pt.: Rozpoznanie źródeł zanieczyszczenia wód powierzchniowych wielopierścieniowymi węglowodorami aromatycznymi (WWA) na obszarze województwa śląskiego

Transkrypt

1 POLSKA AKADEMIA NAUK INSTYTUT PODSTAW INŻYNIERII ŚRODOWISKA PAN ul. Skłodowskiej-Curie 34, Zabrze tel.: (32) , fax.: (32) Zleceniodawca : Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska Katowice ul. Wita Stwosza 2 Sprawozdanie z badań C2-403/2014/NW pt.: Rozpoznanie źródeł zanieczyszczenia wód powierzchniowych wielopierścieniowymi węglowodorami aromatycznymi (WWA) na obszarze województwa śląskiego Praca finansowana ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Zabrze, grudzień 2014

2 ROZPOZNANIE ŹRÓDEŁ ZANIECZYSZCZENIA WÓD POWIERZCHNIOWYCH WIELOPIERŚCIENIOWYMI WĘGLOWODORAMI AROMATYCZNYMI (WWA) NA OBSZARZE Praca IPIŚ PAN Umowa nr 4/K/2014 nr wewnętrzny pracy: C2-403/2014/NW Zleceniodawca : Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska w Katowicach Katowice ul. Wita Stwosza 2 Rozpoznanie źródeł zanieczyszczenia wód powierzchniowych wielopierścieniowymi węglowodorami aromatycznymi (WWA) na obszarze województwa śląskiego Dyrektor Instytutu:... dr inż. Franciszek Pistelok Kierownik pracy:... dr hab. inż. Jerzy Mazierski Zespół wykonawców: dr inż. Franciszek Pistelok dr hab. inż. Jerzy Mazierski dr inż. Eligiusz Kowalski dr Jerzy Szdzuj mgr inż. Izabela Jureczko mgr inż. Justyna Klyta techn. Elżbieta Niedźwiedzka C2-401/2014/NW strona: 2

3 ROZPOZNANIE ŹRÓDEŁ ZANIECZYSZCZENIA WÓD POWIERZCHNIOWYCH WIELOPIERŚCIENIOWYMI WĘGLOWODORAMI AROMATYCZNYMI (WWA) NA OBSZARZE Spis treści I WSTĘP 1. Podstawa opracowania Cel pracy Występowanie WWA w wodach powierzchniowych Zawartość wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych w wodach powierzchniowych w świetle obowiązujących aktów prawnych Wykorzystane materiały Metodyka badań Lokalizacja punktów pobierania prób Sposób pobierania próbek Sposób wykonania analiz Oznaczanie WWA w wodach i ściekach Oznaczanie WWA w glebach i osadach Ocena stanu zanieczyszczenia wód powierzchniowych związkami należącymi do WWA II WYNIKI 1. Analiza wyników w zakresie WWA uzyskanych w ramach monitoringu powierzchniowych wód płynących Analiza jakości powierzchniowych wód płynących Analiza jakości ścieków z oczyszczalni komunalnych Analiza jakości wód deszczowych Analiza jakości osadów ściekowych Analiza jakości gruntów Podsumowanie i propozycja badań w roku SPIS TABEL SPIS RYSUNKÓW C2-401/2014/NW strona: 3

4 ROZPOZNANIE ŹRÓDEŁ ZANIECZYSZCZENIA WÓD POWIERZCHNIOWYCH WIELOPIERŚCIENIOWYMI WĘGLOWODORAMI AROMATYCZNYMI (WWA) NA OBSZARZE I WSTĘP 1. Podstawa opracowania Podstawą prawną opracowania jest umowa nr 4/K/2014 pomiędzy Wojewódzkim Inspektoratem Ochrony Środowiska w Katowicach a Instytutem Podstaw Inżynierii Środowiska w Zabrzu z dnia na wykonanie pracy pt. Rozpoznanie źródeł zanieczyszczenia wód powierzchniowych wielopierścieniowymi węglowodorami aromatycznymi (WWA) na obszarze województwa śląskiego. Niniejsze opracowanie stanowi wstępną ocenę i interpretację wyników badań wykonanych w ramach niniejszej pracy. Badania będą kontynuowane w roku Cel pracy Aktualizacja prawa wodnego (Dz.U. 2012, poz.145) oraz obowiązujące obecnie rozporządzenie Ministra Środowiska w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych oraz środowiskowych norm jakości dla substancji priorytetowych (Dz.U poz. 1482) znacząco wpłynęły na wyniki klasyfikacji wód powierzchniowych w Polsce. Wiele cieków odpowiadających wcześniej I i II klasie czystości zostało zaliczonych do cieków poniżej stanu dobrego. Jednym z podstawowych wskaźników decydujących o wyniku klasyfikacji wód jest zawartość w wodzie związków zaliczanych do wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych (WWA). Dotyczy to sumy indeno(1,2,3-cd)pirenu i benzo(g,h,i)perylen, a w mniejszym stopniu także sumy benzo(b)fluorantenu i benzo(k)fluorantenu. Celem opracowania jest określenie czynników decydujących o obecności WWA w wodach powierzchniowych na obszarach o stosunkowo niskim zurbanizowaniu. W ramach pracy przeanalizowano wyniki uzyskane przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w trakcie badań monitoringowych prowadzonych w latach oraz dodatkowo wykonano: - analizy wód powierzchniowych z wybranych przekrojów monitoringowych, - analizy ścieków surowych i oczyszczonych oraz osadów ściekowych z 4 oczyszczalni, - analizy wód deszczowych, - analizy jakości gruntów przylegających do dróg z terenu Wisły, Istebnej, Kłobucka i Krzepic. C2-401/2014/NW strona: 4

5 ROZPOZNANIE ŹRÓDEŁ ZANIECZYSZCZENIA WÓD POWIERZCHNIOWYCH WIELOPIERŚCIENIOWYMI WĘGLOWODORAMI AROMATYCZNYMI (WWA) NA OBSZARZE Dla porównania wykonano analizy próbek wód z Kłodnicy z miejscowości Ruda Śląska Halemba i Gliwice Łabędy. 3. Występowanie WWA w wodach powierzchniowych Zgodnie z danymi literaturowymi wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne (WWA) stanowią liczną grupę związków organicznych zawierających od kilku do kilkunastu pierścieni w cząsteczce. Ich występowanie w środowisku związane jest najczęściej z antropopresją; w przyrodzie występują stosunkowo rzadko i w niewielkich stężeniach. Związki te powstają w wyniku niepełnego spalania paliw organicznych. Do najważniejszych źródeł zanieczyszczenia powietrza tymi związkami zaliczyć należy niską emisję (spalanie węgla w indywidualnych paleniskach domowych), emisję przemysłową (przemysł ciężki, elektrociepłownie) oraz komunikację (emisja z silników spalinowych, ścierane powierzchnie opon). Udział poszczególnych źródeł może być różny w zależności od zurbanizowania obszaru, stosowanych rozwiązań w zakresie ogrzewania mieszkań, natężenia ruchu kołowego, itp. Lżejsze WWA występują w powietrzu głównie w fazie gazowej; węglowodory zawierające trzy lub cztery pierścienie częściowo w fazie gazowej częściowo zaś w formie zaadsorbowanej na powierzchni pyłu, zaś wyższe praktycznie w całości zaadsorbowane są na powierzchni pyłu zawieszonego. Występowanie WWA w wodach powierzchniowych jest głównie efektem zanieczyszczenia obszarowego. WWA, które są emitowane do powietrza, dostają się do cieków z wodami opadowymi i roztopowymi. Na obszarach zurbanizowanych, gdzie występuje kanalizacja ogólnospławna, wody opadowe mogą być przyczyną występowania wysokich stężeń tych związków w ściekach doprowadzanych do oczyszczalni. Źródłem WWA w wodach rzek i potoków mogą być także ścieki zrzucane punktowo - z zakładów koksowniczych, chemicznych, metalurgicznych, itp. Większość związków zaliczanych do WWA to substancje nierozpuszczalne w wodzie. W efekcie znacząca część WWA wprowadzonych do odbiorników stosunkowo łatwo sedymentuje i stanowi długotrwale zanieczyszczenie osadów dennych. W drugiej połowie XX wieku prowadzone były intensywne badania nad zawartością WWA, a szczególnie benzo(a)pirenu w poszczególnych komponentach środowiska. Analizowano również ich wpływ na ludzi, zwierzęta i rośliny. Wynikiem tych badań było stwierdzenie kancerogenności niektórych związków zaliczanych do tej grupy. W przypadku C2-401/2014/NW strona: 5

