Punkt Kontaktowy do Spraw Kultury. Instytut Adama Mickiewicza ul. Mokotowska Warszawa. kwestie merytoryczne: kwestie finansowe:

Transkrypt

1

2 Punkt Kontaktowy do Spraw Kultury Serdecznie zapraszamy do współpracy! Instytut Adama Mickiewicza ul. Mokotowska Warszawa kwestie merytoryczne: Aleksandra Zając Iwona Morawicz kwestie finansowe: Katarzyna Grzybowska tel Publikacja jest współfinansowana przez Komisję Europejską (w ramach Programu Kultura ) oraz MKiDN. Publikacja ta wyraża jedynie opinie autorów. Ani Komisja, ani MKiDN nie mogą być pociągnięte do odpowiedzialności w zakresie wykorzystywania informacji w niej zawartych. 2

3 spis treści spis treści spis treści spis treści spis treści spis treści spis treści spis treści spis treści spis treści spis treści Wstęp 5 dr Anna Budzanowska O obecnej i przyszłej polityce kulturalnej UE 9 prof. Vladimir Sucha Rozdział 1 Projekty Studium przypadku 21 Iwona Morawicz Gdzie warto szukać pieniędzy? 39 Ćwierć miliona euro brać czy nie? 41 Aleksandra Zając Stanowisko EACEA wobec nieprzyjęcia grantu 45 Rozdział 2 Praktycznie o finansach Zarządzanie finansami w projektach współfinansowanych ze środków Komisji Europejskiej 47 Paulina Jędzrzejewska Kultura gospodarka przemysł kultury czyli o kulturze z gospodarczym zacięciem 59 dr Rafał Kasprzak Graficzne przedstawienie finansowania projektów w Programie Kultura Katarzyna Grzybowska The budget form czyli jak sprawnie wypełnić część finansową aplikacji 87 Umowa o Współpracy 96 Załączniki Załącznik nr 1 Autorski opis projektu SONE 99 Załącznik nr 2 Materiały z konferencji C.O.A.L. 101 Załącznik nr 3 Autorski opis projektu Gra szklanych paciorków 107 3

4 4

5 wstęp wstęp wstęp wstęp wstęp wstęp wstęp wstęp wstęp wstęp wstęp wstęp wstęp wstęp wstęp wstęp Anna Budzanowska tylko intensyfikuje potrzebę komunikacji, ale też kreuje nowe wyzwania dla dialogu między kulturami. Kultura buduje bowiem kapitał tworzony z ludzkiego intelektu. Dlatego obok inwestycji gospodarczych należy również dostrzegać potencjał działań rozwojowych, jaki dokonuje się w obszarze kultury. Wspólnoty europejskie dostrzegły pozytywny walor oddziaływania kultury na integrujące się społeczeństwa stosunkowo późno, bowiem dopiero w połowie lat 70. XX wieku. Jednakże zainteresowanie to w krótkim czasie doprowadziło do powstania programów, których celem była próba zbudowania wspólnej tożsamości Europejczyków opartej na ideowych korzeniach i kulturowym dziedzictwie. Te dwa elementy były pierwszymi, które odegrały w tych procesach ważną rolę. Z czasem priorytety instydr Anna Budzanowska dr Anna Budzanowska jest absolwentką Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie; obroniła doktorat z zakresu stosunków międzynarodowych i politycznych na Uniwersytecie Jagiellońskim. Współtworzyła i realizowała największy projekt kulturalny Festiwal Kraków 2000 pięcioletnie przedsięwzięcie związane z przyznaniem Polsce tytułu Europejskiego Miasta Kultury w roku W latach pracowała w Parlamencie Europejskim jako doradca delegacji polskiej w Komisji Kultury i Edukacji PE. Po powrocie do kraju objęła stanowisko zastępcy dyrektora Instytutu Adama Mickiewicza. Przez ostatni rok sprawowała między innymi nadzór nad Punktami Kontaktowymi ds. Kultury oraz zarządzała programami europejskimi. Obecnie piastuje stanowisko Dyrektora Departamentu Sportu Kwalifikowanego i Młodzieżowego w Ministerstwie Sportu i Turystyki RP, gdzie odpowiada za przygotowanie polskiej reprezentacji do współzawodnictwa w najważniejszych imprezach mistrzostw świata czy igrzyskach olimpijskich. Pracownik naukowy Wyższej Szkoły Europejskiej im. ks. Józefa Tischnera w Krakowie. Wstęp 17 tysięcy lat temu człowiek utrwalił swój dzień na ścianie jaskini, w której mieszkał. To miejsce znajduje się w Lascaux miejscowości, którą trudno znaleźć w atlasie Francji, lecz łatwo odszukać na mapie kulturowej. Jaskinia w Lascaux jest bowiem świadectwem wrodzonej homo sapiens potrzeby kultury. Powstało wiele teorii wyjaśniających powstanie tych malowideł mówi się o ich funkcjach religijnych czy estetycznych. Wydaje się jednak, że w jednej kwestii badacze są zgodni: scena z polowania mogła się pojawić tylko wtedy, gdy zaistniała wspólnota. Rozwój społeczeństw niósł przemiany ekonomiczne i technologiczne, jednocześnie był pasem transmisyjnym cywilizacji. W procesach tych kultura zawsze pełniła funkcję integracyjną. Współcześnie mobilność ludzi nie 5

