Organizacja dostępu do zbiorów w Bibliotece Głównej Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu doświadczenia, zmiany, realia

Transkrypt

1 Ogólnopolska Konferencja Naukowa Biblioteka otwarta na zmiany Olsztyn wrzesień 2010 Organizacja dostępu do zbiorów w Bibliotece Głównej Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu doświadczenia, zmiany, realia Katarzyna Regulska Biblioteka Główna Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu

2 Organizacja, czyli (z kilku definicji) forma, system, sposób, w jaki coś jest zorganizowane (gr.-uporządkowanie) to takie współdziałanie części, które przyczynia się do powodzenia całości

3 Udostępnianie zbiorów zespół czynności mający na celu dostarczenie użytkownikom materiałów bibliotecznych (zasobów) ze zbiorów własnych, a także bibliotek krajowych i zagranicznych formy udostępniania zbiorów (zasobów) zależne są od: funkcji jaką pełni dana biblioteka charakteru i ilości posiadanych zbiorów warunków funkcjonowania

4 Biblioteka akademicka element złożonego organizmu uczelni zasobność i sprawność organizacyjna biblioteki wpływa na warunki prowadzenia badań naukowych i nauczania stanowi (powinna stanowić) główne centrum informacji naukowej przejście od biblioteki obsługującej do biblioteki uczącej

5 biblioteka dziś nie ma być magazynem, a więc nie musi mieć "czegoś" konkretnie, ale jej pracownicy mają wiedzieć, jak dostęp do tego "czegoś" zapewnić swoim użytkownikom (Jazdon, 2004)

6 Biblioteka hybrydowa połączenie tradycji i nowoczesności gromadzi, przechowuje i udostępnia piśmiennictwo w formie drukowanej oraz pełni funkcje ośrodka informacji naukowej, tworzonej i udostępnianej online integruje dostęp do wszystkich rodzajów zasobów używając różnorodnych technologii ze świata biblioteki cyfrowej i stosując je do różnego typu mediów wykorzystuje zarówno przestrzeń wirtualną, jak i fizyczną i oferuje dostęp do szeregu drukowanych i elektronicznych źródeł

7 Hybrydowy model dostępu zorientowanie nie tylko na środowisko akademickie (kadra naukowa i studenci), ale także otwartość na użytkownika zewnętrznego wolny dostęp do półek kolekcje biblioteczne obejmują zbiory analogowe i cyfrowe pośrednictwo bibliotekarza i dostęp bezpośredni biblioteka jako budynek (miejsce) i interfejs zapewniający dostęp do zasobów z domu

8 Biblioteka Główna Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu Regulamin korzystania ze zbiorów BG UEP (obowiązujący od dnia 1 października 2009) prawo do korzystania z usług Biblioteki mają pracownicy, doktoranci i studenci UEP oraz inne osoby, które ukończyły 16 rok życia Biblioteka udostępnia swoje zbiory: a) na miejscu w dwóch czytelniach b) poprzez sieć informatyczną UEP c) poprzez wypożyczenia indywidualne d) poprzez wypożyczenia międzybiblioteczne

9 Biblioteka Główna Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu trochę historii założenie Biblioteki jako jednego z zakładów prywatnej Wyższej Szkoły Handlowej w Poznaniu; Biblioteka WSH drugą biblioteką uczelnianą w Poznaniu oraz jedną z pierwszych bibliotek specjalnych w niepodległej Polsce zmiana nazwy na Bibliotekę Akademii Handlowej w Poznaniu, po otrzymaniu przez Uczelnię praw akademickich; stan zbiorów: ok wol reaktywowanie działalności jako pierwsza uporządkowana po wojnie i skatalogowana biblioteka naukowa w Poznaniu; stan zbiorów: ok wol zmiana nazwy na Bibliotekę Główną Wyższej Szkoły Ekonomicznej w Poznaniu; stan zbiorów: wol.