6 ROZPOZNANIE ŹRÓDEŁ ZANIECZYSZCZENIA WÓD POWIERZCHNIOWYCH WIELOPIERŚCIENIOWYMI WĘGLOWODORAMI AROMATYCZNYMI (WWA) NA OBSZARZE oddziaływania na człowieka są one wchłaniane przez drogi oddechowe w postaci aerozoli stałych, przez skórę (woda) i przewód pokarmowy (woda i żywność). 4. Zawartość wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych w wodach powierzchniowych w świetle obowiązujących aktów prawnych Podstawowym celem uchwalonej przez Parlament Europejski Dyrektywy ustanawiającej ramy wspólnotowego działania w dziedzinie gospodarki wodnej z 23 października 2000 r.(tzw. Ramowa Dyrektywa Wodna) jest przeciwdziałanie pogorszeniu stanu części wód oraz osiągnięcie dobrego stanu wód powierzchniowych do roku Dyrektywa wprowadziła także pojęcie substancji priorytetowych oraz substancji priorytetowych niebezpiecznych. W dokumencie tym zobowiązano państwa członkowskie do podjęcia środków mających na celu stopniowe redukowanie zanieczyszczenia wód substancjami priorytetowymi i eliminowanie emisji, zrzutów i strat niebezpiecznych substancji priorytetowych (art.4).w Dyrektywie 2008/105/WE w sprawie środowiskowych norm jakości w dziedzinie polityki wodnej przedstawiono listę substancji priorytetowych i substancji priorytetowych niebezpiecznych, a także ich dopuszczalne wartości średnie i maksymalne. W załącznikach znalazły się m.in. związki zaliczane do wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych (WWA): fluoranten, naftalen, antracen, benzo(a)piren, benzo(b)fluoranten, benzo(k)fluoranten, indeno(1,2,3-cd)piren i benzo(g,h,i)perylen. Zapisy cytowanych dyrektyw zostały później aplikowane do prawa polskiego (prawo wodne Dz.U.2012, poz.145; cytowane rozporządzenie Ministra Środowiska Dz.U poz. 1482). W 2013 roku opracowano nową regulację prawną (dyrektywa 2013/39/UE), która ma obowiązywać przy opracowaniu nowych planów gospodarowania wodą w dorzeczach opracowywanych na lata Wykorzystane materiały W opracowaniu wykorzystano materiały uzyskane przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Katowicach podczas badań prowadzonych w ramach monitoringu powierzchniowych wód płynących. Wyniki te poddano analizie i porównano z obowiązującymi obecnie wymaganiami prawnymi. Na ich podstawie określono obszar badań oraz zlokalizowano punkty poboru. Ilość i rodzaj prób pobranych przy realizacji zadania przedstawiono w tabeli 1. Próby do badań pobrano i analizy wykonano w Laboratorium Instytutu Podstaw Inżynierii Środowiska w Zabrzu. C2-401/2014/NW strona: 6

7 ROZPOZNANIE ŹRÓDEŁ ZANIECZYSZCZENIA WÓD POWIERZCHNIOWYCH WIELOPIERŚCIENIOWYMI WĘGLOWODORAMI AROMATYCZNYMI (WWA) NA OBSZARZE Tabela 1 Wykaz ilości próbek analizowanych w roku 2014 na zawartość WWA Rodzaj cieku Ilość próbek Wody powierzchniowe i ścieki 98 Ścieki i osady z odwadniania ulic 24 Osady ściekowe i powierzchniowa warstwa gleby Metodyka badań 6.1. Lokalizacja punktów pobierania prób Tabela 2 Lokalizacja punktów pobierania prób Lp. Lokalizacja Współrzędne Istebna - Jaworzynka 1 Potok Krężelka ujście do Czadeczki N E 2 Oczyszczalnia ścieków N E 3 Deszczówka, droga wojewódzka N E 4 Gleba - droga wojewódzka 941 (5 m od jezdni) N E Wisła 1 Rzeka Wisła poniżej zbiornika w Czarnym N E 2 Potok Kopydło ujście do Wisły N E 3 Oczyszczalnia ścieków N E 4 Deszczówka - Centrum, skrzyżowanie dróg 941 i N E 5 Gleba Centrum, skrzyżowanie dróg 941 i 942, (5 m od jezdni) N E Ustroń 1 Potok Dobka ujście do Wisły N E Krzepice 1 Rzeka Liswarta - most drogi nr N E 2 Oczyszczalnia ścieków N E 3 Deszczówka, ul. Wieluńska N E 4 Gleba ul. Wieluńska, parking, (5 m od jezdni) N E 5 Składowisko, studzienka na odpływie 50, N E Kłobuck 1 Rzeka Biała Oksza most, ul. Spokojna N E 2 Oczyszczalnia ścieków N E 3 Deszczówka, ul Baczyńskiego N E 4 Gleba, ul Częstochowska, 5 m od jezdni N E Ruda Śląska 1 Rzeka Kłodnica, most ul. Poniatowskiego N E 2 Gleba, m od autostrady, ul. Kochłowicka N E Gliwice 1 Rzeka Kłodnica, most Łabędy N E C2-401/2014/NW strona: 7

8 ROZPOZNANIE ŹRÓDEŁ ZANIECZYSZCZENIA WÓD POWIERZCHNIOWYCH WIELOPIERŚCIENIOWYMI WĘGLOWODORAMI AROMATYCZNYMI (WWA) NA OBSZARZE Kłobuck studzienka (deszczówka) Krzepice studzienka (odpady) Kłobuck Biała Oksza Krzepice oczyszczalnia ścieków Kłobuck oczyszczalnia ścieków Kłobuck (gleba) Krzepice Liswarta Krzepice deszczówka i gleba Kłodnica Gliwice Łabędy Ruda Śląska (autostrada) Kłodnica Ruda Śląska Dobka Ustroń Wisła oczyszczalnia ścieków Wisła centrum (deszczówka i gleba) Wisła Kopydło Wisła PTTK Wisła Czarne poniżej zbiornika Krężelka Jaworzynka oczyszczalnia ścieków Istebna (deszczówka i gleba) Rysunek 1 Mapa z zaznaczonymi punktami poboru próbek na terenie województwa śląskiego C2-401/2014/NW strona: 8

9 ROZPOZNANIE ŹRÓDEŁ ZANIECZYSZCZENIA WÓD POWIERZCHNIOWYCH WIELOPIERŚCIENIOWYMI WĘGLOWODORAMI AROMATYCZNYMI (WWA) NA OBSZARZE 6.2. Sposób pobierania próbek Próbki ciekłe: ścieki surowe i oczyszczone, woda z rzek oraz deszczówka były pobierane za pomocą wiadra o pojemności ok. 7 l, a następnie rozlewane do butelek. Stosowano 2 rodzaje butelek: - butelki z ciemnego szkła do próbek, w których oznaczane są wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne, - z tworzywa sztucznego do pozostałych oznaczeń. Próbki osadów ściekowych pobierano do folii aluminiowej za pomocą łopatki glebowej. Próbki osadów pobierano (jeżeli w dniu pobierania były na terenie oczyszczalni) z: - worków polietylenowych oczyszczalnia w Istebnej - z pryzmy oczyszczalnia w Wiśle i Krzepicach - bezpośrednio z prasy - w Kłobucku Próbki powierzchniowej warstwy gleby pobierano za pomocą łopatki glebowej. Glebę pobierano z warstwy 0-5 cm. Po nacięciu rdzenia o wymiarach ok. 10 x 10 cm i grubości ok. 5 cm, wytrząsano z niego glebę na folię aluminiową. Darń pozostawiano w miejscu pobrania. Po przywiezieniu próbek gleb i osadów do laboratorium próbki były suszone w temperaturze pokojowej. Po przesianiu próbek przez sito o oczkach 0.49 mm ekstrakcję WWA prowadzono metodą ultradźwiękową przy użyciu dichlorometanu Sposób wykonania analiz Oznaczanie WWA w wodach i ściekach Próbki wód i ścieków o objętości 500 ml z dodatkiem wzorca wewnętrznego poddano trzykrotnej ekstrakcji stosując dichlorometan, a otrzymaną frakcję rozpuszczalnikową oddzielono w rozdzielaczu. Uzyskane ekstrakty zatężono na wyparce próżniowej do objętości 1 ml. Następnie oczyszczono na wstępnie kondycjonowanych szklanych kolumnach z wypełnieniem - tlenek glinu/żel krzemionkowy (1:1) i niewielką ilością bezwodnego siarczanu sodu. Anality wymywano przy użyciu 70 ml dichlorometanu. Oczyszczone ekstrakty ponownie zatężono do 1 ml na wyparce próżniowej, a następnie sączono przez filtr nastrzykowy z politetrafluoroetylenu (PTFE). Tak przygotowane próbki poddano analizie jakościowo - ilościowej na zawartość WWA metodą chromatografii gazowej sprzężonej z detektorem masowym GC-MS (GC-MS QP-2010 Plus Shimadzu) z użyciem wzorca wewnętrznego. Próbkę nastrzykiwano w ilości 1 µl na kolumnę typu ZB-5MS o długości 30 m, średnicy 0,25 mm, grubości filmu 0,25 µm, z wbudowaną przedkolumną o długości 10 m. C2-401/2014/NW strona: 9

