawne, których podmiotem było pp. PKP, bez względu na charakter prawny tych stosunków, o ile przepisy wyżej wymienionej Ustawy o PKP nie stanowiły inaczej. Jedynym akcjonariuszem PKP, posiadającym 100% akcji spółki jest Skarb Państwa. PKP pełni w Grupie PKP szczególną, dominującą rolę. Nadzoruje i koordynuje bowiem działania innych spółek. Wyznacza im cele i dba o ich realizację. Koordynuje też działania komunikacyjno-marketingowe całej grupy. W szczególności zaś prowadzi działalność w zakresie: zarządzania grupą kapitałową; nadzoru właścicielskiego nad spółkami Grupy PKP; zarządzania posiadanym majątkiem; świadczenia usług kolejowej medycyny pracy. PKP zarządza i administruje kilkudziesięcioma tysiącami nieruchomości niemieszkalnych i mieszkalnych. PKP jest właścicielem większości dworców kolejowych w Polsce, a do spółki należy także ponad 22 tys. mieszkań i ponad 100 tys. działek nieruchomościowych, z czego ok. 10 tys. ma potencjał komercyjny i jest przeznaczona do sprzedaży. Obecnie spółka realizuje program optymalizacji zarządzania nieruchomościami, na który składają się działania mające na celu sprzedaż zbędnych działek, przekazywanie samorządom dworców o małym znaczeniu dla ruchu pasażerskiego oraz sprzedaż dworców w ramach programu Dworzec na własność. Jednocześnie PKP prowadzi program modernizacji dworców kolejowych oraz podnoszenia standardów czystości i jakości obsługi na tych obiektach. Istotnym elementem działalności spółki jest prowadzenie procesów prywatyzacji części spółek Grupy PKP. B. Ustawa o PKP Ustawa o PKP, stanowi podstawę prawną komercjalizacji przedsiębiorstwa państwowego "Polskie Koleje Państwowe" polegającej na przekształceniu PKP w jednoosobową spółkę akcyjną Skarbu Państwa, działającą pod firmą "Polskie Koleje 37

38 Państwowe Spółka Akcyjna", a następnie podstawę prawną do dokonania restrukturyzacji tak powstałej spółki PKP i jej prywatyzacji. Zgodnie z uzasadnieniem projektu Ustawy o PKP, celem regulacji jest stworzenie warunków do prowadzenia skutecznej polityki transportowej Państwa, uwzględniającej uwarunkowania międzynarodowe (w szczególności prawo Wspólnotowe), dążenie do promowania transportu kolejowego ze względu na jego proekologiczne cechy oraz konieczność stworzenia warunków do równorzędnej konkurencji kolei wobec innych rodzajów transportu. Potrzeba dokonania w/w przekształceń w ramach komercjalizacji, a następnie restrukturyzacji PKP, wynika z szeregu uwarunkowań o charakterze zewnętrznym i wewnętrznym, powodujących konieczność przeprowadzenia gruntownej reformy systemu kolei. Wśród uwarunkowań wewnętrznych ustawodawca wskazał wymagający uporządkowania stan przedsiębiorstwa PKP, w szczególności w odniesieniu do: nieuregulowanego stanu prawnego nieruchomości, zdekapitalizowanego oraz rozproszonego w różnych obszarach majątku, pogarszającej się sytuacji finansowej oraz przerostach zatrudnienia. Podkreślić należy, że w czasie prac nad Ustawą o PKP odnotowywana była niekorzystna wieloletnia spadkowa tendencja w udziale przewozów kolejowych w rynku transportowym oraz wzmożona konkurencja ze strony transportu samochodowego. Konieczność przeprowadzenia wieloletniej reformy przewidzianej w ustawie związana jest również z uwarunkowaniami zewnętrznymi, takimi jak trwające w chwili uchwalenia ustawy, przygotowania Polski do wstąpienia do Unii Europejskiej oraz istniejąca do dnia dzisiejszego konieczność dostosowania wewnętrznego rynku do regulacji Wspólnotowych. Ustawa stanowi niezbędny krok w kierunku otwarcia rynku kolejowego, podniesienia poziomu konkurencji i wzrostu poziomu świadczonych usług na tym rynku. Wieloetapowość procesów opisanych w Ustawie o PKP z kolei gwarantuje stopniowe przeprowadzanie reform, z uwzględnieniem zasad dotychczasowego funkcjonowania rynku kolejowego. Względy ekologiczne stanowiły dodatkowy powód zreformowania przedsiębiorstwa - kolej jest bowiem najbardziej przyjaznym dla środowiska rodzajem transportu i w związku z tym konieczne jest stworzenie właściwych warunków dla jej funkcjonowania i rozwoju. Jak wskazano już powyżej, komercjalizacja przedsiębiorstwa państwowego PKP polegała na przekształceniu w spółką akcyjną z wyłącznym udziałem Skarbu Państwa. Ustawa o PKP nakazała dokonanie komercjalizacji w terminie 3 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy, wskazując, że organem do tego właściwym jest minister właściwy ds. transportu. 38