6 Zasady finansowania i rozliczania projektów realizowanych w ramach Programu Kultura tucji unijnych uległy przewartościowaniu, jednakże nietknięte pozostały fundamenty polityki kulturalnej. Kultura dziś, podobnie jak wówczas, potrzebuje szczególnej troski ze strony instytucji publicznych. Podążając za tą wytyczną, lecz pozostawiając kompetencje w tym obszarze wyłącznie w gestii państw członkowskich, Unia Europejska przyznała kulturze specjalny status. Przyzwoliła, by w sektorze tym finansowanie nie było ograniczane ze strony dotacji publicznych. Ponadto zgodnie z zasadą subsydiarności uznano, że kultura powinna otrzymywać ze strony państw członkowskich wsparcie, przede wszystkim na działania, które służyć będzie podtrzymywaniu różnorodności. Natomiast środki unijne powinny być traktowane jedynie jako dodatek skierowany w głównej mierze na projekty innowacyjne. Postawione przez Unię Europejska cele wymagały wypracowania określonych strategii. Zwłaszcza gdy uwzględniać zaczęto dokonujące się rozszerzenie Unii, jak i rozwijaną politykę sąsiedztwa. Dostrzeżono też wymiar lokalny kultury. Tak szerokie oddziaływanie oznaczało, że Unia jako wspólnota jest zarówno adresatem, jak i współtwórcą dóbr kultury. Aspekt ten jest istotny, gdyż nałożył na instytucje unijne obowiązki mecenasa i obciążył odpowiedzialnością za kształt polityki kulturalnej. W podjętych działaniach szukano miejsca na objęcie patronatem przedsięwzięć, które w szerokim wymiarze realizowałyby priorytety wspólnotowe. W strategiach finansowania kultury przez Unię Europejską można dostrzec, że kieruje się ona zasadami zapisanymi wprost w TUE zasadą wolnej konkurencji i swobodnego przemieszczania się na rynku wewnętrznym. Projekty kulturalne traktowane są zatem jako narzędzia służące zarówno przekazywaniu idei wspólnotowych, jak i informacji sformułowanych w sposób przystępny dla odbiorców posiadających deficyt edukacyjny lub cywilizacyjny związany z Unią. W tym kontekście projekty europejskie mogą być platformą, dzięki której wyrównują się istniejące różnice właśnie za sprawą precyzyjnie określonego dialogu interkulturowego. Unia z powodzeniem przenosi efekty tych przedsięwzięć na obszary inne niż kulturowe. Z pewnością można stwierdzić, że dobrze wypracowane unijne strategie programowe i idące w ślad za nimi instrumenty finansowe pozwalają od lat, w niedostrzegalny na pierwszy rzut oka sposób wykorzystywać ten potencjał przez Komisję Europejską przy realizacji celów politycznych i gospodarczych. Warto także podkreślić role przedsięwzięć kulturalnych w aktywności regionów w Unii Europejskiej, które znacząco wpływają na rozwój całej Wspólnoty. W sposób oczywisty nasuwa się stymulacja ruchu turystycznego. Kultura potęguje go w dwojaki sposób: poprzez atrakcyjność regionu dla potencjalnych inwestorów, co prowadzi do powstania aktywnych społeczności ponadlokalnych; oraz poprzez przenoszenie dobrych praktyk. Te procesy zachodzą na poziomie współpracy regionalnej i mają duży wpływ na progres organizacji i instytucji, które zdolne do zaoferowania nowych inicjatyw, potrafią wykorzystywać na własny użytek wyzwania, przed którymi staje Wspólnota i związane z tym szanse. W konsekwencji Unia stwarza perspektywę na ewolucyjne niwelowanie różnic rozwojowych między silnymi regionami a obszarami słabiej rozwiniętymi i w dalszej perspektywie uwalnia środki finansowe przeznaczone na rozwój strukturalny części uboższych. Tak rozważane projekty z obszaru kultury pozwalają dostrzec jej geograficzne konotacje. Unia wypiera lokalny amalgamat kulturowy, który jest efektem działania bardzo zróżnicowanych czynników kulturotwórczych: specyfiki środowiskowej, statusu społecznego, czynników geograficzno klimatycznych, kwestii religijnych, wpływów kultury, względnie kultur, narodowych 6