10 ROZPOZNANIE ŹRÓDEŁ ZANIECZYSZCZENIA WÓD POWIERZCHNIOWYCH WIELOPIERŚCIENIOWYMI WĘGLOWODORAMI AROMATYCZNYMI (WWA) NA OBSZARZE Analizy przeprowadzono z zastosowaniem programowanego przyrostu temperatury pracy pieca w zakresie od 80ºC do 280ºC. W badanych próbkach oznaczono 16 związków WWA, wyselekcjonowanych do badań przez US EPA. : naftalen (2-pierścienie), acenaftylen (3- pierścienie), acenaften (3-pierścienie), fluoren (3-pierścienie), fenantren (3-pierścienie), antracen (3-pierścienie), fluoranten (4-pierścienie), piren (4-pierścienie), chryzen (4- pierścienie), benzo(a)antracen (4-pierścienie), benzo(b)fluoranten (5-pierścieni), benzo(k)fluoranten (5-pierścieni), benzo(a)piren (5-pierścieni), dibenzo(a,h)antracen (5- pierścieni), indeno(1,2,3-cd)piren (6-pierścieni) i benzo(g,h,i)perylen (6-pierścieni). Analiza 16 WWA, zgodnie z listą US EPA daje możliwość określenia zależności pomiędzy poszczególnymi związkami, co często wykorzystywane jest przy identyfikacji źródeł tych związków w powietrzu. Planowane jest wykorzystanie tej samej metody w trakcie niniejszej pracy. Obliczenia zostaną wykonane po zakończeniu II etapu badań, dla lat Oznaczanie WWA w glebach i osadach Próbki gleb i osadów ściekowych w ilości ok. 1 g ekstrahowano w dichlorometanie z dodatkiem wzorca wewnętrznego. Ekstrakcję prowadzono w ultradźwiękach ze stałym przepływem wody chłodzącej 2 razy po 30 minut. Tak otrzymane ekstrakty sączono i zatężono. Oczyszczanie i analiza chromatograficzna zostały wykonana analogicznie do próbek wód Ocena stanu zanieczyszczenia wód powierzchniowych związkami należącymi do WWA Ocenę stanu zanieczyszczenia wód w odniesieniu do wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych przeprowadzono zgodnie z obowiązującym rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 22 października 2014 (Dz.U.2014, poz. 1482). W tabelach 4-44 wartości średnie obliczano zgodnie z załącznikiem 10 pkt. 3 (gdy wartość wskaźnika jest poniżej granicy oznaczalności przyjmuje się połowę wartości danej granicy oznaczalności).tą samą zasadę przyjęto w przypadku sumy indeno(1,2,3-cd)pirenu (IcdP) i benzo(g,h,i)perylenu (BghiP) oraz sumy benzo(b)fluoranten (BbF) i benzo(k)fluoranten (BkF). W przypadku sumy 16 WWA stosowano się do pkt. 5 cytowanego załącznika, gdzie zastosowano zasadę, że przy wynikach poniżej granicy oznaczalności należy w obliczeniach przyjmować wartość zero. Analizowane wskaźniki oraz przyjęte w rozporządzeniu wartości zawiera tabela 3. C2-401/2014/NW strona: 10

11 ROZPOZNANIE ŹRÓDEŁ ZANIECZYSZCZENIA WÓD POWIERZCHNIOWYCH WIELOPIERŚCIENIOWYMI WĘGLOWODORAMI AROMATYCZNYMI (WWA) NA OBSZARZE Tabela 3 Środowiskowe normy jakości dla wybranych substancji priorytetowych zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 22 października 2014 roku (Dz.U. 2014, poz. 1482) Wyszczególnienie Dopuszczalne stężenie średnioroczne Dopuszczalne stężenie maksymalne Antracen, μg/l 0,1 0,4 Fluoranten, μg/l 0,1 1,0 Naftalen, μg/l 2,4 Benzo(a)piren, μg/l 0,05 0,1 Benzo(b)fluoranten + Benzo(k)fluoranten, μg/l 0,03 Benzo(g,h,i)perylen + Indeno(1,2,3-cd)piren, μg/l 0,002 C2-401/2014/NW strona: 11

12 ROZPOZNANIE ŹRÓDEŁ ZANIECZYSZCZENIA WÓD POWIERZCHNIOWYCH WIELOPIERŚCIENIOWYMI WĘGLOWODORAMI AROMATYCZNYMI (WWA) NA OBSZARZE WYNIKI 1. Analiza wyników w zakresie WWA uzyskanych w ramach monitoringu powierzchniowych wód płynących C2-401/2014/NW strona: 12

13 Tabela 4 Wartości stężeń wyszczególnionych WWA uzyskanych w badaniach WIOŚ prowadzonych w ramach monitoringu wód powierzchniowych w latach Lp Nazwa ocenianej jcw Średnia Antracen Fluoranten Naftalen Benzo(a)piren Suma Benzo(k)fluoranten Benzo(b)fluoranten Suma Benzo(g,h,i)perylen Indeno(1,2,3-cd)piren μg/l μg/l μg/l μg/l μg/l μg/l Maksi Średnia Maksimum Maksimum Średnia Maksimum Średnia Średnia mum 1 Wisła do Dobki bez Kopydła <0,001 0,001 0,01 0,0176 <0,001 0,004 0,0121 0,005 0, Wisła od Bładnicy do zb. Goczałkowice 0,001 0,001 0,014 0,0158 <0,001 0,005 0,0069 0,006 0, Zbiornik Goczałkowice <0,001 0,001 0,0158 0,0292 <0,001 0,0035 0,0069 0,0058 0, Iłownica 0,001 0,001 0,014 0,0251 <0,001 0,005 0,0085 0,006 0, Biała 0,001 0,001 0,015 0,0312 <0,001 0,004 0,0069 0,005 0, Zbiornik Łąka <0,015 0,015 <0,015 0,015 <0,35 <0,015 0,015 0,001 0, Wisła od Białej do Przemszy 8 Brynica od źródeł do zbiornika Kozłowa Góra <0,001 0,001 0,009 0,0158 <0,001 0,004 0,0098 0,005 0,0050 0,0013 0,0024 0,0089 0,0089 0,0087 0,0021 0,0037 0,0027 0, Zbiornik Kozłowa Góra <0,001 0,001 0,0150 0,0310 <0,001 0,0030 0,0060 0,0048 0, Przemsza do zbiornika Przeczyce 0,0011 0,001 <0,008 0,008 0,0087 0,0018 0,0035 0,0022 0, Zbiornik Przeczyce <0,015 0,015 <0,015 0,015 <0,35 <0,015 0,015 0,002 0, Biała Przemsza od Koziego Brodu do ujścia <0,001 0,001 <0,5 0,5 <0,001 0,002 0,005 0,004 0, Przemsza od Białej Przemszy do ujścia <0,001 0,001 <0,5 0,5 <0,001 0,003 0,007 0,006 0, Soła do Wody Ujsolskiej <0,001 0,001 0,009 0,0145 <0,001 0,002 0,0029 0,003 0, Soła od Wody Ujsolskiej do Zbiornika Tresna <0,001 0,001 0,009 0,0138 <0,001 0,004 0,0138 0,005 0, Kaskada Soły <0,015 0,015 0,016 0,015 <0,35 <0,015 0,015 0,0004 0, Krztynia od Białki do ujścia 0,0013 0,0023 0,0103 0,0169 0,0067 0,0025 0,0058 0,0024 0,0058 C2-401/2014/NW strona: 13

