. Srkoly zasadniczej - na podbudowie programowej szkoly podstawowej

Transkrypt

1 MINISTERSTWO EDUKACJI NARODOWEJ INSTYTUTBADANEDUKACYJNYCH PRACOWNIA PROGRAMOW KSZTAtCENIA ZAWODOWEGO PROGRAM NAUCZANlA DLA ZAWODU MECHANIK AUTOMATYKI PRZEMYSLOWEJ I URZ~DZEN PRECYZYJNYCH 731 [OI] S[~ccj;~lizacja: Autornxtyk;l ~~~zc~nyslowa i I-oholyka. Srkoly zasadniczej - na podbudowie programowej szkoly podstawowej Liceum zawodowego - na padbudowie programowej szkoly podstawowej

2 Progranl opraco!vala Kostis,ja Prn&ranlowa ilia Zawodhrv ~~CCII~II~~CZII~CII, powolatla ilccyhj? Nr 33 Mitlislra Edukacji Namdowe,j r. dnia 26 ru;l,i;t w sprawie sklndl~ Komis,ji I'rogra~~lorvcj dla Zawodhw Mecl~:~~~icn~tyci~.

3 I. PLANY NAUCZANIA DLA ZAWODU MECHANIK AUTOMATYKI PRZEMYSLOWEJ I URZ~DZEN PRECYZYJNYCH... 3 ll. PROGRAMY NAUCZANIA PRZEDMIOTOW ZAWODOWYCH Elektrotechnika i el

4 I. PLANY NAUCZANIA DLA ZAWODU Klasylikacja Zawod6w Szkolnictwa Zawodowego z 1993 r, przewiduje kszlalcenie miodzieiy i doroslych w zawodzie mechanik aulomatyki przemyslowej i urzqdzen precyzyjnych w nastgpujqcych typach szkol: - szkola zasadnicza na podbudowie programowej szkoly podstawowej, - liceum zawodowe (szkola srednia zawodowa) na podbudowie programowej szkoiy podslawowej. W poniiszej labeli przedstawiono przyporzqdkowanie przedmiotow zawodowych blokom programowym, wystgpujqcym w podstawie programowej ksztalcenia w zawodzie mechanik automatyki przemyslowej i urzqdzen precyzyjnych. LP. 1 Nazwa pnedmiotu zawodowego Rvsunek lechnicznv Nalwa bloku programowego wyslepl3jqca w podstawie programoviej ksztalcenia w iawodzie ~odrlaiw miernicfwa i lechniki regulaci Budowa marzyn i urzdrefi I 1 TeChn~hi wwiiwiiailai>ia PlzedriebiorczoBt i bezpiecre~rtwo P'w

5 PLAN NAUCZANIA Szkola zasadnicza Zawod rnechan~k automatykl przemysiowej I urzqdzen precyzyliiych Podbudowa programowa szkola podstawowa

6

7 11. PROGRAMY NAUCZANIA PRZEDMIOTOW ZAWODOWYCH

8 1. RYSUNEK TECHNICZNY 1. Szczeg6lowe cele ksztalcenia W wyniku zoiganizowanego procesu nauczania uczenisluchacz powinien umiec: - okreslic znaczenie rysunku technicznego w realizacji procesow produkcyjnych, - okreslit cei norrnalizacji i znaczenie norm w przemysie, - dobrac i zastosowat przybory kreslarskie oraz materiaiy rysunkowe do wykonania szkicow i rysunkhw, - naszkicowat i narysowac czgsci maszyn stosujqc odpowiednie normy rysunku technicznego, - zastosowad konstrukcje geometryczne przy wykonywaniu rysunkow, - zwyrniarowat, zgodnie z zasadami. szkicowane i rysowane czgsci maszyn, - odczytac na rysunkach oznaczenia: tolerancji wymiarow, ksztaltu i poloienia, pasowati oraz chropowatosci i falistosci powierzchni, - naszkicowat i odczytat uproszczenia rysunkowe czgici maszyn, - odwzorowal zewngtrzne i wewngtrzne ksztalty przedmiotow, - wykonac szkice i rysunki w rzutach aksonometrycznych, - wykonat szkice i rysunki w rzutach prostokqlnych, - wykonac szkice i rysunki na podstawie opisu oiaz modeli o roznych ksztaitach, - sporzqdzit szkice i rysunki wykonawcze typowych czgsci maszyn i urzqdzen lechnicznych, - odczvtac szkice i rvsunki wvkonawcze oodczas realizacii okresionvch. orocesow, technologicznych, ' - odczvtac rvsunki zloieniowe i ooslu~iwat - sie nimi w realizacii okreslonvch procesow technologicznych, - skorzystat z urzqdzen techniki kornpulerowej do tworzenla rysurikow i ich zblorow, stanowiqcych dokumentacjq technicznq 2. Material nauczania. Przedmiot i cel rysunku technicznego - znaczenie i zadania rysunku technicznego. - podstawowe pojgcia: normalizacja i norrna techniczna, - rnaterialy i przybory kreslaiskie, - rodzaje rysunkow technicznych, - znormalizowane aikusze i iinie rysunkowe, - znaczenie i rodzaje podzialek rysunkowych, - rodzaje tabliczek rysunkowych, - zasady opisywania rysunkbw. Cwiczenia: - korzystanie z norm przy tworzeniu rysunkow technicznych, - przygotowanie forrny graficznej znoimalizowanego arkusza rysunkowego, - opisanie tabliczki rysunkowej.

9 . Konstrukcje geornetryczne - podslawowe konslrukcje geometryczne: odcinka, poioienia prostych, kqta i wielokajow, bryi, - zaslosowanie wybranych konstrukcji geonielrycznych w iysunku Cwiczenia: - rysowanie podstawowych konstrukcji geornelrycznych.. Zasady i technika szkicowania -- technika szkicowania, - szkicowanie linii prostej. kqtow, okrggu, luku i eiipsy, - szkicowanie przedmiotow piaskich i obrotowycli, - podstawowe zasady wymiarowania szkicow. Cwiczenia: - szkicowanie figur, bryi i proslycli czgsci rnaszyn z zachowaniem proporcji <,, wymiarowych, - czytanie szkicow przedmiot6w o roinych ksztallach.. Rzutowanie aksonornetryczne i prostokqtne - uklad odniesienia w odwzorowaniu ~nedrniotbw w rvsunku technicznyni, - rodzaje i zasady rzutowania aksondme~ryczne~o, - zasady rzutowania prostokqtnego, - lworzenie rzulow prostokqtnych rnetodqeuropejskq(e) i amerykaiiskq (A). Cwiczenia: - odwzorowanie figur i bryl geomettycznych w rzutach aksonometrycznych i proslokqlnych, - rzulowanie nieskomplikowanych czgsci rnaszyn i urzqdzen metodq europejskq i amerykanska - rysowanie przedmiotow w rzutach proslokqlnych na podstawie rzutow aksonometrycznych i odwrotnie, I.., - czytanie rysunk6w czgsci maszyn i urzqdzeli lechnicznych narysowanych w rzutach aksonometrycznych i prostokqlnych.. Zasady wykonywania widokow i przekrojow - odwzorowanie rysunkowe zarysow zewnqtrznych i wewnqtrznych czqsci maszyn i urzqdzen technicznych, - przekroje proste i ztoione, ich kreskowanie i oznaczenie, - kiady przekrojow miejscowe i przesunigte, - polwidok - pblprzekraj Cwiczenia: - szkicowanie ksztalt6w zewnetrznvch.. i wewnetrznvch.. roinvch czesci rnaszvn. - szkicowanie przedmiotow z zastosowanieni kiadow, - czylanie rysunkbw zawierajqcych przekroje i klady.

