Kredyt i cena kredytu. Analiza ofert instytucji finansowych Jacek Rodzinka

Transkrypt

1 Analiza ofert instytucji finansowych Jacek Rodzinka Kredyt i cena kredytu Kredyt bankowy to operacja, podczas której bank zobowiązuje się udostępnić określoną sumę pieniędzy na określony cel, natomiast kredytobiorca zobowiązuje się do tego, że wykorzysta otrzymaną sumę zgodnie z przeznaczeniem oraz, że zwróci kredytodawcy całą kwotę powiększoną o prowizje i odsetki. Kredyt jest stosunkiem ekonomicznym pomiędzy wierzycielem a dłużnikiem. Najstarszą formą kredytu jest kredyt towarowy, polegający na regulowaniu zapłaty przez dłużnika za dostarczone mu przez wierzyciela towary z opóźnieniem w stosunku do terminu dostawy. Dłużnik przez ten czas dysponuje towarem i należnością. Kredyt pieniężny polega na odstąpieniu określonej ilości pieniędzy przez osobę fizyczną lub prawną drugiej osobie, pod warunkiem ich zwrotu w ustalonym terminie oraz zapłaty procentu tj. ceny za korzystanie z kredytu. Cena kredytu W przypadku kredytu powinno zwracać się uwagę na wysokość obciążeń finansowych jakie będą wiązać się z udzieleniem i później ze spłatą kredytu, jak również z warunkami na jakich ten kredyt został udzielony. Do warunków tych należy zaliczyć np.: możliwość bezpłatnej wcześniejszej spłaty, okres karencji, czy możliwość zawieszenia spłaty rat. Na cenę kredytu składają się: oprocentowanie, prowizje, inne koszty. Oprocentowanie nalicza się w walucie kredytu i pokrywa koszt uzyskania środków na kredyt oraz marżę banku. Wysokość stopy oprocentowania kredytu określona jest w umowie kredytowej i liczona jest w stosunku rocznym od kwoty wykorzystanego kredytu za okres od dnia wykorzystania kredytu do dnia spłaty i pobierana jest w ustalonych terminach. Wyróżniamy dwa rodzaje oprocentowania: stałe i zmienne. Oprocentowanie stałe występuje niezmiernie rzadko w rzeczywistości gospodarczej, oznacza ono, że bank z kredytobiorcą umówił się, iż nie ma możliwości zmiany wysokości oprocentowania zmiany kredytu w czasie. Jest to rozwiązanie powodujące, że kredytobiorca dokładnie wie ile zapłaci za otrzymany kredyt, bez względu na zmieniające się warunki rynkowe. Zwykle dotyczy kredytów krótkoterminowych. Oprocentowanie zmienne składa się ze stawki bazowej oraz marży banku udzielającego. Jest to wynagrodzenie za udostępnienie środków finansowych, którego wysokość może się zmienić w czasie trwania spłaty kredytu w wyniku powstania okoliczności przewidzianych w umowie kredytowej. Decyzję o zmianie wysokości oprocentowania podejmuje bank, ale nie może zrobić tego w dowolnym momencie i w dowolnej wysokości. Zmianie musi ulec czynnik wpływający na wysokość stopy procentowej. W przypadku kiedy kredyt udzielany jest z walucie polskiej odnośnikiem wpływającym na wysokość stawki bazowej jest WIBOR (Warsaw Interbank Offer Rate), są to stopy procentowe ustalane przez Radę Polityki Pieniężnej w Polsce. W przypadku kiedy bierze się pod uwagę kredyt w walucie obcej, najczęściej wysokość oprocentowania odnosi się do LIBOR (London Interbank Offered Rate) - stopa procentowa kredytów oferowanych na rynku międzybankowym w Londynie. Warunki udzielania kredytów: Prowizje, czyli dodatkowe koszty ponoszone przy zaciąganiu kredytu. Rodzaje prowizji: prowizja przygotowawcza jest opłatą za czynności związane z udzieleniem kredytu, liczoną od kwoty udzielonego kredytu, prowizja od zaangażowania naliczana jest od niewykorzystanej kwoty kredytu, najczęściej od dnia postawienia środków do dyspozycji kredytobiorcy do dnia wykorzystania całego kredytu. Bank w ten sposób zarabia na środkach, które ma do dyspozycji kredytobiorca mimo, że ich nie wykorzystuje, prowizja od wcześniej spłaty kredytu bank w ten sposób rekompensuje sobie utratę korzyści związanych z zapłatą oprocentowania za wykorzystywanie kredytu. Spłacając wcześniej kredyt klient naraża bank na stratę, wynikającą z konieczności ponownego zainwestowania pieniędzy. Osoby starające się o uzyskanie kredytu są zobowiązane do wypełnienia i złożenia wniosku kredytowego. Wniosek kredytowy powinien zawierać: charakterystykę kredytobiorcy, rodzaj i kwotę kredytu, przeznaczenie kredytu, źródła i proponowane terminy spłaty, proponowane formy i źródła zabezpieczenia kredytu. Rzeczywisty koszt kredytu obrazuje roczna rzeczywista stopa oprocentowania R.R.S.O. jest to parametr łączący oprocentowanie, prowizję, okres spłaty kredytu czyli określa faktyczny koszt kredytu (suma: oprocentowanie i prowizja). Jest to zatem wskaźnik, który mówi o wszystkich kosztach związanych z kredytem. RRSO jest wyrażana w skali rocznej, w procentach. Zasadniczo im mniejszą ma wartość tym kredyt jest korzystniejszy. 1

2 Zgodnie z przepisami prawa bankowego bank przed udzieleniem kredytu zobowiązany jest do zbadania zdolności kredytowej kredytobiorcy. Badanie zdolności kredytowej nie jest czynnością jednorazową przed udzieleniem kredytu, ale procesem ciągłym, realizowanym również w trakcie trwania umowy kredytowej, zwłaszcza długoterminowej. Zdolność kredytowa to zdolność do spłaty zaciągniętego kredytu wraz z odsetkami w terminach określonych w umowie. Jest ona w dużej mierze uzależniona od obecnych i przyszłych dochodów kredytobiorcy. Rodzaje zdolności kredytowej: bieżąca- w danej chwili, średnioterminowa- dotyczącą okresu przyszłych 2-3 lat, długoterminowa (perspektywiczna)- dotyczącą bardziej odległej przyszłości. Decyzja o udzieleniu kredytu oraz jego wysokości uzależniona jest od poziomu zdolności kredytowej oraz poziomu ryzyka kredytowego. Wysokość ryzyka ma wpływ na formułowanie warunków umowy kredytowej, poziom oprocentowania oraz wielkość i formę zabezpieczenia. Wyliczanie oprocentowania kredytów Stopa oprocentowania kredytów określana jest w skali rocznej. Raty kredytowe płacone są najczęściej z częstotliwością miesięczną. Raty kredytowe składa się z dwóch części. Spłacamy w niej zarówno kapitał zaciągniętego kredytu, jak i odsetki. Raty mogą zostać wyliczone przez bank jako raty stałe oraz raty malejące. Cechą charakterystyczną systemu rat stałych jest fakt, iż wysokość tej raty przez cały okres spłaty kredytu się nie zmienia, natomiast zmienia się struktura kapitału i odsetek spłacanych w kolejnych ratach. Czyli bank oblicza kwotę do zapłaty w danym miesiącu odsetek i pozostałą część ustalonej wysokości raty stałej uzupełnia spłacany kapitał. System rat malejących określa jaka kwota kapitału spłacana jest w każdej racie, natomiast kwota odsetek w każdej kolejnej racie jest coraz niższa z uwagi na coraz