14 18 Białka 0,0014 0,0024 0,009 0,008 0,0131 0,0018 0,0034 0,0015 0, Czadeczka <0,001 0,001 0,02 0,0187 <0,001 0,012 0, , Odra od granicy państwa w Chałupkach do Olzy 0,005 0,001 0,024 0,0372 <0,001 <0,0075 0,0075 0,002 0, Odra od Olzy do wypływu z polderu 0,007 0,0217 0,033 0,0594 <0,001 0,01 0,0242 0,012 0,0053 Buków 22 Olza górna od źródeł do granicy <0,001 0,001 0,014 0,0216 <0,001 0,01 0,0278 0,001 0, Olza od granicy do Piotrówki 0,001 0,001 0,009 0,0149 <0,001 0,006 0, ,007 0, Pietrówka z dopływami <0,001 0,001 0,009 0,0156 <0,001 0,002 0, ,002 0, Olza - odcinek graniczny od Piotrówki do ujścia 0,001 0,001 0,01 0,017 <0,001 0,005 0,0113 0,007 0, Ruda od zbiornika Rybnik do ujścia <0,001 0,001 0,016 0,032 <0,001 0,004 0,011 0,007 0, Toszecki Potok w obrębie zb. Pławniowice do ujścia <0,015 0,015 <0,015 0,015 <0,35 <0,015 0,015 0,0009 0, Mała Panew od źródła do Ligockiego Potoku 0,0012 0,0019 0,0089 0,008 0,0181 0,0022 0,0041 0,0028 0, Stoła od Kanara do Małej 0,0053 0,0072 0,0466 0,0616 0,0399 0,0134 0,0169 0,0450 0,0580 Panwi 30 Warta do Bożego Stoku 0,0015 0,0028 0,011 0,0198 0,0089 0,0029 0,0062 0,0046 0, Zbiornik Poraj <0,015 0,015 <0,015 0,015 <0,35 <0,015 0,015 0,0007 0, Stradomka od wypływu ze Zb. Blachownia do ujścia 0,0013 0,0022 0,012 0,0246 0,0105 0,0038 0,0067 0,0064 0, Warta od Cieku spod Rudnik do Wiercicy 0,0022 0,0039 0,0212 0,0416 0,0134 0,0102 0,023 0,0159 0, Wiercica 0,0013 0,0024 0,0109 0,0169 0,01 0,0029 0,0061 0,0031 0, Kocinka 0,0015 0,0024 0,0103 0,0196 0,0153 0,0033 0,0069 0,0039 0, Liswarta od Górnianki do ujścia jcw jednolite części wód 0,0017 0,0026 0,0139 0,0199 0,0099 0,0056 0,0085 0,0076 0,0061 C2-401/2014/NW strona: 14

15 ROZPOZNANIE ŹRÓDEŁ ZANIECZYSZCZENIA WÓD POWIERZCHNIOWYCH WIELOPIERŚCIENIOWYMI WĘGLOWODORAMI AROMATYCZNYMI (WWA) NA OBSZARZE Omówienie wyników dotyczących WWA uzyskanych w badaniach WIOŚ prowadzonych w ramach monitoringu wód powierzchniowych 1. W Dyrektywie 2000/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 23 października 2000r. ustanawiającej ramy wspólnotowego działania w dziedzinie polityki wodnej (Ramowa Dyrektywa Wodna) zostały określone substancje priorytetowe dla środowiska wodnego. Związki te podzielono na substancje priorytetowe i substancje priorytetowe niebezpieczne. W dyrektywie 2008/105/WE określono wartości dopuszczalne dla tych substancji. W przypadku WWA dotyczą one: antracenu, naftalenu, fluorantenu, benzo(a)pirenu, benzo(b)fluorantenu, benzo(k)fluorantenu, benzo(g,h,i)perylenu oraz indeno(1,2,3-cd)pirenu. W roku 2013 uchwalono dyrektywę 2013/39/UE. Jej zapisy mają być obligatoryjne przy opracowywaniu nowych planów gospodarowania wodą dla dorzeczy. 2. Rozporządzenie Ministra Środowiska z 22 października 2014 (Dz.U. 2014, poz. 1482) jest aplikacją do prawa polskiego dyrektywy 2008/105/WE. Zawiera ono dokładnie te same wymagania w odniesieniu do substancji priorytetowych. W zakresie substancji priorytetowych wartości podane w załączniku są identyczne do występujących we wcześniejszym rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 9 listopada 2001 (Dz.U.257, poz. 1545). 3. Analiza wyników monitoringu prowadzonego przez WIOŚ wykazała, że przekroczenie wartości dopuszczalnych dotyczy głównie sumy benzo(g,h,i)perylenu i indeno(1,2,3-cd)pirenu. W badanych w latach jcw wartości dopuszczalne stężenia średniego były przekroczone w 27 na 36 badanych jcw. W części z nich wartości tych wskaźników decydowały o końcowej klasyfikacji wody do stanu poniżej dobrego. Notowane wartości średnie wahały się w granicach 0,0000-0,0580 μg/l. Najwyższe wartości zanotowano w przypadku jcw Stoła od Kanara do Małej Panwi. Maksymalna dopuszczalna wartość sumy tych dwóch WWA wynosiła 0,002 μg/l. 4. Dla tej samej jcw wystąpiło przekroczenie dopuszczalnej zawartości sumy benzo(b)fluorantenu i benzo(k)fluorantenu. Zawartość średnia w tym przekroju wyniosła 0,045 μg/l. W pozostałych przekrojach wartości średnie sumy tych związków wahały się w granicach 0,0000 0,0159 μg/l. C2-401/2014/NW strona: 15

16 ROZPOZNANIE ŹRÓDEŁ ZANIECZYSZCZENIA WÓD POWIERZCHNIOWYCH WIELOPIERŚCIENIOWYMI WĘGLOWODORAMI AROMATYCZNYMI (WWA) NA OBSZARZE 5. Wartości średnie pozostałych WWA, zaliczanych do substancji priorytetowych uzyskane dla poszczególnych jcw wahały się w granicach: antracen - <0,001 0,007 μg/l, fluoranten - <0,015 0,0466 μg/l, naftalen - <0,001 0,0399 μg/l, benzo(a)piren - <0,0075 0,0134 μg/l. 6. Wartości maksymalne uzyskane dla poszczególnych jcw wyniosły: antracen - 0,001 0,0217 μg/l, fluoranten - 0,008 0,5000 μg/l, benzo(a)piren - 0,0029 0,0356μg/l. 7. Wartości przedstawione w punktach 6 i 7 były niższe od dopuszczalnych, zawartych w obowiązującym rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 22 października 2014 roku. 8. Przekroczenie wartości dopuszczalnych dotyczyło wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych o 5 i 6 pierścieniach. Są to związki nierozpuszczalne w wodzie oraz trwałe, praktycznie nierozkładalne na drodze biologicznej. Ich usunięcie z wód powierzchniowych związane jest głównie z procesem sorpcji na zawiesinie, a następnie sedymentacji na dno cieku. W ten sposób stanowią one zanieczyszczenie osadów dennych. W przypadku zwiększenia prędkości przepływu wody w rzece lub potoku (wezbranie) może następować wtórne zanieczyszczenie wód odbiornika tymi związkami. C2-401/2014/NW strona: 16

17 ROZPOZNANIE ŹRÓDEŁ ZANIECZYSZCZENIA WÓD POWIERZCHNIOWYCH WIELOPIERŚCIENIOWYMI WĘGLOWODORAMI AROMATYCZNYMI (WWA) NA OBSZARZE 2. Analiza jakości powierzchniowych wód płynących C2-401/2014/NW strona: 17

18 Tabela 5 Stężenie WWA w punkcie Potok Krężelka, ujście do Czadeczki (miejscowość Istebna) Data poboru Lp. Nazwa związku Średnia Maksimum μg/l μg/l μg/l μg/l μg/l μg/l μg/l μg/l 1 naftalen 0,106 <0,010 <0,010 0,105 <0,010 0,088 0,052 0,106 2 acenaftylen 0,023 <0,010 <0,010 0,010 <0,010 <0,010 0,009 0,023 3 acenaften 0,104 <0,011 <0,011 0,022 <0,011 0,019 0,027 0,104 4 fluoren 0,039 <0,011 <0,011 <0,011 <0,011 0,012 0,012 0,039 5 fenantren 0,051 <0,027 0,269 0,156 <0,027 0,109 0,102 0,269 6 antracen 0,022 <0,012 <0,012 0,027 <0,012 <0,012 0,012 0,027 7 fluoranten 0,027 <0,011 0,075 0,052 <0,011 0,025 0,032 0,075 8 piren 0,048 <0,011 0,020 0,029 <0,011 0,030 0,023 0,048 9 benzo(a)antracen 0,010 <0,009 0,062 <0,009 <0,009 <0,009 0,015 0, chryzen 0,012 <0,010 0,051 <0,010 <0,010 <0,010 0,014 0, benzo(b)fluoranten 0,029 <0,010 0,029 <0,010 <0,010 <0,010 0,013 0, benzo(k)fluoranten 0,013 <0,010 0,199 <0,010 <0,010 <0,010 0,039 0, benzo(a)piren 0,011 <0,008 <0,008 0,017 0,013 <0,008 0,009 0, indeno(1,2,3-cd)piren 0,023 <0,010 <0,010 <0,010 <0,010 0,010 0,009 0, dibenzo(a,h)antracen <0,013 <0,013 <0,013 <0,013 <0,013 <0,013 0,007 0, benzo(g,h,i)perylen 0,016 <0,010 <0,010 <0,010 <0,010 0,016 0,009 0,016 Suma WWA 0,536 0,000 0,705 0,418 0,013 0,309 0,330 0,705 C2-401/2014/NW strona: 18

