Rynek ciągników rolniczych w Polsce w latach

Transkrypt

1 PROBLEMY INŻYNIERII ROLNICZEJ PIR 2012 (I III): z. 1 (75) PROBLEMS OF AGRICULTURAL ENGINEERING s Wersja pdf: ISSN Wpłynęło r. Zrecenzowano r. Zaakceptowano r. A koncepcja B zestawienie danych C analizy statystyczne D interpretacja wyników E przygotowanie maszynopisu F przegląd literatury Rynek ciągników rolniczych w Polsce w latach Jan PAWLAK ABCDEF Instytut Technologiczno-Przyrodniczy w Falentach, Oddział w Warszawie Streszczenie Analiza, na podstawie danych GUS, dotyczących produkcji, importu i eksportu ciągników oraz cen i wyników powszechnego spisu rolnego z 2010 r., wykazała, że produkcja ciągników w Polsce była w 2010 r. o 49,9% mniejsza niż w 2000 r. i aż o 57,6% mniejsza niż w 2004 r., kiedy osiągnęła najwyższy poziom w dekadzie. W strukturze mocy produkowanych ciągników największy udział w ciągu całego okresu objętego analizą miały ciągniki o mocy kw, jednak z tendencją malejącą (72,0% w 2000 r., 65,3% w 2010 r.). Najbardziej zmniejszył się udział w strukturze ciągników o mocy kw, odpowiednio z 14,3 do 2,8%. Z 9,1 do 28,5% zwiększył się udział ciągników o mocy kw. Ciągnik z napędem na 4 koła, o mocy 90 kw w ciągu lat podrożał o 14,9%, a ciągnik z napędem na jedną oś, o mocy 28 kw (Ursus 2812) był w 2009 r. o 108,8% droższy niż w 2000 r. Największy wzrost ceny ciągnika odnotowano w latach 2004 i 2005, co było następstwem zwiększenia stawki VAT na maszyny rolnicze z poziomu zerowego do 22%. Podaż krajowa ciągników w Polsce była w 2010 r. o 218,3% większa niż w 2000 r. Zwiększyła się podaż ciągników o mocy: do 18 kw (o 31,9%), kw (o 915,2%), kw (aż o 1403,2%) i ponad 90 kw (o 218,3%). O 41,3% zmniejszyła się natomiast podaż ciągników o mocy kw, a praktycznie nie zmieniła się podaż ciągników o mocy kw. W 2010 r. była ona o 0,8% większa niż w 2000 r. Zmieniła się struktura dostarczanych ciągników wg ich mocy. W 2000 r. największy udział w dostawach miały ciągniki o mocy kw (56,1%), podczas, gdy w 2010 r. ciągniki o mocy kw (47,4%). W 2000 r. w strukturze dostaw dominowały ciągniki produkcji krajowej (66,4%). W 2010 r. aż 90,3% w podaży stanowiły ciągniki nowe z importu. Według wyników powszechnego spisu rolnego z 2010 r., w okresie od 2005 r. do czerwca 2010 r. rolnicy zakupili łącznie 52,8 tys. ciągników fabrycznie nowych (średnio ok. 9,6 tys. szt. rocznie). Ciągniki fabrycznie nowe stanowiły średnio 28,7% łącznej liczby ciągników. Udział jednostek fabrycznie nowych w zakupie rośnie wraz ze zwiększaniem mocy (z 8,1% w grupie ciągników o mocy kw do 43,9% w grupie ciągników o mocy 100 i więcej kw). Słowa kluczowe: ciągnik rolniczy, popyt, produkcja, cena, Polska Instytut Technologiczno-Przyrodniczy w Falentach, 2012

