Nr Informacja. Rozwój obszarów miejskich w Holandii i Szwecji (w ramach programu URBAN II) KANCELARIA SEJMU BIURO STUDIÓW I EKSPERTYZ

Transkrypt

1 KANCELARIA SEJMU BIURO STUDIÓW I EKSPERTYZ WYDZIAŁ ANALIZ EKONOMICZNYCH I SPOŁECZNYCH Rozwój obszarów miejskich w Holandii i Szwecji (w ramach programu URBAN II) Sierpień 2005 Anna Zygierewicz Informacja Nr 1143 Program URBAN jest inicjatywą wspólnotową, której realizację rozpoczęto w 1994 r. Pierwsza faza realizacji programu URBAN trwała od 1994 r. do 1999 r. Obecna faza realizacji programu, zwana URBAN II, przewidziana jest na lata Celem programu Urban II jest opracowywanie i wdrażanie innowacyjnych strategii umo liwiaj cych zrównowa ony rozwój ekonomiczny i społeczny małych i rednich miast, obszarów miejskich oraz zubo ałych osiedli w du ych miastach. Ponadto celem programu jest wymiana do wiadcze w zakresie zrównowa onego rozwoju miast i obszarów miejskich w Unii Europejskiej. Z pomocy w ramach programu URBAN II korzystaj trzy obszary miejskie Holandii: Amsterdam, Rotterdam i Heerlen. Dodatkowo obszary miejskie w Holandii otrzymują wsparcie unijne w ramach programu Celu 2 funduszy strukturalnych. W ramach programu URBAN II realizowany jest także jeden program skierowany do obszarów miejskich w Szwecji, realizowany przez miasto Göteborg.

2 1. Program URBAN Program URBAN jest inicjatywą wspólnotową, której realizację rozpoczęto w 1994 r. Do jego uruchomienia przyczyniły się wcześniejsze, pozytywne efekty wdrażania miejskich programów pilotażowych. Pierwsza faza realizacji programu URBAN, trwająca od 1994 r. do 1999 r., nazywana jest URBAN I. Obecna faza realizacji programu, zwanego URBAN II, przewidziana jest na lata Działania realizowane w ramach programu URBAN finansowane są ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. Celem programu URBAN II jest promowanie, opracowywanie i wdrażanie innowacyjnych strategii, umożliwiających zrównoważony rozwój ekonomiczny i społeczny małych i średnich miast, obszarów miejskich oraz zubożałych osiedli w dużych miastach. Celem programu jest także wymiana doświadczeń w zakresie zrównoważonego rozwoju miast i obszarów miejskich w Unii Europejskiej. Drugi z tych celów realizowany jest m.in. w ramach programu URB-ACT 1, którego zadaniem jest rozwój międzynarodowej wymiany doświadczeń między miastami lub innymi partnerami, uczestniczącymi w programach URBAN i w miejskich projektach pilotażowych oraz gromadzenie informacji i doświadczeń z realizacji projektów miejskich i wyciąganie z nich wniosków. W ramach realizacji programu URBAN I w latach wsparcie otrzymało 118 obszarów miejskich, zamieszkałych łącznie przez 3,2 miliony osób. Łączna kwota dokonanych inwestycji sięgnęła 1,8 miliarda euro. Wsparcie unijne wyniosło 900 milionów euro (w cenach z 1999 r.). Oznacza to, iż kwota dokonanych inwestycji wyniosła ok. 560 euro w przeliczeniu na jednego mieszkańca. Dodatkową kwotę 164 milionów euro wydano w latach na realizację 59 miejskich projektów pilotażowych, realizowanych w ramach akcji innowacyjnych Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. W ramach inicjatywy URBAN II w latach wsparciem są objęte miasta i obszary miejskie zamieszkane przez co najmniej osób. Wymagana liczba mieszkańców może być obniżona do tylko w ściśle uzasadnionych przypadkach. Obszary te mogą być objęte wsparciem w ramach obu celów (Celu 1. lub 2. funduszy strukturalnych) jednocześnie. Dodatkowym wymogiem jest to, aby problemy, w których zwalczaniu ma pomóc program URBAN II, dotyczyły obszaru jako całości. 1 Opis programu URB-ACT znajduje się w Informacji BSiE nr 1072, pt. Programy pomocowe UE na rzecz współpracy miast.

