II. ALEGORIA to figura stylistyczna, zbudowana na dwu planach znaczeniowych: jeden konkretny,

Transkrypt

1 s. prof. Ewa J. Jezierska Papieski Sydział Teologiczny W r o c ł a w II. ALEGORIA to figura stylistyczna, zbudowana na dwu planach znaczeniowych: jeden konkretny, drugi domyślny. 1) Chwast Charakter alegorii przedstawia opowiadanie (przypowieść) o chwaście. Zawarte jest tylko w Ewangelii św. Mateusza. Należy do tzw. dnia przypowieści i posiada dołączone wyjaśnienie sensu, pochodzące od samego Jezusa. Królestwo niebieskie podobne jest do człowieka, który posiał dobre ziarno na swojej roli. Lecz gdy ludzie spali, przyszedł jego nieprzyjaciel, nasiał chwastu między pszenicę i odszedł. A gdy zboże wyrosło i wypuściło kłosy, wtedy pojawił się chwast. Słudzy gospodarza przyszli i zapytali: Panie, czy nie posiałeś dobrego nasienia na swej roli? Skąd więc wziął się na niej chwast? Odpowiedział im: Nieprzyjazny człowiek to sprawił. Rzekli mu słudzy: chcesz więc, żebyśmy poszli i zebrali go? A on im odrzekł: Pozwólcie obojgu róść aż do żniwa, a w czasie żniwa powiem żeńcom: Zbierzcie najpierw chwast i powiążcie go w snopki na spalenie,, pszenicę zaś zwieźcie do mego spichlerza. Szczegóły przypowieści: Zwrot podobne jest królestwo jak z tekstu wynika wskazuje, że chodzi o podobieństwo nie o człowieka (siewcę, tego który sieje), ale do całej sytuacji. Z królestwem będzie tak, jak będzie po żniwie (o czym mówi zakończenie przypowieści). Człowiek z przypowieści osobiście dokonuje zasiewu. Do nie tak dawna, w Palestynie, człowiek nawet zamożny jeszcze sam obsiewał pole. Uwaga a gdy ludzie spali, przyszedł nieprzyjaciel nie podkreśla jakiegoś karygodnego zaniedbania sług. Noc jest naturalnym czasem do spania, dla odpoczynku; żaden rolnik w owych czasach nie pilnował w nocy swego zasiewu. (w Ewangelii Marka Mk 4,27 gospodarz także spał i wstawał po obsianiu pola). Nieprzyjaciel nasiał chwastu. Nasianie chwastu było rodzajem zemsty; celem jej było skompromitowanie gospodarza. Już prawo rzymskie znało takie agrarne przestępstwo. A jeszcze w XXw., w diecezji jerozolimskiej, taki czyn traktowany był jako grzech, rozgrzeszany tylko przez biskupa. 38

