Leki wpływające na odruch kaszlu. astma. Kaszel. Kaszel. Kaszel

Transkrypt

1 Leki wpływające na odruch kaszlu astma Katedra i Zakład Farmakologii UMiKM Kaszel Kaszeljest odruchem mającym na celu udrożnienie dróg oddechowych. Najczęściej występuje przy dostaniu się ciał obcych do dróg oddechowych. W chorobach oskrzeli, płuc, opłucnej i krtani na skutek stanów zapalnych dochodzi bardzo często do drażnienia zakończeń nerwowych wywołujących kaszel. Długotrwale utrzymujący się kaszel powoduje hiperwnetylacjępłuc i doprowadza do alkalozy oddechowej. Kaszel Kaszel towarzyszy także gruźlicy i nowotworom, w tych przypadkach może spowodować krwotok i wówczas zachodzi bezwzględna konieczność zahamowania odruchu kaszlowego. Służy również do wydalania nadmiaru wydzieliny tchawiczo-oskrzelowej. Kaszel Tłumienie tego fizjologicznego odruchu jest wskazane, gdy jest on bardzo nasilony i suchy, bez wykrztuszania śluzu oskrzelowego. Leki przeciwkaszlowe stosuje się w napadowym, uporczywym, suchym kaszlu. W kaszlu spowodowanym zaleganiem wydzieliny w drogach oddechowych wskazane są leki wykrztuśne. Kaszel a astma Kaszel towarzyszący astmie oskrzelowej podlega leczeniu odpowiednimi lekami przeciwastmatycznymi. Kaszel - leki przeciwkaszlowe 1

2 Kaszel - leki przeciwkaszlowe Leki przeciwkaszlowe dzielimy na związki o działaniu ośrodkowym i obwodowym. 1. Leki p-kaszlowe działające ośrodkowo (hamujące czynność ośrodka oddechowego i ośrodka kaszlu): opioidowe -o silnym działaniu narkotycznym i uzależniającym (morfina, metadon, oksykodon, hydromorfon) Leki przeciwkaszlowe - o słabych właściwościach narkotycznych i uzależniających (kodeina, hydrokodon, hydrokodeina) -nie powodujące uzależnienia (dekstrometorfan, noskapina) nieopioidowe takie jak pentoksyweryna, okseladyna, benproperyna, klofedanol. Leki przeciwkaszlowe 2. Leki przeciwkaszlowe działające obwodowo (hamujące czynność zakończeń nerwowych w drogach oddechowych): benzonatat, prenoksdiazyna, oksolamina, śluzy roślinne. Leki p-kaszlowe o działaniu ośrodkowym Leki p-kaszlowe o działaniu ośrodkowym hamują odruch kaszlowy w wyniku depresyjnego działania na ośrodek kaszlu oraz mogą zwalniać rytm oddechowy przez hamowanie ośrodka oddechowego w rdzeniu przedłużonym. Leki te mogą również wpływać depresyjnie na inne struktury mózgu powodując senność, niepokój, nudności, a niekiedy drgawki. Leki p-kaszlowe o działaniu ośrodkowym Zastosowanie narkotycznych leków p-bólowych jako leków przeciwkaszlowych ze względu na możliwość wywołania uzależnienia jest bardzo ograniczone, a uzasadnione tylko w tych przypadkach, w których obok koniecznego znoszenia bólu istnieją wskazania do łagodzenia napadów kaszlu (morfina, oksykodon, hydromorfon). Leki p-kaszlowe o działaniu ośrodkowym Kodeina Wykazuje słabsze działanie przeciwkaszlowe od morfiny, zwalnia rytm oddychania i działa przeciwbólowo, oraz przeciwbiegunkowo. Wskazania: w uporczywym, suchym i bolesnym kaszlu, doustnie mg dziennie w dawkach podzielonych. 2