2 Jan Pawlak Wstęp Osiągnięcia nauki i techniki powodują stały wzrost i poprawę jakości produkowanej żywności. Postęp biologiczno-chemiczny umożliwia zwiększanie produktywności ziemi, zaś postęp techniczny wydajności pracy. Efektem przemian w rolnictwie jest zmiana struktury sił wytwórczych, a system produkcji ewoluuje od pracochłonnego do kapitałochłonnego. Powoduje to zmiany w strukturze demograficznej ludności na świecie, w wyniku których stale maleje odsetek bezpośrednio zatrudnionych w produkcji rolniczej. Ubytek żywej siły roboczej jest rekompensowany wzrostem nakładów energii skumulowanej w środkach mechanizacji rolnictwa. W porównaniu z przodującymi krajami świata pod względem wydajności ziemi i wydajności pracy w rolnictwie Polska pozostaje daleko w tyle, dlatego też w perspektywicznym modelu naszego rolnictwa konieczne jest uwzględnienie wzrostu podstawowych wskaźników produktywności [MICHAŁEK 2009]. Z powyższych przesłanek wynika konieczność technologicznej i ekologicznej modernizacji gospodarstw rolnych. Organizacyjno-techniczna modernizacja towarowego gospodarstwa rodzinnego polega na wprowadzaniu nowych technologii produkcji roślinnej i zwierzęcej na bazie zakupów nowocześniejszych środków technicznych. Szacuje się, że do 2020 r. przemiany produkcyjne i technologiczne będą zachodzić w ok. 500 tys. rozwojowych gospodarstw rodzinnych, a w ok. 100 tys. gospodarstw będzie wprowadzana produkcja ekologiczna [GOLKA, WÓJ- CICKI 2009; SZEPTYCKI 2005]. Podstawą modernizacji i rozwoju są zmiany w wyposażeniu gospodarstw w środki trwałe, w tym w nowoczesne środki techniczne niezbędne do wprowadzania nowych, wysokowydajnych i energooszczędnych technologii. Tempo tych zmian zależy od corocznych możliwości inwestycyjnych modernizowanych gospodarstw. Badania wykazały duże zróżnicowanie uwarunkowań rozwojowych i inwestycyjnych, zależnych od intensywności produkcji, wydajności pracy i powierzchni użytków rolnych. Największe postępy poczyniono w zakresie zakupów inwestycyjnych nowych ciągników oraz maszyn i innych środków technicznych. Modernizacja trwa najczęściej 5 7 lat, między innymi ze względu na brak dostatecznych środków inwestycyjnych [WÓJCICKI 2009]. Zmiany ustrojowe w Polsce, które nastąpiły na przełomie lat 80. i 90. XX w., spowodowały nie tylko przekształcenia własnościowe w przemyśle maszyn rolniczych, ale też znaczące ograniczenia liczby produkowanych maszyn, spowodowane malejącym popytem ze strony polskich rolników. To niepokojące zjawisko, w przypadku jego trwania w dłuższym okresie, spowoduje że odnowa parku maszynowego, w dużym stopniu przestarzałego konstrukcyjnie i technologicznie, a także zużytego fizycznie, trwałaby od kilkudziesięciu lat w przypadku maszyn do zbioru ziemniaków i pras zbierających do ponad stu lat w przypadku kombajnów do zbioru zbóż [WASZKIEWICZ 2009b]. Popyt krajowy i zagraniczny na maszyny i narzędzia rolnicze decyduje o wielkości produkcji oraz importu. Nieustabilizowany popyt, wynikający z charakteru produkcji rolniczej, fluktuacji cen poszczególnych wyrobów oraz trudnego do przewidzenia wpływu czynników ekonomicznych, społecznych itp., powoduje znaczne zmiany wielkości produkcji, importu i eksportu [WASZKIEWICZ 2009a]. 6 ITP w Falentach; PIR 2012 (I III): z. 1 (75)