2 O jaki chwast chodziło? Biblia Wujka stwierdza, że nie był to znany nam kąkol. Grecka nazwa dzidzanion oznacza mało znaną u nas tzw. życicę roczna (Lolium temulentum L.) o trujących ziarnach, podobną przed wykłoszeniem do pszenicy. Polscy botanicy porównują ten chwast do naszego perzu. Rozmowa sług z gospodarzem: słudzy proponują zabranie się do pielenia chwastu. Propozycja jest sama w sobie rozsądna i stosowana. Ale gospodarz podaje przekonująca rację swojej odmowy: korzenie pszenicy i życicy (chwastu) są poplątane, ponieważ korzeń chwastu jest giętki. Wyrywając chwast, wyrwałoby się i pszenicę. Sens dialogu można streścić zdaniem: Jeszcze nie czas na taka interwencję, bo wszystko można by popsuć. Żniwa mają dokonać żeńcy (nie słudzy)! Do dzisiaj stosowany jest w Arabów zwyczaj ścinania sierpami. Ponieważ pszenic wyrasta wyżej, ponad życicę, pada rozkaz Podnieście wasze ręce i wtedy żniwiarze ścinają pszenicę. Potem ścina się chwast i wiążę w snopki. W Palestynie snopki chwastu są cennym paliwem, a ziarnami chwastu karmi się drób, dla którego nie są one szkodliwe. Obraz żniw przedstawiony w przypowieści zgodna jest z rzeczywistością, nie wykracza poza obraz rzeczywisty. Jednak dokładność opisu wskazuje na pointę przypowieści, na jej zastosowanie eschatologiczne. Żniwo nawiązuje do sądu ostatecznego. Wyjaśnienie przypowieści przez Jezusa, podaje Mateusza w 13,36-43: Wtedy odprawił tłumy i wrócił do domu. Tam przystąpili do Niego uczniowie, mówiąc: Wyjaśnij nam przypowieść o chwaście. Odpowiedział: Tym, który sieje dobre nasienie, jest Syn Człowieczy. Rolą jest świat, dobrym nasieniem są synowie królestwa, chwastem zaś synowie Złego. Nieprzyjacielem, który posiał chwast, jest diabeł; żniwem jest koniec świata, a żeńcami są aniołowie. Jak więc zbiera się chwast i spala w ogniu, tak będzie przy końcu świata. Syn Człowieczy pośle aniołów swoich, ci zbiorą z Jego królestwa wszystkie zgorszenia oraz tych, którzy dopuszczaj się nieprawości i wrzuca ich w piec rozpalony, tam będzie płacz i zgrzytanie zębów. <Wtedy sprawiedliwi jaśnieć będą w królestwie Ojca swego> (Dan 12,3). Kto ma uszy, niechaj słucha. Część wyjaśniająca przypowieści jest literacko odmienna. Jest tu rodzaj zwięzłego słownika rzeczowników, a całość ma charakter alegoryczny. W przedstawieniu tekstu stosuje trzy sposoby przedstawiania: równanie porównanie podstawienie. 39

3 Równanie zawierają wiersze, gdzie występuje identyfikowanie (jest to rodzaj słownika): Tym który sieje = Syn Człowieczy; rola = świat; dobre nasienie = synowie królestwa; chwast = Żły; nieprzyjaciel = diabeł; żniwo = koniec świata; = żeńcy = aniołowie. Porównanie następuje po tych identyfikacjach (po tym słowniku): jak więc zbiera się chwast i spala w ogniu, tak będzie przy końcu świata : Podstawienie dotyczy: żeńców którymi są w w..41 aniołowie; dobrego nasienia sa nim synowie królestwa ; synów Złego są nimi wszystkie zgorszenia i ci, którzy dopuszczają się nieprawości. W końcowej części wyjaśnienia Jezusa (jakie podaje Mateusz) nie ma już metafor; świat, diabeł, nie ma wzmianki o świecie, ani o diable. Można zatem powiedzieć, ze wyjaśnienie przypowieści o chwaście ma wyraźnie dwuczęściowy podział, nasuwa myśl o redakcyjnym dodatku do wyjaśnienia. Gatunek literacki tego opowiadania (przypowieści) można określić następująco: po czystej przypowieści o wydźwięku eschatologicznym, następuje wyjaśnienie alegoryczne. Całość można więc określić jako przypowieść alegoryzującą. Naukę przypowieści (cel pouczenia Jezusa) można ująć stosując schemat podobieństwa: jak chwast dosiany do dobrego ziarna przez niegodziwego wroga, wbrew zamiarom i czynom gorliwych sług, musi rosnąć wraz z pszenicą do żniw ze względu na dobro pszenicy, tak w obecnej fazie królestwa Bożego, w Kościele, za sprawą Złego (szatana) będą istnieli źli, niegodziwi, obok dobrych. Definitywny rozdział dobrych i złych nastąpi dopiero na sądzie ostatecznym; sąd położy kres współistnieniu dobrych i złych w królestwie Bożym w doczesności. Można dodać, że z nauki Jezusa wynika, że nie ma odwiecznego pierwiastka zła (jak to uważały różne religie Wschodu), nie ma walki równorzędnych bytów (jak to wskazywały mity mezopotamskie). Jest Bóg wszechmocny i cierpliwy. Szatan jest stworzeniem, a zło, które czyni nie jest przez Boga zamierzone, jedynie dopuszczone; jest ono skutkiem sprzeciwu wobec Bożego planu zbawienia 1. 1 A.Jankowski, Królestwo Boże w przypowieściach,