7 wstęp wstęp wstęp wstęp wstęp wstęp wstęp wstęp wstęp wstęp wstęp wstęp wstęp wstęp wstęp wstęp Anna Budzanowska determinantów ekonomicznych i wreszcie historii konkretnej społeczności lokalnej. Komisja Europejska poprzez wybór priorytetów dąży do poszerzenia oglądu zjawisk kulturowych i analizy ich na wyższym poziomie niż regionalnym czy narodowym. W ten sposób Unia zmusza członków Wspólnoty nie tylko do uwzględnienia nowych czynników, ale także do redystrybucji funkcji przypisanych poszczególnym determinantom w analizie zjawisk kulturowych. Tak zorganizowany opis kultury i jej zjawisk wymaga uwzględnienia elementów o charakterze uniwersalnym i ich właściwego zhierarchizowania, a następnie uwzględnienia ich roli w tworzeniu strategii programowych zakończonych kryteriami finansowania projektów. W ten sposób skonstruowany system finansowania kultury w Unii Europejskiej sprawia, że stabilizacja instytucjonalna, ekonomiczna, wreszcie zaplecze polityczne stanowi forum na tyle atrakcyjne, że warto w nim uczestniczyć. Unia Europejska jest wspólnotą o charakterze ponadnarodowym, która jednak wymusza na jej beneficjentach dialog międzykulturowy i kreowanie procesów kulturotwórczych o wymiarze ponadnarodowym. Jest to możliwe, zwłaszcza że Unia Europejska jest nie tylko mecenasem kultury, ale jest przede wszystkim organizmem gospodarczym i politycznym. Z jednej strony daje jej nieograniczone środki i skuteczne narzędzia do prowadzenia polityki kulturalnej, z drugiej poprzez charakter polityczny może zagrażać niezależności kultury, która jest jej niezbywalnym elementem. Owo upolitycznienie mecenatu jest zresztą całkowicie zrozumiałe choćby ze względu na konieczność prowadzenia przez Unię Europejską jakiejkolwiek polityki. Ta konstatacja tłumaczy konieczność dokonywanej przez unijne instytucje waloryzacji projektów kulturotwórczych ze względu na potencjalnie pełnione przez nie funkcje. Ponadto struktura, która dystrybuuje środki na finansowanie kultury, w żaden sposób nie daje gwarancji, że ów proces dokonuje się proporcjonalnie do potrzeb. Nie daje również zabezpieczenia, że głos każdego uczestnika kultury czy to odbiorcy, czy to twórcy zostanie usłyszany. Jednak zasady prowadzenia polityki unijnej w obszarze kultury są na tyle elastyczne, że nie ograniczają one Unii do jej własnych zasobów zarówno ekonomicznych, jak i ludzkich. Unia dąży w każdym projekcie do zaangażowania środków narodowych, lokalnych czy indywidualnych w jej partykularny system stymulacji procesu kulturotwórczego. Czyniąc tak, wskazuje na potrzebę znalezienia platformy umożliwiającej dialog między twórcami i odbiorcami pochodzącymi z różnych krajów czy regionów. Podkreśla, że forum to nie będzie ograniczone strukturami administracyjnymi czy pełnioną funkcją, a jedynie wielkością swoich zasobów finansowych i realizacją celu unijnej wartości dodanej. Wydaje się, że tak prowadzona polityka kulturalna stanowi interesującą propozycję pozwalającą na usunięcie pewnych braków dotychczasowych mecenatów. Jednakże nie jest to alternatywa dla nich, lecz może stanowić ich uzupełnienie. Polityka kulturalna w kontekście obecnych wyzwań czekających Unię Europejską wymaga przedefiniowania. Publikacja jest zaproszeniem do debaty nad sposobem, celami i strategią finansowania kultury przez członków europejskiej Wspólnoty. Autorzy zamieszczonych w tym tomie szkiców wnieśli do tej debaty swój wkład. I zapraszają do niej Państwa ich czytelników, współuczestników w kulturze. 7

8 8

9 wstęp wstęp wstęp wstęp wstęp wstęp wstęp wstęp wstęp wstęp wstęp wstęp wstęp wstęp wstęp wstęp Vladimir Sucha prof. Vladimir Sucha prof. Vladimir Sucha is Director for Culture, Communication and Multilingualism at the Directorate General for Education and Culture of the European Commission. He is responsible for 5 units covering different tasks of the DG. Formerly, Director of the Slovak Research and Development Agency ( ); National body in the Slovak Republic for funding research, promoting international cooperation, culture research, and scientific advice. He also worked as Principal advisor for European Affairs to the Minister of Education of the Slovak Republic ( ). He has been working at the Slovak Representation to the EU in Brussels for 4 years as research, education and culture counsellor ( ). At the same time he has a long-term academic and research background full time professor of the Comenius University in Bratislava and visiting professor/scientist at different institutions in many countries. He is a member of many scientific, advisory and governing bodies at national, European and international levels. Vladimir Sucha: Dyrektor ds. Kultury i Komunikacji w Dyrekcji Generalnej ds. Edukacji i Kultury. Odpowiedzialny za 5 zróżnicowanych zadaniowo wydziałów. W latach piastował stanowisko Dyrektora Słowackiej Agencji ds. Badań i Rozwoju wyspecjalizowanej jednostki rządowej, zajmującej się zarządzaniem badaniami naukowymi w strategicznych dla Słowacji dziedzinach, w tym również w dziedzinie kultury. W latach doradca Ministra Edukacji Republiki Słowackiej w zakresie Spraw Europejskich. Przez 4 lata pracował w Brukseli jako doradca ds. badań, edukacji i kultury Słowackiej Reprezentacji do UE ( ). W tym samym czasie był pełnoetatowym profesorem Coemnius University In Bratislava oraz gościnnie wykładał na zaproszenie wielu zagranicznych instytucji. Ponadto jest członkiem wielu naukowych, doradczych i rządowych instytucji na szczeblu narodowym, europejskim oraz międzynarodowym. Dyrektor ds. Kultury i Komunikacji w Dyrekcji Generalnej ds. Edukacji i Kultury o obecnej i przyszłej polityce kulturalnej UE Jak Pana zdaniem wypada poprzednia edycja Programu Kultura w konfrontacji z obecną i jakie postępy Pan zaobserwował? Należy pamiętać, że kultura jest relatywnie nowym obszarem zainteresowań Wspólnoty. Podstawa prawna działań w tym obszarze była przyjęta w Traktacie z Maastricht w 1992 roku. W ciągu ostatnich 16 lat udało się poczynić duży postęp w promowaniu europejskiej kultury, w rozwi- Could you please confront the Culture 2000 Programme with its edition? Where have you noticed the biggest progress? I think it s good to remember that culture is a relatively new area of interest for the EU-treaty. The legal basis for Community action in this field was adopted in the Maastricht Treaty in Over the past 16 years we ve made major steps forward in promoting European culture, 9