10 . Wyrniarowanie - podstawowe zasady wymiarowania wg PN, -- techniki wymiarowania uwzgigdniajqce wymagania konstrukcyjne i technologiczne, - wymiarowanie czgsci maszyn o roinych ksztaltach, - wymiarowanie gwintow, - wymiarowanie czgici maszyn o symetrycznie rozmieszczonych eiementach - zasady czytania rysunkow zwymiarowanych czgsci maszyn i urzqdzen technicznych. Cwiczenia: - wymiarowanie czgsci maszyn na szkicach i rysunkach, - wymiarowanie czgsci maszyn z uwzglgdnieniem umownych oznacze~i rysunkowych, - odczytywanie z rysunkow ksztaltow roinych czgsci maszyn. j,. Tolerancje, pasowania i chropowato5c powierzchni - rodzaje wymiarow i ich tolerowanie, - pola tolerancji i oznaczanie ich na rysunkach, - tolerowanie ksztaltu i poloienia na rysunkach. - rodzaje pasowah i ich oznaczanie na rysunkach, - parametry chropowato6ci i falistosci powierzchni, - sposoby oznaczania faiistosci powierzchni. Cwiczenia: - wymiarowanie prostych czgsci maszyn z uwzglgdnieniem zasad tolerowania, - dobieranie i oznaczanie na rysunkach chropowato6ci i falistoici powierzchni, - oznaczenie pasowan na rysunkach, - dobieranie i oznaczanie tolerancji ksztaltu oraz ioierancji poloienia na rysunkach, - czytanie rysunkow roinych czgsci maszyn wg ustalonych zasad.... Uproszczetiia fysunkowe - zasady rysowania przerywan i urywan przedmiotow dlugich, - uproszczone sposoby rysowania przedmiotow symetrycznych i o powtarzajqcych sig eiementach, - uproszczone rysowanie osi, walkow, sprzggiet i toiysk, - uproszczone rysowanie kol i przekladni zgbatych, pasowych, laficuchowych i slimakowych, - uproszczone rysowanie polqczeli rozlqcznych i nieroziqcznych, - zasady wykonywania i symbole graficzne schematow mechanicznych, - zasady wykonywania i symbole graficzne schematow napgdow oraz sterowania hydraulicznego i pneumatycznego, - zasady wykonywania i symboie graficzne schematow i ukladow elektrycznych, -- klasyfikacja i nazwy rysunkow eiektrycznych.

11 Cwiczenia: - szkicowanie elenlentow oraz zespoiow maszyn i urzqdzen w roinych stopniach uproszczenia, - rvsowanie schematow i ukladow eieklrycznych,. Rvsunki wvkonawcze i zloieniowe -.strukturarysunk6w wykonawczych i zloieniowych, -- zasadv, wvkonvwania.. rvsunkow wykonawczych i zloieniowych - opisy i umowne oznacienia na rykunkach wykonawczych i zloieniowych, - rvsunki wvkonawcze i zloieniowe elementow i ukladow automatyki oraz urzqdzen precyzyjnych Cwiczenia: - szkicowanie czgici rnaszyn i elernentow urzqdzen precyzyiiiych, - tworzenie rysunkow wykonawczych i zloieniowych na podstawie szkicow. - wykonywanie opisow na rysunkach wykonawczych i zloieniowych, - czytanie rysunkbw wykonawczych, - czytanie rysunkow zloieniowych. zwlaszcza zestawieniowych i montaiowych.. Tworzenie dokumentacji konstrukcyjno-technologicznej - zasady numeracji rysunk6w. - technika skladania arkuszy rysunkowych, - wykorzystanie techniki kompulerowej do tworzenia dokurnentacji konstrukcyjno-technoiogicznej, - powielanie rysunkow, - ewidencja rysunkow i gospodarka rysunkami. Cwiczenia: - skiadanie arkuszy rysunkowych, - sporzqdzanie rysunkow przy zaslosowaniu techniki kornputerowej, - kopiowanie rysunkaw, m.in, na dyskietkach. 3. Uwagi o realizacji Uwagi ogolne w zawodzie mechanik automatyki przemyslowej i urzqdzen precyzyjnych. rysunek techniczny jest niezbgdnym srodkiem przekazywania informacji do wykonywania okreslonvch zadan zawodowch. Tresci nauczania przedmiotu uieto w strukturv uwzgledniaj.qce ceie nauczanii jako oczekiwany rezultit ksztalceriia: ~ ele nauczanie przedstawione sa. w postaci. operacvinei. lstotnyrn elementeni wplvwaiacvm.... na efektywnosc nauczania s.qwarunki,w jakich proces dydaktyczny p0winieii przebiegae. Piacownia przedmiotowa rysunku powinna bye wyposaiona w oapowiednie modele, literature i urzqdzenia dydaktyczne, niezbedne do realizacji prograrnu nauczania tego przedrniotu. Z realizacjq treici programowych rysunku technicznego sciile wiqiq siq nastepujqce zagadnienia dydaktycme:

12 - uswiadomienie uczniom celow i zadan dydakiycznych. wyznaczanie problemow, co powinno wyzwaiac u uczniow odpowiedni sposob uczenia sig, - rapoznanie uczniow z nowym materialern ma w konsekwencji spowodowat u ucznibw potrzebg praktycznych dzialan w zakresie wykonywania prac cwiczeniowych i zadan formulowanych przez nauczyciela, - kierowanie procesami uogolniania, natomiast ze strony uczniow opanowanie pojgc i rozwiazywanie problemow, - ulwalanie nabytych przez uczniow wiadornosci. - wiqzanie teoril z praktykqoraz kontroia wynikow nauczania i samokontrola wiedzy uczniow. Osianigcia uczniow w zakresie wyznaczonych celow ksztalcenia rysunku technicznego, powinny byc kontroiowane i oceniane poprzez: - ustne sprawdzanie wiadomosci, -- prace w forrnie rysunkow i projektow, - testy i sprawdziany. Zorganizowana i syslernalyczna kontrola i ocena wiadomosci uczniow pozwaia usprawnic nauczanie i wychowanie, a przede wszystkim realizacje celow nauczania sformuiowanych w programie nauczania. Poniiej przedstawiono propozycjg podzialu materialu nauczania dla szkoly zasadniczej dla rniodzieiy.

13 LP. Dzialy tematyczne Klasa I 1 qodzina tvqodniowo x 38 tvaodni = 38 qodzin Orientacyjna liczba godzin Klasa ll 1 qodzina tvoodniown x 38 Ivciodni = 38 qodzin,.,...,,..,,...., , ,.,.,.,.,., , I ~~miarowanie rysunkow cd. 1 " 6 Razem: 1 38 Og6lem: I 76 Uwagi szczeg6lowe W poczatkowei fazie nauki wsunku techniczneao naleiv zwrocic uwaae uczniotn na orginizaije miijsca pracy, zhlaszcza rozrnieszczenie odpowiednich nyateriai6w i przyborow rysunkowych, oswietlenie, mocowanie arkusza rysunkowego i jego obcinanie. Naleiy wskazac na wlasciwe wykorzystanie podrecznika (podrgcznikow), PN, katalogow, zeszytow cwiczeniowych, czasopism i innych irodel informacji. Omawiajqc ceel przedmiotu naleiy wyeksponowak znaczenie rysunku w realizacji procesow technologicrnych nowoczesnych elementow i ukladow automatyki przemysiowej oraz mechaniki precyzyjnej. Wyjasniajqc normalizacjq i normy techniczne, naieiy omowic pojqcie unifikacji. W trakcie realizacli Wszystkich tresci programowych przedrniotu naleiy podkreslic korelacjg migdzy niezawodnoiciq a jakoiciq wykonanej pracy. tvaleiy zwrocic uwage na systerny zapewniania jakosci, okreslone rnigdzynarodowqnormq IS Realizujqc tematy w zakresie znorrnilizowanych elernentow rysunku lechnicznego, zwlaszcza pisma i linii rysunkowych, naleiy slosowat przygotowane arkusze i zeszyly 6wiczeniowe.

