ZASADY POSTĘPOWANIA EGZEKUCYJNEGO

Transkrypt

1 Sprawiedliwość idzie za prawem - bezpłatne poradnictwo i edukacja prawna ZASADY POSTĘPOWANIA EGZEKUCYJNEGO Rzeszów

2 Podkarpacki Ośrodek Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego ul. Fredry 4/ Rzeszów tel/fax (0-17) Broszura opracowana przez Annę Ziębę Broszura sfinansowana przez Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej w ramach Programu Operacyjnego Fundusz Inicjatyw Obywatelskich 2

3 Nierzadko zdarza się, że pomimo korzystnego wyroku Sądu trudno jest nakłonić dłużnika do dobrowolnego spełnieniem świadczenia. W takiej sytuacji koniecznym staje się sięganie do instrumentów umożliwiających przymusową jego realizację czyli do postępowania egzekucyjnego. Postępowanie to może być wszczęte na wniosek, z urzędu lub na żądanie uprawnionego organu. W praktyce najczęściej spotykanym inicjatorem postępowania egzekucyjnego jest wierzyciel. To on ostatecznie decyduje czy chce dochodzić swoich roszczeń od dłużnika czy też nie. Wszczęcie egzekucji Postawą prowadzenia egzekucji jest prawomocne orzeczenie sądowe lub inny tytuł egzekucyjny (np. ugoda zawarta przed sądem, akt notarialny, w którym dłużnik poddał się egzekucji). Tytuł egzekucyjny musi jednak zostać zaopatrzony przez sąd w klauzulę wykonalności i dopiero wtedy staje się on tytułem wykonawczym, który może być podstawą do prowadzenia egzekucji komorniczej. Tytuł egzekucyjny to dokument stwierdzający istnienie i zakres obowiązku prawnego, tj. świadczenia dłużnika nadającego się do egzekucji oraz odpowiadające mu zakres i istnienie wymagalnego roszczenia wierzyciela. Tytułami egzekucyjnymi są (art kpc): 1) orzeczenia sądu prawomocne lub podlegające natychmiastowemu wykonaniu, 3

4 jak również ugody zawarte przed sądem, 2) orzeczenie referendarza sądowego prawomocne lub podlegające natychmiastowemu wykonaniu, 3) wyroki sądu polubownego lub ugody zawarte przed takim sądem, 4) inne orzeczenia, ugody i akty, które z mocy ustawy podlegają wykonaniu w drodze egzekucji sądowej, 5) ugoda zawarta przed mediatorem, 6) akty notarialne, w których dłużnik poddał się egzekucji i które obejmują obowiązek zapłaty sumy pieniężnej lub uiszczenia innych rzeczy zamiennych, ilościowo w akcie oznaczonych, albo też obowiązek wydania rzeczy indywidualnie oznaczonej, gdy termin zapłaty, uiszczenia lub wydania jest w akcie wskazany, 7) akty notarialne, w których dłużnicy poddali się egzekucji i które obejmują obowiązek zapłaty sumy pieniężnej do wysokości w akcie wprost określonej albo oznaczonej za pomocą klauzuli waloryzacyjnej, gdy akt określa warunki, które upoważniają wierzyciela do prowadzenia przeciwko dłużnikowi egzekucji na podstawie tego aktu o całość lub część roszczenia, jak również termin, do którego wierzyciel może wystąpić o nadanie temu aktowi klauzuli wykonalności, 8) akt notarialny, w którym właściciel nieruchomości albo wierzyciel wierzytelności obciążonych hipoteką, niebędący dłużnikiem osobistym, poddał się egzekucji z obciążonej nieruchomości albo wierzytelności, w celu zaspokojenia wierzyciela hipotecznego, jeżeli 4

