Rola informatyki w naukach ekonomicznych i społecznych Innowacje i implikacje interdyscyplinarne. redakcja ZBIGNIEW E. ZIELIŃSKI

Transkrypt

1 Rola informatyki w naukach ekonomicznych i społecznych Innowacje i implikacje interdyscyplinarne redakcja ZBIGNIEW E. ZIELIŃSKI Wydawnictwo Wyższej Szkoły Handlowej Kielce 2009

2 Publikacja wydrukowana została zgodnie z materiałem dostarczonym przez Autorów. Wydawca nie ponosi odpowiedzialności za treść, formę i styl artykułów. Komitet Naukowy prof. dr hab. Janusz Lewandowski dr hab. Krzysztof Grysa, prof. WSH dr hab. Wiesław Dziubdziela, prof. WSH Redaktor Naczelny prof. zw. dr hab. Tadeusz Grabiński Redaktor Recenzji prof. zw. dr hab. Tadeusz Grabiński Recenzenci dr hab. Krzysztof Grysa dr Artur Maciąg dr Zbigniew Zieliński Redakcja dr Zbigniew E. Zieliński mgr inż. Jarosław Kościelecki mgr Katarzyna Baziuk mgr inż. Artur Janus mgr Anna Kukla mgr Piotr Sidor Urszula Słowik Wydawca publikacji Wyższa Szkoła Handlowa im. B. Markowskiego w Kielcach Projekt PITWIN Portal innowacyjnego Transferu Wiedzy w Nauce ul. Peryferyjna Kielce biuro@pitwin.edu.pl Copyright by Wyższa Szkoła Handlowa, Kielce 2009 ISBN Nakład 200 egz. Publikacja została wydana w ramach realizacji projektu PITWIN Portal Innowacyjnego Transferu Wiedzy w Nauce. Publikacja jest współfinansowana przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Publikacja jest dystrybuowana bezpłatnie, dla osób które zarejestrują się na stronie internetowej projektu

3 Spis treści Część I Technologie Informacyjne E learning 1. dr Zbigniew Zieliński Open e learning otwarte zasoby e nauczania mgr Agnieszka Heba Opis wybranych polskich i zagranicznych programów komputerowych oraz stron internetowych wspomagających nauczania matematyki mgr inż. Szczepan Paszkiel Promocja oferty edukacyjnej poprzez witryny internetowe na przykładzie polskiego systemu edukacji E biznes i nowe technologie informacyjne 4. mgr Gabriela Gurgul Znaczenie elektronicznych kanałów dystrybucji usług bankowych na światowym rynku finansowym mgr inż. Szczepan Paszkiel Rola Data Mining w systemach Business Intelligence w zastosowaniu dla sektora MSP mgr Piotr Siuda Jak Web 2.0 stymuluje amatorskie dziennikarstwo i co z tego wynika dla społeczeństwa obywatelskiego mgr Łukasz Tomczyk Kompetencje medialne seniorów w erze społeczeństwa digitalnego mgr inż. Szczepan Paszkiel W dobie nieustającej informatyzacji życia, mózg człowieka bezpośrednim źródłem informacji dla komputera dr inż. Anna Gondek Zastosowanie wybranych metod analitycznych i prognostycznych do przewidywania przyszłości gospodarstwa agroturystycznego Część II Ekonomia i nauki społeczne Ekonomia 10. dr Artur Borcuch Teoretyczne ramy niezależności Europejskiego Banku Centralnego mgr Agnieszka Rzepka Przepływy kapitału bezpośredniego jako jeden z głównych elementów globalizacji dr Krzysztof Czubocha Wpływ importu surowców energetycznych z Rosji na Wspólną Politykę Zagraniczną i Bezpieczeństwa Unii Europejskiej w latach Marketing 13. dr Magdalena Szpunar Atrakcyjność interpersonalna i jej wpływ na budowanie wizerunku i interakcje z innymi dr Magdalena Szpunar Interakcje międzyludzkie jako gra dr inż. Anna Gondek Ścieżki wariantów odpowiedzi jako instrument kontrolny jakości kwestionariusza

4 Prawo 16. dr Małgorzata Paszkowska Timesharing w świetle Dyrektywy 94/97/WE i Prawa Polskiego mgr Bogusław Balza Prawo pracy jako narzędzie służące ochronie miejsc pracy dr Małgorzata Paszkowska Zakład Opieki Zdrowotnej jako świadczeniodawca w systemie ochrony zdrowia Opinia prof. zw. dr hab. Tadeusz Grabiński...161