3 Rynek ciągników rolniczych w Polsce w latach Wyniki badań 53 rozwojowych gospodarstw rodzinnych o powierzchni od 8,5 do 150 ha UR dają podstawy do pozytywnej oceny ich działalność inwestycyjnej. Zadowalający jest średni stosunek procentowy wartości nakładów inwestycyjnych poniesionych w 2009 r. do: wartości amortyzacji środków trwałych (154,4%), wartości rozchodów (28,3%) i wartości przychodów (21,3%). Wysokie przychody brutto (średnio 9,5 tys. zł ha 1 UR) i dochodów rodzin rolników brutto (średnio 29,50 zł rbh 1 ) świadczą o tym, że potencjalne możliwości inwestycyjne większości badanych obiektów były większe od wykazanych za 2009 r. [WÓJCICKI, KUREK 2011]. Zmiany, zachodzące w rolnictwie i całej gospodarce narodowej, mają odzwierciedlenie na rynku maszyn rolniczych. Powoduje to konieczność prowadzenia bieżących studiów i analiz, dotyczących tego rynku. Badania popytu na środki mechanizacji rolnictwa ułatwiają planowanie wielkości i ukierunkowania produkcji w przemyśle maszyn rolniczych. Właściwe dostosowanie poziomu produkcji do możliwości zbytu umożliwia utrzymanie kosztów produkcji na korzystnym poziomie. To z kolei wpływa na umiarkowany poziom cen, sprzyjając zwiększeniu konkurencyjności. Niższe ceny, korzystne dla producentów rolnych, są jednym z czynników stymulujących popyt na sprzęt rolniczy [PAWLAK 2010a]. Celem niniejszego artykułu jest analiza zmian na rynku ciągników rolniczych w Polsce. Zakres czasowy tej analizy obejmuje lata Materiał źródłowy i metoda badań W pracy wykorzystano dane Głównego Urzędu Statystycznego [2003; 2005; 2007; 2009; 2011a, b, c; 2012], dotyczące produkcji oraz importu i eksportu ciągników, a także cen i wyników powszechnego spisu rolnego z 2010 r. Popyt krajowy na ciągniki jest tu szacowany na podstawie podaży krajowej (dostaw), wyznaczonych jako suma liczby wyprodukowanych i importowanych maszyn lub narzędzi, pomniejszona o eksport. Uzyskane w ten sposób wartości nie są identyczne ze sprzedażą odbiorcom finalnym rolnikom. Brakuje danych o stanie zapasów na koniec lat w okresie objętym analizą. Uzupełnienie odnośnie do sprzedaży ciągników po 2004 r. stanowią wyniki spisu [GUS 2011c]. Wyznaczono zmiany stopy odnawiania zasobów ciągników w rolnictwie za pomocą wskaźnika wyrażonego liczbą ciągników fabrycznie nowych, dostarczanych rolnictwu w poszczególnych latach, w stosunku do liczby ciągników użytkowanych w rolnictwie. Wskaźnik ten umożliwia dokonywanie analiz zmian w ciągu okresu objętego badaniami. Wyniki i ich analiza Produkcja ciągników w Polsce w 2010 r. wyniosła 3605 szt. i była o 49,9% mniejsza niż w 2000 r. i aż o 57,6% mniejsza niż w 2004 r., kiedy osiągnęła najwyższy poziom w dekadzie (8510 szt.). W strukturze mocy produkowanych ciągników największy udział w ciągu całego okresu objętego analizą miały ciągniki ITP w Falentach; PIR 2012 (I III): z. 1 (75) 7

4 Jan Pawlak o mocy kw, jednak z tendencją malejącą (72,0% w 2000 r., 65,3% w 2010 r.). Najbardziej zmniejszył się udział w strukturze ciągników o mocy kw, odpowiednio z 14,3 do 2,8%. Z 9,1 do 28,5% zwiększył się natomiast udział ciągników o mocy kw (rys. 1). Produkcja ciągników o mocy do 18 kw nie jest w Polsce prowadzona od 2001 r [szt. pcs.] >90 kw kw kw kw kw <18 kw [Lata Years] Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS [2003; 2005; 2007; 2009; 2011a]. Source: own elaboration based on MSO data [GUS 2003; 2005; 2007; 2009; 2011a]. Rys. 1. Produkcja ciągników w Polsce Fig. 1. Production of