10 Biblioteka Główna Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu trochę historii 1974 zmiana nazwy na Bibliotekę Główną Akademii Ekonomicznej w Poznaniu 1976 rozpoczęcie budowy nowego budynku (bibliotecznego) 1990 rozpoczęcie procesu automatyzacji w Bibliotece od 1992 r. tzw. struktura przejściowa - Biblioteka Główna oraz 16 bibliotek specjalnych: 8 międzykatedralnych, 4 katedr i 4 jednostek pozawydziałowych (centralnym gromadzeniem, uzupełnianiem i opracowaniem zbiorów objęte były tylko dwie Międzykatedralna Towaroznawstwa i Międzykatedralna Ekonomiki Handlu Wewnętrznego i Usług) 1993 wdrożenie komputerowego systemu obsługi Biblioteki

11 Biblioteka Główna Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu trochę historii 1995 przeniesienie Biblioteki do nowego budynku; stan zbiorów: wol rozpoczęcie wdrażania zintegrowanego systemu informatycznego Horizon 1999 udostępnienie katalogu online 2004 likwidacja sieci bibliotecznej 2007 uruchomienie Biblioteki Cyfrowej (na platformie WBC) 2008 zmiana nazwy na Bibliotekę Główną Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu 2010 wszystkie agendy w jednym miejscu (wypożyczalnia przeniesiona do budynku, w którym funkcjonują od 1995 czytelnie)

12

13

14 Organizacja dostępu do zbiorów w Bibliotece Głównej UEP do połowy 1995 r. obowiązywał stary system obsługi użytkowników bazujący na 5 czytelniach (141 miejsc): Czytelnia Ogólna, Zbiorów Statystycznych + Zbiorów zastrzeżonych (104 miejsca), Czytelnia Czasopism Bieżących (22 miejsca), Czytelnia Pracowników Nauki (6 miejsc), Czytelnia Sekcji Dokumentacji i Informacji Naukowej (9 miejsc) i Wypożyczalni od października 1995 nowy system obsługi w ramach 2 czytelń: Czytelni Książek i Czytelni Czasopism i Wypożyczalni (386 miejsc)

15 stary system obsługi użytkowników do czerwca 1995 Czytelnia Ogólna Czytelnia Zbiorów Statystycznych i Zbiorów zastrzeżonych Czytelnia Czasopism Bieżących łącznie 141 miejsc dla czytelników Czytelnia Pracowników Nauki Wypożyczalnia Czytelnia Sekcji Dokumentacji i Informacji Naukowej

16 nowy system obsługi użytkowników październik 1995 czerwiec 2010 Czytelnia Oddziału Wydawnictw Zwartych CZYTELNIA KSIĄŻEK 146 miejsc dla użytkowników Wypożyczalnia skrypty, podręczniki, lektury 12 miejsc do czytania Czytelnia Oddziału Wydawnictw Ciągłych CZYTELNIA CZASOPISM 228 miejsc dla użytkowników

17 statystyka przełomowego roku 1995 ilość miejsc liczba odwiedzin ilość udostępnionych woluminów 5 czytelń I-III kwartał wol. 2 czytelnie IV kwartał wol.

18 W nowych realiach ( czerwiec 2010) październik 1995 nowe pomieszczenia w Collegium Altum, nowa struktura organizacyjna, całkowita powierzchnia BG wynosi 6 tys.m 2 (5.600 w gmachu CA i 400 w gmachu A), do tej pory Biblioteka zajmowała powierzchnię m 2 (z czego 2 tys.m 2 zagospodarowano w CA już od 1993 r.) w gmachu A pozostawiono Bibliotece pomieszczenia dawnych magazynów bibliotecznych na niskim parterze, ulokowano tam Oddział Księgozbioru Studenckiego (Wypożyczalnię)

19 W nowych realiach ( czerwiec 2010) przestrzeń! przestronne wnętrza, bez ścian działowych, w przyjaznych pastelowych kolorach, z dużą ilością zieleni (sztucznej ) ok. 30% zbiorów na zasadzie wolnego dostępu do zbiorów znalazła się w czytelniach wejście do czytelń dla wszystkich tylko wpisanie się na listę odwiedzin przy wejściu toalety na terenie czytelń