mniejszą kwotę kredytu pozostałą do spłaty. Wyliczenie wysokości oprocentowania kredytu: Kwota kredytu zł Całkowite opłaty roczne odsetki zł, prowizja przygotowawcza kredytu 3000 zł Koszt kredytu wylicza się dzieląc opłaty przez kwotę kredytu 15000/300000= 0,05, aby otrzymać z tego koszt w procentach wystarczy pomnożyć otrzymaną liczbę przez 100. Całkowity koszt kredytu to 5 % w skali rocznej. Wyliczenie wysokości raty kredytowej: Kwota kredytu zł Oprocentowanie 5 % w skali rocznej w miesiącu o 30 dniach wysokość raty odsetkowej wyniesie = * 0,05 * 30/365=1232,88 zł Zadanie K1 Zadanie K2 Młode małżeństwo postanowiło wyjechać w podróż poślubną. Znaleźli w biurze podróży doskonałą ofertę 2 tygodnie w środku zimy na zielonej wyspie. Na dodatek biuro podróży oferuje potężne zniżki oraz możliwość zaciągnięcia kredytu na zapłatę za wycieczkę. Wycieczka dla dwóch osób będzie ich kosztować zł. Promocyjna oferta kredytowa banku polega na tym, iż mają tylko opłacić ubezpieczenie kredytu, wysokość składki ubezpieczeniowej płatnej z góry za cały rok ubezpieczenia to 140 zł. Wartość odsetek, które będą musieli zapłacić to 500 zł. Wylicz R.R.S.O. dla przedstawionej wyżej sytuacji. Państwo Y kupili na raty telewizor plazmowy kosztujący 4000 zł. Zobowiązali się do spłacenia telewizora w 12 równych miesięcznych ratach. Sprzedawca zapewniał, iż skorzystają z promocji zerowych kosztów odsetkowych oferowanej przez pewien bank. Państwo Y zapłacili tylko za ubezpieczenie kredytu, wysokość składki ubezpieczeniowej płatnej z góry za cały rok ubezpieczenia to 80 zł. Wylicz R.R.S.O. dla przedstawionej wyżej sytuacji. Zadanie K3 Państwo X zapragnęli kupić sobie wymarzony nowy samochód, który kosztuje zł. Zastanawiają się, czy transakcje mogą sfinansować z kredytu bankowego. Dostali promocyjną ofertę z banku obsługującego salon samochodowy, w którym chcą kupić samochód. Promocja polega na tym, iż nie ponoszą żadnych kosztów związanych z kredytem oprócz oprocentowania, które wynosi 4,5 %. Wylicz wysokość raty odsetkowej w miesiącu o 31 dniach. bankowej Lokata bankowa to umowa zawierana z bankiem, gdzie założyciel lokaty zobowiązuje się do wpłacenia na określone konto bankowe określonej kwoty środków finansowych, na określony czas, w zamian bank po upływie tego czasu zobowiązuje się do wypłacenia założycielowi lokaty pewnej kwoty środków stanowiących zapłatę za możliwość korzystania ze środków podczas trwania umowy lokaty. Z reguły podczas trwania lokaty nie wolno dokonywać żadnych wpłat czy wypłat z konta lokaty. Zlikwidowanie lokaty przed czasem zazwyczaj kończy się utratą przyrzeczonego przez bank oprocentowania. Lokaty bankowe możemy podzielić na następujące kryteria: Czas trwania lokaty (na każde żądanie, krótko, średnio i długoterminowe) Oprocentowanie (o stałym, zmiennym oprocentowaniu) Decydując o wyborze lokaty bankowej należy wziąć pod uwagę następujące kwestie: wysokość oprocentowania, czas trwania lokaty, kapitalizację odsetek, ochronę przed podatkiem od zysków kapitałowych. 2