19 Tabela 6 Porównanie wartości uzyskanych dla WWA zaliczanych do substancji priorytetowych w punkcie Krężelka ujście do Czadeczki Wyszczególnienie Średnia Maksymalna Norma Wartość Norma Wartość Antracen, μg/l 0,1 0,012 0,4 0,027 Fluoranten, μg/l 0,1 0,032 1,0 0,075 Naftalen, μg/l 2,4 0,052 Benzo(a)piren, μg/l 0,05 0,009 0,1 0,017 Benzo(b)fluoranten + Benzo(k)fluoranten, μg/l 0,03 0,052 Benzo(g,h,i)perylen + Indeno(1,2,3-cd)piren, μg/l 0,002 0,018 C2-401/2014/NW strona: 19

20 Tabela 7 Stężenie WWA w punkcie Wisła poniżej zbiornika w Wiśle Czarne Data poboru Lp. Nazwa związku Średnia Maksimum μg/l μg/l μg/l μg/l μg/l μg/l 1 naftalen <0,010 <0,010 <0,010 <0,010 0,005 0,005 2 acenaftylen <0,010 <0,010 <0,010 <0,010 0,005 0,005 3 acenaften <0,011 <0,011 <0,011 <0,011 0,006 0,006 4 fluoren <0,011 <0,011 <0,011 <0,011 0,006 0,006 5 fenantren 0,101 <0,027 <0,027 0,066 0,049 0,101 6 antracen <0,012 0,021 <0,012 <0,012 0,010 0,021 7 fluoranten <0,011 <0,011 <0,011 0,011 0,007 0,011 8 piren <0,011 <0,011 <0,011 <0,011 0,006 0,006 9 benzo(a)antracen <0,009 <0,009 <0,009 <0,009 0,005 0, chryzen 0,014 <0,010 <0,010 <0,010 0,007 0, benzo(b)fluoranten <0,010 <0,010 0,010 <0,010 0,006 0, benzo(k)fluoranten <0,010 <0,010 0,012 <0,010 0,007 0, benzo(a)piren <0,008 0,016 0,031 <0,010 0,014 0, indeno(1,2,3-cd)piren <0,010 0,022 0,011 0,010 0,012 0, dibenzo(a,h)antracen <0,013 <0,013 <0,013 0,019 0,010 0, benzo(g,h,i)perylen <0,010 0,026 <0,010 0,014 0,013 0,026 Suma WWA 0,115 0,084 0,063 0,120 0,096 0,120 C2-401/2014/NW strona: 20

21 Tabela 8 Porównanie wartości uzyskanych dla WWA zaliczanych do substancji priorytetowych w punkcie Wisła poniżej zbiornika w Czarnym Średnia Maksymalna Wyszczególnienie Norma Wartość Norma Wartość Antracen, μg/l 0,1 0,010 0,4 0,021 Fluoranten, μg/l 0,1 0, ,011 Naftalen, μg/l 2,4 0,005 Benzo(a)piren, μg/l 0,05 0,014 0,1 0,031 Benzo(b)fluoranten + Benzo(k)fluoranten, µg/l Benzo(g,h,i)perylen Indeno(1,2,3-cd)piren, µg/l 0,03 0,013 0,002 0,024 C2-401/2014/NW strona: 21

22 Tabela 9 Stężenie WWA w punkcie Potok Kopydło, ujście do Wisły (miejscowość Wisła) Data poboru Lp. Nazwa związku Średnia Maksimum μg/l μg/l μg/l μg/l μg/l μg/l μg/l μg/l 1 naftalen 0,064 0,013 0,010 0,049 <0,010 <0,010 0,024 0,064 2 acenaftylen 0,021 <0,010 0,010 <0,010 <0,010 <0,010 0,008 0,021 3 acenaften 0,018 <0,011 <0,011 <0,011 <0,011 <0,011 0,008 0,018 4 fluoren <0,011 <0,011 <0,011 <0,011 <0,011 <0,011 0,006 0,006 5 fenantren <0,027 <0,027 <0,027 0,039 <0,027 <0,027 0,018 0,039 6 antracen <0,012 <0,012 <0,012 0,024 <0,012 <0,012 0,009 0,024 7 fluoranten <0,011 0,061 <0,011 0,019 <0,011 <0,011 0,017 0,061 8 piren <0,011 0,061 <0,011 0,033 <0,011 <0,011 0,019 0,061 9 benzo(a)antracen <0,009 0,035 <0,009 <0,009 <0,009 <0,009 0,010 0, chryzen <0,010 0,045 0,010 <0,010 <0,010 <0,010 0,013 0, benzo(b)fluoranten 0,026 0,084 <0,010 <0,010 <0,010 <0,010 0,022 0, benzo(k)fluoranten 0,011 0,017 <0,010 <0,010 <0,010 <0,010 0,008 0, benzo(a)piren 0,016 0,046 <0,008 0,020 0,019 <0,008 0,018 0, indeno(1,2,3-cd)piren 0,024 0,052 <0,010 <0,010 <0,010 <0,010 0,016 0, dibenzo(a,h)antracen <0,013 0,023 <0,013 <0,013 <0,013 <0,013 0,009 0, benzo(g,h,i)perylen 0,025 0,034 <0,010 0,032 <0,010 0,013 0,019 0,034 Suma WWA 0,205 0,472 0,030 0,216 0,019 0,013 0,159 0,472 C2-401/2014/NW strona: 22

23 Tabela 10 Porównanie wartości uzyskanych dla WWA zaliczanych do substancji priorytetowych w punkcie Kopydło ujście Średnia Maksymalna Wyszczególnienie Norma Wartość Norma Wartość Antracen, μg/l 0,1 0,009 0,4 0,024 Fluoranten, μg/l 0,1 0,017 1,0 0,061 Naftalen, μg/l 2,4 0,024 Benzo(a)piren, μg/l 0,05 0,018 0,1 0,046 Benzo(b)fluoranten + Benzo(k)fluoranten, μg/l 0,03 0,030 Benzo(g,h,i)perylen + Indeno(1,2,3-cd)piren, μg/l 0,002 0,035 C2-401/2014/NW strona: 23

24 Tabela 11 Stężenie WWA w punkcie Potok Dobka ujście do Wisły (miejscowość Ustroń) Data poboru Lp. Nazwa związku Średnia Maksimum μg/l μg/l μg/l μg/l μg/l μg/l μg/l μg/l 1 naftalen <0,010 0,017 <0,010 0,018 <0,010 0,019 0,011 0,019 2 acenaftylen 0,031 <0,010 <0,010 <0,010 <0,010 <0,010 0,009 0,031 3 acenaften 0,020 <0,011 <0,011 <0,011 <0,011 <0,011 0,008 0,020 4 fluoren 0,013 <0,011 <0,011 <0,011 <0,011 <0,011 0,007 0,013 5 fenantren 0,068 <0,027 0,254 <0,027 <0,027 0,109 0,079 0,254 6 antracen 0,015 <0,012 <0,012 0,023 <0,012 <0,012 0,010 0,023 7 fluoranten 0,040 <0,011 <0,011 0,013 <0,011 0,061 0,022 0,061 8 piren 0,023 0,035 <0,011 <0,011 <0,011 0,048 0,020 0,048 9 benzo(a)antracen 0,033 <0,009 <0,009 <0,009 <0,009 0,010 0,010 0, chryzen 0,040 <0,010 <0,010 <0,010 <0,010 0,022 0,014 0, benzo(b)fluoranten 0,074 <0,010 <0,010 <0,010 0,010 0,037 0,023 0, benzo(k)fluoranten 0,017 <0,010 <0,010 <0,010 <0,010 0,013 0,008 0, benzo(a)piren 0,031 <0,008 <0,008 0,016 0,024 0,017 0,016 0, indeno(1,2,3-cd)piren 0,039 <0,010 <0,010 <0,010 <0,010 0,020 0,013 0, dibenzo(a,h)antracen <0,013 <0,013 <0,013 <0,013 <0,013 0,020 0,009 0, benzo(g,h,i)perylen 0,032 <0,010 <0,010 <0,010 <0,010 0,024 0,013 0,032 Suma WWA 0,477 0,052 0,254 0,070 0,033 0,400 0,214 0,477 C2-401/2014/NW strona: 24

25 Tabela 12 Porównanie wartości uzyskanych dla WWA zaliczanych do substancji priorytetowych w punkcie Dobka ujście Średnia Maksymalna Wyszczególnienie Norma Wartość Norma Wartość Antracen, μg/l 0,1 0,010 0,4 0,023 Fluoranten, μg/l 0,1 0,022 1,0 0,061 Naftalen, μg/l 2,4 0,011 Benzo(a)piren, μg/l 0,05 0,016 0,1 0,031 Benzo(b)fluoranten + Benzo(k)fluoranten, μg/l 0,03 0,031 Benzo(g,h,i)perylen + Indeno(1,2,3-cd)piren, μg/l 0,002 0,026 C2-401/2014/NW strona: 25