5 Wstęp Mam przyjemność oddać w Państwa ręce książkę zawierającą materiały nadesłane w ramach funkcjonowania projektu PITWIN (Portal Innowacyjnego Transferu Wiedzy w Nauce) realizowanego przez Wyższą Szkołę Handlową im. Bolesława Markowskiego w Kielcach. Projekt jest współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Niniejsze wydawnictwo jest jednym z wielu działań projektu mających na celu propagowanie osiągnięć polskiej nauki, transferu wiedzy i dokonań naukowych poprzez portal internetowy. Formuła wydawnictwa zwartego, jakim jest ten zeszyt naukowy, odnosi się do szerokiego spektrum dziedzin nauki: ekonomii, marketingu, zarządzania, informatyki, nauk technicznych i społecznych. Bieżąca publikacja Rola informatyki w naukach ekonomicznych i społecznych. Innowacje i implikacje interdyscyplinarne zawiera osiemnaście zrecenzowanych artykułów naukowych poruszających różnorodne zagadnienia związane z tematem wiodącym. Przedstawione prace dotyczą ważnej części zainteresowań naukowców z zakresu zastosowań nowych technologii oraz ich realizacji w różnych dziedzinach życia jak i nauki, ale także zagadnieniom związanym z marketingiem, ekonomią i prawem. Wydawnictwo zostało podzielone na dwie części: pierwsza, otwierająca zawiera artykuły z zakresu informatyki i jej zastosowań, zaś druga prace interdyscyplinarne. Artykuł otwierający zeszyt, Z. Zielińskiego (Open e learning otwarte zasoby e nauczania), definiuje elementy otwartego systemu nauczania jakim jest open e learning. Kolejny artykuł A. Heby (Opis wybranych polskich i zagranicznych programów komputerowych oraz stron internetowych wspomagających nauczanie matematyki) jest przeglądem i analizą aplikacji oraz stron internetowych wspomagających proces nauczania matematyki w zakresie edukacji szkolnej. W dalszej części Sz. Paszkiel (Promocja oferty edukacyjnej poprzez witryny internetowe na przykładzie polskiego systemu edukacji) opisuje sposoby prezentacji informacji i elementów związanych z promocją w szkolnych serwisach internetowych. Kanały dystrybucji elektronicznej usług bankowych wraz z analizą SWOT, o której mowa w artykule G. Gurgul (Znaczenie elektronicznych kanałów dystrybucji usług bankowych na światowym rynku finansowym), wskazuje na wzrost znaczenia e bankowości. W następnym, piątym już artykule (Rola Data Mining w systemach Business Intelligence w zastosowaniu dla sektora MSP) Sz. Paszkiel zaprezentował ideę systemów klasy BI z uwzględnieniem Data Mining w kontekście wykorzystania przez małe i średnie przedsiębiorstwa. Kolejną pracę stanowi artykuł P. Siudy (Jak Web 2.0 stymuluje amatorskie dziennikarstwo i co z tego wynika dla społeczeństwa obywatelskiego), który poświęcony został zagadnieniom związanym z dziennikarstwem obywatelskim, funkcjonującym w oparciu o rozwiązania technologiczne Web 2.0, pozwalające w prosty sposób na tworzenie treści, ale także niezależnych inicjatyw obywatelskich, tak popularnych obecnie w Internecie. Następna praca Ł. Tomczyka (Kompetencje medialne seniorów w erze społeczeństwa digitalnego) przedstawia główne elementy wpływające na umiejętności, pozwalające sprawnie obsługiwać technologię IT przez osoby w wieku poprodukcyjnym. W kolejnym opracowaniu Sz. Paszkiel (W dobie nieustającej informatyzacji życia, mózg człowieka bezpośrednim źródłem informacji dla komputera) przedstawia ideę interfejsu zapewniającego komunikację pomiędzy mózgiem człowieka a maszyną cyfrową. Ostatnia publikacja w tej części zeszytu to artykuł A. Gondek