5 wysokość wierzytelności podlegającej zaspokojeniu jest w akcie określona wprost albo oznaczona za pomocą klauzuli waloryzacyjnej, i gdy akt określa warunki, które upoważniają wierzyciela do prowadzenia egzekucji o część lub całość roszczenia, jak również wskazany jest termin, do którego wierzyciel może wystąpić o nadanie temu aktowi klauzuli wykonalności. Tytuł wykonawczy to tytuł egzekucyjny zaopatrzony w klauzulę wykonalności. Klauzula wykonalności to decyzja sądu, stwierdzająca, że tytuł egzekucyjny uprawnia do egzekucji oraz wskazująca zakres tej egzekucji. Treść klauzuli brzmi: W imieniu Rzeczypospolitej Polskiej, dnia r. Sąd... w... stwierdza, że niniejszy tytuł uprawnia do egzekucji w całości/w zakresie... oraz poleca wszystkim urzędom oraz osobom, których to może dotyczyć, aby postanowienia tytułu niniejszego wykonały, a gdy o to prawnie będą wezwane, udzieliły pomocy. Klauzulę wykonalności wydaje się na wniosek lub z urzędu. Zasadą jest nadawanie klauzuli wykonalności na wniosek, który może pochodzić od wierzyciela, a także prokuratora, organizacji społecznej oraz innych podmiotów działających w postępowaniu cywilnym. Wniosek ten można złożyć na piśmie albo ustnie do protokołu. Do takiego wniosku należy dołączyć odpis tytułu egzekucyjnego. 5

6 Sąd z urzędu nada, (czyli powinien nadać) wyrokowi rygor wykonalności, jeżeli: zasądza alimenty, zasądza roszczenie uznane przez pozwanego, wyrok uwzględniający powództwo jest zaoczny, zasądza należność pracownika w sprawach z zakresu prawa pracy w części nieprzekraczającej pełnego jednomiesięcznego wynagrodzenia pracownika. Sąd może nadać (zależy to od uznania sądu) rygor natychmiastowej wykonalności, jeżeli: zasądza należność z weksla, czeku, dokumentu urzędowego lub dokumentu prywatnego, którego prawdziwość nie jest kwestionowana, uwzględnia powództwo o naruszenie posiadania. W takiej sytuacji postanowienie o natychmiastowej wykonalności zamieszczane jest w sentencji wyroku. Na postanowienie sądu co do nadania klauzuli wykonalności przysługuje zażalenie. Strony i organy egzekucyjne Podmiotami biorącymi udział w postępowaniu egzekucyjnym są: organy 6

7 egzekucyjne i uczestnicy tego postępowania. Organami egzekucyjnymi są: sąd rejonowy i komornik (art. 758 kpc). Podejmują one czynności bezpośrednio zmierzające do wykonania tytułu wykonawczego. Uczestnikami postępowania są: strony, czyli wierzyciel i dłużnik oraz inni uczestnicy, np. osoby uczestniczące w przetargu przy egzekucji z ruchomości, nabywca ruchomości lub nieruchomości. Zasadniczym organem egzekucyjnym jest komornik, gdyż to on wykonuje wszystkie czynności egzekucyjne, z wyjątkiem czynności zastrzeżonych dla sądu rejonowego. W gestii sądu rejonowego leżą natomiast, m.in. pewne czynności przy egzekucji świadczeń pieniężnych nieruchomości (nadzór nad licytacją, przybicie, przysądzenie własności), a także egzekucja świadczeń polegających na wykonaniu czynności, zaniechaniu i nie przeszkadzaniu. Ponadto sąd może z urzędu wydać komornikowi zarządzenie zmierzające do należytego wykonania egzekucji. Wskazanie w treści art. 758 kpc na sąd rejonowy i komornika nie oznacza, że w postępowaniu egzekucyjnym czynności podejmują wyłącznie te organy. W postępowaniu egzekucyjnym wiele czynności podejmują również inne organy np. sąd okręgowy, który rozpoznaje zażalenia na postanowienia sądu rejonowego wydane w przedmiocie rozpoznania skargi na czynności komornika, udzielenia przybicia i przysądzenia własności nieruchomości. 7

8 Komornik sądowy jest funkcjonariuszem działającym przy sądzie rejonowym. Komornik działa na obszarze tzw. rewiru komorniczego, który obejmuje obszar właściwości sądu rejonowego lub jego część. Ważne jest, że komornik nie może odmówić przyjęcia wniosku o wszczęcie egzekucji lub dokonanie zabezpieczenia, do których przeprowadzenia jest właściwy zgodnie z przepisami kodeksu postępowania cywilnego. Przepisy ustawy o komornikach sądowych i egzekucji (art. 8) dają wierzycielowi możliwość wyboru komornika, który nie jest właściwy według przepisów kodeksu postępowania cywilnego. Wierzyciel ma bowiem prawo wyboru komornika na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, z wyjątkiem spraw o egzekucję z nieruchomości oraz spraw, w których przepisy o egzekucji nieruchomości stosuje się odpowiednio. Wybór komornika następuje przez złożenie przez wierzyciela, wraz z wnioskiem o wszczęcie egzekucji, oświadczenia na piśmie, ze korzysta z prawa wyboru komornika. Rodzaje i sposoby egzekucji W zależności o charakteru świadczenia, które ma być przymusowo wykonane, wyróżnia się trzy rodzaje egzekucji: 1) egzekucję świadczeń pieniężnych (w tym świadczeń alimentacyjnych, choć ze względu na ich, egzekucja alimentów została uregulowana nieco odmiennie od egzekucji pozostałych świadczeń pieniężnych); 8