the tractors in Poland Z uwagi na brak ciągłości w doborze reprezentantów, przyjętych przez GUS podczas badań poziomu cen, w niniejszej analizie uwzględniono dwa typy ciągników, które w latach występowały w najdłuższym przedziale czasu. Cena ciągnika z napędem na 4 koła, o mocy 90 kw w ciągu lat zwiększyła się o 14,9%. Ciągnik o mocy 28 kw z napędem na jedną oś (Ursus 2812) był w 2009 r. o 108,8% droższy niż w 2000 r. (rys. 2). Największy wzrost ceny ciągnika odnotowano w latach 2004 i 2005, co było następstwem zwiększenia (z poziomu zerowego do 22%) stawki VAT na maszyny rolnicze z chwilą wstąpienia Polski do Unii Europejskiej [Pawlak 2010b]. Podaż krajowa ciągników w Polsce w 2010 r. wyniosła szt. i była o 218,3% większa niż w 2000 r. (rys. 3). Zwiększyła się podaż ciągników o mocy: do 18 kw (o 31,9%), kw (o 915,2%), kw (aż o 1403,2%) i ponad 90 kw (o 218,3%). O 41,3% zmniejszyła się natomiast podaż ciągników o mocy 8 ITP w Falentach; PIR 2012 (I III): z. 1 (75)

5 Rynek ciągników rolniczych w Polsce w latach [tys. zł thous. PLN] [Lata Years] Ciągnik z napędem na 4 koła, 90 kw 4WD Tractor 90 kw Ciągnik z napędem na jedną oś (Ursus 2812) Rear axle driven tractor Ursus 2812 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS [2003; 2005; 2007; 2009; 2011a]. Source: own elaboration based on MSO data [GUS 2003; 2005; 2007; 2009; 2011a]. Rys. 2. Zmiany cen wybranych typów ciągników rolniczych Fig. 2. Price changes of selected agricultural tractor types [szt. pcs.] [Lata Years] >90 kw kw kw kw kw <18 kw Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS [2003; 2005; 2007; 2009; 2011a]. Source: own elaboration based on MSO data [GUS 2003; 2005; 2007; 2009; 2011a]. Rys. 3. Podaż krajowa ciągników w Polsce wg mocy silników Fig. 3. Local supply of the tractors in Poland according to engine power ITP w Falentach; PIR 2012 (I III): z. 1 (75) 9

6 Jan Pawlak kw. Praktycznie nie zmieniła się podaż ciągników o mocy kw. W 2010 r. była ona o 0,8% większa niż w 2000 r. Zmieniła się struktura dostarczanych ciągników wg ich mocy. W 2000 r. największy udział w dostawach miały ciągniki o mocy kw (56,1%), podczas gdy w 2010 r. ciągniki o mocy kw (47,4%). Zmiany w strukturze mocy kupowanych ciągników fabrycznie nowych wynikają z potrzeb nabywców. Większości rolników nie stać obecnie na tego rodzaju inwestycje. W przypadkach, gdy decydują się oni na inwestycje, kupują najczęściej sprzęt używany. Z reguły jednak ograniczają się do wydłużania okresu trwania posiadanych ciągników. Nabywcami ciągników nowej generacji są obecnie stosunkowo nieliczni najzamożniejsi i najbardziej wymagający producenci rolni. W warunkach dużej skali produkcji w ich gospodarstwach potrzebny jest sprzęt wysokowydajny i niezawodny [ZALEWSKI 2011]. Tym tłumaczy się zwiększenie udziału w strukturze dostaw ciągników o dużej mocy, a także coraz większy udział sprzętu pochodzącego z importu. Potwierdzają to wyniki powszechnego spisu rolnego z 2010 r. Gospodarstwa rolne o powierzchni ponad 20 ha, stanowiące w 2010 r. zaledwie 6,6% ogółu gospodarstw prowadzących działalność rolniczą w Polsce zakupiły po 2004 r. 62% całej puli ciągników fabrycznie