10 Zasady finansowania i rozliczania projektów realizowanych w ramach Programu Kultura janiu projektów międzynarodowej kulturalnej współpracy w obszarze UE, w rozwijaniu międzynarodowych kontaktów między operatorami kultury, w zachęcaniu do narodowych współfinansowanych spotkań i stymulowaniu naprawdę świetnych projektów. Przez tę kooperację osiągnęliśmy sukces w przedstawieniu europejskiej kultury szerokiej publiczności. Pamiętajmy, że aż do tego czasu kultura kojarzona była z dobrami narodowej kultury popularnej i/lub amerykańskiej popkultury. Tym samym pozbawiona była tego, co wspaniała europejska różnorodność kulturalna ma do zaoferowania w dziedzinach kreatywności, innowacji, jakości artystycznej oraz ekonomicznego i społecznego potencjału. W mojej opinii największym postępem, którego dokonaliśmy, było połączenie artystów i organizacji kulturalnych, rozwijając tym prawdziwie międzynarodowy dialog i docierając do ludzi z całej Europy. W Kulturze 2000 ponad 1500 projektów z Europy otrzymało granty w różnych dziedzinach, angażując tysiące artystów i operatorów kultury, sięgając po masowego odbiorcę. Pierwsze rezultaty Programu Kultura nadchodzą, a ja jestem zadowolony, widząc, że jeszcze większe zaangażowanie organizatorów i partnerów w rozwój Programu zwraca się. Program jest teraz bardziej związany z kwestiami, szeroko określonej, polityki kulturalnej i bardziej przyjazny niż jego poprzednik. Wierzę, że długoterminowe efekty będą pozytywne. Dyrekcja Generalna też stara się włączyć w to oddziaływanie, choćby przez organizację Dni Informacyjnych na temat Programu Kultura, a także przez prezentowanie projektów na europejskim, narodowym i lokalnym poziomie. in helping to develop cross-border cultural cooperation projects within the EU, in expanding cross-border networks of cultural operators, in encouraging national co-funding arrangements, and in stimulating the design of regional or even national cooperation policies. Through this cooperation we ve succeeded in bringing European culture to audiences who up to then were depending on national popular culture and/or American popular culture and would otherwise have been deprived of what Europe s magnificent cultural diversity has to offer in terms of creativity, innovation, artistic quality and economic and social potential. In my view the biggest progress we ve made has been bringing artists and cultural organisations together, developing a truly intercultural dialogue and reaching out to people throughout Europe. Under Culture 2000 more than 1,500 projects throughout Europe received grants under the different actions, involving thousands of artists and cultural operators and reaching massive audiences. The first results of the Culture Programme are now coming in and I m pleased to see that the increased involvement of all stakeholders in the development and the upkeep of the Programme are paying off. The Programme is now more linked to identified policy issues and more user-friendly than its predecessor. I believe that the longterm effects will be positively influenced by Information Days which we hold on the Programme and by showcasing projects at the European, national and regional level. The Valorisation Day on the Programme will take place on 12 December 2008 in Brussels. 10

11 wstęp wstęp wstęp wstęp wstęp wstęp wstęp wstęp wstęp wstęp wstęp wstęp wstęp wstęp wstęp wstęp Vladimir Sucha Jak cele Programu Kultura wpisują się założenia polityki kulturalnej UE? I jakie działania jako członkowie UE powinniśmy podjąć, aby sprawnie je realizować? Tylko w ostatnim roku pierwsza koncepcja Komisji Europejskiej na temat wspólnego planu dotyczącego kultury została poparta przez Parlament Europejski i Radę. Wyróżniliśmy tu trzy priorytetowe cele działań, wyznaczone przez różnych partnerów (przedstawicieli krajów członkowskich, ludność cywilną i instytucje UE): promowanie kulturowej różnorodności i międzynarodowego dialogu, promowanie kultury jako katalizatora kreatywności i innowacji, wzmacnianie kultury jako istotnego elementu w stosunkach międzynarodowych UE w ślad za Konwencją UNE- SCO na temat ochrony i promocji różnorodności ekspresji kulturalnych. Różnorodne platformy składające się z obywateli, jak i grup ekspertów z krajów członkowskich UE przyczyniają się do procesu rozwijania polityki kulturalnej. Znakomitym przykładem może być Europejskie Kulturalne Forum cele działania zidentyfikowane przez Forum idealnie pasują do celów Programu Kultura i poprzez nasz Program fundujemy badania. Dotyczą one mobilności działań kulturalnych, kreatywności i innowacji, przedsiębiorczego wymiaru kultury i przemysłów kreatywnych oraz roli Internetu w publicznych debatach. Te badania zapewnią dane, które będą wykorzystane dla rozwoju przyszłej polityki i będą pożywką do stworzenia Zielonej Księgi z informacjami na temat kulturalnych i kreatywnych przemysłów, którą Komisja opublikuje na koniec 2009 roku. Which objectives of the Culture Programme are embraced by the assumption of EU cultural policy, and, as EU members, what action should be taken to achieve these objectives? Just last year the Commission s first ever outline for a common agenda on culture was endorsed by the European Parliament and Council. This identifies three priority objectives for action by various stakeholders (Member States, civil society and EU institutions): promoting cultural diversity and intercultural dialogue, promoting culture as a catalyst for creativity and innovation, reinforcing culture as a vital element in international relations of the European Union in the wake of the UNESCO Convention on the Protection and Promotion of the Diversity of Cultural Expressions. Various civil society platforms as well as groups of experts from EU Member States have been set up and their work will feed into the policy development process, for example through a mid-term European Cultural Forum in the second half of 2009 and an end-of-term Cultural Forum at the end of The policy objectives identified in the Agenda tie in with the aims of the Programme and through the Programme we are funding studies, for example on mobility, on the links between culture, creativity and innovation, on the entrepreneurial dimension of the culture and creative industries and on the role Internet now plays in the public debate on culture and European developments. These studies will provide information which will be used for future policy development and will nourish the Green Paper on the cultural and creative industries the Commission will be publishing at the end of