3 bankowej Wyliczanie oprocentowania lokat bankowych. Oprocentowanie lokat bankowych podaje się w skali rocznej. Oznacza to, iż z trzymiesięcznej lokaty na kwotę 1000 zł przy oprocentowaniu 10 % w skali roku otrzymamy: 1000 zł*0,1*3/12= 25 zł odsetek. Rocznie dochód z omawianej lokaty wyniósłby 100 zł, ale w tym przypadku pieniądze zostały powierzone do banku na okres 4 razy krótszy, więc i dochód zakładającego lokatę będzie 4 razy mniejszy. bankowej.. Kapitalizacja odsetek Kapitalizacja odsetek oznacza częstotliwość, z którą bank dolicza do wartości ulokowanych na lokacie środków wartość zarobionych odsetek. Na przykład: na rocznej lokacie oprocentowanej 10 % znajduje się 1000 zł. Bank umówił się na kapitalizację roczną. Oznacza to, że co roku dopisuje kwoty odsetek, symulacja wygląda następująco (Tabela 1). Gdyby taka sama lokata miała kapitalizację półroczną, to odsetki byłyby dopisywane do kapitału co pół roku (Tabela 2). Im krótszy czas trwania lokaty tym lepiej, przy założeniu automatycznego odnowienia lokaty, ponieważ można ją zlikwidować nie tracąc odsetek. W ostatnim czasie banki w wyniku wysokiej konkurencji wprowadziły do oferty lokaty jednodniowe, oferujące wysokie oprocentowania z możliwością wybranie środków każdego dnia. Tabela 1 Tabela 2 Czas Czas Kapitał Odsetki Kapitał Odsetki Początek Początek lokaty lokaty Częstsza kapitalizacja podnosi zyski z lokaty dokładna symulacja w dalszej części. Podatek Belki wprowadzony został do polskiego systemu podatkowego w 2002 r.. Początkowo jego stawka wynosiła 20% i obejmowała zyski jedynie z oszczędności (depozyty i lokaty bankowe). W 2004 r. podatkiem tym objęte zostały również dochody kapitałowe pochodzące z innych form inwestycji, takich jak na przykład inwestycje w papiery wartościowe. Podatek został wtedy obniżony do wysokości 19%. Banki oferują lokaty omijające zgodnie z prawem płacenie tego podatku (np.: lokaty jednodniowe). Po 1 roku Po 2 roku Po 3 roku Po 4 roku 1464,1 133,1 Po pół roku 1050,00 50,00 Po 1 roku 1102,50 52,50 Po 1,5 roku 1157,63 55,13 Po 2 roku 1215,51 57,88 Po 2,5roku 1276,28 60,78 Po 3 roku 1340,10 63,81 Po 3,5 roku 1407,10 67,00 Po 4 roku 1477,46 70,36 bankowej.. Kapitalizacja odsetek Im częściej dokonywana jest kapitalizacja odsetek tym większe korzyści odnosi klient banku. Aby wyliczyć kwotę pieniędzy jaką będzie można otrzymać z lokaty przy określonym oprocentowaniu lokaty i okresie kapitalizacji można posłużyć się wzorem: gdzie: K wysokość kwoty środków po zakończeniu okresu lokaty K 0 wysokość kapitału początkowego, kwota wpłacona na początku okresu lokaty p oprocentowanie lokaty n liczba okresów czasu pozostawania lokaty w dyspozycji banku Zadanie L1: Państwo X posiadają lokatę bankową w wysokości zł. Oprocentowanie roczne lokaty wynosi 4 %. Lokatę założyli na 3 miesiące. Oblicz kwotę jaką Państwo X otrzymaliby od banku po likwidacji lokaty, gdy na rynku obowiązuje podatek od zysków kapitałowych w wysokości 20 %. Wylicz rzeczywiste oprocentowanie roczne lokaty w przypadku obowiązywania podatku od zysków kapitałowych w wysokości 20 %. Zadanie L1: Posiadasz zł, na rynku obowiązuje podatek od zysków kapitałowych w wysokości 19 %. Sprawdź co będzie dla Ciebie bardziej korzystne: założenie 3 miesięcznej lokaty bankowej oprocentowanej w skali rocznej 7 %, od której będziesz musiał opłacić podatek kapitałowy z kapitalizacją na koniec okresu lokaty czy założenie dziennej lokaty na 92 dni oprocentowanej na 6 % rocznie zwolnionej od