9 2) egzekucję świadczeń niepieniężnych; 3) egzekucja celem zniesienia współwłasności. Przedstawiony podział na rodzaje egzekucji ma decydujące znaczenie dla określenia sposobów egzekucji. Egzekucja świadczeń pieniężnych jest skierowana bezpośrednio do majątku dłużnika, który ma stanowić źródło zaspokojenia roszczeń wierzyciela. Celem tej egzekucji jest spieniężenie mienia dłużnika (np., poprzez sprzedaż należącej do dłużnika ruchomości samochodu, komputera) lub inne zrealizowanie praw i wierzytelności przysługujących dłużnikowi w celu pokrycia egzekwowanej należności. Skuteczność egzekucji świadczeń pieniężnych uzależniona jest od sytuacji majątkowej dłużnika. Egzekucja ta może być skierowana tylko do poszczególnych obiektów majątkowych dłużnika. W związku z tym, wyróżniamy następujące sposoby jej przeprowadzania: egzekucję z ruchomości (zajęcie i sprzedaż rzeczy należących do dłużnika); egzekucję z wynagrodzenia za pracę dłużnika; egzekucję z innych wierzytelności i innych praw majątkowych dłużnika; egzekucję z rachunków bankowych dłużnika; egzekucję z nieruchomości (zajęcie i sprzedaż działku i domu należących do dłużnika); egzekucję przez zarząd tymczasowy. 9

10 Pomocniczym sposobem egzekucji świadczeń pieniężnych jest wyjawienie majątku przez dłużnika. Egzekucja świadczeń niepieniężnych zmierza do zaspokojenia roszczeń wierzyciela przez uzyskanie od dłużnika określonych rzeczy (np. wydanie określonego przedmiotu) lub określonego zachowania się przez zastosowanie wobec niego środków przymusu. Egzekucja ta zależy od rodzaju roszczenia wierzyciela i obowiązku świadczenia dłużnika, i może być skierowana na: wydanie rzeczy ruchomych przez dłużnika; wydanie nieruchomości, statku lub opróżnienie pomieszczenia (tzw. eksmisja) przez dłużnika; wykonanie określonej czynności przez dłużnika; zaniechanie pewnej czynności przez dłużnika lub nie przeszkadzanie wierzycielowi w wykonywaniu określonej czynności. Egzekucja celem zniesienia współwłasności nie jest typową egzekucją. Jest to sposób zniesienia współwłasności nieruchomości (np. działki, domu) przy zastosowaniu z pewnymi modyfikacjami przepisów o egzekucji z nieruchomości. Ta forma egzekucji ma zastosowania przy podzielne majątku wspólnego małżonków. Ograniczenia egzekucji Przepisy egzekucyjne regulują również, jakie przedmioty lub prawa należące do majątku dłużnika nie podlegają egzekucji. Stanową one 10

11 wyjątek od wynikającej z art. 803 kpc zasady, że tytuł wykonawczy jest podstawą do prowadzenia egzekucji ze wszystkich części majątku dłużnika. Najczęściej podyktowane jest to względami społecznymi i humanitarnymi. Nie podlegają egzekucji: 1) przedmioty niezbędne dla dłużnika i jego rodziny zapewniające mu egzystencję i wykonywanie zawodu, a także przedmioty, których pozbawienie naruszyłoby jego uczucia. (art. 829 kpc). Chodzi tu o urządzenia domowe, pościel, odzież, zapasy żywności na okres jednego miesiąca, narzędzia pracy, przedmioty niezbędne do nauki, przedmioty codziennego użytku, których wartość przypadku sprzedaży jest znikoma, a dla dłużnika mają znaczną wartość użytkową np. stara maszyna do szycia. Wyłączone spod egzekucji są również dokumenty osobiste, odznaczenia, przedmioty służące do wykonywania praktyk religijnych; 2) świadczenia alimentacyjne, zaliczki alimentacyjne, świadczenia rodzinne, dodatki rodzinne, pielęgnacyjne, porodowe i przeznaczone dla sierot zupełnych (art kpc); 3) sumy i świadczenia w naturze przekazane dłużnikowi na pokrycie wydatków lub wyjazdów w sprawach służbowych, przyznane przez Skarb Państwa na specjalne cele jak np. stypendia, chyba że 11