3 2 BSiE Miasta i obszary miejskie, które chcą otrzymać wsparcie z programu URBAN II muszą spełniać przynajmniej trzy z poniżej wymienionych warunków, czyli muszą mieć: wysoki poziom długotrwałego bezrobocia, niski poziom aktywności gospodarczej, wysoki poziom ubóstwa i wykluczenia, lokalne problemy gospodarcze lub społeczne, dużą liczbę imigrantów, uchodźców, osób należących do mniejszości etnicznych lub narodowych, niski poziom wykształcenia mieszkańców, znaczny niedobór osób wykwalifikowanych oraz wysoki wskaźnik porzucania edukacji szkolnej, wysoki poziom przestępczości, niekorzystne trendy demograficzne, szczególnie zły stan środowiska naturalnego. Wsparcie w ramach programu URBAN II obejmuje takie działania, jak m.in.: poprawę przedsiębiorczości i tworzenie nowych miejsc pracy, rozwój energooszczędnego transportu miejskiego oraz rozwój przyjaznych dla środowiska sieci transportowych, poprawę dostępu mieszkańców do podstawowych usług, efektywną gospodarkę wodną, redukcję hałasu, poprawę wykorzystania technologii informatycznych i telekomunikacyjnych, wprowadzanie programów edukacyjnych i szkoleń zawodowych dla ludzi odrzuconych przez społeczeństwo oraz poprawę zarządzania obszarami miejskimi. Kwotowo program URBAN nie jest programem dużym, jednak ze względu na pozytywne efekty jego oddziaływania na obszary miejskie realizowany jest już od ponad 10 lat. Przewiduje się jego kontynuację w następnym okresie programowania, jednak najprawdopodobniej nie będzie to już osobny program, ale razem z innymi obecnie istniejącymi inicjatywami wspólnotowymi (Interreg, Equal, Leader+) stanowić będzie element nowego celu funduszy strukturalnych (zwanego Europejską współpracą terytorialną ). Cel ten ma być finansowany ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. W obecnym okresie programowania, w latach , na żądanie Parlamentu Europejskiego, Komisja Europejska podniosła liczbę miast korzystających z programu URBAN II z 50 (zapisanych w decyzji dotyczącej programu) do 70. Kwota przeznaczona na realizację programu w latach wynosi 700 mln euro w cenach z 1999 r. i 728,3 mln euro w cenach z 2001 r. Tabela 1. przedstawia budżet funduszy strukturalnych, w tym programu Urban II, w latach Tabela 1. Budżet Funduszy Strukturalnych (w mld euro, wg cen z 1999 r.) Państwa Cel 1 Cel 2 Cel 3 Interreg URBAN EQUAL Leader FIFG F. Spójności Ogółem UE ,800 22,040 24,050 4,875 0,700 2,850 2,020 1,106 18, ,441 UE+10 13,230 0,120 0,110 0,420 0,000 0,220 0,000 0,003 7,590 21,93 UE ,030 22,160 24,160 5,295 0,700 3,070 2,020 1,109 25, ,134 Źródło: Komisja Europejska