12 Zasady finansowania i rozliczania projektów realizowanych w ramach Programu Kultura W jakim kierunku będzie rozwijała się polityka kulturalna, a wraz z nią Program Kultura po 2013 roku? Jest jeszcze za wcześnie, aby mówić, jak polityka kulturalna będzie się rozwijać w przyszłości. To zależy przede wszystkim od wyników procesu, o którym właśnie wspomniałem; od informacji, jakich dostarczą nam badania; od raportów wyspecjalizowanych grup badających, np. mobilność; od powiązań między edukacją a kulturą oraz oczywiście wyników trwających konsultacji sektora kulturalnego, na przykład podczas Kulturalnego Forum. Jakie są według Pana nowe wyzwania na drodze do rozwoju kultury europejskiej? Sądzę, że istnieje kilka dużych wyzwań. Pierwszym jest dalsze otwarcie Europy dla europejskiej kultury. Nastąpił wielki postęp w ciągu ostatnich lat, lecz nadal nie istnieje wspólny obszar dla europejskiej kultury. Aby zobrazować problem: jeżeli spojrzy się na kulturę popularną, istnieje silna amerykańska obecność w kinach, telewizji, muzyce. Nasza kulturowa i lingwistyczna różnorodność jest naszym najmocniejszym punktem, jeśli chodzi o zainteresowanie turystów. Z drugiej strony ta sama różnorodność ogranicza mobilność artystów i rozpowszechnianie ich pracy w Europie. Popularna kultura narodowa, na przykład muzyka, książki i telewizja, generalnie nie przekracza narodowych granic i nie dociera do ludzi w każdym państwie UE. Dostęp ludności do innych kultur zależy od tego, co oferuje Ameryka i/lub narodowi artyści. Ale to także oznacza, że potencjał zarobkowy europejskich kreatywnych przemysłów nie jest całkowicie wykorzystywany i może być znacznie wyższy na przykład w kreowaniu miejsc pracy. Program Kultura ma na celu zwiększyć mobilność artystów i ich prac, aby stymulować kultural- Considering the years following 2013, what changes would you expect in reference to both cultural policy and the Culture Programme? It s still early days to say how policy will develop in the future. That greatly depends on the outcome of the process set out in the Agenda I just mentioned, on the information the studies will provide us with, the reports we will be receiving from the expert groups on mobility, on cultural and creative industries, on the synergies between culture and education and on the mobility of museum collections and of course on the outcome of the ongoing consultation of the cultural sector for example during the Cultural Forum. What are the main challenges which European Culture has to take up through a process of development? I think there are a few big challenges. The first one is further opening up Europe for European culture. Even though great progress has been made in the past years, there still isn't a common European area for European culture. To give you an example: if you look at popular culture there is a strong American presence in cinema, television, music and maybe also in books throughout Europe. Our cultural and linguistic diversity is one of our great selling points in terms of attracting tourists, but it also tends to limit artists mobility and the spread of their works throughout Europe. Popular national culture, for example music, books and television, generally don t cross national borders and reach people in each and every country within the EU. This limits people s access to other cultures: they mainly depend on what s on offer from America and/or from national artists. But it also means that the earning potential of the European creative industries has not been fully used and as a result its growth potential, for example in creating jobs, could be far higher if there was more cross border activity. 12

13 wstęp wstęp wstęp wstęp wstęp wstęp wstęp wstęp wstęp wstęp wstęp wstęp wstęp wstęp wstęp wstęp Vladimir Sucha ną współpracę i międzynarodowy dialog; aby udostępnić kulturę jak największej liczbie Europejczyków; aby trenować i edukować ludność w sektorze kulturalnym oraz aby rozwijać świadomość tego, jaką kultura odgrywa rolę w społeczeństwie (na przykład poprzez badania, lecz także przez siłę doświadczeń i przykładów). Nagrody, które Komisja wręcza za muzykę współczesną, architekturę, dziedzictwo kulturalne i które będzie wręczać poczynając od 2009 roku za literaturę współczesną, są sposobem pokazania doskonałości europejskich artystów wszystkim obywatelom Unii. Projekty w Europejskich Stolicach Kultury, które są częściowo opłacane z Programu, dosięgają ludności z całej Europy, która normalnie nie miałaby dostępu do zróżnicowanego wyboru kulturalnych działań w swoich miastach w tak krótkim odstępie czasu. Działania międzynarodowe i wzajemne zrozumienie nie są luksusem: są istotne dla europejskiej przyszłości, zrównoważonego rozwoju i dla osiągania celów zawartych w lizbońskiej agendzie w dziedzinie wzrostu i zatrudnienia. To dlatego istnieje silne powiązanie między Programem Kultura a celami polityki zawartymi we wspólnej agendzie dla kultury i potrzebne jest mocne zaangażowanie wszystkich udziałowców/partnerów w rozwijaniu nowych środków polityki. Przemysły kultury Przede wszystkim należy powiedzieć o tym, że kultura jest czymś znacznie szerszym niż ekonomia i o jej socjoekonomicznych aspektach. Kultura jest tym czymś, co powoduje, że ludzie mają nadzieje i marzenia, poprzez stymulowanie ich zmysłów i proponowanie nowych sposobów patrzenia na rzeczywistość. Jeżeli chodzi o ekonomiczny wzrost, zatrudnienie i zrównoważony rozwój sektor kulturalny, szczególnie The Culture Programme seeks to increase mobility of artists and their work, to stimulate cultural cooperation and intercultural dialogue, to open up culture to as many Europeans as possible, to train and educate people in the cultural sector and to develop a greater awareness of the role culture plays in society, for example through research but also through the power of experience and example. The prizes the Commission awards for popular contemporary music, for architecture, for cultural heritage and, from 2009 on, for contemporary literature are ways of showing European artists excellence to people throughout the EU. Projects in the European Capitals of Culture, which are partly funded through the Programme, reach people throughout Europe who would normally not have access to such a diverse range of cultural activities in their cities over such a relatively short span of time. Cross border activities and mutual understanding aren t luxuries: they re essential for Europe s future, for sustainable development and for achieving the goals set out in the Lisbon agenda for growth and employment. That s why there is a firm link between the Culture Programme and the policy objectives set out in the common agenda for culture and there needs to be a strong involvement of all stakeholders in the development of new policy measures. Culture industries new challenge for Culture? First of all, let me say that culture is about much more than just the economy and its socio-economic externalities. Culture is what makes people hope and dream, by stimulating their senses and offering new ways of looking at reality. However, when it comes to economic growth, employment and sustainable development, the cultural sector, especially in Europe, has a lot to offer. Sadly, its strength in this field is largely ignored. Traditionally we tend to 13