podatku od zysków kapitałowych z kapitalizacją na koniec okresu lokaty. Odsetki i wartość zaktualizowana W przypadku, gdy kredytodawca udziela komuś pożyczki, oczekuje w zamian od dłużnika, aby ten spłacił wyjściową sumę pożyczki łącznie z odsetkami, które stanowią tzw. koszt pożyczenia. Gdy stopa procentowa wynosi 10% oznacza to, iż dłużnik musi dodatkowo zapłacić 10% rocznie od sumy kredytu na koniec okresu objętego umową kredytową. Natomiast wartość zaktualizowana z jakiegoś momentu w przyszłości to taka suma, która dziś pożyczona komuś na procent, osiągnie konkretną wartość w tym właśnie momencie. Czyli interesuje nas ile dziś warta jest konkretna suma w przyszłości. Ponieważ w gospodarce rynkowej, ludzie uzyskują procent od swych (zaoszczędzonych) pieniędzy są oni skłonni rezygnować z bieżącej konsumpcji. Procent to nic innego jak płatność za odłożoną konsumpcję. To cena płacona właścicielom kapitału finansowego za wypożyczenie go na pewien okres. Na konkurencyjnym rynku funduszy pożyczkowych odzwierciedla ona produktywność kapitału. Stopa procentowa wyrażana jest w procencie, który wynagradza pożyczających za uwolnienie zasobów, potrzebnych przy inwestycjach. Należy jednak podkreślić różnicę między stopą procentową nominalną a stopą procentową realną. 3

4 Odsetki i wartość zaktualizowana Stopa procentowa nominalna to obowiązująca na rynku pieniężnym stopa procentowa, nieuwzględniająca ruchu cen najczęściej w postaci inflacji, czyli wzrostu cen. Stopa procentowa realna to stopa procentowa nominalna po odjęciu od niej stopy wzrostu ogólnego wskaźnika poziomu cen, np. stopa procentowa realna przy stopie procentowej nominalnej 43 % i wzroście poziomu cen o 36 % wynosi tylko 7 %. Porównanie ofert funduszy inwestycyjnych Podejmując decyzję o wyborze funduszu inwestycyjnego należy określić swoją gotowość do poniesienia ryzyka związanego z inwestycją. Inwestycja w jednostki uczestnictwa może przynieść nie tylko zyski, lecz także straty, których potencjalna wysokość zależeć będzie od rodzaju papierów wartościowych, w które może lokować fundusz. Rodzaje funduszy: akcji, zrównoważone, stabilnego wzrostu, obligacji, rynku pieniężnego. Różnią się poziomem ryzyka, a co za tym idzie możliwym zyskiem i stratą. Najbardziej ryzykowne są fundusze akcji. Kuszą one możliwie najwyższymi zyskami, ale można na nich najwięcej stracić. Im niższa pozycja funduszu w powyższym wypunktowaniu tym wyżej szacuje się jego bezpieczeństwo. Porównanie ofert funduszy inwestycyjnych W momencie kiedy zapadnie decyzja w jaki rodzaj funduszy zostaną zainwestowane środki, przychodzi kolej na wybór konkretnego funduszu. Fundusze można porównywać ze względu na wiarygodność zarządzającej nim instytucji, lub wręcz osoby, częściej ze względu na osiągane wyniki inwestycyjne. Ostatnie porównanie nastręcza jednak problemów, ponieważ o ile na jego podstawie dokładnie można wskazać, który fundusz był najlepszy w określonym horyzoncie czasowym w przeszłości, o tyle nic nie można powiedzieć jak będzie w przyszłości. Wyniki inwestycyjne to dane historyczne, natomiast potencjalni inwestorzy starają się wybierać fundusze dające największy zwrot kapitału w przyszłości. To jak wróżenie z fusów. Analiza ofert zakładów ubezpieczeń Podjęcie