12 wierzytelność powstała w związku z realizacją tych celów lub obowiązku alimentacyjnego (wtedy mogą być zajęte), (art. 831 kpc); 4) niektóre przedmioty należące do rolnika prowadzącego gospodarstwo rolne. Minister Sprawiedliwości w rozporządzeniu z dnia 16 maja 1996 roku szczegółowo określił, jakie zwierzęta gospodarskie, i w jakiej ilości nie podlegają zajęciu; ilości paszy, nawozów a także zboża i innych ziemiopłodów potrzebnych do zasiewów. Egzekucji nie podlega również ciągnik i inne narzędzia gospodarskie zapewniające ciągłość produkcji. Ograniczeniom egzekucji by zapewnić dłużnikowi minimum egzystencji podlegają: wynagrodzenia dłużnika. Kodeks pracy szczegółowo reguluje, do jakiej wysokości wynagrodzenie pracownika podlega egzekucji. (art. 87 kp). I tak: - do trzech piątych na zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych, - do połowy wynagrodzenia w przypadku egzekucji innych należności lub potrącenia zaliczek pieniężnych. Te same zasady stosuje się do diet posłów, należności członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych, ich domowników z tytułu pracy w spółdzielni, wynagrodzeń członków spółdzielni oraz wszystkich świadczeń powtarzających się, których celem jest zapewnienie utrzymania; 12

13 emerytury i renty w określonej przez ustawę z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (rozdział 4) Zawieszenie i umorzenie egzekucji W toku postępowania egzekucyjnego mogą ujawnić się przeszkody uniemożliwiające kontynuowanie postępowania w ogóle bądź w pewnym okresie czasu. W sytuacji gdy przeszkoda taka ma charakter trwały albo gdy nie zostanie usunięta w określonym czasie egzekucja podlega umorzeniu. Kiedy przeszkoda ma charakter przemijający bądź nadający się do usunięcia uzasadnia z kolei zawieszenie postępowania. Zawieszenie postępowania W czasie zawieszenia postępowania egzekucyjnego niedopuszczalne jest podejmowanie jakichkolwiek czynności egzekucyjnych, za wyjątkiem czynności, które zmierzają do podjęcia postępowania, w tym ustanowienia przez sąd kuratora dla dłużnika niemającego zdolności procesowej ani przedstawiciela ustawowego. Zgodnie z regulacją zawartą w kpc zawieszenie postępowania może nastąpić: - z mocy prawa, 13

14 - z urzędu (obligtoryjne lub fakultatywne), - na zgodny wniosek stron postępowania, - na wniosek wierzyciela, - na wniosek dłużnika. Zawieszenie z mocy samego prawa następuje w chwili zaprzestania czynności egzekucyjnych na wskutek siły wyższej /np. może to być klęska żywiołowa, katastrofa/, która to siła uniemożliwia prawidłowe funkcjonowanie organu egzekucyjnego. Przed zawieszeniem postępowania egzekucyjnego należy wysłuchać wierzyciela i dłużnika. Nie dotyczy to sytuacji, kiedy istnieje wykonalne orzeczenie uzasadniające zawieszenie postępowania albo gdy zawieszenie ma nastąpić z mocy samego prawa lub z woli wierzyciela (art kpc). Obligatoryjnie z urzędu organ egzekucyjny zawiesza postępowanie w sytuacji, gdy: 1. okaże się, że wierzyciel lub dłużnik nie ma zdolności procesowej ani przedstawiciela ustawowego (art kpc), 2. nastąpi śmierć wierzyciela lub dłużnika (art kpc). Obligatoryjne, ale wnioskowe zawieszenie postępowania egzekucyjnego następuje na wniosek: 1. wierzyciela, 2. dłużnika, jeżeli sąd uchylił natychmiastową wykonalność tytułu 14