3 Leki p-kaszlowe o działaniu ośrodkowym Przeciwwskazania: astma oskrzelowa dzieci poniżej 1 roku życia. Kodeina wchodzi w skład preparatów złożonych o działaniu przeciwbólowym (np. Efferalgan codeine) oraz stosowanych w schorzeniach dróg oddechowych (np. Thiocodin, Sirupus Tussipini, Sirupus pini comp.). Leki p-kaszlowe o działaniu ośrodkowym Dekstrometorfan Wykazuje ośrodkowe działanie p-kaszlowe (zbliżone do działania kodeiny lub słabsze). Nie wykazuje działania przeciwbólowego, działa przeciwdrgawkowo. Objawy niepożądane po leku występują rzadko i wynikają z działania uspokajającego. Leki p-kaszlowe nieopioidowe o działaniu ośrokowym Pentoksyweryna wykazuje ośrodkowe działanie przeciwkaszlowe oraz obwodowo hamuje kurczliwość oskrzeli. Działa również miejscowo znieczulająco. Powoduje senność. Lek może powodować zmiany skórne i zaburzenia przewodu pokarmowego. Leki p-kaszlowe nieopioidowe o działaniu ośrokowym Butamirat wykazuje ośrodkowe działanie przeciwkaszlowe Lek może powodować zmiany skórne i zaburzenia przewodu pokarmowego. Leki p-kaszlowe działające obwodowo Benzonatat działanie p-kaszlowe przez obwodowy wpływ znieczulający oraz hamowanie aferentnych włókien nerwu błędnego umiejscowionych w oskrzelach, płucach i opłucnej, a także przez ośrodkowe hamowanie odruchu kaszlu w rdzeniu przedłużonym. Zastosowany na błonę śluzową jamy ustnej wykazuje działanie znieczulające. Leki p-kaszlowe działające obwodowo Wskazania: męczący kaszel spowodowany podrażnieniem zakończeń nerwowych w drzewie oskrzelowym przez proces zapalny jako środek p-kaszlowy w gruźlicy płuc w rozedmie płuc w dychawicy oskrzelowej w nowotworach układu oddechowego. 3

4 Leki p-kaszlowe działające obwodowo Działania niepożądane: pobudzające lub hamujące o.u.n. zawroty głowy senność nudności, wymioty zaparcia może powodować reakcje alergiczne. Leki p-kaszlowe działające obwodowo Śluzy roślinne wykazują słabe działanie p-kaszlowe przez wpływ osłaniający na błonę śluzową dróg oddechowych. Śluzy zawarte są w następujących surowcach roślinnych: - korzeń i liść prawoślazu - liść podbiału - kwiat dziewanny - liść babki lancetowatej. Leki wykrztuśne W różnych stanach chorobowych może dochodzić do zagęszczenia płynu surowiczo- -śluzowego pokrywającego oskrzela i do utrudnienia jego wydalania. Wydzielina zalegająca w oskrzelach może ulec ropnieniu i hamować przepływ powietrza przez drogi oddechowe. Leki wykrztuśne Leki wykrztuśne Leki wykrztuśne upłynniają wydzielinę drzewa oskrzelowego, zmniejszając jej lepkość, a w konsekwencji jej odkrztuszanie. Leki te mają zastosowanie przede wszystkim w stanach zapalnych dróg oddechowych, którym towarzyszy suchy kaszel z niewielką ilością wydzieliny lub silny kaszel z gęstą i lepką wydzieliną. Leki wykrztuśne Drogi podawania: w postaci inhalacji działają miejscowo na nabłonek oskrzeli doustnie, pozajelitowo leki wykrztuśne dochodzą wtedy wraz z krwią do nabłonka dróg oddechowych i tam wykazują swoje działanie. 4