6 (Ścieżki wariantów odpowiedzi jako instrument kontrolny jakości kwestionariusza), w której Autorka ukazała zastosowanie pewnego instrumentu do badania jakości kwestionariusza ankiety, nazwanego ścieżkami wariantów odpowiedzi. Drugą część zeszytu otwiera artykuł A. Borcucha (Teoretyczne ramy niezależności Europejskiego Banku Centralnego), który przedstawia zadania, cele i typy niezależności EBC i ESBC. W kolejnym artykule A. Rzepka (Przepływy kapitału bezpośredniego jako jeden z głównych elementów globalizacji) przedstawia globalizację w oparciu o analizę ekspansji korporacji transnarodowych i przepływ inwestycji zagranicznych. Z kolei K. Czubocha (Wpływ importu surowców energetycznych z Rosji na Wspólną Politykę Zagraniczną i Bezpieczeństwa Unii Europejskiej w latach ) opisuje temat ważny i aktualny jakim jest ocena wzajemnej zależności gospodarek Unii Europejskiej i Rosji w aspekcie surowców energetycznych. Zupełnie innymi zagadnieniami zajmuje się M. Szpunar (Atrakcyjność interpersonalna i jej wpływ na budowanie wizerunku i interakcje z innymi) w artykule, który poświęcony jest kwestiom związanym z fizyczną atrakcyjnością jednostki i jej budowania wizerunku. W kolejnym artykule (Interakcje jako gra) Autorka wskazuje znaczenie i odgrywanie ról w życiu jednostki, społeczeństwa. W piętnastym już artykule A. Gondek (Zastosowanie wybranych metod analitycznych i prognostycznych do przewidywania przyszłości gospodarstwa agroturystycznego) zwraca uwagę na metody prognostyczne i ich przydatność w rozwiązywaniu problemów decyzyjnych i prognostycznych, a więc podstawowych z punktu widzenia badań rynkowych. Odmienną tematyką zajmuje się M. Paszkowska (Timesharing w świetle Dyrektywy 94/97/WE i Prawa Polskiego) przedstawiając formę rozwoju usług turystycznych z uwzględnieniem nowej usługi timesharingu, czyli nabycia przez konsumenta prawa do korzystania z budynku lub pomieszczenia mieszkalnego w określonym czasie oraz zobowiązania się do opłacenia ryczałtowego wynagrodzenia. Następny artykuł B. Balzy (Prawo pracy jako narzędzie służące ochronie miejsc pracy) poświęcony jest charakterystyce różnych modeli prawa pracy. Kolejne, ostatnie już opracowanie w zeszycie M. Paszkowskiej (Zakład Opieki Zdrowotnej jako świadczeniodawca w systemie ochrony zdrowia), omawia i analizuje pozycję prawną zakładów opieki zdrowotnej w Polsce oraz ich miejsce w systemie ochrony zdrowia. Mam nadzieję, iż prezentowana publikacja będzie stanowić interesującą i cenną lekturę dostępną także w wersji elektronicznej na stronie portalu PITWIN. Zbigniew Zieliński

7 Część I Technologie Informacyjne

8

9 Zbigniew E. Zieliński E learning Zbigniew E. Zieliński Wyższa Szkoła Handlowa w Kielcach Open e learning otwarte zasoby e nauczania Streszczenie: Wykorzystanie ICT w edukacji jest coraz bardziej istotne, gdyż narzędzia e learningu pozwalają zdefiniować i wykreować komponenty wiedzy, które później są udostępniane społeczności akademickiej. W wielu przypadkach gromadzenie wiedzy i jej przekazywanie odbywa w sposób elastyczny oraz ułatwia dostarczenie studentom materiału dostosowanego do ich potrzeb. Kierunek rozwoju zasobów i systemów e learning stosowanych w uczelniach wyższych w dużej mierze zależy od otwartości rozwiązań. W artykule podjęto próbę znalezienia odpowiedzi na pytanie, co kryje się pod pojęciem otwarty system nauczania, jego zasoby, treść oraz w jaki sposób zapewnia się jego otwartość tzw. open e learning. Słowa kluczowe: open e learning, kontent, zasoby, systemy e learning. Wstęp W obecnej infrastrukturze sieciowej, tworzenie wysokiej jakości materiałów dydaktycznych jest trudnym zadaniem. Dążeniem wielu autorów materiałów e learning jest zaimplementowanie multimedialnych treści (filmów, animacji, a także własnych wyników np. badań), które często są później niedostępne dla szerokiego ogółu (osób spoza uczelni, studentów z innych ośrodków naukowych). Obok zasobów, często same usługi sieciowe związane z e learning bywają niedostępne dla przeciętnego użytkownika internetu. Jest to spowodowane nie zapewnioną interoperacyjnością zasobów dydaktycznych czy samych narzędzi e nauczania, a nawet systemu e learning. Często wiele funkcji takiego systemu prowadzi do ogólnej złożoności modelu i wymaga większej uwagi przy udostępnianiu źródeł zasobów w postaci repozytoriów czy metadanych. Problemem w przypadku wdrożenia systemu e learning w podmiocie edukacyjnym jest nie tylko udostępnienie zasobów jedynie lokalnemu środowisku uczelni, ale także niechęć współpracy z innymi ośrodkami akademickimi chociażby celem wypracowania najlepszych praktyk dotyczących przygotowania i publikowania materiałów dydaktycznych z dziedzin, które są zbieżne dla różnych ośrodków naukowych (np. technologia informacyjna, podstawy ekonomii, statystyka). Rozwiązanie takie skłaniałoby do stworzenia otwartych nie tylko systemów e learning (ogólnodostępnych dla wszystkich), ale także źródeł zasobów, czyli e contentu. Open e learning innowacja w nauce? Coraz więcej uczelni wyższych i uniwersytetów udostępnia swoje materiały i kursy e learningowe w internecie za darmo. Każda taka inicjatywa pokazuje to, iż kierunek rozwoju otwartych baz wiedzy obejmuje również zasoby i technologie e learningu. Działania takie zwiększają dynamikę rozwoju e learningu a także zwiększają dostęp do otwartych: Źródeł zasobów, repozytoriów, metadanych; E contentu materiałów, treści, zasobów edukacyjnych; Narzędzi, usług i systemów e learning. Obecnie wydaje się, iż główne działania mające na celu rozpowszechnienie e learning ukierunkowane są na zapewnieniu coraz większego dostępu do zasobów edukacyjnych, ich poprawie jakości oraz ich zwiększeniu przystępności (koszty zakupu, wdrożenia systemu e learning i utworzenia w nim materiałów edukacyjnych). Idea open e learning pozwala na: 9