15 lub wstrzymał jego wykonanie albo dłużnik złożył zabezpieczenie konieczne według orzeczenia sądowego do zwolnienia go od egzekucji, 3. dłużnika, jeżeli egzekucja z jednej części jego majątku oczywiście wystarcza na zaspokojenie wierzyciela (art kpc). Wstrzymanie postępowania egzekucyjnego Komornik może wstrzymać dokonanie swoich czynności egzekucyjnych w przypadku, gdy dłużnik złoży na piśmie /nie budzący wątpliwości dowód/, że wykonał swój obowiązek w stosunku do wierzyciela albo też wierzyciel udzielił mu zwłoki. Umorzenie postępowania Umorzenie postępowania egzekucyjnego następuje w sytuacji zaistnienia przeszkód o charakterze trwałym i skutkuje zakończeniem postępowania bez zaspokojenia wierzyciela w całości lub części. Postępowanie egzekucyjne może podlegać umorzeniu: - z mocy prawa, - z urzędu - na wniosek. Umorzenie z mocy prawa nastąpi, gdy wierzyciel w ciągu roku nie dokonał czynności potrzebnej do dalszego prowadzenia postępowania lub nie zażądał podjęcia zawieszonego postępowania. Termin roczny biegnie od dnia dokonania ostatniej czynności egzekucyjnej, a w razie zawieszenia 15

16 postępowania od ustania przyczyny zawieszenia (art. 823 kpc). Z urzędu postępowanie egzekucyjne zostanie umorzone jeżeli: okaże się, że egzekucja nie należy do organów sądowych, wierzyciel lub dłużnik nie ma zdolności sądowej (chodzi o utratę tej zdolności już po wszczęciu postępowania egzekucyjnego) albo gdy egzekucja ze względu na jej przedmiot (chodzi np. o wymienione w art. 829 k.p.c. papiery osobiste, odznaczenia i przedmioty służące do wykonywania praktyk religijnych) lub na osobę dłużnika (np. osoba posiadająca immunitet dyplomatyczny lub konsularny) jest niedopuszczalna, jest oczywiste, że z egzekucji nie uzyska się sumy wyższej od kosztów egzekucyjnych (dotyczy to egzekucji świadczeń pieniężnych). Postępowanie egzekucyjne może zostać także umorzone na wniosek, jeśli: zażąda tego wierzyciel, prawomocnym orzeczeniem tytuł wykonawczy został pozbawiony wykonalności (chodzi tu głównie - choć nie tylko - o wyrok wydany wskutek powództwa przeciwegzekucyjnego), egzekucję skierowano przeciwko osobie, która według klauzuli wykonalności nie jest dłużnikiem i która sprzeciwiła się prowadzeniu egzekucji albo jeżeli prowadzenie egzekucji pozostaje z innych powodów w oczywistej sprzeczności z treścią tytułu wykonawczego, 16

17 wierzyciel jest w posiadaniu zastawu zabezpieczającego pełne zaspokojenie egzekwowanego roszczenia, chyba że egzekucja skierowana jest do przedmiotu zastawu, na wiosek dłużnika co do świadczeń wymagalnych w przyszłości w razie stwierdzenia, że dłużnik uiścił wszystkie świadczenia wymagalne i złożył do depozytu sądowego równającą się sumie świadczeń okresowych za sześć miesięcy, z równoczesnym umocowaniem komornika do podejmowania tej sumy (art kpc). Ważne jest, że umorzenie postępowania egzekucyjnego nie pozbawia wierzyciela możności wszczęcia ponownej egzekucji, z tym zastrzeżeniem art kpc, dotyczącym egzekucji z nieruchomości, kiedy to wszczęcie nowej egzekucji możliwe jest dopiero po upływnie roku. Środki zaskarżenia w postępowaniu egzekucyjnym Skarga na czynności komornika Jest to najbardziej charakterystyczny dla sądowego postępowania egzekucyjnego środek zaskarżenia. Służy on eliminacji czynności komornika dokonanych z naruszeniem przepisów proceduralnych. Nie jest to sposób mający na celu uchylenie czynności komornika naruszającej wprawdzie prawa stron osób trzecich, ale wykonanej zgodnie z obowiązującą procedurą. Komornik nie jest władny 17