26 Tabela 13 Stężenie WWA w punkcie Liswarta w Krzepicach Data poboru Lp. Nazwa związku Średnia Maksimum μg/l μg/l μg/l μg/l μg/l μg/l μg/l μg/l 1 naftalen 0,017 0,015 <0,010 <0,010 0,036 0,060 0,023 0,060 2 acenaftylen <0,010 <0,010 <0,010 <0,010 <0,010 0,010 0,006 0,010 3 acenaften <0,011 <0,011 <0,011 <0,011 <0,011 <0,011 0,006 0,006 4 fluoren <0,011 <0,011 <0,011 <0,011 <0,011 <0,011 0,006 0,006 5 fenantren 0,031 <0,027 0,046 0,027 <0,027 0,058 0,031 0,058 6 antracen <0,012 <0,012 <0,012 <0,012 <0,012 <0,012 0,006 0,006 7 fluoranten <0,011 <0,011 0,022 0,014 <0,011 0,017 0,012 0,022 8 piren <0,011 <0,011 <0,011 <0,011 <0,011 0,024 0,009 0,024 9 benzo(a)antracen <0,009 <0,009 <0,009 <0,009 <0,009 <0,009 0,005 0, chryzen <0,010 <0,010 <0,010 <0,010 <0,010 <0,010 0,005 0, benzo(b)fluoranten <0,010 <0,010 <0,010 <0,010 <0,010 <0,010 0,005 0, benzo(k)fluoranten 0,010 <0,010 <0,010 <0,010 <0,010 <0,010 0,006 0, benzo(a)piren <0,008 <0,008 <0,008 0,011 <0,008 <0,008 0,005 0, indeno(1,2,3-cd)piren <0,010 <0,010 0,072 <0,010 <0,010 <0,010 0,016 0, dibenzo(a,h)antracen <0,013 0,045 <0,013 <0,013 <0,013 <0,013 0,013 0, benzo(g,h,i)perylen <0,010 <0,010 <0,010 <0,010 <0,010 <0,010 0,005 0,005 Suma WWA 0,059 0,060 0,140 0,052 0,036 0,170 0,086 0,170 C2-401/2014/NW strona: 26

27 Tabela 14 Porównanie wartości uzyskanych dla WWA zaliczanych do substancji priorytetowych w punkcie Liswarta Średnia Maksymalna Wyszczególnienie Norma Wartość Norma Wartość Antracen, μg/l 0,1 0,006 0,4 0,006 Fluoranten, μg/l 0,1 0,012 1,0 0,022 Naftalen, μg/l 2,4 0,023 Benzo(a)piren, μg/l 0,05 0,005 0,1 0,011 Benzo(b)fluoranten + Benzo(k)fluoranten, μg/l Benzo(g,h,i)perylen + Indeno(1,2,3-cd)piren, μg/l 0,03 0,011 0,002 0,021 C2-401/2014/NW strona: 27

28 Tabela 15 Stężenie WWA w punkcie Biała Oksza w Kłobucku Data poboru Lp. Nazwa związku Średnia Maksimum μg/l μg/l μg/l μg/l μg/l μg/l μg/l μg/l 1 naftalen 0,036 <0,010 <0,010 <0,010 0,029 0,045 0,021 0,045 2 acenaftylen <0,010 <0,010 <0,010 <0,010 0,011 <0,010 0,006 0,011 3 acenaften <0,011 <0,011 0,016 <0,011 <0,011 <0,011 0,007 0,016 4 fluoren <0,011 <0,011 <0,011 <0,011 <0,011 <0,011 0,006 0,006 5 fenantren 0,046 <0,027 <0,027 0,066 <0,027 0,050 0,034 0,066 6 antracen <0,012 <0,012 <0,012 <0,012 <0,012 <0,012 0,006 0,006 7 fluoranten 0,031 0,015 0,029 0,070 0,011 0,022 0,030 0,070 8 piren 0,036 0,014 0,015 0,039 <0,011 0,039 0,025 0,039 9 benzo(a)antracen 0,014 <0,009 <0,009 0,020 <0,009 <0,009 0,009 0, chryzen 0,013 0,015 <0,010 0,026 0,012 <0,010 0,013 0, benzo(b)fluoranten 0,024 0,016 <0,010 0,057 0,017 <0,010 0,021 0, benzo(k)fluoranten 0,019 <0,010 <0,010 0,026 <0,010 <0,010 0,011 0, benzo(a)piren 0,013 <0,008 <0,008 0,035 0,009 <0,008 0,012 0, indeno(1,2,3-cd)piren 0,010 <0,010 0,047 0,034 <0,010 <0,010 0,018 0, dibenzo(a,h)antracen <0,013 0,045 <0,013 0,029 <0,013 0,018 0,019 0, benzo(g,h,i)perylen 0,024 <0,010 <0,010 0,026 <0,010 <0,010 0,012 0,026 Suma WWA 0,266 0,105 0,107 0,428 0,090 0,174 0,195 0,428 C2-401/2014/NW strona: 28

29 Tabela 16 Porównanie wartości uzyskanych dla WWA zaliczanych do substancji priorytetowych w punkcie Biała Oksza w Kłobucku Średnia Maksymalna Wyszczególnienie Norma Wartość Norma Wartość Antracen, μg/l 0,1 0,006 0,4 0,006 Fluoranten, μg/l 0,1 0, ,070 Naftalen, μg/l 2,4 0,021 Benzo(a)piren, μg/l 0,05 0,012 0,1 0,035 Benzo(b)fluoranten + Benzo(k)fluoranten, μg/l Benzo(g,h,i)perylen + Indeno(1,2,3-cd)piren, μg/l 0,03 0,032 0,002 0,029 C2-401/2014/NW strona: 29

30 Tabela 17 Stężenie WWA w punkcie Kłodnica w Rudzie Śląskiej (most ul. Poniatowskiego) Data poboru Lp. Nazwa związku Średnia Maksimum μg/l μg/l μg/l μg/l μg/l μg/l μg/l 1 naftalen 0,105 0,012 0,024 0,261 <0,010 0,081 0,261 2 acenaftylen 0,016 0,011 0,012 0,010 <0,010 0,011 0,016 3 acenaften 0,015 <0,011 0,015 0,025 <0,011 0,013 0,025 4 fluoren 0,020 <0,011 0,013 0,017 <0,011 0,012 0,020 5 fenantren 0,149 <0,027 0,030 0,167 <0,027 0,075 0,167 6 antracen <0,012 <0,012 <0,012 <0,012 <0,012 0,006 0,006 7 fluoranten 0,061 0,022 0,055 0,105 <0,011 0,050 0,105 8 piren 0,035 0,014 0,033 0,244 <0,011 0,066 0,244 9 benzo(a)antracen 0,012 <0,009 <0,009 0,011 0,009 0,008 0, chryzen 0,040 0,012 0,014 <0,010 <0,010 0,015 0, benzo(b)fluoranten 0,021 <0,010 0,018 0,016 0,018 0,016 0, benzo(k)fluoranten <0,010 <0,010 <0,010 0,015 <0,010 0,007 0, benzo(a)piren 0,008 <0,008 <0,008 0,019 <0,008 0,008 0, indeno(1,2,3-cd)piren <0,010 0,056 0,058 0,021 <0,010 0,029 0, dibenzo(a,h)antracen <0,013 <0,013 <0,013 0,039 <0,013 0,013 0, benzo(g,h,i)perylen 0,010 0,033 0,037 0,031 <0,010 0,023 0,037 Suma WWA 0,492 0,160 0,309 0,981 0,027 0,394 0,981 C2-401/2014/NW strona: 30

31 Tabela 18 Porównanie wartości uzyskanych dla WWA zaliczanych do substancji priorytetowych w punkcie Kłodnica w Rudzie Śląskiej Halembie Średnia Maksymalna Wyszczególnienie Norma Wartość Norma Wartość Antracen, μg/l 0,1 0,006 0,4 0,006 Fluoranten, μg/l 0,1 0,050 1,0 0,105 Naftalen, μg/l 2,4 0,081 Benzo(a)piren, μg/l 0,05 0,008 0,1 0,019 Benzo(b)fluoranten + Benzo(k)fluoranten, μg/l 0,03 0,023 Benzo(g,h,i)perylen + Indeno(1,2,3-cd)piren, μg/l 0,002 0,052 C2-401/2014/NW strona: 31