10 Open e learning otwarte zasoby e nauczania Zmianę podejścia do zasobów edukacyjnych materiałów szkoleniowych, interaktywnych aplikacji, mentorów online, innych osób szkolących się, w której przestaje dominować pogląd content is the king. Podejście takie znajdowało swoje odzwierciedlenie w fakcie, że bardzo duży nacisk był kładziony na tworzenie kursów e learningowych, najlepiej w formie e learning objects, katalogowanie ich, opisywanie za pomocą skomplikowanych systemów metadanych oraz opracowywanie metod ochrony tych treści przed nieautoryzowanym dostępem i powielaniem 1. Open e learning zmienił podejście do samych zasobów, które nadal są ważne, ale istotniejsze jest intelektualne kształtowanie tych treści w ramach interakcji z wykładowcą, czy studentami. Dzięki temu wzrasta popularność ideologii otwartych materiałów i ich współużywalności, zachęcając społeczności szkolących się osób z innych uczelni do korzystania z materiałów e learning, a także dzielenia się wiedzą. Poprawę przystępności zasobów e learning która związana jest z rachunkiem stopy zwrotu z inwestycji (ROI) i oceną korzyści (wartości dodanej np. zmniejszenie kosztów). W open e learning zwiększa się opłacalność inwestycji, a odbiorców (studentów) stać na korzystanie z tego systemu. Wzrost jakości działań edukacyjnych i e contentu (open contentu), która związana jest z wynikami, które można uzyskać przez gromadzenie informacji o przebiegu nauczania, z dostępem do wysokiej jakości działań edukacyjnych i z ich przystępnością 2. Rozwój idei open e learning to nie tylko same udostępnianie materiałów edukacyjnych, często interaktywnych na w serwisach e learning dotychczas dostępnych tylko dla zarejestrowanych studentów danej jednostki edukacyjnej. Wydawać by się mogło, że dostęp do treści edukacyjnych jest istotą edukacji jednak tak nie jest i nie stanowi zagrożenia dla uczelni (w sensie zmniejszenia ilości kandydatów). Najważniejsza jest interakcja studenta z prowadzącym szkolenie e learning, a także ważnym aspektem studiowania na uczelni jest nawiązywanie kontaktów, które zdobywa się podczas studiów. Dla uczelni ważnym powodem, jakim jest udostępnianie i otwarcie nowoczesnych treści dydaktycznych dla ogółu, może też być promocja. Ankieta przeprowadzona na MIT wykazała, że dla jednej trzeciej spośród studentów pierwszego roku, którzy przed studiami na MIT znali witrynę MIT OCW 3 (Free Online Course Materials/MIT OpenCourseWare), miała ona istotne znaczenie przy decyzji o podjęciu tam studiów 4. Otwarte materiały e learning to także korzystanie z najlepszych rozwiązań dla danych przedmiotów gdzie studenci mają dostęp do alternatywnych wykładów/ćwiczeń/laboratoriów (często wzorcowych). Problemem dla dalszego rozwoju idei open e learning i treści ogólnodostępnych może być to czy nauczyciele są mentalnie i emocjonalnie gotowi są by udostępniać, a przede wszystkim korzystać z obcych materiałów. W e learning główną rolą nauczyciela jest motywować, pomagać studentowi w procesie interakcji i przekazu wiedzy a następnie kontrolować jego wiedzę i certyfikować. Istotnym problemem dla otwartych rozwiązań e learning jest też rozwój standardów i specyfikacji realizacji e kursów. Istnienie wielu projektów i systemów e learning przyczyniło się 1 P. Stencel, Treść e learning, [w:] Edukacja Online.pl [online], online.pl/2006/10/tresc elearning/, [ ]. 2 J. Brzostek Pawłowska, E learning 2008: Problemy i trendy w zdalnym nauczaniu, technologiach i standardach, [w:] J. Brzostek Pawłowska (red.), E learning Horyzonty, Instytut Maszyn Matematycznych, seria ABC.IT, Warszawa 2008, str.8. 3 Free Online Course Materials/MIT OpenCourseWare, [ ]. 4 P. Stencel, tamże. 10