14 Dzial tematyczny: "Konstrukcje geometryczne", oprbcz ksztattowania umiejqtnosci konstruowania. naleiv, wvkorzvstac,. do doskonalenia umieietnosci.. kreslarskich. Realizujqc icw'iczenia, naleiy zwrbcic uwage na poprawnq kolejnoit kreslenia ~oszczeaolnvch konstrukcii aeometrvcznvch. rbln;ch kierunkach, r6wnoleglych w rownych odstgpach, prostopadlych ild. Na zakoriczenie szkicujemy figury plaskie i bryly obrotowe. Podsumowaniem zagadnienia powinno byc wykonanie szkicu prostego przedmiotu, kmry naleiy zwymiarowac. Rzutowanie aksonometryczne i prostokqlne naleiy rozpocz3c od dokladnego wyjasnienia ich isloly. Rysunki i szkice w rzutach aksonomelrycznych naleiy wykonywak posiugujqc sig modelami, opisem ksztaltu, a takie rysunkami wykonanymi w rzutach prostokqtnych. Powstawanie rzutow prostokgnych naleiy wyjasnic na podslawie rzutow aksonometrycznych oraz modeli figur i bryt geometrycznych. Naleiy stosowac Lwiczenia lzw. "uzupelnianie rzutow", polegajqce na ksztaltowaniu umiejqlno6ci znajdowania i rozmieszczania rzutow prostokqtnych (rzulu glownego, z gory i bocznego) na podstawie dwbch danych rzutow Zagadnienia zwiqzane z wymiarowaniem elemenlow przedmiolow stanowiq bardzo wainq wiedzg dotyczqcq sporzqdzania rysunkbw wykonawczych. W zwiqzku z tym, naleiy: starannie zrealizowab wiadomosci dotyczqce zasad wymiarowania, nawiqzak do ogolnych wytycznych omowionych przy wymiarowaniu szkicow, posluiyc sig przykladami rysunkow czesci i elementow automalyki przemyslowej oraz urzqdzen precyzyjnych. Przv czvtaniu rvsunkow naleiy zwrocic uwaae, ie kaidv Drzedmiot o zloionei budowie moini podzielie w kyobraini na p;oste bryly- ~eometryczne. ~aleiy dokladnie omowic technike wymiarowania, np stosuiqc nastepujacq..... kolejnos1 wymiarowania: na poczqtku wszystkie wymiary poziome, nastgpnie wszystkie wymiary pionowe. Tolerancie. i oasowanie, naleiv, oowiazat, z zaaadnieniami " wvmiarowania. Naleiv zdefiniowac podstawowe pojecia i zwrocic uwagq na przyswojenie pnez ucznibw oznaczeii dotvczacvch lolerancii, Dasowania i chropowalosci powierzchni a takie posluiye sig irzykiadami rysunkbw,'norm i dokumentacji zwiqzanych z tematem. i; Nauczyciel powinien uzasadnic jak wainvm zagadnieniem w aulomatvce i mechanice precyzyjnej jest tolerowanie ksztaliu i poloienia oraz ~hro~owato~ci powierzchni. Realizujqc lresci kszlalcenia, nauczyciel powinien poswigcic wiecej czasu na czytanie rysunkow, zwlaszcza zawierajqcych oznaczenia powlok, obrobki cieplnej i cieplno chemicmej. Niezwykle wainym zagadnieniem jest opanowanie umiejqtnosci interpretowania umownych oznaczen, slanowiqcych uproszczenie rysunkowe. Szczeaolna uwaae naleiv zwrocic na svmboie araficzne, stosowane na rvsunkach ukladcw autokaiyki przemyslowej,.urzqdz<ri precyzyjnych i schematach elektrycznych, lnterpretacja oznaczeri na elemenlach elektronicznych: rezyslorach i kondensatorach, stanowi waine ogniwo w nauczaniu czylania schematow. Przy omawianiu rysunkow wykonawczych, naleiy poslugiwae sig licznymi onvkladami,,. zwtaszcza elementow automatvki i urzadzeii Precvzvinvch Czvlanie rysunkow wykonawczych naleiy przeprowadzii w formie Cwiczeii. Tq umiej&no~~ trzeba tak doskonalie, abv uczniowie potrafili wvobrazic sobie prrestrzenne kszlallv przedmiotu, jego wymia& i dopuszczalne ich odchylki oraz odchylki ksztaltu 'i poloienia. Odczytywanie odchylek i ich formulowanie ma istotne znaczenie pny ID

15 okreslaniu wnioskow na temat: jakie elernenty geomelryczne przedmiotu wymagajq dokladnych metod obrobki, na jakich obrabiarkach i jakimi narzgdziami? Przy analizie rvsunku naleiv uswiadomic uczniom. w jaki sposob dane czeici wspolpracujq z nr.,il p:,zcsia 8,, sl::rz,ni... cz, s', r r.? f0'".2<.,c r-:: 1.3 A,S~Z.(. 1, -,:..r,.. 7~czenone~o dlbr-, :ol,cz,?ale-o i.,fc: a:. aac r)a--d z,:7tf C..C naleiy zwrocic uwaig na &.ady idh wykonyviania, zwlaszcza tabliczkg rysunkowa nurnerowanie czgici, stosowane uproszczenia i wymiarowanie. Starannie omowic rysunki montaiohe. Podad naleiy przyklady rysunkow, zwracajqc uwagq na polqczenia czgici. Zwrocic naleiy uwage na zastosowanie w piocesach technologicznych rysunkow zabiegowych i operacyjnych. Przv, oinawianiu schematow eleklrvcznvch.,. zwlaszcza ideowvch i montaiowvch... naleiy wyeksponowa~ zagadnienia polqczeii eiek~ryczn~ch, zlq~~rnodulow~ch, plylei( drukowanvch a takie ~rowadnic i loivsk,,., orzekladni,.. ookretel.. wvlacznikow.. itd. ~ardzb wainym 'zagadnieniern jest opanowanie urniejelnosci inlerpretowania oznaczeii stosowanych na elementach elektwcznych i elektronicznych Sporzadzanie dokurnentacji technicznej urzqdzen precyzyjnych i aulornatyki przernyslowej naleiy ornawiac w aspekcie nurnerowania i skladania poszczegolnych rysunkow do formalu A4. Naieiv, zaorezentowac, zastosowanie techniki komoulerowei w lworzeniu rysunkow i ich kopii. Realizacja tematu tworzenia dokumentacji konstiukcyjnotechnoloqicznei winna by6 powiazana z wvcieczka, do zakladu produkuiaceqo.....-/+izcn; 6.ICP-~I,N :r~ef,, i i ~ AC r?~'~hr r.i:,~, -E. (;UZ? -.35:>1.ir i?.< Ic.cnn na nc'- :~..lc'c:.a i. :~ra?c.,~l ocr ~cr's:r....,-,:i. 4. Podstawowe Srodki dydaktyczne. Modele: - elementow plaskich, - bryl geometrycznych i elernentow pizestrzennych, - przekrojow czesci rnaszyn, - typowych czgici urzqdzen precyzyjnych i aufomafyki przemysfowej, - rzutni pozwalaiacei zaprezentowac technike rzutowania min: na trzv plaszczyzny Materialy dydaktyczne ilustrujqce: - zasady szkicowania, - zasady rzutowania prostokqtnego i aksonometrycznego, -- sposoby wymiarowania, - zasady wykonywania widokow i przekrojow. - UDroszczenia rysunkowe, - schernaty mechaniczne. - schernaty elektryczne, - dokumentacje lechniczne, - instrukcje obslugi rnaszyn, - komputerowe programy do konstruowania elementow rnaszyn. 5. Literatura

16 - Poiskie normy, - instrukcje obslugi maszyn i urzqdren technicznych,.- poradnik mechanika, - czasopisma lechniczne, Polecane podrpcz~i~ki dla..c,niow i nauczyc~eli.- V\RSZI( e:, XOM e E S. r e c, 0 2 Z 1.5 i' Buksiriski T., Szpecht A : dysunek techniczny, WSiP Lewandowski T.; Rysunek techniczny dla mechanikow, WSiP Lewandowski T.; Zbior zadah z rysunku technicznego dla mechanikow, WSiP Dobrzatiski T.: Rysunek techniczny maszynowy. WNT ~brmalizac~jne, Warszawa Maksymowicz A,; Rysunek zawodowy dla zasadnicrych szk61 zawodowych, WSiP Cieslak H.; Testy i sprawdziany z rysunku technicmego, Cwiczenia sprawdzajqce, ITE 1996.

17 2. TECHNOLOGIA ogolna 1. Szczegotowe cele ksztalcenia: W wyniku zorganizowanego procesu nauczania uczeriisiuchacz powinien umiek: precyzyjnych i automatyki prrehyslowej. - wviainit. wvkorzvstanie,, techniki koinouterowei. w ooracowwaniu. procesow lechnologicznych, - wiasnic budowe i zasadv oosluaiwania sie narzedziarni oomiarowvmi stosowanvrni..,... - sklasyfikowac i okrealic rnateriaiy stosowane na elementy precyzyjne i automatyk; przernyslowej, - rozroinit i wyjasnic procesy obr6bki cieplnej i cieplno-cliemicznej,.- sklasyfikowai i wyjasnit metody tqczenia metali i niernetali, - wyjasnii pojqcia: tolerancji wymiarowej, pasowania i chropowatosci powierzchn~, - obliczyc wymiary graniczne, lolerancje, iuzy, wciski i przedslawit je graficznie, - sl(1asvfikowae rnetodv obrbbki ubvtkowei. - scliarakteryzowac nowoczesne technologic obrobki skrawaniem, -- wviasnic.. zastosowanie techniki komouterowei do obrabiarek skrawaiacvch, - scharakteryzowat procesy wykonyiania odlew6w. - scharakteryzowac procesy obrobki plastycznej, - okreslit zasadv bezpiecznei pracv na obrabiarkach - zaprojektowaiproc~sy technologiczne wybranych prostych elementow mechanizniow precvzvinvch.... i ukladow automatvki, - wyjesnic zasady montaiu i demontaiu zespoliw, ukladbw, mechantzm6w w urzqcizeniach precyzyjnych oraz automatyki przernyslowej, - wyjasni6 zasady regeneracji czgsci mechanizmow precyzyjnych, - wyja$nic zasady konserwacji i naprawy sprzgtu pomiarowo-kotitrolnego, - wykonat podslawowe obliczenia wytrzymalosciowe na rozciqganie i sciskanie - wyjasnic podstawowe procesy eksploalacji maszyn i urzqdzen, zwlaszcza srnarowania czgsci, - wyjasnit pojgcie korozji i sposoby jej zapobiegania, -- scharakteryzowac i ocenic zagroienia wystgpujqce w roinych technikach wvlwarzania. 2. Material nauczania. Pocfstawowe pojecia stosowane w technologii -- struktura procesu produkcyjnego, - ijroces technologiczny, - klasyfikacja wsphlczesnych technik wytwarzania. - ijostgp techniczny i jego wptyw na rozwoj przernyslu

18 Cwiczenia: - dobieranie odpowiednich fechnik wylwarzania elemenlbw maszyn i urzqdzen o rbinych ksztaltach.. Narzgdzia i porniary warsztatowe - cel i istota pomiaru, - metody pomiarbw i klasyfikacja blgdbw pomiarowych, - kiasyiikacja narzgdzi pomiarowych i ogblne zasady ich uiytkowania, - technika pomiaru przyrzqdami: suwmiarkowymi, mikrometrycznymi, czuinikowvmi i katomierzami. - pomiarowe narzgdzia sprawdzajqce: plytki wzorcowe, szczelinomierze, uromieniomierze, linialv krawedziowe, sprawdzianv do walkow, otworow i $wini6w oraz wzorce chropoiato~ci pohierzchni. Cwiczenia: - pomiar przyrzqdami suwmiarkowymi, - pomiar przyrzqdami mikromelrycznymi, -- pomiar przyrzqdami crujnikowymi, - sprawdzanie kqta prosleao, - pomiar r6inychkqtow ksomierzami, - s~rawdzanie olaskoici i orostoiiniowosci oowierzchni. ' - skiadanie plyiek wzorcokych w stosy p~miarowe.. Technologia obr6bki rgcznej i zrnechanizowanej - organizacja i wyposaienie stanowiska slusarskiego, - podstawowe operacje Slusarskie, zakres wykonywanych prac, - technika trasowania na plaszczyinie i trasowania przestrzennego. - przecinanie melali pilkq - ciecie metali noiycami, - prostowanie i gigcie metali, - piiowanie powierzchni plaskich i ksztaitowych, - wiercenie i powiercanie, - poglgbianie i rozwiercanie otworbw, - rodzaje gwintow, - proces gwinfowania rqcznego i zmechanizowanego, - skrobanie metali, - docieranie i poierowar?ie, - technika nitowania, - bezpieczenstwo pracy na urzqdzeniach i obrabiarkach. Cwiczenia: - dobieranie Srednic wiertel w celu wykonania olworu do gwintowania, - obliczanie dtugosci malerialu wyjsciowego na giqlg, pnedmiof.

19 . Materialy metalowe i niemetalowe - rnetalurgia ielaza, -. klasylikacja, znakowatiie i zastosowanie stopow 2elazo-wggiei - rnetaie nieielazne i ich stopy. - rnateriaiy rezystancyjne i rnagnetyczne, - rnaterialy polprzewodnikowe, - materialy kornpozyfowe. - tworzywa sztuczne, -- kieje, farby i lakiery, - elastomery i guma. Cwiczenia: - rozpoznawanie i okreblanie zastosowania materialbw rezystancyjnychi rnagnetycznych, - idenlyfikacja tworzyw sztucznych i rnaterialow kompozytowych. - rozpoznawanie wg PN specjalnych rnaterialow metalowych: stopow srebra. materialow na eiernenly sprgiynujqce, rnaterialow proszkowych do spiekania, rnaterialow termobimetalowych i innych.. Obrobka cieplna i cieplno-chemiczna - obrtibka cieplna i jej rodzaje, - urzqdzenia do obrobki ciepinej, - zabiepi obrobki cieplnei, Cwiczenia: - wykorzystanie wykresu ielazo-wggiel do okreblania zakresu temperatur do obrobki cieplnej.. taczenie metaii i niemetali., - znormaiizowane elementy ziqczne qwintowe.. - polqczenie kolkowe i wpusiowe, ooiaczenie,. nitowe i nitowane. - polqczenie lutowane, - polqczenie klejone, - Dolaczenie.. spawane i zarzewane. - polqczenia eiektrycrne jich charakterystyki. - autornatyzacja procesow lqczenia rnetaii i tworzyw sztucznych Cwiczenia: - dobieranie elementow gwintowych stosowanych w konstrukcji elelnentow automatyki i przyrzqdow precyzyjnych, - dobieranie lutow migkkich i lutow twardych do roinych polqczeri, - rozpoznawanie i dobieranie elektrod do spawania elektrycznego.

20 . Tolerancje wyrniarow, pasowania i chropowato6ci powierzchni - rodzaje wymiarow i odchylek, - tolerancja wymiaru, -- uklad tolerancji wymiarbw liniowych i uklad tolerancji sloik6w, - arytmetyka wymiarow toierowanych, - pasowania, - struktura geometryczna i wartosc uiytkowa powienchni. Cwiczenia: - obliczanie wymiarow granicznych i tolerancji wymiarow, - interpretacja graficzna odchylek, wymiarow granicznych i tolerancji wymiarow, -- obiiczanie granicznych luzow i wciskow oraz tolerancji pasowania, - dodawanie i odejmowanie wymiarow tolerowanych, - ocenianie chropowatosci powierzchni roinych czgsci maszyn. 1. ;. Wsp6lczesne techniki wytwarzania, - technolo~icznosc konstrukcji, - komputerowe wspomaganie projektowania procesow technologicznych, - podstawowe wielkosci charakteryzujqce obrobkg skrawaniem, - technologia wiercenia, - technologia toczenia, - technoiogia frezowania i frezotoczenia, -- technologia szlifowania i Sciernej obrobki powierzchniowej, - ultraprecyzyjne procesy technologiczne, - nowoczesne techniki wytwarzania, -- wspolczesne obrabiarki skrawajqce i automatyzacja procesow lechnoiogicznych, - zasady bezpiecznej pracy na obrabiarkach, - obrobka plastyczna metaii i ich stopow, - odiewanie metali i ich slopow, - technologia montaiu i jego aulomatyzacja. Cwiczenia: - obliczanie i dobieranie podstawowych wartosci parametrow obrobki skrawaniem, - okreslanie na podstawie schematow, budowy obrabiarek skrawajqcych, -- identyfikacja metod obrobki na podstawie ogledzin elementow urzqdzen precyzyjnych i automatyki przemyslowej. Budowa, technologia elernentdw i rnechanizmow urzqdzeli precyzyjnych oraz autornatyki przernyslowej - okreslenie, podzial i cechy uiytkowe elementow i mechanizmow, - osie, walki, tarcze i tuleje. - przekladnie pasowe, lancuchowe i zgbate, - sprzggla, hamulce i ustalacze, - loiyska toczne, Siizgowe, noiowe, kieikowe i sprgiyste, - prowadnice,

21 - elementy sprgiynujqce, - elementv i ukiadv. pneumatyczne,. hydrauiiczne i elektrohydrauliczne, mechaniczne zespoly przyrzqdow optycznych. - mechaniczne zespoly sprzqtu elektronicznego Cwiczenia: - rozroinianie elementow i mechanizinow stosowanych w inechaiiice precyzyjiiej i aulomatyce przemyslowej. Podstawowe obliczenia wytrzymalosciowe - pojqcie siiy, odksztatcenia i naprgienia, -. badania wytrzymalosciowe malerialow, - okreilanie lwardosci materialow, - zasady obliczeii wytrzynialosciowych typowych polqczeri czgsci inaszyn i urzqdzeii. Cwiczenia: - obliczenia naprqieii i wymiarow elemenlow przy rozciqganiu i sciskaniu, - obliczenia wytrzymalosciowe na Scinanie polqczen rozlqcznych i nierozlqcznych, - pomia~y twardosci rnetali metodqbrinella i Rockwella.. Technologia napraw i konserwacji - podstawowe zagadnienia z zakresu eksploatacji maszyn i urzqdzeii, - procesy powodujqce zuiywanie sig czgsci, mechanizmow i maszyn, - meiody przeciwdzialania zuiywaniu sig elementow maszyn i urzqdzeh, - rnaterialy smarowe oraz powloki przeciwtarciowe i przeciwzuiyciowe, - organizacja, rnetodyka napraw i regeneracji elementow oraz sprzglu pomiarowo-kontrolnego, - konseiwacja rnaszyn, mechanizrn6w i sprzqtu kontrolno-pomiarowego. : : Cwiczenia: -- rozroinianie i ustalanie przyczyn zutycia czgsci. - okreslanie metod napraw i regeneracji uszkodzonych czgsci i sprzgtu konirolno-pomiarowego, -- okresianie na podstawie norm wtasciwo~ci zastosowari nlaterialow smarowych. Powloki ochronne metali i ich stop6w - rodzaje korozji i czynniki wply,vajqce na jej powstawanie, - S~OSO~Y ochronv przed korozia, - oihroni czynna.i bierna pized korozja - nowoczesne powioki antykorozyjne i chemoodporne Cwiczenia: - rozroinianie rodzajow korozji, - dobieranie, na podstawie PN i katalogow, powlok ochronnych metali.

22 3. Uwagi o realizacji : Uwaoi -...~ oo6lne ~" Program nauczania technotogii ogolnej stanowi zbior podstawowych umiejetnosci intelektualnvch. Scisle oowiazanvch ze soba a takie z nastepuiacymi przedmiotami zawodohyii: rysunek lec'hni&ny, zajecia praktyczne, pracownia rnechaniki precyzyjnej i automatyki, urzqdzenia precyzyjne oraz praktyka zawodowa (LZ). Korelacja technologii z wymienionyrni przedmiotatni warunkuje spojnosc systemu wiedzy zawodowej i umiejqtnosci praktycznych. Wysoki stopieii trudnosci zagadnieli technologicznych wyrnaga stosowania odpowiednich, w zaleinosci od poziomu intelektualnego uczniow, metod nauczania takich jak: opis, wyjasnienie, pogadanka, pokaz, dyskusja, Cwiczenia i rnetody sytuacyjne. Wybrana rnetoda nauczania powinna zapewnii: - aktywny udzial uczniow w czasie zajec, - wdroienie uczniow do samodzielnego i logicznego myslenia, - zastosowanie wiedzy teoretycznej w praktyce. Koniecznym warunkiem dla prawidlowej realizacji programu nauczania jest wvoosaienie oracowni technoiooicznei w odoowiednie Srodki dvdaktvczne. Dla,,,, potrzeb wlasnych i ucznibw >auciyciel powinien dysponowai bibliotecrkq zaopatrzona w literature techniczna, PN i czasopisrna techniczne. Ponadto w pracowni powinno znajdowa~ si& stanowisko komputerowe z odpowiednim oprogramowaniem, pozwalajqce na realizacje okreslonych tematow programowych. Osiagniecia szkolne uczni6w. w zakresie wyodrgbnionych celow ksztatcenia przedmiotu, powinny by6 kontrolowane systernatycznie, migdzy innymi przez ustne i pisemne sprawdzanie stopnia opanowania wiadomosci teoretycznych i umiejatnosci praktycznych. Poziom posiadanej wiedzy i nabytych umiejetnosci moie byc sprawdzany przez r6ine formy prac: - pisemnych: testy, opisy. raporly, relacje, sprawdziany, - ustnych: dyskusje, - obserwacja pracy uczniow. Wymaga to przygotowania kryteriow do analizowania wynikow i ustalania oceny. W poniiszej tabeli pnedstawiono propozycje podzialu materialu nauczania, dla szkoly zasadniczej dla mlodzieiy. Nauczyciel moie zmienic ilosci godzin potrzebnych na realizacjq poszczegoinych hasel programowych.

23 I Dzialy ternatyczne Klasa I 2 qodzinv tvqodniowo x 38 tvqodni = 76 aodzin I Orientacyjna liczba godzin Klasa II 1 qodzina tvqodniowo x 38 tvaodni = 38 QOdZin I I Razem: I 38 Ogoiem: I 119 Uwaai - szczeq6lowe \a p EY.SZ,C- za:~ 3cn B.C, I~,'I i a '$7, ~ok~aoi' s clnn r r:! E :.lzc2c ' 0:. Ocrcc~ cgc.i,c? pr:.t.~. 7..> qr;...,c? z 1:ro:eseln 3rc::..r.:,,.1,r~~ 15 EL, z). 0: :.,\6;< na waine-zagadnienia post<pu technicznego. Przy reaiizacji ternatow zwiqzanych z procesami technoloyicznymi, zaleca siq stosowanie filmow dydaktycznych oraz oryanizowanie wycieczek do zakiadow pracy. Przy realizacji tematu: "Narzgdzia i porniary warsztatowe" naleiy zapewnit odpowiedniqilosc narzgdzi pomiarowych, aby kaidy uczeii moyl dokladnie opanowat technikg poslugiwania sig nimi. Uczniowie powinni bardzo dobrze przyswoic wiedzg w zakresie typowych operacji Slusarskich. W tym celu konieczne jest wspoldziaianie nauczycieli wszystkich przedmiotow, zwiaszcza zajec praktycznych. Podczas

24 t,. : realizacji dzialu tematycznego dotyczqcego obrobki rgcznej i zmechanizowanej. powinien dominowac pokaz: narzgdzi, sposobbw mocowania obrabianych przedmiotow, techniki pracy i dokumentacji warsztatowej. Naleiy uswiadomii. uczniom ie znajomoil materialow konstrukcyjnych jesl warunkiem opanowania wiedzy technologicznej, migdzy innymi obrobki cieplnej i techniki wytwarzania, dtatego naleiy dokladnie omowic stopy ielazo-wggiel, metale nieielazne i tworzywa sztuczne. Zagadnienia prremian strukturalnych i dobor temperatury nagrzewania stali podczas obrobki cieplnej i cieplno-chemicznej, naleiy omowic na podstawie wykresu ielazo-weqiel. Odpowiednia jakoii. tej obrobki jest czynnikiem decydujqcymo wlasciwosciach~echanicznych slopow ielazo-wggiel. Dzial tematyczny: tqczenie metali i niemetali" wiqie sig z procesami techn~logiczn~mi i montaiowymi. Naleiy zwrocil uwagg na sposoby lqczenia roinych materialow konstrukcyjnych. Z racji zawodu, naleiy podkreslit zagadnienia aulomatyzacji procesow lqczenia metali i niemetali. Trzeba takie zwrocic uwagg na polqczenia klejone, ktorych spoiny sq zwykle dobrymi izolatorami ciepla i elektrycznosci oraz sq odporne na korozjg. Dokiadnie naleiy omowic polqczenia lutowane i montai oowierzchniowv. W zakresie toierancji wymiaiowej, pasowaii i chropowatoici powierzchni naleiy nawiazac do wiadomosci z rvsunku techniczneao. Dokladnie naleiv omowic klasv dokladnosci dla wymiarow majqcych istotne zcaczenie w dzialaniu elementow w zespole oraz dla wymiarow nietolerowanych. ~undamentalne znaczenie ma wiedza w zakresie znajomosc! wspolczesnych technik wytwarzania. Oprocz tradycyjnych metod przetwarzania surowcow uczniowie powinni dokladnie poznai. zasady nastepujqcych technologii: metalurgig proszk6w, obrobkp dogniataniem, obrobkg laserowa. plazmowa. elektroerozyjna. ultradzwigkowq a takie ultraprecyzyjnq-nanotechnologie. Charakteryzujqc ten dzial, naleiy wyjasnic zasady bezpiecznej pracy na obrabiarkach I urrqdzeniach. Naleiy zwrocie uwagg na spoleczne, moraine I ekonomiczne skutki wypadkow, chorob zawodowych i uciqiliwych warunkow pracy. Elementy i mechanizmy urzqdzen precyzyjnych oraz automatyki przemyslowej naleiy omawiac w zakresie ich budowy i technologii. Dokiadnie om6wic trzeba przekladnie pasowe i zgbate, w tym takie zgbate drobnomodulowe. W realizacji treici programowych naleiy stosowac ekspozycje rzeczywistych elementow i pokazy filmow.... dydaklycznych. Naleiy zorganizowal tematycznq wycieczkg do zakiadu pracy, aby uczniowie zapoznali sig z procesami technologicznymi wytwarzania elementow urzqdzen precyzyjnych i automatyki przemyslowej. Program wycieczki powinien uwzglgdnid biura: konstrukcyjne i technologiczne. w ktorych procesy technologiczne sa.. proiektowane. komduterow0. Obliczenia wytrz~malo~ciowe naleiy przeprowadzic w podstawowym zakresie. Naleiy okreslic rodzaie. sily. i. iei.. iednostki. Naleiy zdefiniowat napreienia normalne, styczrie i dopuszczalne. Pr6bg statycznq rozciqgania metali -naleiy om6wic uwzglgdniajqc definicje granic proporcjonalnosci i plastycznoici oraz wytrzymalosci na rozciaganie i naprgienia rozrywajqce. Naieiy om6wic wykresy rozciqgania, podal wlasciwosci wytrzymalosciowe niektorych materialbw konstrukcyjnych oraz dokonal oorownania lvch wlaiciwosci. Realizujqc dzial tematyczny "Technologia napraw i konseiwacji", naleiy zapoznac uczniow z tv~owvmi.,, orocesami, zuivciowo-starzeniowvmi elementow, meclianizmow. maszyn i urzqdzeii. Nalezy podai podstawowe pkyczyny zurycia oraz metody przeciwdzialania zuiyciu. Szczegolnq uwagg naleiy zwrocil na efekty smarowania wgzlow tarciowych urzqdzen automatyki i urzqdzeh precyzyjnych. Naleiy podkresiic,

25 ie powloki przeciwtarciowe lub przeciwzuiyciowe stosuje sig w tych unqdzeniach i mechanizmach, w ktorych nie jest wskazane lub jest niemoiliwe stosowanie olejow smarowycho;az uszkodzone elementy maszyn i urzqdzen. Dzial "Powloki ochroniie metal? naleiy polqczyt z zagadnieniami eksploalacji maszvn i naorawv ich elementow. Naleiy wyja6nic istot? ochrony czynnej oraz biernej. W ' ochronie biernej naleiy ~podkre~lii nastqpujqce zagadnienia: przygotowanie..- powienchni pod powlok?, powloki metalowe, nlaiarskie, koilwersyjne oraz emalie i oowloki z tworzvw sztucznvch ~auczycik~ realizujqc 'program 'nauczania technologii oghlnej, powinien zainteresowat uczniow ~rzedmiotem, zwlaszcza vovrzez dobor cwiczeri, przeprowadzonych przy uiyciu odpowiednich 6rodk6vi dydaktycznych. lstotiiyni elementem procesu dydaktyczno-wychowawczego jest korzysla~iie przez uczniow z wlasciwych irodel informacji, takich jak: podrgcznik, poradniki, PN oraz czasopisma techniczne. 4. Podstawowe srodki dydaktyczne Tablice poglqdowe, plansze i gabloty: - geometria ostrza przecinaka, - geometria ostrza wiertla, - geometria ostrza noia tokarskiego, - rodzaje pasowan, - tolerancje wymiarow, -- tolerancje ksztaltu i poloienia, - chropowatosc powierzchni, - wykres ielazo-wggiel, - wykresy rozciqania materialow konstrukcyjnych, -- narzgdzia i przyrzqdy do trasowania, - zestawy narzgdzi do odrobki rnaszynowej, - pilniki, -- przykladowe eleinenty urzqdzeii obrazujqcych stan powierzchni po obrobce wykaticzajqcej i ullraprecyzyjnej, -- elerne~ity wykonane przez odlewanie, - elementy wykonane obrobkq plaslyczn% - elementy wykonane z roinych materialow metalowych i nienietaiowych, inigdzy innyini z tworzyw sztucznych, - zasady bezpiecznej pracy na obrabiarkach, - organizacja i metody monlaiu, - zestawy elementow z roinymi polqczeniami: gwintowanymi. kolkowymi. wpustowymi, nitowanymi, klejonymi, zgrzewanymi, lutowanymi. spawanymi, elektrycznymi z wykorzystaniem szybkich lqcznikow itd.. Modele, eksponaty: - przyrzqdy suwmiarkowe, -- przyrzqdy mikromelryczne, - szczelinomierze i promieniomierze,

26 - iinialy krawgdziowe i kqtowniki, - sprawdziany, - kqtomierze, - plytki wzorcowe, - czujniki zegarowe, - zestawy stanowiqce wyposaienie obrabiarek, -- zestawy przedstawiajqce polqczenia roziqczne i nierozlqczne, - zestawy przedstawiajqce loiyskowanie, - sestawy przedstawiajqce prowadnice, - zestawy przedstawiajqce elementy sprgiynujqce, - przekiadnie zgbate i pasowe, - sprzggla i hamulce, - ustalacze. - elementy pneumatyczne, - elementy hydrauliczne i elektrohydrauliczne. - mechanizmy krzywkowe. - mechanizmy diwigniowe, - mechaniczne zespoly prryrrqdow optycznych, - mechaniczne zespoly sprzgtu elektronicznego, - probki materialow smarowych, - probki z r6inymi odmianami korozji, - czgsci maszyn zabezpieczone przed korozja. - twardosciomierze, - stanowisko do pr6b rozciaania materialow, - stanowisko komputerowe wraz z odpowiednim oprogramowaniem Ponadto: - dokumentacjg technoiogicznqroinych elernentow i mechanizmow, - zestaw od~owiednich PN. - zestaw film6w dydaktycznych.;j 5. Literatura - G6recki A,; Technoloyia ogoina. Podstawy technologii mechanicznych, WSiP Mac S.; Obrobka metaii z materialoznawstwem, WSiP Malinowski i.; Pasowania i porniary, WSiP Oleksiuk W., Paprocki K.; Podstawy konstrukcji mechanicznych, WSiP Dretkiewicz-Wigch J.; Malerialoznawstwo. Materialy do twiczen. Technologia ogolna. Zeszyt I, OBR Pomocy Naukowych i Sprzgtu Szkolnego. - Gorecki A, Grzegorskl Z.; Montai, naprawa i eksploatacja maszyn i urzqdzeri przemysiowych. Technologia. WSiP Podstawy eksploatacji obiektow technicznych. (pod red. J. Figurskiegoj. MCNEMT, Radom, Czasopisma: Mechanik, Przeglqd Mechaniczny, Automatyka-Kontrola- Pomiary, Bezpieczehstwo Pracy, Nauka i praktyka.

27 3. ELEKTROTECHNIKA I ELEKTRONIKA 1. Szczegolowe cele ksztaicenia: W wynlku zorganizowanego procesu nauczania uczenisluchacz powinien umiei: :./ ) - wyjasnic zjawiska wystgpujqce w polu eleklrycznym i magnetycznym, - rozroinic materiaiy przewodzqce, izolacyjne i magneiyczne, - rozroinit elementy obwodow elektrycznych, - zastosowac prawo Ohma i Kirchhoffa do obliczen prostych obwodow eiektrycznych, - obiiczyt rezystancjq zastgpczqobwodu, obiiczyt moc i energig odbiornika, - okresii6 roinicg migdzy prqdem stalym a przemiennym, - scharakleryzowac zjawisko rezonansu elektrycznego, - objasnid budowg i dzialanie transformatora jednofazowego, - rozroinic polqczenia odbiornikow w gwiazdq i trojkqt, - opisat sposoby iokalizacji uszkodzeti w obwodach eiektrycznych, - rozroinii podstawowe przyrzqdy pomiarowe, - wlqczyc przyrzqdy pomiarowe w obwod eiektryczny i odczytak wskazania, -- objasnic dzialanie prqdnic i silnikow prqdu stalego i przemiennego. - wyjainit zasady bezpiecznej obslugi maszyn i urzqdzen elektrycznych, - udzieiic pierwszej pomocy przy poraieniu prqdem eiektrycznym, - odczytac symbole na schemalach elektrycznych, - opisac dzialanie i zastosowanie stycznikbw i przekainikow, -- rozroinii eiektryczne elementy bierne i opisac ich funkcjq. - rozrotnii podstawowe elementy elektroniczne, - porownat wlasciwosci elektryczne przewodnikow i polprzewodnikow, - objasnic zasady polaryzacji eiementow polprzewodnikowych, objasnic wlasciwosci i zastosowanie elementow optoelektronicznych, - objasnic na schemacie biokowym dzialanie zasiiacza, wzmacniacza, generatora, - scharakieryzowac zalety wzmacniacza operacyjnego, - okresiic podstawowe funkcje logiczne, - objasnic zastosowanie podstawowych ukladow cyfrowych, - objasnic na czym polega przetwananie analogowo - cyfrowe i cyfrowo - analogowe. 2. Material nauczania Pole elektryczne - wlasciwosci poia elektrycmego, - pntencjal, napiqcie, - pojemnost eieklryczna, - kondensatory - rodzaje, parametry, iqczenie,

28 . Prqd staly - wielkosci elektryczne, - prawo Ohma, - prawa Kirchhoffa, - rezystory - rodzaje, oznaczenia, - lqczenie rezystorow, - moc i energia eiektryczna, - obliczanie prqdow i napigl w prostych obwodach elektrycznych, - akumulatory i baterie rniniaturowe. Pole magnetyczne i elektromagnetyzm.- powstawanie i obraz pola magnetycznego - zjawisko indukcji elektromagnetycznej, - indukcvinoii cewki... - elektromagnes, - przekainiki.. Prqd przemienny -- powstawanie predu sinusoidainie zmiennego - wielkosci charakteryzujqce przebiegi sinusoidalne, - cewka i kondensator zasilane pradem sinusoidainie zmiennym,.. -- zjawisko rezonansu w obwodzie elektrycznym i jego wykorzystanie, - energia i moc prqdu sinusoidainie zmiennego, - lokalizacja uszkodzeri w obwodach eleklrycznych, - uklady trojfazowe - poiqczenie w gwiazdg i trojkqt, - filtry elektryczne.. Pomiary elektryczne - podstawowe pojgcia metrologii. - podzial przyrzqdbw pomiarowych i ich oznaczenia, - mierniki uniwersaine powszechnego - uiytku, ~ -- pomiar napigcia, prqdu, rezystancji, mocy, - pomiar wielko5ci nieelektrycznych.. Maszyny i urzqdzenia elektryczne - budowa i zasada dziatania prqdnic, - budowa i zasady dzialania silnikow elektrycznych prqdu stalego i przemiennego. -. sitniki i mikrosilniki stosowane w automalyce i urzqdzeniach gospodarstwa domowego, - testery oraz elektryczne urzqdzenia diagnostyczne, - zasady eksploatacji i konserwacji rnaszyn elektrycznych, - styczniki - budowa, dzialanie, uklady stycznikowe, - wytwarzanie, przesyianie i rozdzial energii eiektrycznej, - instaiacie elektwczne - schematv,,. svmbole,. dobor ~rzewodow. - zerowanie i uziemianie urzqdzen elektrycznych

29 - zasady bezpiecznej obslugi urzqdzeri elektrycznych. Elementy elektroniczne wtasnosci p6tprzewodiiikow i zlqcza p - n, - diody - rodzaje, oznaczenia, dziaianie, zastosowanie, - tranzystory - rodzaje, dziatanie, pararneiry, zastosowanie, -- tvwstorv.-. i ich zastosowanie, - elementy opioelektroniczne - rodzaje, parametiy, zastosowanie. - orzekainiki Dolorzewodnikowe.,. - uklady scalone - rodzaje, zalety, oznaczenia. Uklady elektroniczne - prostowniki, - slabilizalor z dioda, Zenera, -- zasiiacz - schema<blokowy, zasada dzialania, - aenerator - - schema1 blokowy, zasada dziatania. - wzmacniacze elektroniczne - rodzaje, schematy, parametry, zastosowanie - wzmacniacz operacyjny - parametry i zastosowanie.. Elementv techniki cvfrowei - system binarny, - funkcje logiczne AND, OR, NAND, NOR, NOT, - bramki, przerzulniki, rejestry, ticzniki. pamigci: rodzaje i przeznaczenie, - elementy cyfrowe serli UCY 74, - wvsw~etlacze cvfrowe. - p;zetwarzanie analogbwo - cyfrowe i cyfrowo - analogowe, - mikroprocesor i mikrokomputer - schemai blokowy, dzialanie I zastosowanie. 3. Uwagi o realizacji "Elektrotechnika i elektronika" jest przedmiotem uzupeiniajqcyni dla przedmiotow: "Automatvka, orzemvslowa, i robotvka" oraz "Urzadzenia orecvzvine".,.. Prooram nauczania tego przeimiotu obejmuje'catoksztait podslawowej dedzy z elektrotechniki i wvbrane zaaadnienia elekiroiiiki. W iresciach uwzalednio~io -. rowniei zaaadnienia beipiecznej orbslugi rnaszyn i urzqdzefi elektrycznych. Podczas realizacji prograrnu naleiy miec na uwadze umiej?tnosci, jakie ma ZdobyC przyszly mechanik automatyki przemyslowej i urzqdzen precyzyjnych. Program nauczania tego przedmiotu moina realizowac metodq opisu, wyjasnieri i wvkladow. DOlaCzOnVch z ookazami i cwiczeniami. Przekazane tresci winnv bvc,,..,, iluslrowane rzeczywistymi eiementami urza.dzeri, modelami, planszami, przeiroczami i filmami. Oprocz typowych pokazow, wskazane sqcwiczenia pomiarowe (w grupach). Pracownia elektrotechniki i elektroniki, powinna byc wyposaiona w nowoczesne techniczne srodki ksztalcenia jakie zaproponowano w punkcie 4. Reaiizujqc program naieiy pamigtac, ie w planach nauczania dia szkoly zasadniczej i liceum zawodowego znajduje sie fizylca. W ~rzedmiocie tym wvsteuui dzialy dotyczqce pola ele~trycz~e~o, pols niagnetyczne~o i eleklr~ma~net~zmu. W rarnach szkoinej komisji przedmiotowej nalezy skorelowac programy obu ~r2edmiotow.

30 W trakcie reaiizacji zagadnien z zakresu pola eleklrycznego i magnetyczneg0, konieczne jest powtorzenie wiadornosci ze szkoly podstawowej a nastgpnie ich rozszerzenie. Dzial maanetvzm ". i elektromaqnetyzrn.. powinien byc omowiony w spos6b og6lny. Dokladnego wyjainienia wymagajq wielkoici magnet;czne, poniewai bgdq wkorzvstane orzy omawianiu transformatora, silnik6w i prqdnic. W dziaie ''prid staly" uczniowie poznajq prawa, na podstawie ktorych obliczajq proste obwody elektryczne (z jednyrn irodlem napigcia). Waine jest, aby uczniowieisluchacze polrafili szacowac rozptyw prqdu, rozdzial napiec, rezystancjq zastgpczq ukladu. Zadania powinny bye tak dobrane, aby obiiczenia malematyczne byly jak najprostsze. Zagadnienia dotyczqce prqdu jednofazowego, trojfazowego oraz transformatora moina potraktowak bardzo oaoinie. Naleiv podkreslic zachowanie sie cewki i kondensatora dla prqdu sinusoidalnie zmiennego o roinej czgstotliwosci. Dzial "Porniary elektryczne" wymaga przeprowadzenia Cwiczeti grupowych z zakresu pomiaru napigcia, prqdu i rezystancji. Podczas omawiania rnaszyn i urzqdzeii eiektrycznych, wymagane sq modele lub rzeczywiste eksponaty. Wsrod maszyn naleiy omowil te, ktore wystgpujq w autornatyce i urzqdzeniach precyzyjnych. W.: trakcie omawiania silnikow, powinno sig zwracit uwagq na ich bezpiecznq obslugq i eksploatacjq. Uczniowielsluchacze muszq tei poznac zasady udzielania pierwszej pomocy przy poraieniu prqdem eleklrycznym. Dzialy dotyczqce podstaw elektroniki powinny obejmowak okolo 35% czasu przeznaczonego na reaiizacjg calego materialu. Przy omawianiu elementow elektroniki. naleiv stosowac duie uoroszczenia. Glownv nacisk oowinno sie., ooloivt, na symbole. po~iryzacjg, parametry ; zastosowanie. ~odczas reaiizacji dzialu "Uklady elektroniczne" naleiy demonstrowak ich dzialanie. Trzeba wybrac typowy uklad z danej grupy i omowic jego budowg i dzialanie w oparciu o schemat blokowy: Postgp, jaki dokonal sig w eleklronice i automalyce, wymaga od mechanika encyklopedycznej znajomosci elementow techniki cyfrowej. ~czerilsluchacz powinien poznac symbole i przeznaczenie tych elementow. Mikroprocesor naieiy omowic jako blok funkcjonalny mikrokomputera. W poniiszej tabeli przedstawiono propozycje podzialu materialu nauczania, dla szkoly zasadniczej, dla mlodzieiy. 0 Nauczyciel rnoie zmienic w granicach 30% ilosci godzin potrzebnych na realizacje poszczegolnych hasel programowych.

31 LP. Dzialy tematyczne Orientacyjna liczba ciodzin Kiasa li 2 ~odzinv tvqodniowo x 38 tvqodni = 76qodzin,,,,,,,,,,,......,..., , /Pole elektrvczne 1'' 3 i 1 Sprawdzanie osianigi uczniow powinno obejmowai kaidy dzial tematyczny programu nauczania. Nauczyciele zobowiqzani sq kontrolowac stopien OpanOwania urniejgtnosci przedstawionych w celach ksztalcenia. Dia skali ocen od miernej do bardzo dobrej naieiy ustalic wyrnagania (zadania) dla kaidej oceny oddzielnie. Wymagania konieczne (na oceng mierna,) dotyczq zapamigtania wiadomosci, : czyli gotowo5ci ucznia do przypomnienia sobie: - prostych schematow eiekirycznych..- podstawowych praw eiektrotechniki, - podstawowych ukladow eiektronicznych i maszyn elektrycznych. ' Wymagania podstawowe (ne oceng dostaleczna,) dolyczq zrozumienia wiadomoici. co oznacza, ie uczen/sluchacz potrafi wyjasnic: - dzialanie ukladbw elektronicznych i maszyn elektrycznych, - dziaianie elementow elektronicznych, - wplyw elementow na parametry obwodu, - oraz opanowal umiejgtnos6 wykorzystania wzorow do obliczania wieikosci elektrycznych. Wymagania rozszerzone (na oceng dobra,) dotyczq stosowania wiadomosci i umiejetnosci w sytuacjach typowych, co oznacza opanowanie przez ucznia/sluchacza umiejgtnosci praktycznego poslugiwania sig wiadomosciami wedlug podanych mu uprzednio wzorow np.: - zastosowanie praw Ohma i Kirchhoffa do obliczania obwodow elektrycznych, - analizowanie dzialania fiitrow elektrycmych dla roinych czgstotliwosci, - obliczanie przekroju przewodow dla instalacji elektrycznej.

32 Wymagania dopelniajace (na oceng bardzo dobra3 dotyczq stosowania wiadomosci i umiejqtnosci w sytuacjach problemowych np.: - analiza pracy prostych ukladow elektrycznych, -- lokalizacja prostych uszkodzen, - analizowanie wynikow pomiarow w obwodach elektrycznych. 4. Podstawowe srodkl dydaktyczne - rzutnik pisma, rzutnik przeiroczy, - folioararns ". ze schematami ukladow i urzadzen karnera telewizyjna i monitory, - modele silnikow i prqdnic, -- makietv do demonsfracji dzialania obwodow elektrycznych, - wzmacniaczy i generatorow, - elements elektroniczne i elektrvczne - przyrzqdy pomiarowe powszechnego uiytku, - katalogi elementow elektronicznych, - filmy na temat dzialania i zastosowania element6w p6lprzewodnikowych. 5. Literatura Polecane podreczniki dla uczniow i nauczycieli: - ~urdziel R.: bodstawy elektrotechniki dia ZSZ, czgsc I, I!, WSiP Marusak A : Urzadzenia elektroniki. WSiP JabloAski W.; ~liktrotechnika z automatykq WSiP Stein 2.; Maszyny elektryczne, WSiP Pioro B.M.: Podstawy elektroniki czgsc I, il. WSiP 1996.

33 4. AUTOMATYKA PRZEMYStOWA I ROBOTYKA 1. Szczegolowe cele ksztalcenia: W wyniku zorganizowanego procesu nauczania uczetilsluchacz powinien umiec: - zdefiniowac podslawowe pojqcia zwiqzane z obwodem regulacji, - wyjainik pojgcie sprzgienia zwrolnego i jego wplyw na proces regulacji, - odczylai schematy automatyki, - sporzqdzic charakteryslyki stalyczne i dynamiczne czlonow autoniatyki, dobra6 typ czujnika pomiarowe~o do poiniaru wielkosci regulowanej, - ooisa6 budowe. orzetwornikow. oomiarowych. - wyznaczyc wielkosci z charakterystyk slatycznych i dynamicznych, - obiasnib konslrukcie i dzialanie roinvch elernentow nastawczych. - dobrat zaw6r regulacyjny do charakletyslyki obiektu, -- scharakleryzowac budowg i dzialanie silownikhw hydfaulicznych i pneumalycznych, - opisac zasadg lqczenia silownika z zaworem, - objasnic, budow? silownika eleklrycznego, - objasnic zasady regulacji silownika eleklrycznego, - opisac budowg i dzialanie hydraulicznej stacji zasilajqcej, -- opisac budowg i dzialanie pneurnatycznej stacji przygolowania powietrza - rozoosnac charaklewstvki.. dvnamiczne. roinvch reaulalorow. - opikae budowg i dzialanie regulatorhw bezpb~rednie~o dzialania, - objasnic cechy blokowego syslemu aulornalyki, - opisac funkcje przetwornikow migdzysysternowych, - scharakteryzowac budowg i dzialanie pneumalycznych regulatorow nlieszkowych, - objasnic zasadg pracy regulalora elektrycznego o sygnale wyjiciowym ciqglym i krokowym, - ooisac dzialanie re~ulalorow dwu i trzvslanowych, - opisa~ wpiyw przysiawki korekcyjnej n.a jakoid regulacji dwustal?owej, - obiasnic roie zabezoieczeti i blokad w eleklrvcznvch ukladach slerowania - obla~ni~ mikroprocesorowe systemy sterowa'nia - scharakleryzowac lypy ukladow regulacji, - obliczyc naslawy regulatorow wg. wybranego kryterium, - zdefiniowac podslawowe okreslenia robolyki, - sklasyfikowal maszyny manipulacyjne, - objasnid struklure ukladu napedoweoo.. robota przernysioweqo, - objasnic dzialanie zespolow napgdo&ych roboia, - o~isac orzeznaczenie i dzialanie ukiadow bozvcionowania.,. roboia -- uloiyc prosly program uiylkowy dla wybranego robota, - sklasyfikowac chwytaki robotowe. - opisai: budowe i przeznaczenie ~ozvcionerow robolowych, - objasnik slrukcurg wybranej apiikacj~r~bolowej, - scharakleryzowac zagroienia wystgpujqce podczas precy robota