nowych, w tym 71,2% ciągników o mocy kw i aż 95,4% ciągników o mocy ponad 100 kw. W 2000 r. w strukturze podaży dominowały ciągniki produkcji krajowej (66,4%), a w 2010 r. aż 90,3% w podaży stanowiły ciągniki fabrycznie nowe z importu (rys. 4). Według danych powszechnego spisu rolnego z 2010 r. [GUS 2011c], w okresie od stycznia 2005 r. do czerwca 2010 r. rolnicy zakupili łącznie 52,8 tys. ciągników fabrycznie nowych. Średnio w ciągu roku w latach kupowano ok. 9,6 tys. sztuk. Podaż krajowa ciągników (produkcja + import eksport) była w tym okresie o ok. 30% większa. Tak dużą różnicę trudno wyjaśnić. Jedną z przyczyn jest to, że nie cała podaż była adresowana do gospodarstw rolnych. Część ciągników kupowały jednostki świadczące usługi mechanizacyjne na rzecz rolnictwa; nabywcami były też różnego rodzaju przedsiębiorstwa: komunalne, przemysłowe itp. W spisie uwzględniono tylko zakupy gospodarstw rolnych. Ponadto, być może, nie wszyscy rolnicy respondenci wykazali zakupy dokonane w ciągu kilku lat. Pewne rozbieżności mogą też wynikać ze zmiany stanu zapasów w punktach sprzedaży ciągników. Ciągniki fabrycznie nowe stanowiły średnio 28,7% łącznej liczby ciągników zakupionych w okresie po 2004 r. Ich udział w zakupie rośnie wraz ze zwiększaniem mocy (z 8,1% w grupie ciągników o mocy kw do 43,9% w grupie ciągników o mocy 100 i więcej kw). Wyjątek stanowią ciągniki o małej mocy (do 15 kw). Jednostki fabrycznie nowe mają w tej grupie większy udział niż w przy- 10 ITP w Falentach; PIR 2012 (I III): z. 1 (75)

7 Rynek ciągników rolniczych w Polsce w latach [szt. pcs.] [Lata Years] Produkcja krajowa Local production Import Import Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS [2003; 2005; 2007; 2009; 2011a]. Source: own elaboration based on MSO data [GUS 2003; 2005; 2007; 2009; 2011a]. Rys. 4. Podaż krajowa ciągników wg źródła pochodzenia Fig. 4. Local supply of the tractors according to origin source padku dwóch kolejnych grup. Procentowy udział ciągników fabrycznie nowych w zakupach rośnie w miarę zwiększania powierzchni użytków rolnych w gospodarstwach. W grupie obszarowej 1 2 ha wynosi on 8,5%, podczas gdy w gospodarstwach mających 1000 i więcej ha UR aż 71,4% (rys. 5). W latach zakupów ciągników fabrycznie nowych dokonało 44,8 tys. gospodarstw, co stanowiło 28,6% ogółu gospodarstw inwestujących w ciągniki (nowe i używane). Na jedno gospodarstwo inwestujące w ciągniki nowe przypadało 1,18 zakupionego ciągnika. Zdecydowana większość, bo aż 95,4% tych ciągników, trafiła do gospodarstw indywidualnych, w tym 94,6% do gospodarstw o powierzchni ponad 1 ha UR. Najwięcej (49,6%) zakupionych ciągników fabrycznie nowych mieściło się w przedziale mocy kw. Podsumowanie Po wejściu Polski do Unii Europejskiej podaż krajowa ciągników, związana z popytem na ten sprzęt, wyraźnie się zwiększyła. W 2010 r. była ona o 218,3% większa niż w 2000 r. Struktura dostarczanych ciągników zmieniła się na korzyść jednostek o większej mocy. Struktura podaży według pochodzenia ciągników zmieniła się na korzyść importu. W 2000 r. w strukturze podaży dominowały ciągniki produkcji krajowej (66,4%). W 2010 r. aż 90,3% w podaży krajowej stanowiły ciągniki fabrycznie nowe z importu. ITP w Falentach; PIR 2012 (I III): z. 1 (75) 11