decyzji o ubezpieczeniu to dopiero początek żmudnej drogi do osiągnięcia wyznaczonego celu, jakim jest poczucie bezpieczeństwa. Teraz przychodzi kolej na kolejne ważne wybory: jak wybrać zakład ubezpieczeń, jak dobrać odpowiednie warunki ubezpieczenia? Porównując wyniki inwestycyjne funduszy warto również pamiętać o tym, by porównania pomiędzy funduszami obejmowały taki sam horyzont czasowy, czyli okres 1, 2 czy 12 miesięcy. Wybór zakładu ubezpieczeń Ważnym kryterium jest również wysokość opłaty za zarządzanie funduszem i opłaty dystrybucyjnej (za zakup lub zbycie jednostek). Z reguły ta pierwsza wynosi kilka procent rocznie i zwiększa się wraz z ryzykiem, drugą naliczają pośrednicy za swoją usługę. Od momentu wejścia Polski do Unii Europejskiej zdecydowanie wzrosła liczba działających na terenie naszego kraju zakładów ubezpieczeń. O ile na początku XXI wieku mieliśmy do czynienia z wolno rosnącą liczbą asekuratorów, oscylującą w okolicach 70, o tyle po wstąpieniu w struktury Unii Europejskiej działalność na polskim rynku rozpoczęło kilkaset kolejnych zakładów mających swe siedziby w krajach UE, udzielających ochronę ubezpieczeniową na zasadach swobody świadczenia usług. Ta ogromna liczba asekuratorów powoduje, że zwykłemu śmiertelnikowi bardzo trudno poruszać się w gąszczu ofert. Wybór określonego zakładu ubezpieczeń nie powinien być przypadkowy. Aby nie żałować podjętej decyzji, należy zwrócić uwagę na kilka ważnych kwestii. Wiarygodność! Wielkość! Powiązania międzynarodowe! Proces likwidacji szkody! Po pierwsze wiarygodność zakładu. Chodzi tu o możliwości płatnicze asekuratora. Należy zadać pytanie, czy dany zakład podoła wypłacie odszkodowania? Należy, więc polecać duże, sprawdzone i o stabilnej sytuacji finansowej zakłady ubezpieczeń. Wybór odpowiednich warunków ubezpieczenia W analizie konkretnych produktów należy zwrócić szczególną uwagę na kilka ważnych elementów, które można znaleźć w polisie ubezpieczeniowej: Im większy zakład tym mniejsze prawdopodobieństwo, że upadnie i tym samym większe prawdopodobieństwo, że będzie w stanie wypłacać świadczenia i odszkodowania, nawet wysokie. Jeżeli zakład ubezpieczeń prowadzi działalność w wielu krajach musi dbać o swą reputację ponieważ kłopoty z wypłatą świadczeń w jednym kraju pociągną za sobą utratę wiarygodności w innych krajach co odbije się na wynikach finansowych całej korporacji. Realność ochrony ubezpieczeniowej wyraża się bezproblemową wypłatą odszkodowania, wybierając zakład ubezpieczeń warto zapoznać się z literaturą przedmiotu, artykułami w prasie, opiniami specjalistów, czy nie ma zagrożenia w wypłacie odszkodowań w danym zakładzie. Przedmiot ubezpieczenia czyli kto lub co jest ubezpieczone. Zakres ubezpieczenia czyli od jakich ryzyk ubezpieczony jest przedmiot ubezpieczenia. Wyłączenia - czyli od jakich ryzyk nie jest ubezpieczony przedmiot ubezpieczenia. Obowiązki stron jak należy się zachować w konkretnych sytuacjach. System bonusów i malusów za spełnienie jakich warunków klienci otrzymują zniżki, a za co zwyżki w składce. Określenie sumy ubezpieczenia czyli na jaką kwotę ubezpieczony zostanie majątek. Cena ubezpieczenia wysokość składki ubezpieczeniowej. 4