39 Ustawa o PKP przyznała ponadto Ministrowi kompetencje do ustalenia statutu nowej spółki i reprezentowania w niej Skarbu Państwa. Wyraźna rola ministra właściwego ds. transportu, przewidziana w ustawie podczas całości procesu restrukturyzacji PKP, ma stanowić gwarancję zachowania merytorycznego nadzoru nad procesami sanacyjnymi dotyczącymi PKP. Z kolei w zakresie restrukturyzacji jednoosobowej spółki Skarbu Państwa, wskazać należy, że zasadniczym ustawowym zadaniem było utworzenie przez PKP spółek przewozowych oraz odrębnej spółki do zarządzania liniami kolejowymi. PKP została wyposażona ponadto w uprawnienie do tworzenia innych spółek prawa handlowego, celem prowadzenia pozostałej działalności. Utworzone w ramach restrukturyzacji spółki wyposażone zostały wyłącznie w aktywa (bez zobowiązań), stanowiące zespoły składników materialnych i niematerialnych poszczególnych jednostek organizacyjnych PKP. W przypadku spółki PKP Energetyka były to zespoły składników majątku PKP - Dyrekcji Elektroenergetyki Kolejowej, stanowiące funkcjonalną całość przedsiębiorstwa elektroenergetycznego (w znaczeniu przedmiotowym). Ustawa określa również zasady i warunki restrukturyzacji finansowej, mającej na celu odzyskanie przez przedsiębiorstwo płynności finansowej rozumianej jako zdolność do regulowania zobowiązań bieżących i długoterminowych. Celem PKP jest również spłata historycznego zadłużenia wynikającego m.in. z długu przeznaczonego na restrukturyzację PKP. W kolejnych przepisach ustawa zawiera rozwiązania umożliwiające regulację stanu prawnego gruntów będących własnością Skarbu Państwa, a także sposoby zagospodarowania istniejącego mienia oraz zasady restrukturyzacji zasobów mieszkaniowych. W ramach analizowanej reformy przewidziane zostały również w ustawie zasady restrukturyzacji zatrudnienia wraz z mechanizmami ochrony socjalnej dla dotychczasowych pracowników. Ustawa określa również zasady prywatyzacji spółki PKP, powstałej w wyniku komercjalizacji przedsiębiorstwa państwowego PKP, co ma stanowić ostatni etap reformy przewidzianej ustawą. Należące do PKP akcje lub udziały spółek, zbywa minister właściwy do spraw transportu lub PKP na podstawie pełnomocnictwa udzielonego przez ministra właściwego do spraw transportu. Zgodnie z Ustawą 85% przychodów z prywatyzacji przeznaczane jest na spłatę zobowiązań, inwestycje lub remonty dworców, podwyższenie kapitału zakładowego spółek i ich rozwój, pożyczki dla spółek. 39