20 W nowych realiach ( czerwiec 2010) ksero na terenie biblioteki (punkt świadczący usługi kserograficzne, samoobsługowe kserokopiarki) aparaty telefoniczne dla użytkowników (już zlikwidowane) stanowiska do cichej nauki boksy (kabiny) do pracy indywidualnej z możliwością podłączenia do internetu (po 9 boksów w każdej z czytelń dla studentów i po 5 boksów dla pracowników naukowych zamykane na kluczyk, z możliwością telefonicznej rezerwacji; w ostatnich latach zrezygnowano z zamykania kabin nie były wykorzystywane i udostępnione je tak jak pozostałe dla wszystkich użytkowników) mediateki wyposażone w komputery z dostępem do interentu (w celach naukowych przeglądanie baz danych)

21 zespoły specjalistów zaplecze dwukondygnacyjnych magazynów 4 piętro typowo magazynowe dzięki nowej organizacji zbiorów skrócił się czas oczekiwania na materiał biblioteczny (od ręki do 5 minut z magazynu) na tzw. antresoli udostępniono szafki dla przechowywania bagażu (przepisy porządkowe)

22 Zbiory w nowej przestrzeni scalenie zbiorów do nowego podziału: w Wypożyczalni pozostał księgozbiór dydaktyczny zbiory podstawowe przeniesiono do CA: 2 piętro Czytelnia książek wydawnictwa zwarte i część zbiorów specjalnych 3 piętro Czytelnia czasopism wydawnictwa ciągłe i kolekcje specjalne w czytelniach można korzystać na miejscu ze zbiorów gromadzonych przez Bibliotekę (podzielonych na kolekcje), z materiałów własnych, z własnego komputera przenośnego

23 Organizacja dostępu do zbiorów w czytelniach zbiory w wolnym dostępie podzielone są na kolekcje (wyodrębnione ze względu na formę, tematykę i przeznaczenie zbiorów) każda kolekcja została oznaczona odpowiednim symbolem i kolorem etykiety (paska) na grzbietach książek w obrębie księgozbioru podstawowego zastosowano ułożenie według numerus currens (numeracji bieżącej) informacja wizualna

24 Organizacja dostępu do zbiorów w czytelniach użytkownicy samodzielnie poszukują informacji w katalogu online i odszukują wybrane pozycje na półkach beproblemowy dostęp do ksero wykorzystane materiały odkładają na wózki wyznaczone dla danej kolekcji w przypadku zbiorów z magazynu wypełniają zakładkę i pozostawiają w zastaw dokument tożsamości

25 Organizacja dostępu do zbiorów w czytelniach dostęp do bezprzewodowego Internetu na terenie czytelń umożliwia korzystanie na miejscu z licencjonowanych baz danych zakupionych przez Bibliotekę użytkownik czuje się w czytelniach swobodnie, a bibliotekarz służy pomocą na wyraźną prośbę i w przypadku zapotrzebowania na zbiory z magazynu (stanowisko przy bramce, COU, POU) czytelnie otwarte siedem dni w tygodniu

26 Czytelnia Książek KP - księgozbiór podstawowy L - lektury T księgozbiór towaroznawczy IN II informatorium SP księgozbiór Studium Pedagogicznego P księgozbióry profesorskie MBAf księgozbiór Centrum Francusko- Polskich Studiów w Zakresie Zarządzania CDE Księgozbiór Centrum Dokumentacji Europejskiej ZN Zeszyty Naukowe WSB księgozbiór Wielkopolskiej Szkoły Biznesu (depozyt) Mm - multimedia KOLEKCJE Czytelnia Czasopism CZ - czasopisma ST - Statystyka IN III - informatorium S rozprawy doktorskie, prace dyplomowe i podyplomowe CDE Księgozbiór Centrum Dokumentacji Europejskiej Mm - multimedia

27 Czytelnia Książek zbiory drukowane: książki, podręczniki, lektury słowniki i encyklopedie księgozbiory specjalistyczne zeszyty naukowe zbiory sprowadzone przez wypożyczenia międzybiblioteczne zbiory elektroniczne: bazy danych e-czasopisma e-książki wydawnictwa w formie CD-ROM, DVD COU Centrum Obsługi Użytkowników