5 Leki wykrztuśne Niektóre leki wykrztuśne przenikają z krwi do pęcherzyków płucnych i przedostają się do oskrzeli z wydychanym powietrzem. Jest to niebezpieczne ze względu na możliwość uszkodzenia surfaktantu pęcherzyków płucnych. (Surfaktant płyn pokrywający pęcherzyki płucne, warunkuje ich napięcie w czasie oddychania, brak lub jego zmiana składu może powodować zapadanie się pęcherzyków płucnych). Leki wykrztuśne Leki wyksztuśne dzielimy na: 1. Leki o drażniącym mechanizmie działania: a/ działanie wyksztuśne przez drażnienie nabłonka oskrzeli (działanie bezpośrednie): olejki eteryczne, pochodne gwajakolu b/ działanie wyksztuśne przez drażnienie błony śluzowej układu pokarmowego (działanie pośrednie): alkaloidy wymiotnicy, benzoesan sodu, saponiny. Leki wykrztuśne 2. Solne środki wyksztuśne: a/ działające bezpośrednio: jodek potasu b/ działające pośrednio (zmieniające odczyn ph wydzieliny gruczołów oskrzelowych): wodorowęglan sodu, chlorek amonu. 3. Leki mukolityczne: np. acetylocysteina 4. Detergenty: tyloksapol. Środki upłynniające śluz leki mukolityczne Środki upłynniające śluz leki mukolityczne We wszystkich stanach skurczowych oskrzeli nie należy dopuszczać do zalegania wydzieliny w drzewie oskrzelowym. Pomocne jest więc okresowe stosowanie leków mukolitycznych. Środki mukolityczne rozrzedzają i upłynniają wydzielinę oskrzelową, co ułatwia jej wykrztuszanie. Środki upłynniające śluz leki mukolityczne Usprawniają transport rzęskowo-śluzowy i łagodzą kaszel, a ponadto niektóre z nich pobudzają syntezę surfaktantu. Przykłady leków mukolitycznych: mesna acetylocysteina bromheksyna ambroksol. 5

6 Leki mukolityczne Preparaty: Mesna(Mistabron) lek syntetyczny, którego mechanizm działania polega na rozbijaniu wiązań dwusiarczkowych mukoprotein, dzięki czemu zmniejszają lepkość wydzieliny. Stosuje się w postaci inhalacji, wlewów dotchawiczych, donosowych oraz do zatok szczękowych. Leki mukolityczne Acetylocysteina(ACC, Fluimucil, Tussicom) oraz jej aktywny metabolit cysteina obniżają lepkość śluzu oskrzelowego poprzez rozbicie mostków dwusiarczkowych w części białkowej cząsteczki śluzu. Leki mukolityczne Bromheksyna (Flegamina, Bisolvon, Bromkexin) stymuluje wytwarzanie śluzu przez komórki gruczołowe. Ze wzrostem objętości śluzu zmniejsza się jego lepkość. Jednocześnie przez stymulację lizosomów i aktywację enzymów hydrolitycznych powoduje rozkład kwaśnych mukopolisacharydów śluzu oskrzelowego. Leki mukolityczne Ambroksol (Mucosolvan, Mucofluid), jest aktywnym biologicznie głównym metabolitem bromheksyny. Dodatkowym efektem ambroksolu jest zmniejszenie napięcia powierzchniowego poprzez stymulację tworzenia surfaktantu powierzchniowego, co przeciwdziała przyleganiu śluzu do nabłonka oskrzelowego. Leki mukolityczne - interakcje Acetylocysteiny nie należy podawać w tym samym czasie z penicylinami półsyntetycznymi, erytromycyną, tetrecykliną i cefuroksymem należy zachować co najmniej 2 godziny przerwy pomiędzy podawanymi lekami. Stosowanie ACC z lekami p-kaszlowymi może powodować zaleganie rozrzedzonej wydzieliny w układzie oddechowym. Acetylocysteina nasila działanie nitrogliceryny. Leki mukolityczne - interakcje Ambroksolu i bromheksyny nie należy stosować z lekami hamującymi odruch kaszlu i lekami cholinolitycznymi ze względu na osłabienie działania tych leków. 6