4 2) Hagar i Sara obrazem przymierza z Bogiem (Ga 4,21-31) Fragment listu św.. Pawła do Galatów (4,21-31), będący pouczeniem Apostoła, przeznaczonym dla Galatów, ulegających fałszywym nauczycielom, judaizującym, jest alegorią (jedyną?) występującą w NT. Fałszywi nauczyciele apostołujący wśród Galatów powoływali się na Biblię, Paweł swoje nauczanie opierał także na tekście biblijnym; i jako rabin rozpoczął swój wywód alegoryczny na podstawie wydarzenia biblijnego (Rdz 16 i 21,1-21). Wspomina Abrahama, jego dwóch synów (nie wymieniając imion) i ich matek: niewolnicy Hagar (matki niewolników ww.24-25) i Sary, matki ludzi wolnych (ww.26-27). Powiedzcie mi [wy], którzy chcenie żyć pod Prawem, czy Prawa tego nie rozumiecie? Przecież napisane jest, że Abraham miał dwóch synów, jednego z niewolnicy, a drugiego z wolnej. Lecz ten z niewolnicy urodził się tylko według ciała, ten zaś z wolnej na skutek obietnicy. Wydarzenia te mają jeszcze sens alegoryczny, niewiasty te wyobrażają dwa przymierza; jedno zawarte pod górą Synaj, rodzi ku niewoli, a wyobraża je Hagar. Synaj jest to góra w Arabii, a odpowiednikiem jej jest obecne Jeruzalem. Ono bowiem wraz ze swoimi dziećmi trwa w niewoli. Natomiast górne Jeruzalem cieszy się wolnością i ono jest nasza matka. Wszak napisane jest: Wesel się, niepłodna, która nie rodziłaś, Wykrzykuj z radości, która nie znałaś bólów rodzenia, Bo więcej dzieci ma samotna Niż ta, która żyje z mężem. Właśnie wy, bracia jesteście jak Izaak, synami obietnicy. Ale jak wówczas ten, który urodził się według ciała, prześladował tego, który urodził się z ducha, tak dzieje się i teraz. Co jednak mówi Pismo? Wypędź niewolnicę i jej syna, bo nie będzie dziedziczyć syn niewolnicy razem z synem wolnej. Tak to, bracia, nie jesteśmy synami niewolnicy, ale wolnej. Zrodzenie syna Hagar odbyło się w sposób naturalny, zgodnie z ówczesnym prawem; drugi syn, narodził się dzięki obietnicy (starzy rodzice, obietnica Boża). Tekst podkreśla, że w historii zbawienia decydującym czynnikiem jest Bóg, Jego wola i Jego wybór. Historia Hagar i Sara symbolizuje Stare i Nowe Przymierze. Hagar jest symbolem ziemskiej Jerozolimy, której mieszkańcami są Żydzi podlegający Prawu. Obydwie kobiety oznaczają dwie instytucje, które są owocem inicjatywy Boga, są to: Pra- 41