32 Tabela 19 Stężenie WWA w punkcie Kłodnica w Gliwicach (most w Łabędach ) Data poboru Lp. Nazwa związku Średnia Maksimum μg/l μg/l μg/l μg/l μg/l μg/l μg/l 1 naftalen 0,112 0,226 0,236 0,132 0,071 0,155 0,236 2 acenaftylen 0,023 0,082 0,050 0,036 0,019 0,042 0,082 3 acenaften 0,095 1,167 0,250 0,198 0,208 0,384 1,167 4 fluoren 0,042 0,711 0,111 0,082 0,113 0,212 0,711 5 fenantren 0,076 0,566 0,218 0,210 0,107 0,235 0,566 6 antracen 0,015 0,163 0,044 0,037 <0,011 0,053 0,163 7 fluoranten 0,066 0,372 0,194 0,116 0,135 0,177 0,372 8 piren 0,057 0,286 0,127 0,081 0,086 0,127 0,286 9 benzo(a)antracen 0,015 0,093 0,023 0,020 0,031 0,036 0, chryzen 0,016 0,097 0,039 0,045 0,026 0,045 0, benzo(b)fluoranten 0,015 0,101 0,050 0,031 0,043 0,048 0, benzo(k)fluoranten <0,010 0,038 0,020 0,021 0,019 0,021 0, benzo(a)piren 0,01 0,082 0,031 0,028 0,028 0,036 0, indeno(1,2,3-cd)piren <0,010 0,099 0,069 0,026 0,017 0,043 0, dibenzo(a,h)antracen <0,013 0,059 <0,013 0,030 <0,013 0,022 0, benzo(g,h,i)perylen 0,010 0,085 0,057 0,015 0,015 0,036 0,085 Suma WWA 0,552 4,227 1,519 1,107 0,918 1,665 4,227 C2-401/2014/NW strona: 32

33 Tabela 20 Porównanie wartości uzyskanych dla WWA zaliczanych do substancji priorytetowych w punkcie Kłodnica w Gliwicach ( Łabędy) Wyszczególnienie Średnia Maksymalna Norma Wartość Norma Wartość Antracen, μg/l 0,1 0,053 0,4 0,163 Fluoranten, μg/l 0,1 0,177 1,0 0,372 Naftalen, μg/l 2,4 0,155 Benzo(a)piren, μg/l 0,05 0,036 0,1 0,082 Benzo(b)fluoranten + Benzo(k)fluoranten, μg/l Benzo(g,h,i)perylen + Indeno(1,2,3-cd)piren, μg/l 0,03 0,069 0,002 0,079 C2-401/2014/NW strona: 33

34 ROZPOZNANIE ŹRÓDEŁ ZANIECZYSZCZENIA WÓD POWIERZCHNIOWYCH WIELOPIERŚCIENIOWYMI WĘGLOWODORAMI AROMATYCZNYMI (WWA) NA OBSZARZE Uwagi dotyczące zawartości WWA w wodach powierzchniowych 1. Wstępną informację na temat zanieczyszczenia wód przez WWA daje suma 16 związków z listy EPA. Obliczenia przeprowadzono zgodnie z punktem 5 załącznika nr 10 do rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 30 października 2014 roku (Tabela 21) Tabela 21 Zestawienie średniej wartości sumy 16 WWA (lista EPA) w poszczególnych punktach poboru Lp. Punkt poboru Ilość poborów Suma 16 WWA Średnia Maksimum 1 Wisła poniżej zbiornika w Czarnym 4 0,096 0,120 2 Kopydło ujście 6 0,159 0,472 3 Dobka ujście 6 0,214 0,477 4 Krężelka ujście 6 0,330 0,705 5 Biała Oksza w Kłobucku 6 0,195 0,428 6 Liswarta w Krzepicach 6 0,086 0,170 7 Kłodnica w Rudzie Śląskiej 5 0,394 0,981 8 Kłodnica w Łabędach 5 1,664 4,227 Analiza danych w wodach powierzchniowych wskazuje, że najniższe wartości sumy 16 WWA wystąpiły w przypadku Wisły poniżej zbiornika w Czarnym i Liswarty w Krzepicach, najwyższe natomiast na Kłodnicy w Łabędach. 2. Przeprowadzone analizy potwierdziły dane WIOŚ dotyczące zanieczyszczenia wód powierzchniowych substancjami priorytetowymi. We wszystkich analizowanych punktach normy zawarte w rozporządzeniu Ministra Środowiska (z dnia 30 października 2014 roku) spełnione były w zakresie stężeń: antracenu, fluorantenu, naftalenu oraz benzo(a)pirenu. 3. Zdecydowanie gorsze wyniki uzyskano w przypadku pozostałych wskaźników definiowanych w rozporządzeniu. Przekroczenia wartości dopuszczalnych dla sumy benzo(b)fluorantenu i benzo(k)fluorantenu tego parametru wystąpiły w Krężelce i w Kłodnicy w Łabędach. 4. Wysoka wartość granicy oznaczalności utrudniła jednoznaczne zdefiniowanie jcw, w których występowały przekroczenia dopuszczalnej wartości sumy indeno(1,2,3- μg/l μg/l C2-401/2014/NW strona: 34

35 ROZPOZNANIE ŹRÓDEŁ ZANIECZYSZCZENIA WÓD POWIERZCHNIOWYCH WIELOPIERŚCIENIOWYMI WĘGLOWODORAMI AROMATYCZNYMI (WWA) NA OBSZARZE cd)pirenu i benzo(g,h,i)perylenu. Precyzyjne informacje dają jednak analizy pośrednie. Wykorzystano do tego celu krotność przekroczenia wartości granicy oznaczalności dla badanych próbek (Tabela 22). Tabela 22 Krotność przekroczenia wartości granicy oznaczalności w poszczególnych punktach poboru Lp. 1 Punkt poboru Wisła poniżej zbiornika w Krotność przekroczenia wartości granicy oznaczalności 0,010 µg/l Benzo(g,h,i)perylen Indeno(1,2,3-cd)piren Czarnym Kopydło ujście Dobka ujście Krężelka ujście Biała Oksza w Kłobucku Liswarta w Krzepicach Kłodnica w Rudzie Śląskiej Kłodnica w Łabędach 4 5 Biorąc pod uwagę wysoką granicę oznaczalności spełnienie norm może wystąpić jedynie w przypadku wody z Liswarty. W pozostałych wartość ta będzie wyraźnie przekroczona. 5. W analizowanych przekrojach podwyższone wartości WWA notowano poza sezonem grzewczym. Wskazuje to na wpływ zanieczyszczeń komunikacyjnych na zawartość analizowanych związków w ciekach powierzchniowych. Dodatkowo na odcinkach potoków górskich ( Dobka ujście i Kopydło ujście) wysokie stężenia WWA wystąpiły w okresie wiosennym. W punktach tych uwidocznił się wpływ zanieczyszczeń emitowanych w wyniku spalania węgla używanego do ogrzewania budynków. 6. Stosunkowo niskie zawartości WWA wystąpiły w Kłodnicy na obszarze silnie zurbanizowanym. Jest prawdopodobne, że w tym przypadku przy wysokiej zawartości zawiesiny następuje usuwanie tych związków w wyniku sorpcji. W tej sytuacji dochodzić będzie do zanieczyszczenia tymi związkami osadów dennych. C2-401/2014/NW strona: 35

36 ROZPOZNANIE ŹRÓDEŁ ZANIECZYSZCZENIA WÓD POWIERZCHNIOWYCH WIELOPIERŚCIENIOWYMI WĘGLOWODORAMI AROMATYCZNYMI (WWA) NA OBSZARZE 3. Analiza jakości ścieków z oczyszczalni komunalnych C2-401/2014/NW strona: 36

37 Tabela 23 Stężenie WWA w punkcie - Oczyszczalnia 1- ścieki surowe (dopływ do oczyszczalni) Data poboru Lp. Nazwa związku Średnia Maksimum μg/l μg/l μg/l μg/l μg/l μg/l μg/l μg/l 1 naftalen <0,010 0,135 <0,010 0,042 <0,010 0,238 0,072 0,238 2 acenaftylen 0,011 0,013 0,010 <0,010 <0,010 0,016 0,010 0,016 3 acenaften 0,013 0,033 <0,011 0,024 <0,011 0,057 0,023 0,057 4 fluoren 0,014 0,038 0,012 0,014 <0,011 0,075 0,027 0,075 5 fenantren 0,053 0,417 0,253 0,407 0,079 0,723 0,322 0,723 6 antracen <0,012 0,014 <0,012 0,032 <0,012 0,037 0,017 0,037 7 fluoranten 0,013 0,148 0,021 0,031 0,037 0,255 0,084 0,255 8 piren <0,011 0,168 <0,011 0,037 0,019 0,280 0,086 0,280 9 benzo(a)antracen <0,009 0,065 <0,009 <0,009 0,011 0,060 0,025 0, chryzen 0,010 0,100 <0,010 <0,010 <0,010 0,089 0,036 0, benzo(b)fluoranten 0,026 0,207 <0,010 <0,010 0,019 0,132 0,066 0, benzo(k)fluoranten 0,011 0,081 <0,010 0,017 <0,008 0,056 0,029 0, benzo(a)piren 0,011 0,112 <0,008 <0,008 0,012 0,081 0,037 0, indeno(1,2,3-cd)piren 0,021 0,118 <0,010 <0,010 <0,010 0,064 0,036 0, dibenzo(a,h)antracen <0,013 0,014 <0,013 <0,013 <0,013 0,022 0,010 0, benzo(g,h,i)perylen 0,011 0,099 <0,010 <0,010 <0,010 0,087 0,035 0,099 Suma WWA 0,195 1,762 0,296 0,604 0,178 2,271 0,884 2,271 C2-401/2014/NW strona: 37