40 Pozostałe 15% przychodów z prywatyzacji spółek utworzonych na podstawie Ustawy wpływa na Fundusz Własności Pracowniczej, do uczestnictwa w którym uprawnienie nabyły osoby zatrudnione w byłym przedsiębiorstwie państwowym PKP. Ustawa o PKP wprowadza również ograniczenie w zakresie możliwości rozporządzania akcjami/udziałami spółek powstałych w wyniku komercjalizacji przedsiębiorstwa państwowego PKP. Zapisy te dotyczą akcji PKP PLK i stanowią, iż akcje PKP PLK będące własnością PKP mogą być zbywane wyłącznie na rzecz Skarbu Państwa. Ustawa o PKP w jakikolwiek inny sposób nie ogranicza możliwości zbywania przez PKP akcji lub udziałów w innych spółkach powstałych na podstawie Ustawy o PKP. Wszystkie spółki z Grupy PKP mogą być przedmiotem prywatyzacji, z wyjątkiem PKP PLK W procesach prywatyzacyjnych stosuje się przepisy Ustawy o Prywatyzacji. Zgodnie z przepisami tej ustawy, inwestorzy wyłaniani są w trybie publicznym, a sprzedający jest zobowiązany do wyboru najkorzystniejszej oferty. C. Grupa PKP Grupa PKP powstała w 2001 r. w wyniku restrukturyzacji przedsiębiorstwa państwowego Polskie Koleje Państwowe. Głównym celem reformy było oddzielenie działalności przewozowej kolei od zarządzania liniami kolejowymi oraz utworzenie samodzielnych podmiotów prawa handlowego mogących świadczyć usługi nie tylko na rynku kolejowym. W skład Grupy PKP weszło PKP, czyli spółka matka, oraz spółki świadczące usługi m.in. na rynku kolejowym, energetycznym i teleinformatycznym. Działania spółek grupy nadzoruje i koordynuje PKP poprzez wyznaczanie celów i monitorowanie ich realizacji. Misją spółek Grupy PKP jest budowa zaufania i poprawa wizerunku kolei, prowadzących do zwiększenia roli transportu kolejowego w Polsce. Spółki z Grupy PKP zatrudniają w sumie blisko 85 tys. pracowników specjalistów z branży transportowej, teleinformatycznej, czy rynku nieruchomości. Pod względem liczby zatrudnionych grupa PKP jest drugim pracodawcą w Polsce. Grupa próbuje jak najlepiej wywiązywać się z roli odpowiedzialnego pracodawcy poprzez wdrażanie zasad ładu korporacyjnego oraz polityki jakości. 40

41 D. Zadłużenie historyczne PKP 1 stycznia 2001 r. po przekształceniu przedsiębiorstwa państwowego PKP w Grupę PKP, całkowite historyczne zadłużenie zostało przejęte przez nowopowstałą spółkę-matkę, tj. PKP w kwocie nominalnej: 485 mln EUR 147 mln USD 10,5 mln CHF Na dzień 1 stycznia 2001 r. równowartość w PLN ww. zadłużenia wyniosła ok mln PLN. W latach zadłużenie PKP ulegało licznym fluktuacjom. Saldo zadłużenia całkowitego brutto PKP (z uwzględnieniem rolowania zadłużenia), wzrosło w latach osiągając poziom mln PLN, a następnie w latach obniżyło się do poziomu mln PLN. W 2008 roku poziom zadłużenia wzrósł skokowo do mln PLN. Od 2009 roku zadłużenie spółki sukcesywnie spadało, by 30 czerwca 2015 roku osiągnąć wartość mln PLN. Struktura długu PKP wskazuje na istotny udział długu denominowanego w walutach obcych, głównie w EUR (około 75% wartości zadłużenia). Pozostała część długu jest denominowana w PLN. Wykres poniżej przedstawia kształtowanie się zadłużenia historycznego PKP w latach H2015. Wykres 17. Saldo zadłużenia PKP w latach H2015 [mln PLN] Źródło: PKP 41

42 Poza poziomem zadłużenia istotne znaczenie mają również koszty obsługi długu. Koszty odsetkowe oraz pozostałe w latach H2015 wyniosły łącznie mln PLN i kształtowały się następująco: Wykres 18. Płatność odsetek od zadłużenia w latach H2015 [mln PLN] Źródło: PKP Spłata historycznego długu przedsiębiorstwa państwowego PKP jest jednym z filarów strategii Zarządu PKP. Ustawa o PKP wskazuje narzędzia spłaty w postaci możliwości sprzedaży majątku PKP, w tym akcji i udziałów spółek zależnych, z wyłączeniem PKP PLK. Środki pozyskane z prywatyzacji deponowane są na rachunku dedykowanym do obsługi zadłużenia, prowadzonym przez Bank Gospodarstwa Krajowego. Ustawa zabrania wykorzystania tych środków na finansowanie działalności bieżącej PKP. Ustawa o PKP wyposażyła Zarząd PKP w narzędzie spłaty długu sprzedaż akcji i udziałów spółek zależnych W latach PKP zmniejszyło znacząco zadłużenie netto 1 z 4,0 mld PLN do 0,8 mld PLN. Po otrzymaniu wpływów ze sprzedaży PKP Energetyka, PKP dysponuje nadwyżką środków pieniężnych nad zobowiązaniami finansowymi w wysokości ok. 0,5 mld PLN. 1 Zadłużenie netto to zobowiązania oprocentowane minus środki pieniężne. 42