7 Leki przeciwastmatyczne LEKI PRZECIWASTMATYCZNE Katedra i Zakład Farmakologii Uniwersytet Medyczny im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu KORTYKOSTEROIDY WZIEWNE KORTYKOSTEROIDY SYSTEMOWE KROMOGLIKAN I NEDOKROMIL β 2 -MIMETYKIDŁUGODZIAŁAJĄCE TEOFILINA I POCHODNE LEKI ANTYLEUKOTRIENOWE KORTYKOSTEROIDY Kortykosteroidy stymulują syntezę: białek - lipokortyny 1(hamuje fosfolipazę A2, co powoduje zmniejszenie uwalniana kwasu arachidonowego z fosfolipidów błony komórkowej), - wazokortyny(zmniejsza przesączalność osocza), enzymów - endopeptydazy (zmniejsza stężenie tachykin, bradykininyi endoteliny), - endonukleaz(nasilają apoptozę komórek zapalnych), białek receptorowych receptorów b 2 -adrenergicznych (wzrost liczby i gęstości). KORTYKOSTEROIDY Najważniejszym działaniem kortykosteroidów jest hamowanie syntezy poszczególnych białek. Kortykosteroidy hamują syntezę: cytokin - interleukin (Il-1-6, IL-8, IL-11-13), - czynnika martwicy guza a (TNF-a), - czynnika stymulującego kolonie granulocytów i makrofagów (GM-CSF), - enzymów indukowaną postać syntazy tlenku azotu (inos) (zmniejszanie przesączania osocza) - białek receptorowych receptorów neurokininowych (NK1), za których pośrednictwem ujawnia się działanie prozapalne substancji P, - cząstek adhezyjnych, co zmniejsza migrację komórek zapalnych do miejsca zapalenia. POWIKŁANIA LECZENIA KORTYKOSTEROIDAMI Ryzyko powikłań kortykosteroidami wzrasta wraz z wydłużeniem czasu leczenia i zwiększeniem dawki. Zależy ono także od rodzaju preparatu i drogi podania. Kortykosteroidy wziewne w dawkach najczęściej stosowanych (do 1200 mg/d) nie wykazują działań ogólnych, a korzyści z ich stosowania wielokrotnie przewyższają ryzyko działań niepożądanych. Zastosowanie kortykosteroidów systemowych powinna zawsze poprzedzić ocena korzyści i zagrożeń wynikających z ich działania u danego chorego. KROMONY 7

8 MECHANIZM DZIAŁANIA Kromoglikan disodowy stabilizuje błony komórkowe komórek tucznych, a także hamuje uwalnianie histaminy i innych mediatorów na drodze hamowania napływu jonów wapnia przez błonę komórkową do wnętrza komórki docelowej. WSKAZANIA Zgodnie z międzynarodowymi zaleceniami kromoglikan jest wskazany w leczeniu przewlekłej astmy oskrzelowej o przebiegu łagodnym lub umiarkowanym. Najlepsze wyniki leczenia kromoglikanem uzyskuje się w astmie atopowej u osób młodych i dzieci. Mniejszą skuteczność leku wykazano w astmie nieatopowej. Ze względu na minimalne objawy niepożądane i bezpieczeństwo stosowania wielu pediatrów alergologów uznaje kromoglikan za lek pierwszego rzutu w prewencji i terapii astmy oskrzelowej u małych dzieci, a nawet niemowląt. Oprócz astmy oskrzelowej kromoglikan disodowy jest skuteczny także w leczeniu innych chorób alergicznych, w których patomechanizmie istotną rolę odgrywa reakcja zależna od IgE (pylkowica, sezonowy i całoroczny alergiczny nieżyt nosa, alergiczne zapalenie spojówek, niektóre postacie alergii pokarmowej). Zapobiegawczo stosuje się kromoglikan w astmie prowokowanej wysiłkiem lub przewidywanym kontektem z alergenem swoistym. PRZECIWWSKAZANIA I DZIAŁANIA NIEPOŻĄDANE Przeciwwskazania Kromoglikan dwusodowy jest przeciwwskazany u chorych