5 wo i obietnica. Te instytucje sprawiły, że powstały dwie grupy ludzi: naród niewolników i naród ludzi wolnych. Grupa ludzi wolnych stanowi Lud Boży. Prawo, choć było instytucją Boża, wytworzyło typ człowieka niewolnika, który podkreślając obserwacje przepisów prawnych, stracił świadomość obietnicy. Zdanie [Hagar wyobraża Jeruzalem] Ono bowiem wraz ze swoimi dziećmi trwa w niewoli określa więzione Prawem Jeruzalem (nie Jerozolimę). Jeruzalem jest pojęciem o znaczeniu teologicznym: reprezentuje porządek Prawa, czyli grzech, śmierć, niewolę. Temu Jeruzalem przeciwstawione jest Jeruzalem górne. Określenie to ma również znaczenie teologiczne, należy do porządku eschatologicznego; oznacza stolicę królestwa mesjańskiego. Ono jest matką naszą znaczy, że jest obecne w narodzie wybranym, w Kościele. Cytat Ciesz się niepłodna (Iz 54,1) podkreśla radość niepłodnej Sary i radość Kościoła, do którego weszły liczne, różne narody. Galaci jak i wszyscy chrześcijanie są synami wolnej. Mimo ulegania fałszywym nauczycielom, nie odpadli jeszcze całkowicie od jedności z Kościołem, wskazuje na to zwrot bracia (w.31).. Konkluzja: nie chodzi o unikanie kontaktu z Żydami, lecz o zerwanie tego kontaktu. Nie może być wspólnoty w dziedzictwie, jakim cieszą się ochrzczeni Galaci, z tymi, którzy są pod jarzmem niewoli i pragną to jarzmo Galatom nałożyć 2. Galaci mają w życiu wybierać wolność i żyć według Ducha (o czym mówi dalsza część listu (Ga 5,1 6,10). 3) Zasiew i jego różne wyniki ( Mk 4,1-9; Mt 13,1-9; Łk 8,4-8 ) Opowiadanie, nazywane przypowieścią, ma charakter alegorii. Mówi o założeniu królestwa Bożego jest to tzw.przypowieść o zasiewie. Po niej następuje dialog Jezusa z uczniami tyczący celu przypowieści, a po dialogu wyjaśnienie przypowieści przez Jezusa. 2 E.Szymanek, List do Galatów. Wstep-Przeklad z oryginału-komentarz, PNT VI.2, Pallotinum, Poznań- Warszawa 1978, ; O.W.Hansen, Galatów, List do, w: Słownik teologii św.pawła. red. G.F.Hawthorne, R.P.Martin, D.G.Reid, red.nauk.wyd.pol. K.Bardski, Vocatio, Warszawa 2010, ; H.Langkammer,List do Galatów, Biblia Lubelska, Lublin 1999,

6 Przypowieść alegoria o zasiewie zanotowana jest przez trzech synoptyków: Mt 13,1-9; Mk 4,1-9; Łk 8,4-8. Najstarszym z zachowanych tekstów jest przekaz Markowy (który uważany jest za źródło opracowania Mateuszowego). Tekst Marka jest niezręczny, nawet brakuje mu słowa ziarno (co potem uzupełni Łukasz). Ta niezręczność może wskazywać na autentyczność tekstu Chrystusowe mówione zdanie mogło być nie zakończone, nie okrągłe. Mk 4,1-9: Znowu zaczął nauczał nad jeziorem i bardzo wielki tłum ludzi zebrał się przy Nim. Dlatego wszedł do łodzi i usiadł w niej na jeziorze, a cały tłum stał na brzegu jeziora. Nauczał zaś wiele w przypowieściach mówił im w swojej nauce: Słuchajcie: Oto siewca wyszedł siać. A gdy siał jedno [ziarno] padło na drogę; i przyleciały ptaki i wydziobany je. Inne padło na grunt skalisty, gdzie nie miało wiele ziemi, i wnet wzeszło, bo nie było głęboko w glebie. Lecz po wschodzie słońca przypaliło się i uschło, bo nie miało korzenia. Inne padło miedzy ciernie, a ciernie wybujały i zagłuszyły je, tak ze nie wydało owocu. Inne wreszcie padły na ziemię żyzna i wydawały plon wschodząc i rosnąc; a przyniosły [plon] trzydziestokrotny, sześćdziesięciokrotny i stokrotny. I dodał to ma uszy do słuchania, niechaj słucha. Mt 13,1-9 Mateusz powtarza przekaz Marka, zmieniając nieco zakończenie: Inne znowu padły na miedzy ciernie, a ciernie wybujały i zagłuszyły je (tekst nieco krótszy niż u Mk ) Mateuszowi tekst, zależny od Marka, jest staranie wystylizowany. Ma odwrotnie wyliczony porządek rozmaitych plonów. Na pierwszym miejscu jest plon stokrotny. Dlaczego Mt podał ten wynik na pierwszym miejscu? Prawdopodobnie dlatego, że trzydziestokrotny plon nie może być uważany za normę w Bożym zasiewie. Normą jest zawsze optymalny wynik. 43