43 VI. PKP ENERGETYKA A. Informacje podstawowe PKP Energetyka została wpisana do rejestru przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego, pod firmą PKP Energetyka sp. z o.o. w dniu 30 maja 2001 r. Spółka została utworzona na podstawie art. 19 Ustawy o PKP. PKP Energetyka została wyposażona w składniki materialne i niematerialne jednostki organizacyjnej PKP Dyrekcji Elektroenergetyki Kolejowej, które zostały wniesione do niej przez PKP w formie aportu. W dniu 2 lutego 2009 r. PKP Energetyka sp. z o.o. została przekształcona w Spółkę akcyjną, działającą pod firmą PKP Energetyka. Od momentu powstania Spółki, PKP sukcesywnie wnosiła wkłady niepieniężne w postaci majątku ruchomego oraz nieruchomości związanych głównie z urządzeniami dystrybucji energii elektrycznej. PKP była jedynym 100% akcjonariuszem Spółki. Kapitał zakładowy Spółki wynosi ponad 844 mln PLN i dzieli się na ponad 84 mln akcji imiennych nieuprzywilejowanych o wartości 10 PLN każda. B. Podsumowanie działalności Spółki PKP Energetyka prowadzi stabilną, zdywersyfikowaną działalność, z silną ekspozycją na rynek kolejowy. Obecność Spółki w poszczególnych segmentach rynku energetycznego została podsumowana na diagramie poniżej. Wytwarzanie Przetwarzanie konwencjonalnych i niekonwencjonalnych źródeł energii na prąd elektryczny. 19 największych elektrowni, pokrywa 75% zapotrzebowania w Polsce Przesył Przesyłanie energii elektrycznej liniami o napięciu 220kV i 440kV od elektrowni do OSD. W Polsce przesyłem zajmują się Polskie Sieci Elektroenergetyczne S.A. Dystrybucja Dostarczanie energii odbiorcom końcowym liniami o napięciu od 230V do 110kV. Polski rynek zdominowany przez 4 pionowo zintegrowane koncerny energetyczne Sprzedaż Sprzedaż energii, jako towaru odbiorcom końcowym, zgodnie z zasadą TPA 43

44 PKP Energetyka jest obecna na rynkach dystrybucji oraz sprzedaży energii. Należy zwrócić uwagę, że zarówno wytwarzanie, jak i sprzedaż zostały w znaczącym stopniu zliberalizowane, podczas gdy przesył i dystrybucja są działalnościami ściśle regulowanymi Prawem energetycznym oraz rozporządzeniami do tej ustawy. Spółka nie posiada aktywów, ani operacji, które wpisywałyby się w segment wytwarzania. PKP Energetyka nie prowadzi aktywności biznesowej w segmencie przesyłu energii elektrycznej, który jest zdominowany przez monopolistę PSE S.A. Działalność Spółki ma istotne znaczenia dla funkcjonowania rynku kolejowego w Polsce, co zostało podsumowane na diagramie poniżej. Dystrybucja Spółka jest wyłącznym OSD zasilającym sieć trakcyjną PKP PLK Obrót Mimo zliberalizowanego rynku, PKP Energetyka jest jedynym sprzedawcą energii trakcyjnej dla przewoźników Usługi Spółka świadczy usługi utrzymania sieci trakcyjnej na terenie całego kraju Spółka jest istotnym graczem na rynku modernizacji linii kolejowych (ok. 7% udział w rynku), w szczególności w zakresie modernizacji sieci trakcyjnej oraz urządzeń elektroenergetycznych (ok. 42% udział w rynku) Paliwa Spółka dostarcza paliwo trakcyjne dla przewoźników (ok. 32% udziału w rynku) Spółka działa w oparciu o 4 segmenty, wspierane administracyjnie przez Centralę. W ostatnich latach poziom zatrudnienia w Spółce był stosunkowo stabilny. 44