11 Zbigniew E. Zieliński do wdrożeń wielu modeli e nauczania, a także samych modułów oceniania, czy prezentowania treści dydaktycznych. Częstym problemem jest zastosowanie wielu różnorodnych technologii i interfejsów współpracy oraz integrowania zasobów edukacyjnych na platformie. Z punktu widzenia prawnego open content to także problem licencjonowania i umów licencyjnych rozpowszechniania poprzez strony internetowe (serwisy e learning) utworów w postaci cyfrowej (materiałów elektronicznych, wiedzy, plików) do których przysługują prawa autorskie licencjodawcy. Licencjobiorca (internauta) łączy się ze stroną z powyższą zawartością i kopiuje (ściąga) utwór objęty licencją na dysk twardy komputera, z którego korzysta. Najczęściej używaną licencją w procesie open e learning jest licencja Creative Commons w wersji 2.5, polegającą na uznaniu autorstwa na tych samych warunkach i użycie niekomercyjne materiałów edukacyjnych dla własnych celów. Najlepsze praktyki open e learning W 2002 roku na zebraniu UNESCO 5 utworzony został termin Otwartych Zasobów Edukacyjnych (Open Educational Resources), który obejmuje swym zasięgiem wspólną nazwę dla wszelkich zasobów edukacyjnych, do których istnieje w pełni otwarty dostęp dzięki objęciu ich wolnymi licencjami lub przeniesieniu do domeny publicznej i udostępnieniu za pomocą dowolnych technologii informacyjnych i komunikacyjnych. W ramach działań open e learning wiele instytucji edukacyjnych oraz uczelni udostępniło swoje repozytoria szkoleniowe w Internecie, pokazując iż nauczanie to coś więcej niż dostarczanie treści. Poniżej podane zostały najlepsze przykłady zastosowania idei open e learning, gdzie zasadniczym czynnikiem sukcesu jest współudział w przekazie wiedzy: OpenLearn The Open University, zawierający wiele darmowych e kursów (od historii, przez prawo aż po informatykę i matematykę) prezentowanych na platformie Moodle. Projekt realizowany przez otwarty uniwersytet w Wielkiej Brytanii. UC Berkley Webcast, oraz materiały audio i wideo uniwersytetu Berkley. Open Learning Initiative, szkolenia z inżynierii, reguł wnioskowania chemii i innych dziedzin opracowane przez Carnegie Mellon University. MIT OpenCourseWare, darmowe szkolenia z MIT tematycznie ukierunkowane na nauki ścisłe (choć są też kursy z historii czy nauk społecznych). BBC Learning, zawierające szkolenia zawierające dużą ilość multimediów, materiałów wideo. MIT World, mające w swoich zasobach wykłady online naukowców, którzy prowadzili zajęcia w MIT. Project Gutenberg, serwis z darmowymi książkami w wersji elektronicznej do pobrania. Utah State University OpenCourseWare, szkolenia udostępnione przez uniwersytet w Utah zawierające multimedialne wykłady. Wikibooks, projekt biblioteki wolnych podręczników w różnych językach. Polska część projektu zawiera ponad 4000 modułów. 5 UNESCO Virtual University, [ ]. 11

12 Open e learning otwarte zasoby e nauczania Podsumowanie W3Schools, serwis zawiera darmowe szkolenia dla webdeveloperów, OAZE, Otwarte Akademickie Zasoby Edukacyjne internetowa baza linków do otwartych zasobów edukacyjnych tworzona przez społeczność użytkowników internetu. Obecna idea mówiąca o ważności treści edukacyjnej w systemach e learning jest powoli wypierana przez mające coraz większe znaczenie w procesie kształcenia przez internet pojęcie open e learning. Przyczyniają się do tego z jednej strony nowe technologie stosowane w sieci Web 2.0, takie jak: serwisy społecznościowe, wikipedię, fora dyskusyjne, blogi, ale także z drugiej strony wzrasta akceptacja otwartych baz wiedzy dostępnych dla osób spoza środowiska akademickiego. Inicjatywa ta przyczynia się do zwiększania rozwoju samych treści e learning, ale także zachęca do dalszego dzielenia się i współużywania treści edukacyjnych. Dzięki temu przekaz wiedzy ma szansę na dotarcie do coraz szerszego ogółu przez co następuje rzeczywista demokratyzacja wiedzy i nauki. Netografia 1. J. Brzostek Pawłowska, E learning 2008: Problemy i trendy w zdalnym nauczaniu, technologiach i standardach, [w:] J. Brzostek Pawłowska (red.), E learning Horyzonty, Instytut Maszyn Matematycznych, seria ABC.IT, Warszawa 2008, str P. Stencel, Treść e learning, [w:] Edukacja Online.pl [online], e learning/, [ ]. 3. Free Online Course Materials/MIT OpenCourseWare, [ ]. 4. UNESCO Virtual University, [ ]. Open e learning open resources, content and systems of e learning Using ICT in education is getting more important, because tools of e learning enables to define and to create a knowledge components, which are extended to academic society later on. In many cases gathering and passing knowledge runs in flexible way and facilitates affording personalized materials for students. Development direction of e learning resources and systems used at colleges highly depends on solutions openness. Hereby presents a try to find an answer to a question what hides the notion of open learning system, its resources, content and what is the way to ensure its openness so called open e learning. Keywords: open e learning, content, resources, e learning systems. 12