7 Łk 8,4-8 Gdy zebrał się wielki tłum i z poszczególnych miast przychodzili do Niego, opowiedział im przypowieść: Siewca wyszedł siać swoje ziarno. A gdy siał, jedno padło na drogę i zostało podeptane, a ptaki podniebne wydziobany je. Inne padło na skałę i gdy wzeszło, uschło, bo nie miało wilgoci. Inne znowu padły miedzy ciernie, a ciernie razem z nimi wyrosły i zagłuszyły je. Inne w końcu wpadło na ziemię żyzną i gdy wzrosło, wydało plon stokrotny. To mówiąc wołał: Kto ma uszy dosłuchania, niechaj słucha. Tekst Łukasza jest zwięzły, starannie dopracowany pod względem stylu, posiada zwroty zaczerpnięte ze ST jak np. ptaki podniebne. Pomija szczegóły markowe o korzeniu i rozmaitości plonu. Dodaje szczegóły takie jak: określenie swoje ziarno, fakt uschnięcia po wzroście z braku wilgoci, podeptania ziarna przed wydziobaniem. Mimo pewnych różnic w relacji synoptyków, różnic w położeniu, obraz jest jeden. O b r a z: W ewangeliach Marka i Mateusza przypowieść o założeniu królestwa Bożego rozpoczyna podobne, choć nie identyczne, przykłady nauczania Jezusa. Dawniejsi komentatorzy mówili o dniu przypowieści w nauczaniu Jezusa; układ przypowieści jest jednak zabiegiem Ewangelistów. U obydwu Ewangelistów Jezus naucza z łodzi na brzegu jeziora (łódź jest katedrą nauczyciela ). W siewcy rozpoznaje się tego, który wyszedł właśnie na to (jak mówi Mk 1,38), by nauczać. Nawet, gdyby nie było wyjaśnienia przypowieści przez Jezusa, tekst na to wskazuje. Zobrazowana siejba jest typowo palestyńska. Następowała ona po podorywce, a przed głębokim oraniem, które miało miejsce po porze deszczowej. Co to jest droga, skąd kamienie na drodze? Droga, to przypadkowa ścieżka wydeptana przez beztroskich wędrowców przechodzących po cudzym zasiewie. Grunt urodzajny w Palestynie to cienka warstwa humusu (próchnicy) pasemkami pokrywającego skałę. Nadto, dawniej fellach nie za- 44

8 dawał sobie trudu oczyszczania gruntu z kamieni. Nie stawiano też (znanych u nas) strachów na wróble czy na kruki ; o jednych i drugich mówi się ptaki. Słońce dla ludzi północy to radość i chęć wystawiania się na jego promienie, dla ludzi Ziemi świętej to żywioł, który bywa groźny i niszczący. Psalmiści często narzekali na upał, na żar, na słońce które pozbawia sił ludzi południa. Sprawa plonu, problem obfitości. Zdaniem księgi Rodzaju, Rdz 26,12 plon stokrotny nie przekracza ram prawdopodobieństwa ( Przebywając w tym kraju, zasiał Izaak ziarno i doczekał się w owym roku stokrotnego plony, gdyż Pan mu pobłogosławił ), co podkreślają to też specjaliści, biologowie. Wypowiedź Ewangelistów niektórzy odczytują hiperbolicznie: na tle zapowiedzi proroków o urodzajach ery mesjańskiej ( np. ps 72(71),16: Obfitość zboża niech będzie na ziemi, niech szczyty gór nią zaszumią ( Jl 14,18; Am 9,13). W przypowieści nie eksponuje się ani siewcy, ani ziarna (Mk nie ma nawet nazwy ziarna). Chodzi natomiast o rozmaity los zasiewu. Podkreślona jest gradacja losu ziarna: w obrazach niepowodzenia rośnie stopniowo zniszczenie: niszczeje ziarno, niszczeje kłos, niszczeje cała roślina; w kontraście do tego, wspaniale wypada nadzwyczajny plon udanego zasiewu. Obraz ma pewien optymistyczny wydźwięk: jest pewność urodzaju mimo wielu niepowodzeń. Samo żniwo nie jest wprost wzmiankowane, zatem obraz przypowieści nie dotyczy sądu ostatecznego, lecz sytuacji aktualnej co wynika z Jezusowego wyjaśnienia, następującego po przypowieści. Prośba o w y j a ś n i e n i e przypowieści - alegorii: Mk 4,10-12 A gdy był sam, pytali Go ci, którzy przy Nim byli, razem a Dwunastoma, o przypowieść. On im odrzekł: Wam dana jest tajemnica królestwa Bożego, dla tych zaś, którzy są poza wami, wszystko dzieje się w przypowieściach, aby patrzyli uważnie, a nie widzieli, słuchali uważnie, a nie rozumieli, żeby się nie nawrócili i nie była im odpuszczona wina]. Mt 13,10-15 Przystąpili do Niego uczniowie i zapytali: Dlaczego mówisz do nich w przypowieściach? On im odpowiedział: Wam dano poznać tajemnice 45