14 Zasady finansowania i rozliczania projektów realizowanych w ramach Programu Kultura w Europie ma dużo do zaoferowania. Niestety, jego mocne strony na tym polu są równie mocno ignorowane. Tradycyjnie, próbujemy patrzeć na silne przemysły jak żywieniowy, tytoniowy i chemiczny, jeżeli mówimy o przemysłach kreujących pieniądz. Jednakże, niezależnie przeprowadzone (na zlecenie Komisji Europejskiej) badanie z 2006 roku oszacowało, że 5,8 milionów ludzi należących do sektora kulturalnego wypracowuje obrót rzędu 654 miliardów euro; wypracowuje 2,6% europejskiego PKB dla porównania, w przemyśle żywnościowym i tytoniowym to 1,9% PKB, a w przemyśle chemicznym 2,3% PKB. Jak widać z tych danych, kultura jest niesamowitym impulsem dla naszej ekonomii i miejsc pracy. Kulturalne i kreatywne przemysły są instrumentalne w związku z tym, że zwiększają socjoekonomiczny profil kultury. Jednakże jest to istotne, żeby nadal argumentować, że inwestycje w kulturę i przemysły kulturalne są znaczące dla społecznej i terytorialnej spójności; dla promowania kluczowych wartości jak pokój, tolerancja, demokracja czy wolność słowa; dla uwolnienia kreatywności wśród naszych obywateli oraz zwiększenia konkurencyjności w naszych krajach itd. W tym odniesieniu, przeprowadzamy właśnie badania w celu lepszego pokazania powiązań między kulturą, kreatywnością i innowacyjnością. Rezultaty zostaną przedstawione na początku 2009 roku, podczas Europejskiego Roku Kreatywności i Innowacji. Kilka słów o projektach, ich energii, pomysłach, walorach artystycznych i celach. Czy istnieje różnica w realizacji założeń Programu Kultura przez beneficjentów z państw starej oraz nowej UE? Grudniowy Dzień Waloryzacji ma za zadanie przedstawić projekty prowadzone w ramach Programu Kultura look at strong industries such as food, tobacco, and chemical industries when we talk about the money-making business. However, an independent study carried out for the Commission in 2006 estimated that 5.8 million people worked for the cultural sector with a turnover of more than 654 billion, representing 2.6% of EU GDP, as against 1,9% for food, beverage and tobacco manufacturing and 2,3 % for chemicals. As you see from these figures, culture is a fabulous trigger for our economy and for jobs. Cultural and creative industries are very instrumental in this respect as they tremendously raise the socio-economic profile of culture. However, it is crucial to still better make the case that investing in culture and cultural industries is vital for social and territorial cohesion, for democratic empowerment, for promoting key values such as peace, tolerance, democracy or freespeech, for unzipping creativity among our citizens and for boosting the competitiveness of our countries etc. In this regard, we are now conducting a study aiming to better showcase the links between culture, creativity and innovation. The results are due in early 2009, during the European Year of creativity and innovation. A Few words about cultural projects, especially their energy, ideas and approach to art. Can you see the differences between old EU countries and the new ones? The Valorisation Day, we ll be holding in December, will present projects developed during the Programme. 36 projects will be highlighted in a brochure and during the event 10 project managers will take the stage to give more information on their projects and their results. These projects show that cooperation is taking place between cultural organisations 14