5 Przedmiot ubezpieczenia czyli kto lub co jest ubezpieczone Analizując zapisy polisy, bądź ogólnych warunków ubezpieczenia należy szczegółowo zapoznać się, co jest przedmiotem ubezpieczenia. Np. w polisie autokasco przedmiotem jest samochód wraz z wyposażeniem. Kontrowersje budzi słowo wyposażenie. U poszczególnych ubezpieczycieli może to być całe wyposażenie seryjne samochodu, u innych wszystkie elementy na stałe przymocowane do pojazdu, a u jeszcze innych elementy niezbędne do bezpiecznej jazdy. Gdy wziąć pod uwagę radio samochodowe to będzie ono wyposażeniem w pierwszym przypadku tylko wtedy jeżeli zostanie zamontowane jako wyposażenie seryjne, w drugim, gdy będzie na trwale zamocowane, a w trzecim przypadku nie będzie wyposażeniem tylko wyposażeniem dodatkowym, za które należy się dodatkowa składka. Zakres ubezpieczenia Zakres ubezpieczenia określa od czego ubezpieczony jest przedmiot ubezpieczenia. W umowie ubezpieczenia ściśle wskazane są ryzyka, za które odpowiada zakład ubezpieczeń. Oznacza to, że w razie ich wystąpienia asekurator pokryje ewentualne szkody, pozostałą część ryzyka trzeba ponosić samemu. Każdy sam powinien odpowiedzieć sobie na pytanie jakie zdarzenia w największym stopniu mu zagrażają, jakie mogą wywołać największą stratę i od tego się ubezpieczyć. Ryzyka mniej prawdopodobne i niewielkie można ponosić samemu. Rozwiązaniem tego dylematu (jaki zakres ubezpieczenia wybrać) są polisy chroniące przed wszystkimi zdarzeniami losowymi (all risks). Chronią one ubezpieczonego przed skutkami wszystkich zdarzeń losowych oprócz szczegółowo wymienionych w polisie tu wystarczy zapoznać się z wyłączeniami. Są one dobrym rozwiązaniem, ale mają jedną zasadniczą wadę są drogie! Wyłączenia Żadna polisa nie chroni ubezpieczonego przed wszystkimi ryzykami. Zawsze zakład ubezpieczeń stosuje pewne zapisy, które nie są objęte zakresem ubezpieczenia. Tradycyjnie stosowane wyłączenia to: szkoda po spożyciu alkoholu, wojna, akty terroru, wina umyślna, rażące niedbalstwo. Obowiązki stron W polisach ubezpieczeniowych zawarte są również zapisy o obowiązkach jakie ciążą na stronach umowy po wystąpieniu konkretnych sytuacji. Niewywiązanie się z obowiązków może grozić poważnymi konsekwencjami z zerwaniem stosunku ubezpieczenia, czy odmową wypłaty odszkodowania. Dla przykładu, w polisie jest wskazane w jakim okresie po wypadku należy zgłosić szkodę. Należy dotrzymać terminu by otrzymać odszkodowanie w pełnej kwocie. System bonusów i malusów Zakłady ubezpieczeń stosują systemy zwyżek i zniżek składki. Są to systemy charakterystyczne dla poszczególnych zakładów. Jedne podwyższają składki młodym kierowcom, inne wręcz przeciwnie obniżają im je. Dzieje się tak dlatego, że systemy bonusów i malusów tworzone są na podstawie szkodowości poszczególnych grup klientów w konkretnych zakładach ubezpieczeń. Czyli w jednym szkody powodują w przewadze starsi kierowcy, więc im podnosi się składkę, w innym zakładzie więcej odszkodowań wypłaca się za młodszych sprawców, wiec w tych drugich karani zwyżką składki są młodsi klienci, w związku z czym podczas zawierania polisy można się pokusić o znalezienie takiego zakładu, który oferuje interesujące konkretnego klienta zniżki. Określenie sumy ubezpieczenia Nie mniej ważne jest prawidłowe ustalenie wysokości sumy ubezpieczenia, która