18 do badania zasadności wystawionego tytułu wykonawczego, dlatego na tej podstawie nie możemy opierać swojej skargi na dokonane przez niego czynności. Temu służą opisane poniżej powództwa. Skarga przysługuje na każdą czynność komornika, czyli decyzyjną podejmowaną w postaci postanowienia lub zarządzenia (zarządzenie o ukaraniu grzywną) i faktyczną (przeszukanie odzieży przez osobę płci odmiennej niż dłużnik), a także na zaniechanie dokonania czynności przez komornika, czyli niewykonanie czynności, do której był zobowiązany (np. niezawiadomienie dłużnika o terminie licytacji, nie doręczenie zawiadomienia o wszczęciu egzekucji przy dokonywaniu pierwszej czynności). Skarga nie dotyczy bezczynności komornika powodującej przewlekłość postępowania. Takie zachowanie komornika może być zwalczane na drodze nadzoru korporacyjnego nad komornikiem. W tym celu można złożyć skargę do odpowiedniej rady komorniczej. Zaskarżeniu skargą nie podlegają tylko te czynności, w stosunku, do których w przepisach jest wyraźne stwierdzenie, że podlegają zaskarżeniu w inny sposób. (np. skarga na plan podziału sumy uzyskanej z egzekucji). Uprawnionymi do wniesienia skargi są strony i każda osoba, której prawa zostały przez daną czynność naruszone bądź zagrożone naruszeniem (art. 767 k.p.c.). Na wniesienie skarg przysługuje tydzień, który biegnie: od dnia, w którym czynność była dokonana (gdy strona lub inna osoba była o czynności zawiadomiona); od dnia zawiadomienia o dokonanej czynności (gdy nie 18

19 była wcześniej o niej powiadomiona); od kiedy osoba ta dowiedziała się o dokonaniu czynności (gdy nie było zawiadomienia ani przed ani po czynności). W kodeksie przewidziano kilka szczególnych unormowań, co do terminu wniesienia skargi na niektóre czynności komornika. Dotyczy to niektórych czynności przy egzekucji z ruchomości i nieruchomości, np. czynności komornika w toku licytacji nieruchomości można zaskarżyć natychmiast po ich dokonaniu, zgłaszając skargę do sędziego nadzorującego licytację. Skarga na czynność komornika powinna być wniesiona na piśmie. Poza wyjątkami, kiedy to jak w przypadku skargi składanej do protokołu licytacji, może ona być zgłoszona ustnie. Skarga musi: 1. odpowiadać wszystkim wymogom, jakie prawo stawia pismom procesowym (art.126 k.p.c.); 2. określać zaskarżoną czynność lub czynność, której komornik zaniechał; 3. zawierać wniosek o uchylenie, zmianę lub dokonanie zaskarżonej czynności; 4. zawierać uzasadnienie. W sprawach o egzekucję świadczeń pieniężnych trzeba dodatkowo wskazać wartość egzekwowanego roszczenia, co ma wpływ na wysokość wpisu stałego od skargi. Skargę wnosi się do sądu rejonowego, przy którym działa komornik. Jeżeli do egzekucji został wybrany komornik poza właściwością ogólną dla danej egzekucji, skargę wnosi się do sądu, który byłby właściwy na 19

20 zasadach ogólnych. Wniesienie skargi nie wstrzymuje postępowania egzekucyjnego ani wykonania zaskarżonej czynności, chyba że sąd w całości lub części zawiesi postępowanie egzekucyjne lub wstrzyma wykonanie czynności. Sąd rozpoznaje skargę w terminie tygodniowym od dnia jej wpłynięcia do sądu. Po rozpoznaniu skargi sąd wydaje postanowienie. Na postanowienie to przysługuje zażalenie. Powództwa przeciwegzekucyjne Powództwa przeciwegzekucyjne są środkiem obrony dłużnika lub osoby trzeciej przeciwko niezgodności z prawem egzekucji, zarówno co do samej jej zasadności, jak i jej dopuszczalności. Stanowią one środek prawny mający na celu zwalczenie tytułu wykonawczego w całości lub w części. Wnosząc tego rodzaju powództwo należy wskazać, jakiego tytułu wykonawczego ono dotyczy, w jakim zakresie strona domaga się pozbawiania lub ograniczenia jego wykonalności. Tego rodzaju powództwa mogą być wytaczane tak długo, jak długo trwa egzekucja, a staje się niedopuszczalne po wykonaniu tytułu wykonawczego. Wykonanie tytułu wykonawczego nie zamyka jednak powodowi możliwości dochodzenia swoich uprawnień w innym postępowaniu np. o naprawienie szkody lub zwrot wyegzekwowanego świadczenia. 20