15 wstęp wstęp wstęp wstęp wstęp wstęp wstęp wstęp wstęp wstęp wstęp wstęp wstęp wstęp wstęp wstęp Vladimir Sucha projektów będzie wyróżnionych w broszurze, a podczas spotkania 10 menedżerów projektów przekaże więcej informacji o swoich przedsięwzięciach i ich rezultatach. Te projekty pokazują, że odbywa się kooperacja między kulturalnymi organizacjami z Europy i że istnieje równowaga między projektami ze starych i nowych Państw Członkowskich. Co dla Pana oznacza stwierdzenie dobry projekt? Jakie elementy powinien zawierać? Odpowiedź na to pytanie naprawdę zależy od perspektywy. Dla aplikanta idealnym projektem jest ten, który jest najlepiej punktowany podczas oceny niezależnych ekspertów. Z perspektywy ekspertów idealnym projektem jest ten, który spełnia wszystkie kryteria zawarte w zaproszeniu do składania wniosków. Aplikanci muszą być świadomi tego, że ich aplikacja będzie oceniana pod kątem tych kryteriów, dlatego muszą ją prowadzić w odpowiedni sposób. Zawsze zalecamy im, aby wykorzystali ekspertyzę swojego CCP na samym początku pisania aplikacji. I w końcu, z europejskiej perspektywy, dobry projekt to ten z prawdziwą europejską wartością dodaną; ten, który rozwija wspólną przestrzeń dla europejskiej kulturalnej różnorodności i dosięga tylu osób z UE, ile tylko można; ten z najlepszymi kulturalnymi produktami europejskich artystów i organizacji. Sukces i inicjatywy Europejskiego Roku Międzykulturowego Dialogu Rok ten osiągnął sukces w zwróceniu uwagi europejskich mediów i publiki; prawie 8000 wycinków prasowych z całej Europy bezpośrednio dotyczyło tego tematu, a wizyty na oficjalnej stronie przekroczyły pół miliona. throughout Europe and that there is a good balance between projects from old and new Member States. What does an ideal cultural project mean to you? What components should it contain? The answer to your question really depends on the perspective you are looking from. For an applicant the ideal project is the one which scores the best when it s judged by the independent evaluators who have the difficult task of assessing applications. From the perspective of the evaluators the ideal project is the one which meets all the criteria set out in the call for proposals. Applicants need to be aware that their application will be judged against these criteria when developing their application for an EU grant. It s advisable for them to use the expertise of their Cultural Contact Point in their country at an early stage when developing their application. And finally, from the European perspective a good project is one with a truly European added value, one developing a common space for European cultural diversity and reaching as many people as possible throughout the EU with the best cultural products European artists and cultural organisations have to offer. EYID success and initiatives The Year is well underway and has succeeded in catching the attention of both the European media and the public; almost 8,000 clippings from across the EU have so far been reported and visits to the official website www. dialogue2008.eu have passed half a million. Many headline events have taken place during the summer, especially those organised by the seven European Flagship Projects of the Year. All details are on the projects section of the site; events include the Stranger Festival organised by the European Cultural Foundation in early July, and 15

16 Zasady finansowania i rozliczania projektów realizowanych w ramach Programu Kultura Wiele nagłówkowych wydarzeń odbyło się latem 2008, szczególnie te zorganizowane przez siedem Europejskich Sztandarowych Projektów Roku. Wszystkie detale znajdują się w sekcji Projects na stronie internetowej (w tym także Stranger Festiwal zorganizowany przez Europejską Fundację Kultury na początku lipca i 3-dniowy obchód miejskiej kultury w Wiedniu związany z Euro 2008). Europejska konferencja Roku jest organizowana we współpracy z Francuską Prezydencją w Centrum Pompidou w Paryżu w dniach Listopada. Na politycznym poziomie, Słoweńska Prezydencja skupiła swoją pracę w Radzie na Wnioskach Międzynarodowych Kompetencji, wyróżniających wyzwania mobilizacji kultury, edukacji i obszarów dot. polityki młodzieżowej. Czego oczekuje Pan po Programie Kultura w kontekście nadchodzącego roku Innowacyjności i Kreacji? Kultura jest wyraźnie fundamentalną podstawą kreatywności, a zatem drogowskazem do innowacyjności i przedsiębiorczości. W rzeczy samej, w naszych nowoczesnych i błyskawicznie ewoluujących społeczeństwach musimy się zaadaptować i oprzeć się na dynamicznej wiedzy ekonomicznej, scalającej wszystko, co najlepsze w Europie. Chodzi o to, byśmy byli w stanie stawić czoła i dopasować się do międzynarodowego współzawodnictwa. W związku z tym kultura ma dużo do zaoferowania. W naturalny sposób występuje jako coś, co otwiera oczy, stymuluje ważne umiejętności obywateli i pracowników, łącznie z otwartością, pracą w zespołach, koncentracją i wyobraźnią. Nade wszystko, kulturalne i kreatywne sektory sprzyjają innowacjom w innych działach ekonomii i są niezwykle istotne dla dalszego rozwijania komunikacji i technologii. Przemysły kultury są jednym z kluczowych przemysłów lizbońskiej strategii dot. wzrostu miejsc pracy. a 3-day celebration of urban culture in Vienna linked with Euro The European closing conference of the Year will be organised in cooperation with the French Presidency in the Pompidou Centre in Paris on November. On the political level, the Slovenian Presidency has focused the work in the Council on Conclusions on Intercultural competences highlighting the transversal nature of this challenge of mobilising the culture, education and youth policy fields. The recent adoption of these Conclusions represents an outstanding result, on which we will be able to build both at European and national level. What do you expect from culture/what will be the role of culture with reference to European Year of Innovation and Creativity? Culture is clearly a fundamental basis for creativity, and therefore a driver for innovation and entrepreneurship. Indeed, in our modern and rapidly evolving societies, we need to adapt and build a dynamic, innovative and forward-looking knowledge of economy bringing together the best Europe has to offer in order to remain successful and to be able to meet and match international competition. Culture has a lot to offer in this respect. Indeed culture can act as an eye-opener, stimulating essential skills for future citizens and workers, including openness and adaptability, team work, concentration and imagination. On top of that, the cultural and creative sectors foster innovation in other sectors of the economy and are crucial for the further development of information and communication technologies, one of the key industries of the EU Lisbon strategy for growth and jobs, as they provide content to fuel digital devices and networks. Culture, cultural diversity and culture-fuelled creativity 16