wykazujących objawy nadwrażliwości na ten lek w pierwszych miesiącach ciąży, u chorych z zaburzoną czynnością wątroby i nerek. Działania niepożądane Kromoglikan disodowy jest lekiem wyjątkowo bezpiecznym. Chorzy skarżą się niekiedy na występujące bezpośrednio po inhalacji uczucie podrażnienia gradła, kaszel lub chrypkę. Objawy te ustępują po przepłukaniu jamy ustnej wodą po podaniu leku lub zastosowaniu na 5 minut przed podaniem jednej dawki b 2 -agonisty. Po inhalacji kromoglikanu obserwowano także nasilenie skurczuoskrzeli i zaburzenia wentylacji; w takiej sytuacji konieczne jest odstawienie leku. Nedokromil sodu WSKAZANIA Nedokromil sodu jest wskazany głównie w łagodnej i umiarkowanej astmie oskrzelowej, atopowej i nieatopowej, w powysiłkowym skurczu oskrzeli, w astmie aspirynowej oraz w zespołach kaszlowych (cough variant asthma). Wyjątkowo rzadko mogą się pojawiać objawy nadwrażliwości na lek pod postacią pokrzywki, świądu, rumienia lub wysypki plamisto-grudkowej. 8

9 Przeciwwskazania PRZECIWWSKAZANIA I DZIAŁANIA NIEPOŻĄDANE Podobnie jak w przypadku kromoglikanu, praktycznie nie ma poważniejszych przeciwwskazań. Działania niepożądane Nedokromil, podobnie jak kromoglikan, jest lekiem bezpiecznym, nie wykazującym poważniejszych działań niepożądanych, nawet podczas długotrwałego stosowania. Nazwa rodzajowa kromony * Kromoglikan dwusodowy Nedokromil Nazwa handlowa Cromogen Cropoz Intal Tilade, Tilade Mint PREPARATY Postać Dawki Producent 5 mg 5 mg 5 mg Norton Rhöne-Poulenc Rorer 2 mg Rhöne-Poulenc Rorer Rola w leczeniu astmy: β 2 -MIMETYKI WZIEWNE KRÓTKO DZIAŁAJĄCE leki z wyboru w opanowywaniu ostrego skurczu oskrzeli, zapobieganie powysiłkowemu skurczowi oskrzeli, stosowanie wziewne wiąże się z szybszym początkiem działania i większą skutecznością w porównaniu ze stosowaniem ogólnym, w każdym stopniu ciężkości astmy podawane są tylko na żądanie. MECHANIZM DZIAŁANIA Leki pobudzające receptory adrenergiczne 1. Leki pobudzające receptory α- i β-adrenergiczne adrenalina izoprenalina 2. Leki pobudzające receptory β 1 -i β 2 -nieselektywne Orcyprenalina (Astmopent) 3. Leki pobudzające receptory β 2 -selektywne krótko działające: reproterol izoetaryna heksoprenalina fenoterol(berotec) terbutalina salbutamol(ventolin) klenbuterol długo działające: formotereol(foradil) salmeterol(serevent) bambuterol prokaterol tulobuterol β 2 -MIMETYKI DŁUGO DZIAŁAJĄCE Rola w leczeniu astmy: przewlekłe zapobieganie objawom, zwłaszcza nocnym, połączenie z kortykosteroidami wziewnymi może zapewnić lepszą kontrolę objawów niż zwiększenie dawki tych ostatnich, zapobieganie powysiłkowemu skurczowi oskrzeli. Nazwa rodzajowa Nazwa handlowa Postać Dawki Producent β 2 -mimetyki wziewne krótko działające Salbutamol Fenoterol Salbutamol Ventolin Ventolin Ventolin Dysk Steri-Neb Ipratropium Steri-Neb Salamol Berotec N 100 β 2 -mimetyki wziewne długo działające Salmeterol Formoterol Serevent Serevent Rotadisk Foradil PREPARATY płyn do inhalacji proszek do inhalacji roztwór do nebulizacji roztwór do nebulizacji proszek do inhalacji kapsułki do inhalacji 100 µg 100 µg 1, 2 mg/ml 200 µg/dawkę 5 mg/5 ml 250 µg/ml, 500 µg/2ml 2,5 i 5 mg/2,5 ml 100 µg 25 µg 50 µg 12 µg Norton Boehringer Ingelhein Novartis 9