9 królestwa niebieskiego, im zaś nie dano. Bo kto ma, temu będzie dodane, i w nadmiarze mieć będzie; kto zaś nie ma, temu zabiorą nawet to, co ma. Dlatego mówię do nich w przypowieściach, że patrząc nie widzą I słuchając nie słyszą ani nie rozumieją. Tak spełnia się na ich przepowiednia Izajasza: <Słuchać będziecie, a nie zrozumiecie, patrzeć będziecie, a nie zobaczycie. bo stwardniało serce tego ludu, ich uszy stępiały, i oczy swe zamknęli, żeby oczami nie widzieli ani uszami nie słyszeli, ani swym sercem nie rozumieli, i nie nawrócili się, abym ich uzdrowił>. Łk 8,9n Pytali Go więc Jego uczniowie, co oznacza ta przypowieść. On rzekł: Wam dano poznać tajemnice królestwa Bożego, innym zaś w przypowieściach, <aby patrząc nie widzieli i słuchając nie rozumieli>. Wyjaśnienie przypowieści uważane przez niektórych teologów za twór pierwotnej katechezy Ewangeliści podają jako Jezusowe. Różnice słownictwa przypowieści podanych przez synoptyków tłumaczy się zastosowaniem Jezusowego wyjaśnienia przypowieści do sytuacji, jaką napotkał Kościół głosząc naukę Jezusa. Marek (4,14-20) wyjaśnia obszernie: Siewca sieje słowo. A oto są ci, którzy są na drodze: u nich sieje się słowo, a skoro je usłyszą, zaraz przychodzi szatan i porywa słowo w nich zasiane. Podobnie zasiewem na gruncie skalistym są ci, którzy gdy usłyszą słowo, natychmiast przyjmują je z radością, lecz nie mają w sobie korzenia i są niestali. Potem gdy nastanie ucisk lub prześladowanie z powodu słowa, zaraz się załamują. Są inni, którzy są zasiani w ciernie: to ci, którzy wprawdzie słuchają słowa, lecz troski tego świata, ułuda bogactwa i inne żądze wciskają się i zagłuszają słowo, także pozostaje bezowocne. Wreszcie zasiani na ziemię żyzną, przyjmują je i wydają owoc; trzydziestokrotny, sześćdziesięciokrotny i stokrotny. Łukasz (8,11-15) tłumaczy podobnie jak Marek: Takie jest znaczenie przypowieści: Ziarnem jest słowo Boże. Tymi zaś na drodze są ci,którzy słuchają słowa; potem przychodzi diabeł i zabiera słowo z ich serca, żeby nie uwierzyli i nie byli zbawieni. 46