4 BSiE 3 Środki programu URBAN II zostały podzielone następująco: Tabela 2. Podział środków programu URBAN II Państwo Przydzielone środki (w cenach z 1999 r.) Przydzielone środki (w cenach z 2004 r.) Niemcy 140 mln 150,95 mln Wielka Brytania 117 mln 126,18 mln Włochy 108 mln 116,54 mln Hiszpania 106 mln 114,30 mln Francja 96 mln 103,54 mln Holandia 28 mln 30,25 mln Grecja 24 mln 25,89 mln Belgia 20 mln 21,52 mln Portugalia 18 mln 19,49 mln Austria 8 mln 8,53 mln Dania 5 mln 5,38 mln Finlandia 5 mln 5,38 mln Irlandia 5 mln 5,38 mln Szwecja 5 mln 5,38 mln Luksemburg 0 mln 0 mln Sieci 15 mln 18,03 mln Sumaryczne dane dotyczące podziału środków w programie URBAN II zawiera tabela 8. Pułap pomocy wspólnotowej wynosi 75% całkowitej wartości programu w ramach regionów objętych Celem 1. oraz 50% w pozostałych regionach. W finansowaniu programów dopuszcza się również udział pożyczek z Europejskiego Banku Inwestycyjnego. Dodatkowa kwota 15 mln euro (w cenach z 1999 r.) została przeznaczona na wymianę doświadczeń i know-how poprzez tworzenie sieci wymiany informacji pomiędzy miastami. Nowe państwa członkowskie Unii Europejskiej nie korzystają obecnie z programu URBAN II bezpośrednio lecz poprzez programy operacyjne. W Polsce cele programu realizowane są w ramach Działania 3.2 Obszary podlegające restrukturyzacji Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego. 2. Miasta i ludność miejska w Holandii Liczba ludności Holandii w 2004 r. wynosiła osób, z których 5,8 miliona mieszkało w miastach, liczących powyżej mieszkańców. Liczba ludności miejskiej w Holandii systematycznie rośnie. Zgodnie z danymi ONZ, liczba ta w roku 1975 wynosiła 56.0%, w roku ,4%, a w 2015 roku ma wynieść 71,4%. Najbardziej zurbanizowanym obszarem Holandii jest Randstad (mapa 1). Nazwa ta weszła do użytku w latach 30-tych XX wieku. Liczba mieszkańców konurbacji 2 Randstad sięga 6,6 miliona mieszkańców (41,5% ludności Holandii), z czego ok. 2 milionów przypada na cztery największe miasta Holandii: 735 tys. przypada na Amsterdam, 596 tys. na Rotterdam, 441 tys. na Hagę, a 256 tys. na Utrecht. Jest to liczba ludności samych miast, gdyż np. liczba ludności Amsterdamu wraz z jego obszarem metropolitalnym 3 sięga już 2,1 miliona. Zaś np. 2 Konurbacja jest formą aglomeracji, którą tworzy zespół równorzędnych (pod względem pełnionych funkcji społeczno-gospodarczych) miast. Zespół ten powstaje z początkowo niezależnych od siebie miast, między którymi z czasem zacierają się granice. 3 Obszar metropolitalny jest to gęsto zaludniony obszar, składający się z kilku (kilkunastu) miast położonych blisko znaczącego centrum miejskiego metropolii. Miasta te połączone są więzami funkcjonalnymi, ekonomicznymi, społecznymi i politycznymi.

5 4 BSiE liczba mieszkańców obszaru metropolitalnego Rotterdamu sięga 1,2 mln osób. Tabela 3. przedstawia liczbę mieszkańców miast i aglomeracji miejskich 4 Holandii. Tabela 3. Miasta i aglomeracje Holandii Miasto Aglomeracja Liczba mieszkańców miasta Liczba mieszkańców aglomeracji Utrecht Utrecht Tilburg Midden-Noord-Brabant 's-gravenhage (Haga) Agglomeratie 's-gravenhage i Delft en Westland Rotterdam Groot-Rijnmond Heerlen Zuid-Limburg Groningen Overig Groningen Enschede Twente Eindhoven Zuidoost-Noord-Brabant Arnhem Arnhem/Nijmegen Amsterdam Groot-Amsterdam i Zaanstreek Źródło: Statistics Netherlands, dane na dzień Randstad jest jednym z najgęściej zaludnionych obszarów Europy. Jest to piąta) pod względem wielkości konurbacja w Europie Zachodniej (po Londynie, Zagłębiu Ruhry, Paryżu i Mediolanie). Jednak mimo wysokiego poziomu urbanizacji na obszarze Randstad istnieje tzw. zielone serce tworzone przez obszary niezurbanizowane, co umożliwia zachowanie pewnej równowagi między obszarami zurbanizowanymi i niezurbanizowanymi (choć presja na zmniejszanie terenów zielonych wywierana przez deweloperów jest znaczna). W wielu miastach Holandii obserwuje się wzrost liczby ludności. W 2003 r. najwyższy wzrost odnotowano w Almere (2,4%) i w Utrechcie (2,1%). Almere jest szczególnie atrakcyjne dla mieszkańców Amsterdamu. Przenosi się tam wiele młodych rodzin, co skutkuje wyższym niż w innych regionach kraju przyrostem naturalnym. Jednak mimo przenoszenia się mieszkańców Amsterdamu do Almere, liczba mieszkańców Amsterdamu pozostaje na niezmienionym poziomie. Spadła nieznacznie liczba mieszkańców Rotterdamu (0,5%) i Hagi (0,1%). Jeśli chodzi o Rotterdam, to spadek liczby mieszkańców związany był m.in. z przenoszeniem się mieszkańców do nowego osiedla mieszkaniowego w Barendrecht, który z tego też powodu odnotował najwyższy w Holandii wzrost liczby ludności w 2003 r. Wykres 1 pokazuje wzrost liczby ludności w 10 miastach Holandii. Wykres 1. Wzrost liczby ludności w 10 miastach Holandii Źródło: Statistics Netherlands, 4 Aglomeracja miejska jest zespołem jednostek osadniczych, ukształtowanych i zdominowanych przez główny ośrodek miejski. Zespół ten charakteryzują silne powiązania, prowadzące do integracji społecznej i gospodarczej całego obszaru.