28 Czytelnia Książek KP księgozbiór podstawowy - książki układ sygnaturowy według kolejności wpływu materiałów i według formatów 1 lub 2 egz. nabytki z ostatnich lat zalety: porządek, przejrzystość, każda książka ma swoje miejsce, wystarczy spisać sygnatury i poszukać na odpowiednim regale wady: w miarę przyrostu zbiorów, część egzemplarzy z wolnego dostępu jest przesuwana do magazynu, czytelnik nie ma możliwości przeszukiwania książek z tej samej dziedziny (choć z założenia jest to ekonomia i nauki pokrewne ) w jednym miejscu

29 Czytelnia Książek L Lektury układ alfabetyczny według pierwszej litery nazwiska autora lub według pierwszej litery tytułu 2 egz. lub więcej w zależności od zaobserwowanego zapotrzebowania książki zgłoszone jako lektury przez wykładowców UEP bardzo wykorzystywana kolekcja, zlokalizowana przy wejściu do czytelni, studenci wiedząc jakiej lektury poszukują mają ją na wyciągnięcie ręki

30 Czytelnia Książek T Księgozbiór towaroznawczy układ sygnaturowy 1 egz. kolekcja podręcznych książek i skryptów z dziedziny towaroznawstwa i dziedzin pokrewnych (chemia, biologia, kosmetologia) powstała częściowo ze zbiorów dawnej biblioteki Międzykatedralnej Towaroznawstwa i na życzenie towaroznawców dziś towaroznawcy głównie poszukują informacji w bazach danych i dostępnych na platformach wydawców książek elektronicznych

31 Czytelnia Książek IN II Informatorium II układ działowy, a w obrębie działów sygnaturowy - 1 egz. słowniki językowe, terminologiczne, biograficzne, encyklopedie, leksykony, kompendia, informatory, kodeksy, przewodniki turystyczne, działy: m.in. informatory o Unii Europejskiej, prawo, geografia, finanse i bankowość, rachunkowość, statystyka, praca, nauka, bibliotekoznawstwo i informacja naukowa aktualne publikacje; zdezaktualizowane są wycofywane lub przesuwane do magazynu

32 Czytelnia Książek SP Księgozbiór Studium Pedagogicznego układ sygnaturowy 1 egz. książki z zakresu pedagogiki i psychologii wcześniej w wolnym dostępie, teraz są przechowywane w magazynie\; użytkownik musi wypisać zakładkę P Księgozbiory profesorskie układ sygnaturowy zbiory indywidualne pracowników UEP ofiarowane bibliotece przez rodziny zmarłych profesorów w magazynie

33 Czytelnia Książek MBAf Księgozbiór Centrum Francusko- Polskich Studiów w Zakresie Zarządzania układ sygnaturowy 1 egz. książki obcojęzyczne, głównie w jęz. francuskim z zakresu ekonomii i towaroznawstwa CDE Księgozbiór Centrum Dokumentacji Europejskiej układ sygnaturowy 1 egz. materiały polskie i zagraniczne

34 Czytelnia Książek ZN Zeszyty naukowe podział na zeszyty i prace naukowe państwowych i niepublicznych uczelni wyższych o profilu ekonomicznym, a w obrębie tego według numerów zeszytów lub sygnatur WSB Księgozbiór Wielkopolskiej Szkoły Biznesu układ sygnaturowy książki z zakresu zarządzania, marketingu, finansów, głównie w jęz. ang.