13 Agnieszka Heba Agnieszka Heba Wyższa Szkoła Zarządzania Ochroną Pracy w Katowicach Opis wybranych polskich i zagranicznych programów komputerowych oraz stron internetowych wspomagających nauczania matematyki Streszczenie: W artykule przedstawiono przegląd wybranych programów komputerowych oraz stron internetowych wspomagających proces nauczania matematyki w zakresie edukacji szkolnej. Wybrane programy będą wykorzystane w kursie e learningowym z matematyki umieszczonym na wydziałowej platformie nauczania na odległość na Uniwersytecie Śląskim w Cieszynie. Kurs ten będzie podstawą do badań w pracy doktorskiej na temat rozwoju matematycznych kompetencji z użyciem e learningu. Jest ona wykonywana na Wydziale Pedagogiki Uniwersytetu w Ostravie. Słowa kluczowe: edukacyjne programy komputerowe, edukacyjne strony internetowe 1. Wstęp Nauka matematyki z wykorzystaniem różnych programów komputerowych i stron internetowych jest dzisiaj bardzo popularna we wszystkich typach szkół. Niektórzy nauczyciele zachowują dystans do tego sposobu przedstawienia wiedzy. Jednak sukcesywnie powiększa się grono pedagogów dostrzegających korzyści wynikające ze stosowania nowoczesnych środków wspomagających proces nauczania. Wykorzystywanie ich na zajęciach pomaga nie tylko w doskonaleniu umiejętności i nabywaniu coraz bardziej zaawansowanych kompetencji informatycznych, ale pozwal a na lepsze wizualne przedstawienie trudnych zagadnień z matematyki. 2. Wybrane programy komputerowe wspomagające proces nauczania matematyki Kilka znanych narzędzi dydaktycznych należy do grupy programów, z których korzystać mogą zarówno nauczyciele jak i uczniowie na lekcjach matematyki. Zaliczamy do nich, w szczególności: Program Derive dzięki niemu możemy wykonywać szereg obliczeń symbolicznych i numerycznych ze wszystkich działów matematyki na szczeblu szkoł y ponadgimnazjalnej, jak również na studiach wyższych. Zaletą tego programu jest możliwość drukowania wszystkich wykonywanych obliczeń i wykresów oraz pracy w trybie ekranowym algebraicznym i graficznym, a także szeroka gama dostępnych ilustracji graficznych wykresów płaskich i przestrzennych; data wejścia na stronę

14 Opis wybranych polskich i zagranicznych programów komputerowych oraz stron internetowych(...) Rysunek 1. Rozwiązywanie równania i nierówności Program Gran Pakiet programów komputerowych GRAN opracowany został w Kijowie na Uniwersytecie Narodowym pod kierownictwem prof. Mirosława Żhaldaka. Wspomaga nauczanie matematyki na wszystkich szczeblach kształcenia. Zawiera trzy programy: Gran1, Gran 2D, Gran 3D. Pozwala w efektywny sposób opracowywać tematy z działów: statystyka matematyczna, stereometria, planimetria, podstawy analizy matematycznej, algebra, inne; 2 Rysunek 2. Interfejs programu GRAN 2D 2 data wejścia na stronę , Smyrnova Trybulska E., M.Zhaldak, Y.Goroshko, E.Vinnichenko. : Komputerowe wspomaganie nauczania matematyki pakietem programów GRAN (część I) Czasopismo Grupy Roboczej SNM Matematyka i Komputery, Wydawnictwo Dla szkoły, nr 18, S