stanowi najwyższą kwotę, do wypłaty której zobowiązany jest zakład w razie wystąpienia szkody. Suma ubezpieczenia w ubezpieczeniach majątkowych - stanowi górną granicę odpowiedzialność zakładu i odszkodowanie tylko w wyjątkowych wypadkach może ją przekroczyć; natomiast w ubezpieczeniach na życie - określa wysokość świadczenia należnego w razie nastąpienia wypadku ubezpieczeniowego (może być podwyższone urealnienie). Odnosząc sumę ubezpieczenia, do wartości ubezpieczenia, czyli rzeczywistej lub szacunkowej wartości przedmiotu ubezpieczenia, można wyróżnić trzy możliwości: 1) nadubezpieczenie - suma ubezpieczenia > wartość ubezpieczenia; 2) ubezpieczenie w pełnej wartości - suma ubezpieczenia = wartości ubezpieczenia; 3) niedoubezpieczenie - suma ubezpieczenia < wartość ubezpieczenia. Zarówno pierwsza jak i trzecia sytuacja jest niekorzystna. Nadubezpieczenie bez zgody zakładu ubezpieczeń jest niedozwolone. Wysokość składki jest wyższa, ponieważ oblicza się ją od wyższej wartości majątku. Dodatkowo w razie wykrycia tej nieprawidłowości należy się liczyć z tym, że i tak nie dostanie się kwoty odszkodowania wyższej niż wartość rzeczywista ubezpieczonego majątku. Cena ubezpieczenia Cena ubezpieczenia zależy od wymienionych wcześniej czynników. W ubezpieczeniach trudno porównywać produkty ponieważ są one bardzo skomplikowane. W umowach znajduje się wiele zapisów, w których niewielka zmiana może mieć znaczący wpływ na rzeczywistą cenę ubezpieczenia. Biorąc pod uwagę powyższe, cena nie powinna być priorytetowym kryterium wyboru, gdyż zasadnicze znaczenie mają w przypadku umów ubezpieczeniowych warunki, na których kontrakt ubezpieczeniowy jest zawarty. Wyjątkiem od tej reguły są ubezpieczenia obowiązkowe regulowane w ustawie o ubezpieczeniach obowiązkowych: OC posiadaczy pojazdów mechanicznych, OC rolnika, budynków wchodzących w skład gospodarstw rolnych. Natomiast zagrożenie wynikające z niedoubezpieczenia wynika z faktu, że wartość odszkodowania pozostanie w takim stosunku do faktycznej wysokości szkody, jak suma ubezpieczenia do wartości ubezpieczenia. Otrzymuje się odszkodowanie nie w pełni rekompensujące szkodę. W przypadku tych produktów warunki ubezpieczenia reguluje ustawa, są one bezwzględnie obowiązujące wszystkie podmioty rynku, więc konkurencja między zakładami ubezpieczeń może wystąpić tu tylko na płaszczyźnie ceny i ona wraz z warunkami wypłaty ewentualnych odszkodowań staje się ważnym kryterium wyboru oferty ubezpieczycieli. Najbezpieczniej jest, gdy suma ubezpieczenia równa jest wartości ubezpieczenia, czyli wartości rzeczywistej majątku. 5

6 Porównanie OFE Wybór właściwego Otwartego Funduszu Emerytalnego ma bardzo duże znaczenie dla wysokości przyszłego świadczenia emerytalnego. Eksperci szacują, iż z drugiego filara może pochodzić ponad połowa wysokości przyszłej emerytury. Analizując sytuację OFE przyszłych emerytów interesuje, by na ich indywidualnych kontach w tych instytucjach zgromadzonych zostało jak najwięcej środków. Wysokość tych środków zależeć będzie od skuteczności inwestycyjnej poszczególnych OFE oraz od wysokości różnego rodzaju obciążeń, które nakładane są na środki emerytalne przez OFE. Analizie powinny więc podlegać: stopa zwrotu, wysokość pobieranych opłat. 6