10 DZIAŁANIA NIEPOŻĄDANE TEOFILINA I POCHODNE Rola w leczeniu astmy: zapobieganie objawom, przewlekła kontrola objawów, zwłaszcza nocnych, należy dążyć do utrzymywania stałego stężenia leku w surowicy na poziomie 5-15 mg/ml (ze względu na działanie toksyczne, wąski przedział terapeutyczny oraz wpływ wielu czynników na metabolizm teofiliny), obecnie raczej nie zaleca się stosowania w celu opanowania zaostrzeń. HAMOWANIE UWALNIANIA MEDIATORÓW DZIAŁANIA NARZĄDOWE Teofilina może modyfikować działanie czynnika martwicy guza α (tumor necrosis factor α -TNF-α)- cytokiny, która bierze udział w procesie alergicznego zapalenia. Wykazano, że pochodna teofiliny, pentoksyfilina, zapobiega uszkodzeniu tkanki płuc przez TNF-α. WPŁYW NA UKŁAD ODDECHOWY Efektem działania rozkurczowego i przeciwzapalnego teofiliny jest poprawa wyników badań czynnościowych układu oddechowego i wartości gazów krwi tętniczej. Teofilina wpływa na układ oddechowy, wielokierunkowo prowadząc do poprawy drożności dróg oddechowych: rozkurcza mięśnie gładkie dróg oddechowych na całej długości, hamuje odpowiedź skurczową na różne bodźce kurczące, zwiększa klirens śluzowo-rzęskowy, zmniejsza obrzęk błony śluzowej, obniżając przepuszczalność naczyń włoskowatych, hamuje skurcz mikrofilamentów komórek tucznych (mastocytów), co uniemożliwia ich degranulację i uwolnienie mediatorów reakcji alergicznej, zwiększa siłę mięśnia przepony. WSKAZANIA Wskazaniem do leczenia teofiliną jest duszność spowodowana upośledzeniem drożności dróg oddechowych, wywołanym skurczem mięśni gładkich w przebiegu astmy (szczególnie nocnej) oraz zapalenia oskrzeli i rozedmy. 10

11 PRZECIWWSKAZANIA I DZIAŁANIA NIEPOŻĄDANE Przeciwwskazania nadwrażliwość na teofilinę padaczka zaburzenia rytmu serca świeży zawał serca choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy udziecido6rokużycianie należy stosować prepratów o przedłużonym działaniu trzeci trymestr ciąży. Działania niepożądane teofiliny w zależności od jej stężenia we krwi Stężenie 5-2 µg/ml µg/ml > 30 µg/ml Działania niepożądane Bóle i zawroty głowy, niepokój, bezsenność, nudności, wymioty Drżenie mięśniowe, objawy nadkwasoty, hipoglikemia, przyspieszenie czynności serca, spadek ciśnienia tętniczego Zaburzenia rytmu serca, niedotlenienie OUN, drgawki Niedogodności stosowania teofiliny mały margines terapeutyczny konieczność monitorowania stężenia leku niebezpieczeństwo działań niepożądanych liczne interakcje lekowe różna absorpcja leku z wolno uwalniających preparatów wpływ różnych czynników (np. wieku, gorączki, chorób). Metyloksantyny krótko działające Teofilina Aminofilina Diprofilina Theophyllinum Aminophyllinum Diprophyllinum Metyloksantyny o przedłużonym działaniu Teofilina Aminofilina Diprofilina Theophyllinum prolog. Theophyllinum prolog. Theospirex retard Aminophyllinum prolog. Aminophyllinum retard Euphyllin CR retard Diprophyllinum prolong. PREPARATY amp. amp. 100 mg 250 mg/10 ml 250 mg/10 ml 300 i 500 mg 250 mg 300 mg 350 mg 350 mg 150, 235 i 350 mg 