21 Występują dwa rodzaje powództw przeciwegzekucyjnych: powództwo opozycyjne art. 840 kpc służy dłużnikowi powództwo ekscydencyje art. 841 i art. 842 kpc służy osobie trzeciej. Powództwo opozycyjne Powództwo o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności ma zastosowanie w następujących przypadkach (art. 840 kpc): a) gdy dłużnik przeczy zdarzeniom, na których oparto wydanie klauzuli wykonalności, a w szczególności, gdy kwestionuje istnienie stwierdzonego tytułem egzekucyjnym obowiązku, albo gdy kwestionuje przejście obowiązku mimo istnienia dokumentu stwierdzającego to przejście. Dłużnik zaprzecza więc, że ma wobec wierzyciela obowiązek spełnienia jakiegoś świadczenia albo zaprzecza innych zdarzeniom, które miały wpływ na wydanie klauzuli wykonalności np. kwestionuje termin, w jakim miał spełnić świadczenie. Może też nie uznawać przejścia na niego określonych obowiązków; b) gdy po powstaniu tytułu egzekucyjnego nastąpiło zdarzenie, wskutek którego zobowiązanie wygasło albo nie może być egzekwowane. Gdy tytułem egzekucyjnym jest orzeczenie sądowe, dłużnik może 21

22 w tym powództwie wskazywać zdarzenia, które nastąpiły po zamknięciu rozprawy, a także powoływać się na spełnienie świadczenia, jeżeli zarzut ten nie był przedmiotem rozpoznania w sprawie. Do takich sytuacji należeć będzie wykonanie przez dłużnika zobowiązania, niemożliwość świadczenia z przyczyn niezależnych od dłużnika, zwolnienie dłużnika z długu przez wierzyciela; c) gdy małżonek dłużnika przeciwko któremu sąd nadal klauzulę wykonalności na podstawie art. 787 k.p.c. wykaże, że egzekwowane świadczenie nie należy się wierzycielowi. Przy czym małżonkowi temu przysługują zarzuty nie tylko z własnego prawa, lecz także zarzuty, których jego małżonek wcześniej nie mógł przedstawić. Art. 787 k.p.c. jest podstawą, aby klauzula wykonalności wydana została również przeciwko małżonkowie dłużnika. Chodzi przede wszystkim o umożliwienie małżonkowie dłużnika obrony przed roszczeniami wierzyciela. Wytaczając takie powództwo małżonek może wykazać, że świadczenie wymienione w tytule egzekucyjnym nie należy się wierzycielowi, gdyż np. w chwili powstawania zobowiązania obowiązywała małżeńska rozdzielność majątkowa. Powództwo to wytacza się przeciwko wierzycielowi. Może być wytoczone gdy egzekucja już została wszczęta wtedy prawomocny wyrok sądu pozbawiający tytuł wykonawczy wykonalności jest podstawą do 22

23 umorzenia postępowania egzekucyjnego na wniosek wierzyciela (art. 825). Może być również wytoczone jeszcze przed jej wszczęciem gdy dłużnik chce jej zapobiec. Powództwo ekscydencyjne Istotą powództwa ekscydencyjnego jest to, że osoba trzecia, a więc podmiot niebędący wierzycielem lub dłużnikiem, może w drodze powództwa żądać zwolnienia zajętego przedmiotu od egzekucji, jeżeli skierowanie do niego egzekucji narusza jej prawa (art. 841 kpc). Powództwo o zwolnienie zajętego przedmiotu spod egzekucji stanowi zatem środek merytorycznej obrony osoby trzeciej, której prawa zostały przez egzekucję naruszone, przydatny przykładowo w sytuacji, gdy komornik kieruje egzekucję do przedmiotu (rzeczy) zbytego uprzednio przez dłużnika, o którym komornik błędnie myśli, że pozostaje w dalszym ciągu własnością dłużnika. Powództwo ekscydencyjne można wnieść tylko w terminie miesiąca od dnia dowiedzenia się o naruszeniu prawa, chyba że inny termin jest przewidziany w przepisach odrębnych. W przypadku stwierdzenia przez sąd przekroczenia tego terminu, który to termin nie podlega przywróceniu, powództwo zostanie oddalone. Powództwo ekscydencyjne, w przeciwieństwie do powództwa 23