17 wstęp wstęp wstęp wstęp wstęp wstęp wstęp wstęp wstęp wstęp wstęp wstęp wstęp wstęp wstęp wstęp Vladimir Sucha Kultura, kulturalna różnorodność i kulturowo napędzana kreatywność są już dziś powodami do dumy. To będzie z pewnością jednym z mott Europejskiego Roku. Jaki cel Pana zdaniem powinna postawić sobie Polska podczas jej prezydencji w UE? Czy ma Pan dla nas jakieś wskazówki? Proszę nie zapominać o motto Unii Europejskiej: Jedność w różnorodności! My szczerze pielęgnujemy różnorodność i mówiąc to mam na myśli wszystkie rodzaje różnorodności, nie tylko kulturalną. To jest istota europejskiego projektu: próba zgromadzenia instytucji i ludzi z różnymi zwyczajami i tradycjami. Wracając do pytania, oznacza to, że odmienne podejście lub style różnych Prezydencji są wartością dodaną. Jestem przekonany, że to może tylko wzbogacić debatę na poziomie europejskim. Europejska Agenda Kultury podpisana przez Radę (i wspomniana przeze mnie w odpowiedzi na pytanie 2) oraz plan pracy zdefiniowany dla jej wprowadzenia zapewniają teraz spójność wysiłków kolejnych Prezydencji. Prezydencje mogą oczywiście kłaść nacisk na obszary korespondujące z narodowymi interesami, ale przyczyniają się do rozwijania wspólnego wysiłku w kierunku wyraźnie wyznaczonych celów. W tym kontekście naszym celem jest, by Państwa Członkowskie pracowały razem i dzieliły doświadczenie w różnych dziedzinach, aby mogły się uczyć o tym, co dzieje się w innych krajach i odkrywać nowe podejścia do rozwiązywania podobnych problemów. To jest tak naprawdę pobieranie wiedzy z różnic między naszymi państwami, a nie wyrównywanie tych różnic. are fabulous assets for our continent. This will clearly be one of the mottos of this European Year. In reference to Polish Presidency in the EU, what objectives do you foresee for Poland, considering the diversity of actions taken by other Presidencies? Do not forget the motto of the European Union: Unity in Diversity! We sincerely cherish diversity and by that I mean all kinds of diversity, not only the cultural diversity. This is the very essence of the European project: an attempt to bring together the institutions and the peoples of the continent with their different habits and traditions. To come back to your question, this means that the different approaches or styles of the various Presidencies are a value added. I am convinced that this can only enrich the debate at European level. The Culture Agenda for Europe endorsed by the Council (and mentioned in my answer to question 2) as well as the work plan defined for its implementation now ensure the overall coherence of the efforts of successive Presidencies. In this framework, Presidencies can of course put emphasis on areas corresponding to national particular interests, but they contribute to advancing a common effort towards clearly identified shared objectives. In this context, our objective is to have Member States working together and sharing their respective experience on various topics so that they can learn from what is happening in other countries and find out different angles of approach for tackling similar problems. It is really learning from our differences and not flattening our differences. Fact is that style of Presidencies organisation is different in every country and Presidency has always been a tool in achieving national political objectives. 17

18 Zasady finansowania i rozliczania projektów realizowanych w ramach Programu Kultura Program prezydencji którego z państw najbliższy jest założeniom i oczekiwaniom UE? Jest jeszcze za wcześnie, aby odpowiadać na to pytanie. Państwa Członkowskie UE przyjęły w maju plan prac na lata Ten plan pracy identyfikuje 5 głównych obszarów kooperacji między Państwami Członkowskimi. Główne obszary (obok wcześniej wymienionych celów Agendy) to: poprawa warunków mobilności artystów i innych profesjonalistów w dziedzinie kultury; promowanie dostępu do kultury; rozwijanie danych, statystyk i metodologii w sektorze kulturalnym, aby maksymalizować potencjał kulturalnych i kreatywnych przemysłów oraz promowanie i wprowadzanie konwencji UNESCO dot. Ochrony i Promocji Różnorodności Kulturalnych Ekspresji. Teraz wszystko będzie zależało od Państw Członkowskich. Na podstawie wyników procesów rozpoczętych w Agendzie będziemy rozwijać nowe priorytety i polepszać metody pracy. W związku z tym rola polskiej Prezydencji w drugim semestrze 2011 roku będzie istotna w fazie wprowadzającej. Prawdziwe wyzwanie! wywiad przeprowadziła Aleksandra Zając Which of these styles of organisation are similar to those envisioned by the EU? It is a bit too early to answer your question. As you know, the EU Member States adopted in May a work plan running from 2008 until the end of This work plan identifies five priority areas for a cooperation between the Member States. These priority areas are articulated around the three afore-mentioned objectives of the Agenda and range from improving the conditions for the mobility of artists and other professionals in the field of culture; promoting access to culture; developing data, statistics and methodologies in the cultural sector to maximising the potential of cultural and creative industries as well as promoting and implementing the UNESCO Convention on the Protection and Promotion of the Diversity of Cultural Expressions. It will then be up to the Member States, on the basis of the outcome of the process set out in the Agenda, to develop new priorities and improved working methods. In this respect, the role of the Polish Presidency, during the second semester of 2011, will be very crucial in the implementation phase. A real challenge! interviewer Aleksandra Zając 18

19 wstęp wstęp wstęp wstęp wstęp wstęp wstęp wstęp wstęp wstęp wstęp wstęp wstęp wstęp wstęp wstęp Vladimir Sucha 19

20 materiały fotograficzne współorganizatora projektu SONE 20