38 Tabela 24 Stężenie WWA w punkcie - Oczyszczalnia 1. Stężenie WWA ścieki oczyszczone (odpływ z oczyszczalni) Data poboru Lp. Nazwa związku Średnia Maksimum μg/l μg/l μg/l μg/l μg/l μg/l μg/l μg/l 1 naftalen <0,010 0,027 <0,010 <0,010 <0,010 0,052 0,017 0,052 2 acenaftylen 0,019 <0,010 <0,010 <0,010 <0,010 <0,010 0,008 0,019 3 acenaften <0,011 <0,011 <0,011 <0,011 <0,011 <0,011 0,006 0,006 4 fluoren <0,011 <0,011 <0,011 <0,011 <0,011 <0,011 0,006 0,006 5 fenantren <0,027 <0,027 0,030 <0,027 <0,027 0,211 0,049 0,211 6 antracen 0,012 <0,012 <0,012 0,022 <0,012 <0,012 0,010 0,022 7 fluoranten 0,014 <0,011 <0,011 0,014 <0,011 0,051 0,016 0,051 8 piren 0,008 <0.008 <0,010 <0,010 <0,006 0,081 0,018 0,081 9 benzo(a)antracen 0,024 <0,009 <0,009 <0,009 <0,009 <0,009 0,008 0, chryzen 0,030 <0,010 <0,010 <0,010 <0,010 0,012 0,010 0, benzo(b)fluoranten 0,065 <0,010 <0,010 <0,010 <0,010 0,020 0,017 0, benzo(k)fluoranten 0,027 0,017 <0,010 <0,010 <0,010 0,012 0,012 0, benzo(a)piren 0,021 <0,008 <0,008 0,021 0,020 0,009 0,013 0, indeno(1,2,3-cd)piren 0,033 <0,010 <0,010 0,024 <0,010 0,012 0,014 0, dibenzo(a,h)antracen <0,013 <0,013 <0,013 <0,013 <0,013 <0,013 0,007 0, benzo(g,h,i)perylen 0,021 <0,010 <0,010 0,029 <0,010 0,017 0,014 0,029 Suma WWA 0,274 0,044 0,030 0,110 0,020 0,476 0,159 0,476 C2-401/2014/NW strona: 38

39 Tabela 25 Stężenie WWA w punkcie - Oczyszczalnia 2. Stężenie WWA w ściekach surowych (dopływ do oczyszczalni) Data poboru Lp. Nazwa związku Średnia Maksimum μg/l μg/l μg/l μg/l μg/l μg/l μg/l μg/l 1 naftalen 0,064 0,017 0,016 0,036 0,074 0,022 0,038 0,074 2 acenaftylen 0,019 0,010 0,015 <0,010 <0,010 0,011 0,011 0,019 3 acenaften 0,029 0,016 <0,011 0,018 <0,011 0,014 0,015 0,029 4 fluoren 0,042 0,040 0,022 0,024 0,019 0,031 0,030 0,042 5 fenantren 0,181 0,281 0,340 0,223 0,081 0,161 0,211 0,340 6 antracen 0,025 0,021 <0,012 <0,012 <0,012 0,012 0,013 0,025 7 fluoranten 0,073 0,141 0,108 0,115 0,131 0,065 0,105 0,141 8 piren 0,051 0,122 0,049 0,083 0,275 0,057 0,106 0,275 9 benzo(a)antracen 0,019 0,025 0,022 0,027 0,020 0,015 0,021 0, chryzen 0,031 0,079 0,021 0,025 0,019 0,020 0,033 0, benzo(b)fluoranten 0,049 0,081 0,040 0,075 0,040 0,082 0,061 0, benzo(k)fluoranten 0,016 0,096 0,057 0,043 0,034 0,046 0,049 0, benzo(a)piren 0,015 0,025 <0,008 <0,008 0,025 0,024 0,016 0, indeno(1,2,3-cd)piren 0,025 0,033 0,013 <0,010 <0,010 0,020 0,017 0, dibenzo(a,h)antracen 0,013 <0,013 <0,013 <0,013 <0,013 <0,013 0,008 0, benzo(g,h,i)perylen 0,015 0,027 <0,010 <0,010 0,024 0,023 0,017 0,027 Suma WWA 0,666 1,013 0,703 0,670 0,741 0,602 0,733 1,013 C2-401/2014/NW strona: 39

40 Tabela 26 Stężenie WWA w punkcie - Oczyszczalnia 2, stężenie WWA w ściekach oczyszczonych (odpływ z oczyszczalni) Data poboru Lp. Nazwa związku Średnia Maksimum μg/l μg/l μg/l μg/l μg/l μg/l μg/l μg/l 1 naftalen 0,068 0,014 <0,010 0,052 0,015 0,053 0,034 0,068 2 acenaftylen 0,107 <0,010 0,016 0,012 <0,010 <0,010 0,025 0,107 3 acenaften 0,138 0,022 0,014 0,022 <0,011 <0,011 0,035 0,138 4 fluoren 0,084 0,018 0,014 0,014 <0,011 0,011 0,024 0,084 5 fenantren 0,328 0,281 0,799 0,303 <0,027 0,139 0,311 0,799 6 antracen 0,063 <0,012 <0,012 0,036 <0,012 <0,012 0,020 0,063 7 fluoranten 0,182 <0,011 0,041 0,034 <0,011 0,040 0,051 0,182 8 piren 0,121 <0,011 <0,011 0,031 0,068 0,090 0,053 0,121 9 benzo(a)antracen 0,167 <0,009 <0,009 <0,009 <0,009 <0,009 0,032 0, chryzen 0,181 <0,010 0,022 <0,010 <0,010 <0,010 0,037 0, benzo(b)fluoranten 0,215 0,011 0,029 <0,010 <0,010 <0,010 0,045 0, benzo(k)fluoranten 0,077 <0,010 0,020 0,012 <0,010 <0,010 0,021 0, benzo(a)piren 0,115 <0,008 <0,008 <0,008 0,009 <0,008 0,023 0, indeno(1,2,3-cd)piren 0,131 <0,010 <0,010 <0,010 <0,010 <0,010 0,026 0, dibenzo(a,h)antracen 0,036 <0,013 <0,013 <0,013 <0,013 0,019 0,013 0, benzo(g,h,i)perylen 0,072 <0,010 <0,010 <0,010 <0,010 0,014 0,018 0,072 Suma WWA 2,085 0,345 0,955 0,517 0,092 0,365 0,727 2,085 C2-401/2014/NW strona: 40

41 Tabela 27 Stężenie WWA w punkcie - Oczyszczalnia 3, stężenie WWA w ściekach surowych (dopływ do oczyszczalni) Data poboru Lp. Nazwa związku Średnia Maksimum μg/l μg/l μg/l μg/l μg/l μg/l μg/l μg/l 1 naftalen 0,181 0,218 0,730 0,068 0,434 0,347 0,330 0,730 2 acenaftylen 0,030 0,011 0,010 0,010 0,033 0,015 0,018 0,033 3 acenaften 0,060 0,079 0,316 0,089 0,423 0,061 0,171 0,423 4 fluoren 0,063 0,079 0,168 0,076 0,457 0,058 0,150 0,457 5 fenantren 0,423 0,290 1,104 0,382 1,048 0,283 0,588 1,104 6 antracen 0,027 0,030 0,070 0,069 0,415 0,021 0,105 0,415 7 fluoranten 0,153 0,143 0,381 0,287 0,705 0,099 0,295 0,705 8 piren 0,121 0,159 0,217 0,188 0,529 0,130 0,224 0,529 9 benzo(a)antracen 0,030 0,032 0,038 0,077 0,401 0,033 0,102 0, chryzen 0,043 0,051 0,074 0,102 0,417 0,043 0,122 0, benzo(b)fluoranten 0,072 0,054 0,096 0,126 0,475 0,048 0,145 0, benzo(k)fluoranten 0,019 0,031 0,153 0,057 0,159 0,022 0,074 0, benzo(a)piren 0,025 0,027 0,035 0,087 0,355 0,033 0,094 0, indeno(1,2,3-cd)piren 0,026 0,021 0,027 0,058 0,283 0,026 0,074 0, dibenzo(a,h)antracen <0,013 0,044 <0,013 0,034 0,040 <0,013 0,023 0, benzo(g,h,i)perylen 0,030 0,026 0,033 0,046 0,183 0,021 0,057 0,183 Suma WWA 1,301 1,295 3,452 1,756 6,357 1,240 2,567 6,357 C2-401/2014/NW strona: 41