10 Na skałę pada u tych, którzy gdy usłyszą, z radością przyjmują słowo, lecz nie maja korzenia: wierzą do czasu, i w chwili pokusy odstępują, To, która padło między ciernie, oznacza tych, którzy słuchają słowa, lecz potem odchodzą, a zagłuszeni przez troski, bogactwa i rozkosze życia, nie wydają owocu. Wreszcie ziarno w żyznej ziemi oznacza tych, którzy wysłuchawszy słowa sercem szlachetnym i dobrym, zatrzymują je i wydają owoc dzięki wytrwałości. - Łukasz dodaje, że diabeł porywa słowo, by ci na drodze nie byli zbawieni, - a ziarno, które padło na ziemię żyzna oznacza tych, którzy wysłuchali słowo sercem dobrym i szlachetnym wydają owoc dzięki wytrwałości. Tak tłumaczy Mt 13,18-23 Wy posłuchajcie przypowieści o siewcy: Do każdego, kto słucha słowa o królestwie, a nie rozumie [go], przychodzi Zły i porywa to, co zasiane jest w jego sercu. Takiego człowieka oznacza ziarno posiane na drodze. Posiane na grunt skalisty oznacza tego, kto słucha słowa i natychmiast z radością je przyjmuje, ale nie ma w sobie korzenia i jest niestały. Gdy przyjdzie ucisk i prześladowanie z powodu słowa, zaraz się załamuje. Posiane miedzy ciernie oznacza tego, kto słucha słowa, lecz troski doczesne i ułuda bogactwa zagłuszają słowo, tak że zostaje bezowocne. Posiane wreszcie na ziemię żyzną oznacza tego, kto słucha słowa i rozumie [je]. On tez wydaje plon: jeden stokrotny, drugi sześćdziesięciokrotny, inny trzydziestokrotny. - Zły porywa słowo, - prześladowania załamują - troski, bogactwa zagłuszają, - Dobry plon jest stokrotny., lub mniejszy. W myśli Jezusa, w przypowieści jest podkreślone na pierwszym miejscu Jego posłannictwo, jako Tego, który jest siewcą Słowa Bożego. Natomiast w podanym przez synoptyków wyjaśnieniu przypowieści, na pierwszy plan wysuwają się doświadczane przez Kościół trudności misyjne. Akcent wyjaśnienia jest duszpasterski słyszy się o prześladowaniach, rozmaitych pokusach doczesności. Pouczenie przypowieści: Dotyczy ono losów Ewangelii i Królestwie w duszach słuchających Ewangelii - zarówno z ust Jezusa historycznego, jak i Jego przedłużenia w Kościele. Ewangelia o Królestwie to Dobra Nowina o Chrystusie jako Zbawcy, który przynosi ostateczną, zapowiedzianą przez proroków, fazę Królestwa Bożego. 47

11 W przypowieści Królestwo identyfikuje się ze słowem. Skuteczność słowa głosili prorocy. Judaizm rozwijał ten temat posługując się tematem zasiewu. Św. Paweł twierdza tożsamość głosu Chrystusa z głosem nauczającego Kościoła (Rz 10,17). Mógł więc Orygenes dokonać syntezy objawienia biblijnego i Chrystusa, Odwieczne Słowo, nazwać autobasileia, stwierdzając tym samym, że Chrystus jest Królestwem Bożym. Opowiadania (przypowieści) ukazujące założenie Królestwa Bożego, są wciąż aktualne Królestwo Boże jest darem ofiarowanym człowiekowi w Chrystusie. Bóg domaga się więc współpracy świadomej, pogłębionej, poważnej i wytrwałej do końca. Chrystus przypomniał Żydom warunki osiągnięcia Królestwa. Oni sami uważali się za synów Królestwa i nie liczyli się z możliwością odrzucenia. Jednakże, królestwo jest darem darmowym, który należy godnie, po ludzku przyjąć. [ Dobrze jest zauważyć, że Łukaszowi relacja wyjaśnienia Jezusa akcentuje słowo i pozwala znaleźć (w dalszej części Ewangelii Łukasza) ilustracje właściwego przyjęcia słowa. I tak Łk 8,21 podaje: Moją matką i moimi braćmi są ci, którzy słuchają słowa Bożego i wypełniają je. I dalej: Łk 11,27n: Błogosławione łono, które Cię nosiło, i piersi, które ssałeś [ ] Owszem, ale przecież błogosławieni ci, którzy słuchają słowa Bożego i zachowują je. Łukasz podaje Maryje za wzór słuchających i wypełniających słowo Boże.] A.Jankowski, Królestwo Boże w przypowieściach,

12 49