8 Jan Pawlak y = 0,124x 2 + 3,1082x + 1,3813 R 2 = 0, [%] [%] (1; 2 (2; 3 (3; 5 (5; 7 (7; 10 (10; 15 (15; 20 (20; 30 [ha UR ha AL] [ha UR ha AL] (30; 50 (50; 100 (100; 200 (200; 500 (500; 1000 >1000 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS [2011c]. Source: own elaboration based on MSO data [GUS 2011c]. Rys. 5. Ciągniki fabrycznie nowe w łącznej puli zakupu w latach w zależności od areału gospodarstw nabywców Fig. 5. Brand-new tractors in total purchase within depending on farm acreage of the buyers Według wyników powszechnego spisu rolnego z 2010 r. [GUS 2011c], w okresie od 2005 r. do czerwca 2010 r. rolnicy zakupili łącznie 52,8 tys. ciągników fabrycznie nowych (średnio ok. 9,6 tys. szt. rocznie), które stanowiły średnio 28,7% łącznej liczby zakupionych ciągników. Udział jednostek fabrycznie nowych w zakupie rośnie wraz ze zwiększaniem mocy (z 8,1% w grupie ciągników o mocy kw do 43,9% w grupie ciągników o mocy 100 i więcej kw). Największy wzrost ceny ciągników odnotowano w latach 2004 i 2005, co było następstwem zwiększenia stawki VAT na maszyny rolnicze po wstąpieniu Polski do Unii Europejskiej z poziomu zerowego do 22%. Niepokojące jest drastyczne zmniejszenie produkcji ciągników w Polsce. Liczba wyprodukowanych w 2010 r. ciągników wyniosła 3605 szt. i była o 49,9% mniejsza niż w 2000 r. i aż o 57,6% mniejsza niż w 2004 r. 12 ITP w Falentach; PIR 2012 (I III): z. 1 (75)

9 Bibliografia Rynek ciągników rolniczych w Polsce w latach GOLKA W., WÓJCICKI Z Ocena działalności rozwojowych gospodarstw rodzinnych. Problemy Inżynierii Rolniczej. Nr 1 s GUS Produkcja wyrobów przemysłowych w 2002 r. [online]. [Dostęp ]. Dostępny w Internecie: GUS Produkcja wyrobów przemysłowych w 2004 r. [online]. [Dostęp ]. Dostępny w Internecie: GUS Produkcja wyrobów przemysłowych w 2006 r. [online]. [Dostęp ]. Dostępny w Internecie: GUS Produkcja wyrobów przemysłowych w 2008 r. [online]. [Dostęp ]. Dostępny w Internecie: GUS 2011a. Produkcja wyrobów przemysłowych w 2010 r. [online]. [Dostęp ]. Dostępny w Internecie: GUS 2011b. Raport wyników Powszechny Spis Rolny Warszawa. ISBN ss. 91. GUS 2011c. Środki produkcji w rolnictwie. Powszechny Spis Rolny Warszawa. ISBN ss GUS Ceny w gospodarce narodowej. I 2010 XII [online]. [Dostęp ]. Dostępny w Internecie: MICHAŁEK R Uwarunkowania kształtujące model współczesnego rolnictwa. Problemy Inżynierii Rolniczej. Nr 2 s PAWLAK J. 2010a. Popyt na maszyny rolnicze w Polsce w latach Problemy Inżynierii Rolniczej. Nr 1 s PAWLAK J. 2010b. Produkcja i ceny maszyn rolniczych w Polsce po wejściu do UE. Problemy Inżynierii Rolniczej. Nr 1 s SZEPTYCKI A. (red.) Stan i kierunki rozwoju techniki oraz infrastruktury rolniczej w Polsce. Pr. zbior. Warszawa. IBMER. ISBN ss WASZKIEWICZ Cz. 2009a. Charakterystyka krajowego rynku maszyn do zbioru zbóż i ziemniaków. Problemy Inżynierii Rolniczej. Nr 1 s WASZKIEWICZ Cz. 2009b. Rynek wybranych narzędzi i maszyn rolniczych do produkcji roślinnej w Polsce w latach Problemy Inżynierii Rolniczej. Nr 1 s WÓJCICKI Z Potrzeby i możliwości inwestycyjne rozwojowych gospodarstw rodzinnych. Problemy Inżynierii Rolniczej. Nr 3 s WÓJCICKI Z., KUREK J Nakłady inwestycyjne w rozwojowych gospodarstwach rodzinnych. Problemy Inżynierii Rolniczej. Nr 4 s ZALEWSKI A. (red.). Rynek środków produkcji dla rolnictwa. Stan i perspektywy. Analizy rynkowe. Nr 38. Warszawa. IERiGŻ-PIB, ARR, MRiRW. ISSN ss. 33. ITP w Falentach; PIR 2012 (I III): z. 1 (75) 13