15 Agnieszka Heba TerM szkolny system algebry komputerowej. Podstawowy cel środowiska TerM komputerowe wspomaganie zajęć praktycznych i zaliczeń (atestacji tematycznych) z matematyki a mianowicie aktywnej matematycznej działalności użytkownika (ucznia, studenta). W działalności takiego typu uczeń wykorzystuje wiedzę teoretyczną zdobytą na poprzednich etapach nauczania do rozwiązania zadań praktycznych. Zestaw Programowo Metodyczny TerM VII może być również skutecznie wykorzystany przez nauczyciela na lekcji z celem dydaktycznym: kształtowanie nowej wiedzy w procesie przedstawienia oraz wyjaśnienia metod rozwiązania zadań algebraicznych, do przeprowadzenia klasówek oraz kolokwium. Osobny moduł służy do wykształcenia u uczniów nawyków przekształceń algebraicznych (symbolicznych). Do modułów tego programu można zaliczyć: środowisko rozwiązania zadania, zbiór zadań, zeszyt użytkownika, podręcznik, solver, wykresy; 3 Rys. 3 Interfejs głównego ekranu programu Program Cabri może być wykorzystywany na lekcjach matematyki w dziale geometria. Za pomocą programu możemy projektować różne konstrukcje, wyznaczać kąty, długości odcinków, badać własności figur płaskich. Ogromną zaletą jest możliwość poruszania figurami geometrycznymi. Umożliwia to większą poglądowość rozpatrywanych przypadków. Obsługa programu jest niezwykle prosta a własności dynamiczne pozwalają na wykorzystanie go w pracy na lekcji z dziećmi w różnym wieku; 4 3 Lwow M., Smyrnova Trybulska E., TerM szkolny system algebry komputerowej. Praca zbiorowa pod red. Prof. Andrzeja W.Mitasa Informatyka w Edukacji i Kulturze 2005, Uniwersytet Śląski, Cieszyn S data wejścia na stronę

16 Opis wybranych polskich i zagranicznych programów komputerowych oraz stron internetowych(...) Rysunek 4. Interfejs programu Cabri 3D Program MATHCAD przeznaczony głównie dla inżynierów i projektantów, ale może być wykorzystywany również w szkole. Program wykonuje obliczenia skalarne, statystyczne, wektorowe, tworzy wykresy dwu i trójwymiarowe, rozwiązuje układy równań, umożliwia przeprowadzanie analizy. Program ponadto umożliwia łatwe odczytywanie danych zapisanych w pliku oraz przetwarzanie ich na wiele sposobów np. wyznaczanie wartości całek i różniczek czy odwracanie macierzy. Jego wszechstronność polega na tym, że możliwe jest jego zastosowanie, jako zwykłego kalkulatora, ale również wykonywanie skomplikowanych i zaawansowanych obliczeń. W trakcie pracy możliwe jest łączenie równań, korzystanie z wcześniej obliczonych wyników w dalszej pracy, dodawanie notatek na temat aktualnie wykonywanych zadań ; 5 Rysunek 5. Interfejs programu Mathcad 5 data wejścia na stronę

17 Agnieszka Heba Kalkulatory graficzne przyspieszają i ułatwiają bardzo skomplikowane obliczenia, posiadają dużo opcji i wbudowanych programów umożliwiających sprawne wykonywanie rachunków. Można używać ich, jako notatnika, podłączyć do komputera i drukarki, pisać na nich własne programy. Znajdują zastosowanie na prawie każdej innej niż matematyka lekcji. Najpopularniejszymi obecnie na rynku są kalkulatory firmy Casio oraz Texas Instruments; 6 Rysunek 6. Kalkulator graficzny firmy CASIO Planimetrik jest przeznaczony do wyświetlenia geometrycznej konstrukcji na płaszczyźnie według zapisu konstrukcji w kształcie który jest zwykle w czeskich szkołach średnich i podstawowych. Istnieje możliwość przesuwania niektórych obiektów dowolnie co ma wpływa na ostateczny projekt. 7 Rysunek 7. Interfejs programu Planimetrik 6 data wejścia na stronę data wejścia na stronę