250 i 450 mg Polfa Kraków, Lek Ljubljana Polfa Kraków Polfa Kraków Biofarm Polfa Kraków Lek Ljubljana Byk Gulden Polfa Kraków LEKI ANTYLEUKOTRIENOWE Rola w leczeniu astmy przewlekła kontrola i zapobieganie objawom lekkiej astmyprzewlekłejuchorych>12rż. MONTELUKAST (SINGULAIR) Montelukast (Singulair, MK-0476 Merck Sharp Dome, USA)tabletkipo5i10mg. Zalecane dawkowanie: 1 raz dziennie wieczorem (10 mg/d) Wskazania: długotrwała kontrola i zapobieganie objawom lekkiej astmy przewlekłej u chorych powyżej 12rż. Działania niepożądane: w czasie stosowania preparatu u chorych występowały objawy dyspeptyczne, bóle brzucha, zawroty głowy i gorączka. W badaniach laboratoryjnych obserwowano podwyższoną aktywność ALAT oraz AspAT. ZAFIRLUKAST (ICI 204,219) Zafirlukast (Accolate, ICI 204,219, Zeneca, Wielka Brytania) tabletki po 20 mg. Zalecane dawkowanie: 2 razy dziennie po 1 tabletce (40 mg/d). Lek należy przyjmować co najmniej godzinę przed posiłkiem lub 2 godziny po posiłku. Przyjmowanie preparatu w czasie posiłku zmniejsza jego biodostępność. Wskazania: długotrwała kontrola i zapobieganie objawom lekkiej astmy przewlekłej u chorych powyżej 12 rż. Działania niepożądane: nie zaobserwowano swoistych działań niepożądanych. Rzadko stwierdzono występowanie bólu głowy, zapalenia gardła oraz objawów ze strony przewodu pokarmowego i nieżytu nosa. Należy zwrócić szczególną uwagę na chorych z upośledzoną czynnością wątroby, gdyżlekmożeunichosiągnąćdużestężeniewekrwi. UKŁAD CHOLINERGICZNY W ASTMIE Znaczenie układu przywspółczulnego w układzie oddechowym polega na: - nasilaniu skurczu mięśni gładkich dróg oddechowych, - zwiększaniu wydzielania gruczołów śluzowych, - utrzymywaniu prawidłowego oporu w drzewie oskrzelowym. Do tej pory wykryto pięć podtypów receptora muskarynowego:m1,m2,m3,m4im5. Ich lokalizacja jest następująca: M1 gruczoły śluzowe i prawdopodobnie mięśnie gładkie, M2 zwoje i pozazwojowe neurony cholinergiczne (ich pobudzenie prowadzi do osłabienia wydzielania acetocholiny w zakończeniach nerwowych), M3 komórki mięśni gładkich i komórki kubkowe oskrzeli. Nieudałosięjakdotąd ustalićznaczeniam4im5 11

12 MECHANIZM DZIAŁANIA Antagoniści receptorów muskarynowych to związki pochodzenia naturalnego (alkaloidynp. atropina, hioscyjamina) i związki syntetyczne(oxyphenonium bromatum). Stosowane obecnie leki antycholinergiczne wiążą się z receptorami M2 i M3, ograniczając w ten sposób dostęp do nich acetylocholiny. Zablokowanie receptora M3 prowadzi do zmniejszenia skurczu mięśni gładkich. Natomiast zablokowanie receptora M2 powoduje zwiększenie uwalniania acetylocholiny z zakończeń nerwowych i w efekcie może doprowadzić do nasilenia skurczu oskrzeli wywołanego przez nerw błędny. Skuteczność bromku ipratropium w leczeniu chorób przebiegających ze skurczem oskrzeli może ograniczać fakt, że jest on nieselektywnym blokerem M2 i M3. WSKAZANIA I PRZECIWWSKAZANIA Nazwa rodzajowa Nazwa handlowa Leki antycholinergiczne Bromek ipratropium Preparaty złożone Bromek ipratropium + fenoterol Atrovent Atrovent Berodual Berodual PREPARATY Postać Dawki Producent roztwór do nebulizacji roztwór