35 Czytelnia Czasopism zbiory drukowane: czasopisma naukowe gazety i tygodniki dzienniki urzędowe wydawnictwa statystyczne wydawnictwa seryjne słowniki i encyklopedie rozprawy doktorskie prace dyplomowe i podyplomowe zbiory elektroniczne: bazy danych e-czasopisma, e-książki wydawnictwa w formie CD-ROM, DVD POU Punkt Obsługi Użytkowników

36 Czytelnia Czasopism Czasopisma naukowe, gazety, tygodniki, dzienniki urzędowe Czasopisma bieżące: 1 egz. układ alfabetyczny według tytułów z podziałem na polskie i zagraniczne bieżący miesi ąc pracy codziennej w wolnym dostępie, poprzednie miesiące z danego roku w magazynie dodatki do czasopism (drukowane i multimedialne) przechowywane w magazynie Czasopisma retrospektywne: 1 egz. układ alfabetyczny według tytułów z podziałem na polskie i zagraniczne gazety tomy oprawne z ostatnich dwóch lat w wolnym dostępie czasopisma i tygodniki od tomy oprawne w wolnym dostępie

37 Czytelnia Czasopism ST Księgozbiór statystyczny układ sygnaturowy z podziałem na statystykę polską i zagraniczną roczniki statystyczne polskie i zagraniczne raporty i opracowania z zakresu statystyki i demografii IN III Informatorium III układ działowy, a w obrębie działów sygnaturowy - 1 egz. informatory, bibliografie, encyklopedie, słowniki terminologiczne i językowe, kompendia z różnych dziedzin nauki zbiory zdecydowanie mniejsze niż w czytelni książek służą bardziej jako pomoc w pracy z artykułami w czasopismach

38 Czytelnia Czasopism S rozprawy doktorskie, prace dyplomowe i podyplomowe obronione na UEP prace doktorskie przed i po obronie wybrane prace po obronie udostępniane są w wersji elektronicznej w Bibliotece Cyfrowej prace licencjackie, magisterskie i podyplomowe udostępnia się tylko autorom CDE Księgozbiór Centrum Dokumentacji Europejskiej czasopisma i wydawnictwa seryjne instytucji Wspólnot Europejskich oraz polskie publikacje ciągłe z zakresu integracji europejskiej przechowywane w magazynie na 4 piętrze realizacja zamówień następnego dnia

39 Zbiory i ich wykorzystanie w 2009 r. ogółem wol. (stan na ), w tym ok. 30 % w wolnym dostępie udostępnianie (wykorzystanie) zbiorów agenda wolny dostęp magazyn zbiory specjalne razem Czytelnia Książek Czytelnia Czasopism Wypożyczalnia razem

40 Organizacja dostępu do zbiorów (zasobów) to także: katalogi biblioteczne: katalog online (nabytki od 1982) katalog kartkowy szkolenia biblioteczne (szkolenie online) wykwalifikowany personel sprawna organizacja procesów gromadzenia i opracowania zbiorów właściwy dobór źródeł elektronicznych i możliwość korzystania z nich z domu

41 W nowszych realiach (wrzesień 2010) Wypożyczalnia przeniesiona do gmachu CA Czytelnia Czasopism przeorganizowana (mniejsza liczba miejsc dla użytkowników, likwidacja mediateki, likwidacja tzw. Zespołu specjalistów, kolekcja Zeszytów Naukowych przeniesiona do Czytelni Książek, część zbiorów trafiła do magazynów) Czytelnia Książek (likwidacja mediateki, likwidacja tzw. Zespołu specjalistów, likwidacja sali do pracy zespołowej) stale zwiększająca się liczba oferowanych baz danych, e-książek, e-czasopism i zdigitalizowanych publikacji w Bibliotece Cyfrowej

42 kolekcje zbiorów bibliotecznych nabierają charakteru hybrydowego coraz częściej zamiast o rozwoju kolekcji mówi się o zarządzaniu kolekcją kolekcja powinna być zintegrowana kryteria doboru: użyteczność treści, model dostępu, polityka utrzymania i funkcjonalność

43 dobra organizacja dostępu do zasobów = zadowolony użytkownik zbiory drukowane e-zasoby informacja w katalogu online i na stronie biblioteki o wszystkich zasobach multiwyszukiwarka ZADOWOLONY UŻYTKOWNIK

44 Ogólnopolska Konferencja Naukowa Biblioteka otwarta na zmiany Olsztyn wrzesień 2010 Dziękuję za uwagę Katarzyna Regulska Biblioteka Główna Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu