Perspektywy i bariery rozwoju branży energetycznowydobywczej w powiecie puławskim, łęczyńskim i chełmskim

Transkrypt

1 PROJEKT SYSTEMOWY KAPITAŁ INTELEKTUALNY LUBELSZCZYZNY Perspektywy i bariery rozwoju branży energetycznowydobywczej w powiecie puławskim, łęczyńskim i chełmskim Ekspertyza naukowa dr Tomasz Kijek Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie tomasz.kijek@up.lublin.pl dr Agnieszka Komor Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie agnieszka.komor@up.lublin.pl dr Anna Matras-Bolibok Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie anna.matras@up.lublin.pl 1

2 SPIS TREŚCI 1.Wstęp Metodyka badania Charakterystyka analizowanych powiatów na tle powiatów województwa lubelskiego Potencjał rozwoju branży energetyczno-wydobywczej w powiecie puławskim, łęczyńskim i chełmskim Perspektywy i bariery rozwoju branży energetycznowydobywczej w analizowanych powiatach Wnioski i rekomendacje Bibliografia Spis tabel Spis rysunków

3 1. Wstęp Wytwarzanie i przesyłanie energii jest warunkiem koniecznym sprawnego funkcjonowanie gospodarki, gdyż rozwój gospodarczy państw i regionów jest uzależniony od dostępu do energii1. Wytwarzanie energii pierwotnej może opierać się konwencjonalnych (nieodnawialnych) surowcach energetycznych, jak również może bazować na źródłach odnawialnych (alternatywnych). W pierwszym przypadku jako źródła energii można wymieć: węgiel kamienny, węgiel brunatny, gaz ziemny oraz ropę naftową. Zapewnienie wymienionych źródeł energii realizowane jest poprzez przemysł wydobywczy, zlokalizowany w miejscach występowania złóż surowców. Z kolei źródła odnawialne wykorzystują w procesie przetwarzania energię wiatru, promieniowania słonecznego, geotermalną, fal, prądów i pływów morskich, spadku rzek oraz energię pozyskiwaną z biomasy, biogazu wysypiskowego, a także z biogazu powstałego w procesach odprowadzania lub oczyszczania ścieków albo rozkładu składowanych szczątek roślinnych i zwierzęcych2. Na gospodarkę elektroenergetyka, energetyczną ciepłownictwo składają i się trzy gazownictwo. podstawowe W sektory, przypadku tj. sektora elektroenergetycznego można wyróżnić następujące podsystemy 3: 1 Wytwórczy - obejmuje elektrownie systemowe, elektrownie i elektrociepłownie przemysłowe, elektrociepłownie lokalne oraz elektrownie wodne, wiatrowe, słoneczne, opalane biomasą oraz biogazem. 2 Sieć przesyłowa wytworzona energia jest rozsyłana przez sieć przesyłową, tj. linie i stacje elektroenergetyczne. 3 Sieć dystrybucyjna - końcowy odbiorca otrzymuje energię dzięki sieci dystrybucyjnej i rozdzielczej, która obejmuje linie wysokiego, średniego i niskiego napięcia. W przypadku sektora ciepłowniczego jego funkcjonowanie różni się od sektorów elektroenergetyki i gazownictwa. Odmienna jest technologia dostarczania energii elektrycznej i paliw gazowych, które są bezpośrednio zużywane w urządzeniach Sektor energetyczny w Polsce, ( ) Ustawa z dnia 19 sierpnia 2011 r. o zmianie ustawy Prawo energetyczne oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2011 r. Nr 205, poz. 1208) 3 Sektor energetyczny, op. cit

4 odbiorczych, natomiast ciepło jest dostarczane za pośrednictwem pary lub gorącej wody nośnika ciepła, a jego odbiór następuje w drodze wymiany ciepła w urządzeniach/instalacjach odbiorczych. Różny jest także charakter systemów sieciowych, gdyż sieci elektroenergetyczne i gazownicze mają zasięg ogólnokrajowy i międzynarodowy, a sieci ciepłownicze mają zasięg lokalny Metodyka badania Przedmiotem ekspertyzy jest problematyka dotycząca funkcjonowania branży energetyczno-wydobywczej. Zakres podmiotowy badań obejmuje trzy powiaty, tj. powiat chełmski, łęćzyński i puławski. Zakres czasowy badań dotyczy lat Podstawowym celem badań jest analiza barier oraz perspektyw rozwoju branży energetyczno-wydobywczej w powiecie puławskim, łęczyńskim i chełmskim. Realizacja celu głównego wiązała się z wypełnieniem następujących celów szczegółowych: 1. Przedstawienie charakterystyki analizowanych powiatów na tle województwa lubelskiego. 2. Ocena potencjału branży energetyczno-wydobywczej w powiecie puławskim, łęczyńskim i chełmskim. 3. Wskazanie perspektyw i barier rozwoju branży energetyczno-wydobywczej w powiecie puławskim, łęczyńskim i chełmskim. Realizacja sformułowanych celów poznawczych umożliwiła zweryfikowanie głównej tezy badawczej ekspertyzy: Na terenie analizowanych powiatów występują stosunkowo korzystne warunki do rozwoju branży energetyczno-wydobywczej. Osiągnięcie sformułowanych celów wymagało zastosowania następujących metod badawczych: 1 Metody statystyczne, w tym statystki deskryptywne, tj. średnia, wskaźniki struktury oraz indeksy dynamiki. 2 Metody analizy i syntezy. 4 Program Rozwoju Energetyki dla województwa lubelskiego, Biuro Planowania Przestrzennego w Lublinie, Lublin

5 3 Metody tabelarycznej i opisowej prezentacji wyników. 3. Charakterystyka analizowanych powiatów na tle powiatów województwa lubelskiego Powiat chełmski, powiat łęczyński i powiat puławski stanowią jednostki administracyjne województwa lubelskiego (rysunek 1). Powiat łęczyński leży w centrum województwa i zajmuje obszar 637 km2 (2,53% powierzchni województwa). Z kolei, powiat puławski położony jest w środkowo-zachodniej części województwa lubelskiego i zajmuje 7 miejsce pod względem liczby gmin i 2 pod względem liczby ludności. Powiatem o największej powierzchni i najsłabiej zaludnionym jest powiat chełmski. W jego skład wchodzi 15 gmin, w tym 1 miejska i 14 gmin wiejskich. Zajmuje obszar ha, który w 2011 roku zamieszkiwało 80,2 tys. osób, zaś średnia gęstość zaludnienia wynosiła 43 osoby na km2. Rysunek 1. Podział administracyjny województwa lubelskiego Źródło: ( ). 5

6 Pod względem zatrudnienia sektor rolny jest dominującym sektorem gospodarki analizowanych powiatów. W powiecie chełmskim w 2011 roku zatrudnienie w rolnictwie, leśnictwie, łowiectwie i rybactwie znajdowało 51% z ogółu pracujących, zaś w przypadku powiatów łęczyńskiego i puławskiego udział ten kształtował się na poziomie analogicznym jak dla województwa lubelskiego i wynosił 38%. Powiaty łęczyński i puławski w odróżnieniu od powiatu chełmskiego cechują się stosunkowo korzystną strukturą gospodarki. Mimo dominującej pozycji sektora rolnego, powiaty charakteryzuje dobrze rozwinięta działalność pozarolnicza. W powiecie puławskim zlokalizowane są zakłady przemysłowe o znaczeniu regionalnym i krajowym. Głównym ośrodkiem przemysłowym są Puławy. Funkcjonuje tu największy producent nawozów azotowych w Polsce - Zakłady Azotowe Puławy" S.A. W mieście Puławy zlokalizowane są także Puławskie Zakłady Przemysłu Bioweterynaryjnego Biowet" sp. z o.o., Mostostal S.A. O/Puławy, Przedsiębiorstwo Przemysłu Betonów Prefabet" oraz Przedsiębiorstwo Budownictwa Przemysłowego Puławy" S.A.5 W powiecie łęczyńskim największym przedsiębiorstwem i głównym pracodawcą jest Lubelski Węgiel Bogdanka S.A. W przypadku powiatu chełmskiego głównymi zakładami przemysłowymi są cementowania Chełm, Zakłady Meblarskie Meblotap, Spółdzielnia Mleczarska Biomlek, Zakład Produkcji Skórzanej Escott oraz Huta Szkła Marta. Korzystna struktura gospodarek powiatów łęczyńskiego i puławskiego przekłada się na poziom wynagrodzeń ich mieszkańców. W roku 2011 najwyższe przeciętne wynagrodzenie brutto zostało odnotowane w powiecie łęczyńskim i było o 1500 zł wyższe niż średnia wynagrodzeń dla całego województwa. Tak wysoka wartość przeciętnych wynagrodzeń jest wynikiem dobrze prosperującej kopalni węgla kamiennego Lubelski Węgiel Bogdanka S.A., będącej głównym pracodawcą w powiecie. Należy zauważyć, że w powiecie o najniższym poziomie przeciętnego wynagrodzenia, tj. powiecie chełmskim, stopa bezrobocia przekroczyła 18% (tabela 1). 5 Analiza społeczno-gospodarcza powiatu puławskiego ( ). 6

7 Tabela 1. Wybrane charakterystyki powiatów bialskiego, chełmskiego i włodawskiego na tle województwa lubelskiego w 2011 r. Woj. Powiat Powiat Powiat Charakterystyki lubelskie chełmski łęczyński puławski Gminy Miasta Powierzchnia (ha) Ludność w tys. osób 2171,86 80,20 57, Ludność na 1 km2 (gęstość zaludnienia) Pracujący ogółem w tys. osób 803,56 22,54 20,44 36,69 Stopa bezrobocia 13,2 18,1 10,1 11 Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto w zł 3257, , , ,2 Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto w relacji 89,8 78,6 131,3 97,7 do średniej krajowej (Polska=100) Podmioty gospodarcze sektor publiczny sektor prywatny Dochody budżetu powiatu na 1 mieszkańca w zł 900,87 779,44 820,84 954,78 Środki z Unii Europejskiej na finansowanie 4593, programów i projektów unijnych w tys. zł Wydatki budżetu powiatu na 1 mieszkańca w zł 947,59 943,99 849,76 851,13 Źródło: opracowanie własne na podstawie Banku Danych Lokalnych GUS, ( ). Niewątpliwą mocną stroną analizowanych powiatów jest posiadanie przez nie różnorodnych walorów przyrodniczych i zasobów surowców mineralnych. Główną atrakcją powiatu łęczyńskiego są walory przyrodniczo-krajoznawcze, w tym zbiorniki wodne jeziora i stawy. Bardzo duże znaczenie dla całego województwa mają występujące na terenie powiatu złoża węgla kamiennego, będące częścią lubelskiego basenu karbońskiego. Zasoby karbońskich pokładów węgla zalegają w niecce lwowsko-lubelskiej, których powierzchnia wynosi około km2. Powiat chełmski poza niskim zanieczyszczeniem środowiska naturalnego cechuje się licznymi walorami przyrodniczymi zabezpieczanymi poprzez tworzenie parków i obszarów chronionego krajobrazu. Poza tym na terenie powiatu istnieją bogate zasoby geologiczne węgla w rejonie Chełma. Z kolei powiat puławski posiada duże zasoby surowców mineralnych, w tym wód głębinowych i mineralnych, które mogą być wykorzystywane jako alternatywne źródła energii ( ). 7

8 4. Potencjał rozwoju branży energetyczno-wydobywczej w powiecie puławskim, łęczyńskim i chełmskim 4.1.Surowce energetyczne W województwie lubelskim udokumentowano występowanie konwencjonalnych (nieodnawialnych) surowców energetycznych: węgla kamiennego, węgla brunatnego, gazu ziemnego i ropy naftowej. Ich lokalizację przedstawiono na rysunku 2. Na terenach dwóch spośród analizowanych powiatów: łęczyńskiego i chełmskiego występują zasoby węgla kamiennego, wchodzące w obszar Lubelskiego Zagłębia Węglowego (LZW). Zasoby bilansowe LZW wynoszą 9,3 mld ton, zaś zasoby przemysłowe - 342,5 mln ton. Złoża te stanowią niemal 22% zasobów krajowych. Zakłada się, że obszar o zdefiniowanych perspektywach złożowych i grubości nadkładu od 360 do ponad m. wynosi około km2. Złoże eksploatowane zajmuje obecnie powierzchnię 57 km2, co stanowi 0,5% obszaru Zagłębia. W LZW występują głównie węgle energetyczne o zasobach bilansowych 8,3 mld t oraz w mniejszym stopniu węgle koksowe o zasobach bilansowych 966 mln t, których zasoby przemysłowe wynosiły odpowiednio 205 i 137 mln ton 7. Na obszarze powiatu łęczyńskiego, znajduje się jedyny w województwie lubelskim obszar górniczy - Puchaczów IV, gdzie węgiel kamienny eksploatowany jest przez Lubelski Węgiel Bogdanka S.A (Bogdanka). Bogdanka jest najnowocześniejszą kopalnią węgla kamiennego w Polsce i jednocześnie jednym z największych producentów węgla energetycznego w kraju. Wydobycie węgla handlowego w 2012 r. wyniosło w Bogdance 7,78 mln ton. Udział rynkowy w sprzedaży węgla energetycznego w kraju w 2012 roku wyniósł 14%. Kopalnia ta jest liderem efektywnościowym wydobycia w Polsce - wydajność dołowa w 2012 r. ukształtowała się na poziomie ok. 3 razy wyższym niż średnia w Polsce8. Należy ponadto podkreślić, że Bogdanka rozwija się bardzo dynamicznie, jak również korzystnie kształtuje się jej sytuacja finansowa. W 2012 r. przychody wyniosły 1,8 mld PLN, spółka wygenerowała 290 mln PLN zysku netto. Program Rozwoju Energetyki dla województwa lubelskiego, Biuro Planowania Przestrzennego w Lublinie, Lublin 2009, s Prezentacją kluczowych elementów Strategii LW BOGDANKA S.A. na lata , ( ). 7 8

9 Rysunek 2. Konwencjonalne surowce energetyczne w województwie lubelskim. Źródło: Program Rozwoju Energetyki dla województwa lubelskiego, Biuro Planowania Przestrzennego w Lublinie, Lublin

10 Zasoby gazu ziemnego w województwie lubelskim wynoszą 4 mld m3 i stanowią niespełna 3% zasobów krajowych. Gaz ziemny wydobywany jest obecnie z 6 złóż (Stężyca, Ciecierzyn, Mełgiew A, Mełgiew B, Tarnogród Wola Różaniecka, Wola Obszańska). W 2006 r. zakończono zagospodarowanie i oddano do eksploatacji złoże Biszcza - Księżpol (powiat biłgorajski). Udokumentowane złoża ropy naftowej w województwie lubelskim wynoszą 88,52 tys. t i stanowią 0,4% zasobów krajowych. Niewielkie znaczenie w zasobach surowców energetycznych województwa, podobnie jak ropa naftowa, posiada węgiel brunatny udokumentowany w 2 złożach (Trzydnik w powiecie kraśnicki i Sierskowola w powiecie ryckim). Zasoby bilansowe węgla brunatnego wynoszą 180 tys. t, co stanowi 1,3% zasobów krajowych, jednak nie są one eksploatowane9. Jak wynika z przedstawionej mapy (rysunek 2) w żadnym z objętych analizą powiatów nie występują konwencjonalne złoża gazu ziemnego, ropy naftowej i węgla brunatnego. Na terenie analizowanych powiatów występują natomiast niekonwencjonalne złoża gazu ziemnego - źródłem gazu ziemnego może być gaz łupkowy (shale gas) oraz w mniejszym stopniu gaz zamknięty (tight gas). Gaz ziemny należy do najczystszych ekologicznie źródeł energii spośród paliw kopalnych, stąd stanowi on atrakcyjną alternatywę dla wykorzystywanego w Polsce w głównej mierze węgla kamiennego i brunatnego. Potencjał gazu łupkowego w Polsce może wynosić od 1,4 do 5 bln m 3. Jednakże na chwilę obecną nie jest możliwe dokładne oszacowanie zasobów gazu łupkowego. Przyjmuje się, że shale gas występuje w Polsce w basenie bałtyckim, depresji podlaskiej oraz na Lubelszczyźnie. Pewność co do wielkości zasobów dadzą informacje uzyskane w ramach projektowanych wierceń w ramach udzielonych przez Ministra Środowiska koncesji. Według stanu na r. poszukiwania gazu łupkowego dotyczą terenu analizowanych powiatów: powiat chełmski i łęczyński - koncesje na poszukiwanie gazu ziemnego shale gas, powiat puławski - koncesje na poszukiwanie gazu ziemnego konwencjonalnego oraz shale gas. Rysunek 3. Mapa koncesji na poszukiwanie gazu ziemnego shale gas według stanu na Program Rozwoju Energetyki op.cit., s

11 Źródło: Ministerstwo Ochrony Środowiska, ( ) Elektroenergetyka Województwo lubelskie należy do najmniejszych producentów energii elektrycznej w kraju. W 2011 r. w Polsce wytworzono ,9 GWh energii elektrycznej brutto, natomiast województwie lubelskim 2030,9 GWh, co stanowiło zaledwie 1,24% produkcji krajowej. Pozytywnie należy jednak ocenić dynamiczny wzrost produkcji energii w województwie o ponad 20%, wyraźnie wyższy niż 11

12 średnia dla kraju (niespełna 3%), jaki miał miejsce w latach (tabela 2). Tabela 2. Produkcja energii elektrycznej w Polsce i województwie lubelskim w latach Dynamika Jednostka terytorialna % GWh Polska , , , , ,9 102,6 Województwo lubelskie 1685,0 1797,6 1780,1 1925,0 2030,9 120,5 Źródło: opracowanie własne na podstawie Banku Danych Lokalnych GUS, ( ). Zaopatrzenie województwa lubelskiego w energię elektryczną odbywa się poprzez linie będące częścią Krajowego Systemu Elektroenergetycznego, w ramach którego wyróżniamy: 1 Linie od 220 do 400 kv (tzw. najwyższe napięcia - NN), w przypadku przesyłania na duże odległości, 2 Linie od 110 kv (tzw. wysokie napięcie), w przypadku przesyłania na odległości nie przekraczające kilkudziesięciu kilometrów, 3 Linie Od 10 do 30 kv (tzw. średnie napięcia), stosowane w lokalnych liniach rozdzielczych. Przebieg podstawowych ciągów linii najwyższych napięć (NN) na terenach powiatów chełmskiego, łęczyńskiego i puławskiego oraz całego województwa lubelskiego przedstawia rysunek 4. Na terenie analizowanych powiatów, tj. w Puławach i Chełmie, zlokalizowane są dwie stacje rozdzielcze 220/110 kv. W powiecie łęczyńskim układ energetyczny oparty jest na sieci wysokiego napięcia 110 kv relacji Lublin Łęczna - Chełm, z linami niskiego napięcia zasilającymi poszczególne obszary gminy. stan techniczny sieci energetycznej w poszczególnych gminach jest zróżnicowany wymagający w niektórych z nich pilnej modernizacji. W powiecie nie występują większe problemy z dostarczaniem energii elektrycznej do budynków i gospodarstw domowych. Pozytywnie należy ocenić fakt, że praktycznie każdy indywidualny odbiorca może zostać podłączony do sieci energetycznej. W przyszłości wymagane będą inwestycje w zakresie infrastruktury niskonapięciowej, której stan techniczny systematycznie się pogarsza Strategia Rozwoju Powiatu Łęczyńskiego na lata , Łęczna 2010, s

13 W powiecie chełmskim łączna długość sieci niskiego napięcia (220/380V) wynosi 1936 km. Na terenie powiatu nie występują deficyty mocy i energii elektrycznej, a stan infrastruktury elektroenergetycznej - linii wysokiego i średniego napięcia uznawany jest za zadowalający. Jak wskazuje Zamojska Korporacja Energetyczna S.A., główny dystrybutor energii elektrycznej w zakresie wysokiego i średniego napięcia w powiecie system zasilenia powiatu w energię elektryczną posiada rezerwy wynoszące około 100% obecnego zapotrzebowania11. Rysunek 4. Stan obecny i plan sieci elektroenergetycznej najwyższych napięć Źródło: ( r.) Odbiorcami energii elektrycznej są zarówno duże zakłady przemysłowe oraz podmioty indywidualne. Najwyższą liczbą odbiorców energii elektrycznej w latach Strategia Rozwoju Powiatu Chełmskiego na lata , Chełm 2008, s

14 2011 na niskim napięciu wyróżniał się powiat puławski, zaś najniższą powiat chełmski (tabela 3). Tabela 3. Liczba odbiorców energii elektrycznej na niskim napięciu w województwie lubelskim oraz powiatach chełmskim, łęczyńskim i puławskim w latach Dynamika Odbiorcy energii elektrycznej na niskim napięciu ogółem Jednostka terytorialna 2011/ % szt. 1,89 Województwo lubelskie ,50 Powiat chełmski ,38 Powiat łęczyński ,86 Powiat puławski Źródło: opracowanie własne na podstawie Banku Danych Lokalnych GUS, ( ). Taki stan rzeczy wynikał przede wszystkim z występującej gęstości zaludnienia w wymienionych powiatach. Wśród największych odbiorców instytucjonalnych na terenie powiatów chełmskiego, łęczyńskiego i włodawskiego można wymienić: Zakłady Azotowe Puławy S.A., Lubelski Węgiel Bogdanka S.A. oraz Cemex Polska Sp. z o.o. Zakład Cementownia, przy czym energia elektryczna do tych podmiotów dostarczana jest sieciami wysokiego napięcia. 4.3.Gazownictwo Istotnym elementem infrastruktury danego obszaru terytorialnego jest sieć gazowa. Gaz ziemny to paliwo wydajne, wygodne i ekologiczne stosowane w domach, mieszkaniach, jak i w przemyśle12. Gaz ziemny jest zalecany do stosowania na obszarach chronionych ze względu na niską zawartość substancji toksycznych w jego spalinach13. Gaz ziemny dostarczany za pośrednictwem sieci gazowej do gospodarstw domowych jest wygodniejszy w użyciu i nie wymaga magazynowania, co pozytywnie wpływa na standard życia. Ponadto dostęp do sieci gazowej przyczynia się do obniżenia kosztów eksploatacji w przedsiębiorstwach w porównaniu do propanu-butanu, co powinno wpływać na poprawę ich konkurencyjności podmiotów gospodarczych14. ( ). Program Rozwoju Energetyki op. cit., s ( )

15 Jak wynika z danych zaprezentowanych w tabeli 4. powiat puławski cechował się najwyższą spośród analizowanych jednostek przestrzennych gęstością sieci przesyłowej gazu (prawie dwukrotnie przekraczającą wartość przeciętną dla kraju i ponad trzykrotnie średnią wojewódzką). Natomiast w pozostałych badanych powiatach chełmskim i łęczyńskim, gęstość sieci przesyłowej gazu kształtowała się wyraźnie poniżej średniej krajowej i wojewódzkiej. W analizowanych powiatach w latach nasycenie siecią przesyłową gazu uległ zmniejszeniu, przy czym najsilniej w powiecie łęczyńskim. Tabela 4. Gęstość czynnej sieci przesyłowej gazu w km na 100 km 2 w latach Dynamika 2011/ Polska 5,9 6,1 6,1 6,1 6,2 6,2 105,6 Województwo lubelskie 3,3 3,9 3,7 3,8 3,9 3,9 116,5 Powiat chełmski 2,2 2,1 2,1 2,1 2,1 2,1 96,7 Powiat łęczyński 2,2 2,2 2,2 1,7 1,7 1,7 74,9 Powiat puławski 12,4 12,3 12,3 12,3 12,3 12,3 99,2 Źródło: opracowanie własne na podstawie Banku Danych Lokalnych GUS, ( ). W powiatach łęczyńskim i puławskim udział mieszkań z dostępem do sieci gazowej kształtował się na najwyższym poziomie w województwie lubelskim. Natomiast w powiecie chełmskim wskaźnik ten nie przekroczył poziomu 10% (rysunek 5). 15

16 Rysunek 5. Udział mieszkań w powiatach łęczyńskim, chełmskim i puławskim na tle pozostałych powiatów województwa lubelskiego mających dostęp do sieci gazowej Źródło: Strategia Rozwoju Powiatu Chełmskiego na lata , Chełm W tabeli 5. przedstawiono wielkość zużycia gazu w gospodarstwach domowych przypadającą na 1 mieszkańca w powiatach chełmskim, łęczyńskim i włodawskim na tle Polski i województwa lubelskiego w latach Tabela 5. Zużycie gazu w gospodarstwach domowych na 1 mieszkańca w powiatach chełmskim, łęczyńskim i włodawskim na tle Polski i województwa lubelskiego w latach w m3 Jednostka Dynamika terytorialna 2011/2007 Polska 99,9 99,5 101,5 110,0 100,1 100,2 Woj. lubelskie 70,2 68,6 69,1 74,1 70,7 100,7 Powiat chełmski 17,8 17,8 17,6 19,0 18,5 103,9 Powiat łęczyński 42,3 40,0 40,6 42,4 42,9 101,4 Powiat puławski 95,6 92,3 93,7 97,6 92,1 96,3 Źródło: opracowanie własne na podstawie Banku Danych Lokalnych GUS, ( ). Jak wynika z danych zaprezentowanych w tabeli 5. zużycie gazu w powiecie chełmskim było ponad pięciokrotnie niższe w porównaniu do średniej krajowej i ponad 16

17 trzykrotnie niższe w porównaniu do wojewódzkiej. Również w powiecie łęczyńskim analizowany wskaźnik kształtował się na poziomie znacząco niższym niż średnia na Lubelszczyźnie i w Polsce. Jedynie w powiecie puławskim w 2011 r. zużycie gazu było zbliżone do średniego poziomu w kraju i jednocześnie było wyższe o niemal 30 m3 niż w województwie lubelskim. Z wyjątkiem powiatu puławskiego, we wszystkich analizowanych jednostkach terytorialnych badany wskaźnik zwiększył swoją wartość w latach Ciepłownictwo Najdłuższa sieć cieplna przesyłowa w badanym okresie występowała w powiecie puławskim, stanowiąc 10% długości sieci w całym województwie lubelskim. W powiecie chełmskim i łęczyńskim wynosiła ona w 2011 r. odpowiednio 3,6 km i niespełna 20 km. W tych obszarach odnotowano również spadek analizowanego wskaźnika znaczący o 40% w powiecie chełmskim i 7% w powiecie łęczyńskim (tabela 6). Tabela 6. Długość sieci cieplnej przesyłowej w województwie lubelskim oraz powiatach chełmskim, Łęczyńskim i puławskim w km w latach Dynamika długość sieci cieplnej przesyłowej Jednostka terytorialna /2007 Województwo lubelskie 698,7 693,9 746,9 737,8 759,3 108,7 Powiat chełmski 5,9 13,6 8,7 4,1 3,6 61,0 Powiat łęczyński 20,7 23,4 22,9 20,8 19,3 93,2 Powiat puławski 73,0 40,0 73,7 76,8 74,9 102,6 Źródło: opracowanie własne na podstawie Banku Danych Lokalnych GUS ( ). Ponadprzeciętną gęstością sieci cieplnej przesyłowej w 2011 r., zarówno w stosunku do średniej krajowej, jak i wojewódzkiej charakteryzował się powiat puławski. W powiecie chełmskim gęstość sieci odpowiadała wartości przeciętnej omawianego wskaźnika dla województwa lubelskiego. Najmniejszą gęstością sieci cieplnej cechował się powiat chełmski. W latach w powiecie chełmskim i łęczyńskim gęstość sieci cieplnej uległa zmniejszeniu, natomiast w powiecie puławskim pozostała na niezmienionym poziomie. 17

18 Tabela 7. Gęstość sieci cieplnej przesyłowej w km na 100 km 2 w latach Jednostka terytorialna Dynamika 2011/2006 Polska 4,9 4,8 5,4 4,9 5,0 4,8 97,7 Województwo lubelskie 2,9 2,8 2,8 3,0 2,9 3,0 105,5 Powiat chełmski 0,3 0,3 0,7 0,5 0,2 0,2 59,0 Powiat łęczyński 3,6 3,2 3,7 3,6 3,3 3,0 83,9 Powiat puławski 8,0 7,8 4,3 7,9 8,2 8,0 100,0 Źródło: opracowanie własne na podstawie Banku Danych Lokalnych GUS ( ). Pozytywnie należy ocenić fakt, że na obszarach każdego z analizowanych powiatów występują przedsiębiorstwa energetyki cieplnej, których wykaz zaprezentowano w tabeli 8. Tabela 8. Przedsiębiorstwa energetyki cieplnej w powiatach chełmskim, łęczyńskim i puławskim Sieci Lp. Wyszczególnienie Wymiennikownie Moc cieplna źródeł ciepłownicze Miejskie Moc zainstalowana 97,6 MW Przedsiębiorstwo 275 (w tym Produkcja 921 tys. GJ 1. 54,5 km Energetyki Cieplnej 162 własne) (z tego do msc 869 tys. GJ). w Chełmie Sprzedaż 760 tys. GJ. Okręgowe Przedsiębiorstwo ok. 600 (w tym km Moc zainstalowana 105 MW Energetyki Cieplnej 500 własnych) w Puławach (2 rejony) zasila w Łęczyńska ciepło Energetyka" 3. kopalnię i Moc zainstalowana 124 MW Sp. z o.o. osiedla w Bogdance w Łęcznej Źródło: Program Rozwoju Energetyki dla województwa lubelskiego, Biuro Planowania Przestrzennego w Lublinie, Lublin 2009, s W tabeli 9. zestawiono liczbę kotłowni w powiatach chełmskim, łęczyńskim i puławskim na tle województwa lubelskiego w latach Tabela 9. Liczba kotłowni w powiatach chełmskim, łęczyńskim i puławskim na tle województwa lubelskiego w latach Dynamika Kotłownie ogółem Jednostka terytorialna /2007 Województwo lubelskie ,1 Powiat chełmski ,3 Powiat łęczyński ,3 Powiat puławski ,7 Źródło: opracowanie własne na podstawie Banku Danych Lokalnych GUS ( ). 18

19 Jak wynika z danych zaprezentowanych w tabeli 8. największym nasyceniem punktów wytwarzających energię cieplną charakteryzował się powiat puławski, gdzie zlokalizowanych było ponad 8% ogólnej liczby kotłowni całego województwa. Warto podkreślić, że w latach na obszarze tego powiatu nastąpił najbardziej dynamiczny, w porównaniu do pozostałych analizowanych jednostek przestrzennych, wzrost ich liczby o ponad 2/ Odnawialne źródła energii Region lubelski posiada zasoby odnawialnych nośników energii, w tym. m.in. dla rozwoju energetyki z biomasy (głównie pochodzenia rolniczego i z przemysłu rolnospożywczego, energetyki wiatrowej, słonecznej, geotermalnej oraz hydroenergetyki. Duże znaczenie produkcji rolnej w gospodarce regionu powoduje, że województwo lubelskie charakteryzuje się znacznym w skali kraju potencjałem odnawialnych źródeł energii pochodzenia rolniczego. Dotyczy to w szczególności potencjału teoretycznego biomasy stałej oraz w mniejszym zakresie potencjału teoretycznego biopaliw płynnych. Rysunek 6. Ocena potencjału biomasy pochodzenia rolniczego w województwach w 2009 r.* * dla oceny potencjałów przeprowadzona została standaryzacja otrzymanych wyników badań, po czym przy zastosowaniu klasyfikacji za pomocą średniej i odchylenia standardowego obliczone wskaźniki potencjału poszczególnych rodzajów biomasy dla województw. Potencjał bardzo wysoki - ocena 6, wysoki - ocena 5, średnio wysoki - ocena 4, średnio niski - ocena 3, niski - ocena 2, bardzo niski - ocena 1. 19

20 Źródło: P. Zarębski, Potencjał OZE pochodzenia rolniczego w Polsce z uwzględnieniem zróżnicowania regionalnego, [w:] H. Godlewska-Majkowska, P. Zarębski, Odnawialne źródła energii, jako czynnik zmian strukturalnych w polskim rolnictwie, materiał powstały w ramach realizacji badań statutowych KNoP SGH, Warszawa 2011, (maszynopis), s. 56. Powiat puławski posiada potencjał dla rozwoju hydroenergetyki, energetyki wiatrowej, słonecznej i geotermalnej oraz energetyki z biomasy. Na analizowanym terenie potencjał energii odnawialnej z biomasy istnieje ze względu na znaczny udział ugorów i odłogów w strukturze użytkowania ziemi oraz w mniejszym stopniu ze względu na występowanie nadwyżek słomy. W powiecie puławskim występują korzystne warunki do rozpoczęcia prac zmierzających do wykorzystania energii geotermalnej (gminy: Janowiec, Kazimierz Dolny, Puławy, Żyrzyn, Baranów, Kurów, Końskowola, Wąwolnica, Nałęczów i Markuszów). Na obecnym etapie rozpoznania zasobów wód geotermalnych za obszary perspektywiczne dla rozwoju elektroenergetyki uznaje się następujące gminy: Ryki, Puławy, Końskowola, Stężyca, Żyrzyn, Michów, Garbów, Konopnica, Bełżyce, Niedrzwica Duża, Piaski, Rybczewice i Krasnystaw, oraz miasta: Ryki, Dęblin, Puławy, Lublin i Krasnystaw. 15 Tabela 10. Potencjał OZE w analizowanych powiatach Powiat hydroenergetyka energetyka wiatrowa energetyka słoneczna energetyka geotermalna energetyka z biomasy puławski X X X X X łęczyński X X X chełmski X X X Źródło: opracowanie własne na podstawie: Wojewódzki Program Rozwoju Alternatywnych Źródeł Energii dla Województwa Lubelskiego, Biuro Planowania Przestrzennego w Lublinie, Lublin Powiat chełmski jest predystynowany do rozwoju energetyki wodnej (m.in. w oparciu o cztery istniejące budowle piętrzące na rzece Uherka), słonecznej (teren powiatu należy do rejonów o największej w skali kraju sumie rocznego promieniowania słonecznego) i wiatrowej (punktowo występujące dogodne warunki lokalne). Ponadto istnieje możliwość uprawy roślin energetycznych oraz produkcji energii z odpadów pochodzenia roślinnego i zwierzęcego. Powiat łęczyński charakteryzuje się potencjałem w zakresie energetyki wodnej Wojewódzki Program Rozwoju Alternatywnych Źródeł Energii dla Województwa Lubelskiego, Biuro Planowania Przestrzennego w Lublinie, Lublin 2006, s

21 (rzeka Wieprz - w powiecie planuje się powstanie budowli piętrzącej w miejscowości Stara Wieś), wiatrowej i słonecznej (powiat położony jest na obszarze o największych zasobach energetyki wiatrowej, a gminy Ludwin i Puchaczów to obszary o dogodnych warunkach lokalnych do rozwoju energetyki wiatrowej i słonecznej). Ponadto pewien potencjał rozwoju upraw energetycznych na terenie powiatu oraz produkcji bioenergii z odpadów pochodzenia roślinnego i zwierzęcego jest związany z dużą powierzchnią gruntów ornych. 16 Założenia krajowej i unijnej polityki energetycznej zakładają wzrost wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych. W Strategii Europa 2020 zakłada się zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych o 20% w porównaniu z poziomami z 1990 r., zwiększenie do 20% udziału energii odnawialnej w ogólnym zużyciu energii, dążenie do zwiększenia efektywności energetycznej o 20%.17 Zgodnie z dokumentem strategicznym Polityka Energetyczna Polski do 2030 roku udział odnawialnych źródeł energii w finalnym zużyciu w Polsce ma wzrosnąć do poziomu co najmniej 15% w 2020 roku i 20% w roku 2030 oraz udziału biopaliw w rynku paliw transportowych powinien osiągnąć w 2020 roku poziom 10%. 18 Produkcja energii w 2011 r. w Polsce wyniosła ,9 GWh, z czego 1,24% wytwarzane było w województwie lubelskim. Produkcja energii ze źródeł odnawialnych na terenie regionu lubelskiego wynosiła 18,3 GWh, co stanowiło: niespełna 1% całości energii wytwarzanej w regionie (ostania lokata wśród polskich województw) oraz 0,14% krajowej produkcji energii z odnawialnych nośników (ostatnie miejsce wśród województw). Powyższe dane świadczą o niedostatecznym wykorzystania potencjału OZE w województwie lubelskim. Tabela 11. Produkcja energii odnawialnej według województw w 2011 r. Strategia Rozwoju Powiatu Łęczyńskiego na lata , Łęczna 2010, s. 14. EUROPA Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu, Komisja Europejska, KOM(2010) 2020, ( ). 18 Polityka Energetyczna Polski do 2030 roku, Załącznik do uchwały nr 202/2009 Rady Ministrów z dnia 10 listopada 2009 r., Ministerstwo Gospodarki, Warszawa, 10 listopada 2009 r., ( )

22 Jednostka terytorialna ogółem z odnawialnych nośników energii GWh GWh POLSKA , ,9 ŁÓDZKIE 33006,2 603,0 MAZOWIECKIE 22408,2 1194,1 MAŁOPOLSKIE 6984,8 868,6 ŚLĄSKIE 33037,1 1678,1 LUBELSKIE 2030,9 18,3 PODKARPACKIE 2876,5 319,7 PODLASKIE 796,4 388,9 ŚWIĘTOKRZYSKIE 8527,7 883,9 LUBUSKIE 2393,6 191,2 WIELKOPOLSKIE 12948,9 1009,5 ZACHODNIOPOMORSKIE 8877,5 1451,7 DOLNOŚLĄSKIE 13350,5 703,5 OPOLSKIE 9004,7 308,8 KUJAWSKO-POMORSKIE 3411,3 2063,3 POMORSKIE 3252,8 1002,3 WARMIŃSKO-MAZURSKIE 640,8 452,1 Źródło: Bank Danych Lokalnych GUS, ( ). udział energii odnawialnej w produkcji energii elektrycznej ogółem % 8,0 1,8 5,3 12,4 5,1 0,9 11,1 48,8 10,4 8,0 7,8 16,4 5,3 3,4 60,5 30,8 70,6 W analizowanych powiatach funkcjonują instalacje OZE. Ze względu na rodzaj i moce instalacji można wskazać na badanym obszarze następujące instalacje OZE: 19 w powiecie chełmskim jedna elektrownia wiatrowa na lądzie o mocy 0,750 MW, w powiecie puławskim jedna elektrownia wodna przepływowa do 0,3 MW (o mocy 0,055 MW); jedna elektrownia biogazowa wytwarzająca z biogazu z oczyszczalni ścieków (moc 0,320 MW), w powiecie łęczyńskim nie zidentyfikowano instalacji OZE. 19 Mapa Odnawialnych Źródeł Energii, ( ). Urząd Regulacji Energetyki, 22

23 5. Perspektywy i bariery rozwoju branży energetycznowydobywczej w analizowanych powiatach Perspektywy rozwoju branży energetyczno-wydobywczej w powiatach łęczyńskim i chełmskim są niewątpliwie związane z planowaną intensyfikacją eksploatacji złóż węgla kamiennego na ich obszarach. Perspektywy te są bardzo korzystne, ponieważ z jednej strony obserwowany jest wzrost popytu na węgiel, co pokazuje rosnący jego import, który w 2011 r. przekroczył 15 mln ton, z drugiej zaś drastycznie rosną koszty wydobycia w kopalniach Śląska, gdzie trzeba fedrować coraz głębiej, w coraz trudniejszych i coraz bardziej niebezpiecznych warunkach20. Istotną rolę w tym względzie powinny niewątpliwie odegrać inwestycje LW Bogdanka. Spółka zamierza, do 2015 roku, sfinalizować program inwestycyjny, mający na celu podwojenie wydobycia, w porównaniu do osiągniętego w 2011 roku. Spółka ubiega się o pozyskanie nowych koncesji w Lubelskim Zagłębiu Węglowym, w celu zwiększenia zasobów operatywnych do ok. 450 mln ton, z ok. 237 mln ton obecnie. W efekcie zwiększenia wydobycia Spółka zamierza do 2015 roku osiągnąć 20% udziału w rynku sprzedaży węgla energetycznego w kraju (wobec 10% i 14% odpowiednio na koniec 2011 i 2012 roku). Dodatkowo, dzięki modernizacji szybu 1.5 w Nadrybiu, LW Bogdanka zamierza zwiększyć swoje zdolności produkcyjne do ok. 12 mln ton w 2018 roku 21. Tym samym, przy średnim rocznym poziomie produkcji netto sięgającym ok. 12 mln ton węgla, oznacza to przedłużenie żywotności kopalni do ok r. (obecnie posiadane zasoby pozwalają na żywotność kopalni do 2034 r.)22. Ponadto, planowany jest rozwój sektora wydobywczego poprzez budowę kopalni węgla kamiennego na terenie powiatu chełmskiego w miejscowości Pawłów. Prognozowane wydobycie węgla na dobę to 20 tysięcy ton. Z kolei, zasoby geologiczne węgla w rejonie Chełma szacowane są na 9 mld 300 mln ton. W kopalni zatrudnienie ma znaleźć 2 tysiące osób. Dodatkowe miejsca pracy powstaną w usługach wokół górniczych. Głównym ( ). Prezentacją kluczowych elementów Strategii LW BOGDANKA S.A. na lata ( ). 22 Ibidem ,

24 inwestorem ma być katowicka Kompania Węglowa S.A. Jednym z kierunków rozwoju sektora energetycznego w analizowanych powiatach jest budowa infrastruktury, w tym obiektów wytwarzających/dostarczających energię. W ramach tego działania można wymienić następujące projekty energetyczne: 1. Budowa elektrowni gazowo-parowej o mocy MWe w Puławach. Ma ona dostarczać prąd do krajowej sieci przesyłowej, ale też ma wytwarzać energię cieplną dla Zakładów Azotowych Puławy i okolicznych mieszkańców. Czas realizacji inwestycji będzie obejmował lata Budowy elektrowni węglowej w miejscowości Stara Wieś w powiecie Łęczyńskim. Projekt ma być realizowany przy współpracy podmiotów Lubelski Węgiel Bogdanka i GDF SUEZ. Zakładana moc elektrowni to 500 MW. LW BOGDANKA byłaby kluczowym dostawcą paliwa w postaci węgla kamiennego oraz mułów węglowych i ich mieszanek. 3. Budowa linii przesyłowej NN kv z Lublina do Chełma w latach Realizacja powyższych działań będzie działała stymulująco na budowę kolejnych i modernizację już istniejących sieci przesyłowych najwyższych napięć i sieci dystrybucyjnych. Perspektywę zwiększenia produkcji energii na bazie odnawialnych nośników stanowią dostępne na analizowanym terenie zasoby OZE Wykorzystanie odnawialnych źródeł energii perspektywy i bariery Biorąc pod uwagę znaczny potencjał odnawialnych źródeł energii w analizowanych powiatach należy uznać poziom ich wykorzystania za niewystarczający. Jednostki samorządu terytorialnego powinny podjąć działania wspierające wykorzystanie miejscowych odnawialnych nośników energii. Wśród ważnych działań władz lokalnych wspierających wzrost wykorzystania OZE należy tworzenie wyspecjalizowanego produktu marketingowego i inwestycyjnego dla przedsiębiorców zainteresowanych wykorzystaniem tego typu nośników energii. Do działań wspierających można zaliczyć m.in. wzmocnienie akcji informacyjno-promocyjnej 24

25 dotyczącej lokalnych zasobów odnawialnych źródeł energii oraz możliwości ich wykorzystania (w tym m.in. samorządy gminne poprzez planowanie energetyczne, w którym należy uwzględnić produkcję energii z wykorzystaniem lokalnych źródeł), podejmowanie wspólnych inicjatyw podregionalnych i lokalnych mających na celu stymulowanie wykorzystania OZE, a także dostosowanie oferty terenów inwestycyjnych dla potrzeb przedsiębiorców zainteresowanych wykorzystaniem OZE. Wzrost wykorzystania odnawialnych źródeł energii może generować impulsy rozwojowe, także na obszarach wiejskich, które są w szczególny sposób predestynowane do rozwoju OZE. Wśród pozytywnych efektów dla rozwoju lokalnego związanych z rozwojem wykorzystania OZE można wymienić m.in.: uruchomienie potencjału inwestycyjnego tkwiącego w lokalnych zasobach przyrodniczych, wzrost wykorzystania potencjału rolnictwa, wzrost liczby miejsc pracy, wzrost dochodów miejscowej ludności, dywersyfikację struktury produkcji na obszarach wiejskich w kierunku ich wielofunkcyjnego rozwoju z poszanowaniem zasad rozwoju zrównoważonego. W efekcie wzrostu wykorzystania odnawialnych nośników energii nastąpi poprawa jakości środowiska przyrodniczego, ograniczenie ilości odpadów, co w efekcie przyczyni się do wzrostu jakości życia na danym terenie. Tego typu działania będą ewolucji miejscowej gospodarki w kierunku biogospodarki. Czynnikiem wspierającym rozwój wykorzystania OZE jest możliwość pozyskania zewnętrznego finansowania na tego typu projekty, w tym także ze środków Unii Europejskiej. Wzrost wykorzystania potencjału odnawialnych źródeł energii zależy od wielu czynników. Jednym z nich jest nadanie priorytetowego charakteru wykorzystania OZE, jako czynnika rozwoju lokalnego, czego wyrazem jest m.in. miejsce w strategii rozwoju powiatu oraz innych dokumentach o znaczeniu strategicznym. Jednym z celów operacyjnych w Strategii Rozwoju Powiatu Puławskiego na lata jest dążenie do wykorzystania zasobów wód termalnych, które mogą stać się alternatywnym źródłem energii oraz dodatkowo stanowić atrakcję turystyczną. 23 Wśród celów, priorytetów i zadań środowiskowych powiatu puławskiego wskazano m.in. potrzebę działań w zakresie rozwoju wykorzystania odnawialnych źródeł energii, głównie w 23 Strategia Rozwoju Powiatu Puławskiego na lata , Puławy 2008, s

26 kontekście ograniczenia niskiej emisji zanieczyszczeń do powietrza. Wśród zadań do realizacji wymieniono w tym kontekście: zwiększenie ilości odbiorców gazu i energii odnawialnej, przeprowadzenie analizy i promowanie możliwych do wykorzystania na terenie powiatu odnawialnych źródeł energii (woda, wody termalne, biomasa, wiatr, biogaz), wspieranie w skali powiatu systemu zachęt dla przedsięwzięć wykorzystujących OZE i produkcji biopaliw, organizacja konferencji poświęconych odnawialnym źródłom energii w powiecie.24 W Strategii Rozwoju Powiatu Łęczyńskiego w analizie SWOT wśród szans rozwojowych powiatu łęczyńskiego wymieniono m.in. potrzebę modernizacji i postępującej specjalizacji rolnictwa (w tym produkcja ekologiczna, produkcja na potrzeby energetyki odnawialnej) oraz specjalizacji powiatu w niszowych sektorach produkcji i usług (produkcja wysokiej jakości żywności, produkcja ekoenergii, usługi turystyczne, usługi medyczne i opiekuńczo-lecznicze).25 W Strategii Rozwoju Powiatu Chełmskiego na lata wśród szans rozwoju powiatu wskazano m.in. rozwój odnawialnych źródeł energii oraz wzrost popytu na surowce energetyczne. 26 Podstawowymi barierami rozwoju branży energetyczno-wydobywczej w analizowanych powiatach są: 1 Zły stan infrastruktury, zarówno wytwórczej (elektrownie) oraz transportowej (sieci przesyłowe z wyjątkiem sieci najwyższych i wysokich napięć). 2 Nierównomierne rozłożenie mocy wytwórczych, skoncentrowanych w gminach miejskich. 3 Długie ciągi sieci niskiego napięcia powodujące problemy z utrzymaniem parametrów energii elektrycznej na terenach wiejskich. 4 Relatywnie niska sprawność przedsiębiorstw energetyki cieplnej. Program Ochrony Środowiska Powiatu Puławskiego, Załącznik do Strategii Rozwoju Powiatu Puławskiego na lata , s. 98, Strategia Rozwoju Powiatu Łęczyńskiego na lata , Łęczna 2010, s Strategia Rozwoju Powiatu Chełmskiego na lata , Chełm 2008, s. 17,

27 Do głównych barier rozwoju OZE można zaliczyć m.in.: brak ustawy o OZE, uciążliwe procedury przygotowania inwestycji OZE, problemy z przyłączeniem dużych instalacji OZE do Krajowego Systemu Elektroenergetycznego (KSE), konflikty społeczne oraz brak środków finansowych na realizację projektów. 27 Ponadto rozwój energetyki ze źródeł odnawialnych napotyka na ograniczenia wynikające z uregulowań prawnych dotyczących obszarów chronionych. Ograniczenia te dotyczą m.in. terenów parków krajobrazowych, obszarów chronionego krajobrazu oraz obszarów Natura 2000, stref ochrony uzdrowiskowej, obszarów ochrony krajobrazu kulturowego. Wśród najważniejszych barier wzrostu wykorzystania odnawialnych źródeł energii można wymienić brak ustawy o OZE, uciążliwe procedury przygotowania inwestycji OZE, problemy z przyłączeniem dużych instalacji OZE do Krajowego Systemu Elektroenergetycznego (KSE), konflikty społeczne, brak środków finansowych na realizację projektów28 oraz ograniczenia wynikające z uregulowań prawnych dotyczących obszarów chronionych. 6. Wnioski i rekomendacje 1. Warunkiem rozwoju branży energetyczno-wydobywczej w analizowanych powiatach jest opracowanie planów zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe. Przygotowanie takiej dokumentacji jest konieczne z punktu widzenia operatorów sieci energetycznych, którzy przy opracowywaniu własnych projektów rozwoju bazują na wytycznych ustalonych przez jednostki samorządowe. 2. Biorąc pod uwagę dekapitalizację majątku sieciowego, zwłaszcza sieci NN, pożądanym działaniem jest rozbudowa i modernizacja sieci energetycznych, przy aktywnym wykorzystaniu funduszy pomocowych w nowym okresie programowania M. Harasimiuk, M. Kozieł, Problemy bezpieczeństwa energetycznego województwa lubelskiego, Lublin M. Harasimiuk, M. Kozieł, Problemy bezpieczeństwa energetycznego województwa lubelskiego, Lublin

28 Zgodnie z założeniami polityki spójności w latach , sektor energetyczny ma być silnie wspierany ze środków unijnych. 3. Uwzględniając bezpieczeństwo energetyczne województwa i analizowanych powiatów, wskazanym kierunkiem działań jest zapewnienie własnej i zdywersyfikowanej bazy surowcowej dla istniejących i nowych elektrowni w oparciu o mocne strony powiatów, tj. dostępność węgla kamiennego oraz odnawialnych źródeł energii (głównie biomasy). 4. Biorąc pod uwagę znaczny potencjał odnawialnych źródeł energii w analizowanych powiatach należy uznać poziom ich wykorzystania za niewystarczający. Jednostki samorządu terytorialnego powinny podjąć działania wspierające wykorzystanie miejscowych odnawialnych nośników energii. Do działań tego typu należy zaliczyć tworzenie wyspecjalizowanego produktu marketingowego i inwestycyjnego dla przedsiębiorców zainteresowanych wykorzystaniem OZE, w tym m.in: wzmocnienie akcji informacyjno-promocyjnej dotyczącej lokalnych zasobów odnawialnych źródeł energii oraz możliwości ich wykorzystania, odejmowanie wspólnych inicjatyw podregionalnych i lokalnych mających na celu stymulowanie wykorzystania OZE, dostosowanie oferty terenów inwestycyjnych dla potrzeb przedsiębiorców zainteresowanych wykorzystaniem OZE. 7. Bibliografia 1. Analiza społeczno-gospodarcza powiatu puławskiego ( ). 2. EUROPA Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu, Komisja Europejska, KOM(2010) 2020, ( ) ( ( ) ( ) 6. ( ). 7. Harasimiuk M., Kozieł M., Problemy bezpieczeństwa energetycznego województwa lubelskiego, Lublin Mapa Odnawialnych Źródeł Energii, Urząd Regulacji Energetyki, ( ). 9. Polityka Energetyczna Polski do 2030 roku, Załącznik do uchwały nr 202/2009 Rady Ministrów z dnia 28

29 10 listopada 2009 r., Ministerstwo Gospodarki, Warszawa, 10 listopada 2009 r., ( ). 10. Prezentacją kluczowych elementów Strategii LW BOGDANKA S.A. na lata , ( ). 11. Program Ochrony Środowiska Powiatu Puławskiego, Załącznik do Strategii Rozwoju Powiatu Puławskiego na lata , s. 98, Program Rozwoju Energetyki dla województwa lubelskiego, Biuro Planowania Przestrzennego w Lublinie, Lublin Sektor energetyczny w Polsce, ( ) 14. Strategia Rozwoju Powiatu Chełmskiego na lata , Chełm 2008, s. 17, Strategia Rozwoju Powiatu Łęczyńskiego na lata , Łęczna 2010, s Strategia Rozwoju Powiatu Puławskiego na lata , Puławy 2008, s Ustawa z dnia 19 sierpnia 2011 r. o zmianie ustawy Prawo energetyczne oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2011 r. Nr 205, poz. 1208) 18. Wojewódzki Program Rozwoju Alternatywnych Źródeł Energii dla Województwa Lubelskiego, Biuro Planowania Przestrzennego w Lublinie, Lublin Zarębski P., Potencjał OZE pochodzenia rolniczego w Polsce z uwzględnieniem zróżnicowania regionalnego, [w:] Godlewska-Majkowska H., Zarębski P., Odnawialne źródła energii, jako czynnik zmian strukturalnych w polskim rolnictwie, materiał powstały w ramach realizacji badań statutowych KNoP SGH, Warszawa 2011, (maszynopis). 20. Bank Danych Lokalnych GUS, ( ). 21. Ministerstwo Ochrony Środowiska, ( ). 8. Spis tabel Tabela 1. Wybrane charakterystyki powiatów bialskiego, chełmskiego i włodawskiego na tle województwa lubelskiego w 2011 r...7 Tabela 2. Produkcja energii elektrycznej w Polsce i województwie lubelskim w latach Tabela 3. Liczba odbiorców energii elektrycznej na niskim napięciu w województwie lubelskim oraz powiatach chełmskim, łęczyńskim i puławskim w latach Tabela 4. Gęstość czynnej sieci przesyłowej gazu w km na 100 km2 w latach Tabela 5. Zużycie gazu w gospodarstwach domowych na 1 mieszkańca w powiatach chełmskim, łęczyńskim i włodawskim na tle Polski i województwa lubelskiego w latach w m Tabela 6. Długość sieci cieplnej przesyłowej w województwie lubelskim oraz powiatach chełmskim, Łęczyńskim i puławskim w km w latach

30 Tabela 7. Gęstość sieci cieplnej przesyłowej w km na 100 km2 w latach Tabela 8. Przedsiębiorstwa energetyki cieplnej w powiatach chełmskim, łęczyńskim i puławskim...18 Tabela 9. Liczba kotłowni w powiatach chełmskim, łęczyńskim i puławskim na tle województwa lubelskiego w latach Tabela 10. Potencjał OZE w analizowanych powiatach. 20 Tabela 11. Produkcja energii odnawialnej według województw w 2011 r Spis rysunków Rysunek 1. Podział administracyjny województwa lubelskiego...5 Rysunek 2. Konwencjonalne surowce energetyczne w województwie lubelskim...9 Rysunek 3. Mapa koncesji na poszukiwanie gazu ziemnego shale gas według stanu na Rysunek 4. Stan obecny i plan sieci elektroenergetycznej najwyższych napięć...13 Rysunek 5. Udział mieszkań w powiatach łęczyńskim, chełmskim i puławskim na tle pozostałych powiatów województwa lubelskiego mających dostęp do sieci gazowej...16 Rysunek 6. Ocena potencjału biomasy pochodzenia rolniczego w województwach w 2009 r.*