18 Opis wybranych polskich i zagranicznych programów komputerowych oraz stron internetowych(...) Matematika Środowisko tego czeskiego programu jest proste i intuicyjne. Wejściowe dane mogą być wprowadzane z arkusza kalkulacyjnego EXCEL lub innych kalkulatorów. Możemy w tym programie między innymi rysować funkcję jednej i dwóch zmiennych. 8 Rysunek 8. Interfejs programu Matematika W dalszej części artykułu, omówię wybrany multimedialny program uczący. Programy takie mają zwykle ciekawą oprawę graficzną i dźwiękową. Oprócz tekstu zawierają animację oraz filmy ilustrujące przekazywane treści. Ci, którzy chcą sprawdzić swoją wiedzę mogą w tych programach znaleźć: quizy, zagadki i krzyżówki. EduROM Multimedialne lekcje Matematyka 9 to jeden z najbardziej znanych programów edukacyjnych. Odpowiada ok. 60 godzinom efektywnej nauki z matematyki z zakresu szkoły ponadgimnazjalnej. Zgodny jest z podstawą programową zatwierdzoną przez MEN. Materiał dydaktyczny został przedstawiony w multimedialnej formie. Animacje, narracje, system ćwiczeń, przykłady, wzory, konstrukcje, interaktywne wykresy pozwalają efektywnie zdobywać wiedzę. Program analizuje stan wiedzy ucznia i aby zwiększyć skuteczność nauki dopasowuje materiał do jego umiejętności i wiadomości. Uczeń dobry rozwiązuje zadania trudniejsze. Uczeń słaby wspierany jest podpowiedziami naprowadzającymi na właściwą odpowiedź. Szczegółowy raport wyników w każdym ćwiczeniu pokazuje ile razy użytkownik korzystał z podpowiedzi, ile popełnił błędów zanim poprawnie rozwiązał całe zadanie. Strona tytułowa każdej lekcji zawiera wiadomości o jej celach i zakresie wiedzy potrzebnym, aby zrozumieć daną lekcję i poprawnie wykonywać zawarte w niej zadania. EduROM Multimedialne lekcje Matematyka zawiera również animowane filmy i narrację, które ułatwiają zrozumienie poszczególnych zagadnień matematycznych. Znajduje się tam również słowniczek terminów matematycznych, kalkulator umożliwiający wykonywanie działań matematycznych włącznie z obliczeniami stopni i radianów, ilustrowane biografie słynnych matematyków. Ponadto edurom Matematyka zawiera następujące dodatki: notatki, wyniki, szukaj, moje lekcje. 8 data wejścia na stronę data wejścia na stronę

19 Agnieszka Heba Rysunek 9. Przykładowa lekcja Liczby niewymierne 3. Wybrane edukacyjne strony internetowe wspomagające proces nauczania matematyki Przyjrzyjmy się teraz najpopularniejszym stronom internetowym wspomagającym proces uczenia się matematyki: portal składa się z kilkunastu serwisów i funkcji dostępnych ze strony głównej. Poszczególne serwisy i funkcje uruchamiane są poprzez kliknięcie w odpowiadające im elementy ekranu. Za pomocą wyszukiwarki można przeszukiwać zawartość portalu według wskazanych słów kluczowych. Za pomocą opcji przedmioty można przeszukiwać zasoby edukacyjne portalu z uwzględnieniem rodzaju przedmiotu, etapu edukacji i rodzaju zasobu. Za pomocą odnośników w obszarze zasoby edukacyjne można przeszukiwać zasoby portalu podobnie jak za pomocą opcji przedmioty, z tym że filtrem wyjściowym jest tu rodzaj materiału, a nie przedmiot. W obszarze wiadomości znajdują się odnośniki do informacji o inicjatywach, wydarzeniach i możliwościach na rynku edukacyjnym. W informatorze znajdują się spisy placówek i instytucji oraz odnośniki do materiałów i podręczników, znajdujących się w bazie SIO (System Informacji Oświatowej). W opcji ważne tematy znajduje się kompendium wiedzy dotyczące istotnych tematów od aktów prawnych zaczynając, na zarządzaniu szkołą skończywszy. Obszar regiony to najszybsza droga by uzyskać informacje o placówkach edukacyjnych i instytucjach województwa, a także skrót informacji o geografii i historii danego regionu. Scholaris poleca to opcja gdzie znajdują się odnośniki do spisów materiałów edukacyjnych i stron internetowych polecanych przez redakcję portalu Scholaris data wejścia na stronę

20 Opis wybranych polskich i zagranicznych programów komputerowych oraz stron internetowych(...) Rysunek 10. Strona główna portal ten oferuje tysiące zasobów, które mogą być użyte zarówno przez nauczyciela, jak i przez ucznia. Lekcje uczniowskie zostały zaprojektowane w celu umożliwienia uczniowi samodzielnej nauki, natomiast lekcje nauczycielskie są przystosowane do wspólnej pracy grupy podczas zajęć. Poszczególne strony lekcji uczniowskich zawierają wiele uzupełniających się elementów, takich jak animacje, teksty, symulacje oraz zadania. Lekcje nauczycielskie natomiast prezentują tylko jeden element na stronie. Pojedynczy ekran lekcji uczniowskiej jest nazywany zadaniem. Ekrany lekcji nauczycielskich mają różne nazwy, zależnie od typu zasobu, który przedstawiają. Są to na przykład: animacje, ćwiczenia, ilustracje, pokazy slajdów, symulacje, gry lub inne typy ekranów. 11 Rysunek 11. Strona główna data wejścia na stronę