10 Jan Pawlak Jan Pawlak THE MARKET OF AGRICULTURAL TRACTORS IN POLAND WITHIN THE YEARS Summary The analysis of GUS (Main Statistical Office) data concerning production, import and export of the tractors, as well as the prices and results of common agricultural census of 2010, showed that the production of tractors in Poland in 2010 was by 49.9% lower than in 2000, and as much as by 57.6% less than in 2004 (when the highest in decade production level was reached). In the power structure of produced tractors, over whole analysed period, the highest share obtained tractors of the engine power kw, however, at decreasing tendency (72.0% in 2000, 65.3% in 2010). Most of all decreased the share of tractors kw engine power (from 14.3 to 2.8%, respectively). On the other hand, from 9.1 to 28.5% increased the share of tractors kw. A four-wheel driven tractor of 90 kw engine power, rose in price within by 14.9%, while the tractor with rear-axle drive, 28 kw engine power (Ursus 2812), in 2009 went up in price by 108.8%, in relation to The highest rise in tractor prices was observed in the years 2004 and 2005, what resulted from increasing rate of VAT for agricultural machines from zero level up to 22.0%. The local supply of tractors in Poland in 2010 was by 218.3% higher than in Increased also the supply of tractors of power: up to 18 kw (by 31.9%), kw (by 915.2%), kw (as far as by %), and above 90 kw (by 218.3%). On the other hand, by 41.3% decreased the supply of tractors kw engine power, while practically did not change the supply of tractors kw power; it was by 0.8 % higher than in the year It has also changed the structure of supplied tractors according to their engine power. In 2000 the highest percentage in supplies achieved tractors of power kw (56.1%), whereas in 2010 the tractors of engine power kw (47.4%). In 2000 the structure of market supplies was dominated by the tractors of home production (66.4%); in the year 2010 as much as 90.3% supplies consisted of the new, imported tractors. According to the results of common agricultural census in 2010, within the period from 2005 to June 2010, the farmers purchased in total 52.8 thous. brand-new tractors (on average 9.6 thous. pieces per year). Brand-new tractors reached on average 28.7% in total number of purchased tractors. The share of brand-new units in purchase increases with the power of tractor engines (from 8.1% in group kw tractors, up to 43.9% in group of power 100 kw and above). Key words: agricultural tractors, demand, production, price, Poland Adres do korespondencji: prof. dr hab. inż. Jan Pawlak Instytut Technologiczno-Przyrodniczy Oddział w Warszawie ul. Rakowiecka 32, Warszawa tel ; j.pawlak@itep.edu.pl 14 ITP w Falentach; PIR 2012 (I III): z. 1 (75)