do nebulizacji 20 µg 0,25 mg/1 ml 20 µg + 50 µg 25 µg + 50 µg/1 ml Boehringer Ingelheim, Boehringer Ingelheim Boehringer Ingelheim, GalxoSmithKline Boehringer Ingelheim DAWKOWANIE Leki objawowe rozszerzające oskrzela stosowane głównie doraźnie * Grupa Leków Przykład leku Dawka jednorazowa β 2 -mimetyki wziewne krótko działające salbutamol fenoterol terbutalina 100 µg 100 µg lub 200 µg 500 µg Leki antycholinergiczne bromek ipratropium 20 µg Preparaty złożone (βmimetyk bromek ipratropium + 20 µg + 50 µg + lek antycholinergiczny) fenoterol (Berodual) Metyloksantyny krótko działające teofilina 250 mg * Leki te stosuje się w celu opanowania zaostrzenia. Kortykosteroidy są lekami pierwszego rzutu w leczeniu przewlekłej astmy u dorosłych. Powinny być podawane przewlekle w dawkach efektywnych, tj. najmniejszych zapewniających dostateczną kontrolę choroby. Kortykosteroidy systemowe doustne lub dożylne stosuje się w leczeniu zaostrzeń oraz ciężkiej postaci astmy. Kromony stosuje się jako leki pierwszego rzutu w przewlekłym leczeniu astmy u dzieci, w zapobieganiu duszności powysiłkowej oraz w celu redukcji dawki kortykosteroidów wziewnych lub doustnych w przewlekłym leczeniu astmy u dorosłych. β 2 -mimetyki długo działające dodaje się do leków przeciwzapalnychw przewlekłej umiarkowanej i ciężkiej astmie w celu opanowania głównie duszności nocnej oraz zredukowania dawki kortykosteroidów. 12

13 Teofilinę i pochodne stosuje si.ę jako leki alternatywne dla β 2 -mimetyków długo działających (leczenie astmy nocnej i zmniejszenie dawki kortykosteroidów). Można je zalecać w tych przypadkach, w których preferuje się doustną formę leku. Leki antyleukotrienowe zaleca się jako uzupełnienie przeciwzapalnego działania kortykosteroidów bądź w celu redukcji ich dawek w astmie przewlekłej, lekkiej i umiarkowanej. STAN ASTMATYCZNY Stan astmatyczny to ciężkie, rozlane zwężenie oskrzeli, które nie ustępuje po zastosowaniu konwencjonalnego leczenia. Stan astmatyczny może wystąpić u każdego chorego na astmę (lub POChP), jednak nie jest to regułą. Może go wywołać każdy czynnik zaostrzający klasyczne objawy astmy: kontakt z alergenem; palenie papierosów; infekcja układu oddechowego; silne emocje; intensywne środki zapachowe (perfumy, odświeżacze powietrza). Jakie objawy towarzyszą chorobie? silne duszności utrudniające mówienie; przyspieszenie pracy serca (powyżej 120 u/min); nadmierne obniżenie skurczowego ciśnienia tętniczego podczas wdechu; przyspieszenie oddechu(powyżej 25 oddechów na minutę); wyciszenie szmerów oddechowych; niewydolność oddechowa; zasinienie skóry; zwolnienie pracy serca; zaburzenia świadomości. 78 Jakie są metody leczenia? Stan astmatyczny zagraża zdrowiu i życiu chorego, dlatego wymaga hospitalizacji. Rozwijająca się niewydolność oddechowa może stanowić konieczność intubacji pacjenta. W pierwszej kolejności podawane są tlen oraz leki znoszące obturację oskrzeli. Należą do nich beta2- mimetyki wziewne: fenoterol i salbutamol. Następnie stosowane są glikokortykosteroidy, których działanie polega na zapobieganiu pogłębiania się duszności i kolejnym ostrym napadom choroby