24 opozycyjnego, może być skutecznie wniesione dopiero po wszczęciu postępowania egzekucyjnego. 24

25 Wzory pism w postępowaniu egzekucyjnym I. Wniosek o nadanie wyrokowi klauzuli wykonalności Rzeszów, dnia 2 grudnia 2009 r. Sąd Rejonowy w Rzeszowie I Wydział Cywilny Wierzyciel: Dominik Kowalski zam. Rzeszów, ul. Miła 5/34 Dłużnik: Anna Kowalska zam. Rzeszów, ul. Kolorowa 6/ 8 Sygn. akt I C 1234/08 Wniosek o nadanie wyrokowi klauzuli wykonalności Wnoszę o: 1. nadanie klauzuli wykonalności wyrokowi Sądu Rejonowego wrzeszowie z dnia 19 czerwca 2008 roku sygn. akt IC 1234/ doręczenie wierzycielowi tytułu wykonawczego, obejmującego odpis wyroku opatrzonego klauzulą wykonalności. Dominik Kowalski 25

26 II. Wniosek o wszczęcie egzekucji Rzeszów, dnia 2 grudnia 2009 r. Do Komornika Sądowego Rewiru przy Sądzie Rejonowym w Rzeszowie Wierzyciel: małoletni Mateusz Nowak reprezentowany przez matkę Annę Nowak przedstawiciela ustawowego, zam. Rzeszów, ul. Miła 5/34 Dłużnik: Krzysztof Nowak, zam. Rzeszów, ul. Kolorowa 6/ 8 Wniosek o wszczęcie egzekucji z wynagrodzenia za pracę Załączając tytuł wykonawczy, obejmujący wyrok Sądu Rejonowego w Rzeszowie z 12 marca 2009 r., sygn. akt: II C 345/09, opatrzony klauzulą wykonalności tegoż Sądu z 18 marca 2009 r. w imieniu małoletniego wnoszę o: - wszczęcie egzekucji z wynagrodzenia za pracę dłużnika Krzysztofa Nowaka otrzymywanego w..., Warszawa, ul.... poprzez zajęcie podlegającej egzekucji części wynagrodzenia za pracę w celu wyegzekwowania następujących kwot: po 800 zł miesięcznie począwszy od dnia 1 kwietnia 2009 r., płatnych do 10 każdego miesiąca za dany miesiąc z ustawowymi odsetkami z tytułu zwłoki w płatności każdej z rat. Ponadto wnoszę o: - ustalenie oraz ściągnięcie wraz z egzekwowanym roszczeniem kosztów egzekucji według norm przepisanych. Załączniki: Tytuł wykonawczy Anna Nowak 26

27 III. Skarga na czynności komornika Rzeszów, dnia 18 grudnia 2009 r. Sąd Rejonowy Wydział I Cywilny w Rzeszowie Sygn.akt Km.../05 Wierzyciel: Agata Kowalska zam: Rzeszów, ul. Akacjowa 25 Dłużnik: Grzegorz Niedziałek zam Rzeszów, ul. Zawilcowa 23 Skarga dłużnika na postanowienie Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Rzeszowie, z r., sygn.akt Km Składam skargę na wyżej opisane postanowienie doręczone dłużnikowi roku oraz wnoszę o: 1. uchylenie zaskarżonego postanowienia, 2. zasądzenie od wierzyciela na rzecz skarżącego kosztów postępowania według norm przepisanych. Uzasadnienie Załączniki: - odpis skargi Grzegorz Niedziałek 27

28 Opracowano na podstawie: 1. Ustawy kodeks postępowania cywilnego, 2. Ustawy o komornikach sądowych i egzekucji, 3. Wybrane zagadnienia egzekucji sądowej pod red. J. Kołaczyńskiego, Warszawa 2008, 4. Komentarz do kodeksu postępowania cywilnego, pod red. Z. Świebody, Warszawa