6 BSiE 5 3. Program URBAN w Holandii W ramach inicjatywy URBAN II realizowane są obecnie w Holandii trzy programy. Realizują je Amsterdam, Rotterdam i Heerlen. W latach , w ramach programu URBAN I, realizowane były cztery programy. W przeszłości, tak jak i obecnie realizowały je Amsterdam i Rotterdam oraz dodatkowo Den Haag (Haga) i Utrecht. W programie URBAN II uczestniczy po raz pierwszy miasto Heerlen z regionu Limburgii w południowej Holandii. Łączna liczba mieszkańców obszarów objętych wsparciem w Holandii w latach wynosi osób. Łączna kwota wydatków związanych z wdrażaniem programu sięgnie euro, z czego euro pochodzić będzie z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. Rys. 1. Programy URBAN I i II w Holandii Źródło: Komisja Europejska 3.1. Program URBAN II Amsterdam Komisja Europejska zaakceptowała do realizacji program regeneracji obszarów miejskich w Amsterdamie. Obejmuje on osiem dzielnic (Centrale Markt, Houthavens, Spaarndammerbuurt/Zeeheldenbuurt, Kinkerbuurt, Van Lennepbuurt, Landlust, De Krommert, Van Galenbuurt) i cztery gminy (Westerpark, Oud-West, Bos en Lommer and De Baarsjes) na zachód od centrum Amsterdamu. Obszar ten zamieszkany jest przez osób. Obszar objęty wsparciem boryka się m.in. z takimi problemami, jak długotrwałe bezrobocie, ubóstwo, wzrastające poczucie braku bezpieczeństwa, niski średni poziom wykształcenia mieszkańców, zabudową mieszkaniową niskiej jakości. Obszar ten posiada jednak dobre powiązanie komunikacyjne (transport samochodowy i transport publiczny) z centrum Amsterdamu, a zamieszkany jest przez młodą, wieloetniczną społeczność, co jest jego atutem. Na realizację programu w latach przeznaczone zostały środki unijne w wysokości 9 milionów euro. Zostaną one wsparte kwotą 19 mln euro, pochodzącą ze środków publicznych i kwotą 3 mln euro, pochodzącą z sektora prywatnego, co w efekcie daje kwotę 31 mln euro. Program dla Amsterdamu oparty został na trzech głównych priorytetach: Priorytet 1: Poprawa środowiska dla biznesu działania zmierzają do poprawy warunków prowadzenia działalności gospodarczej oraz poprawy jakości przestrzeni publicznej, co oznacza m.in. dostosowanie przestrzeni publicznej do potrzeb mieszkańców. Priorytet 2: Stymulowanie wzrostu działalności gospodarczej działania obejmują przede wszystkim promocję wykorzystywania ICT w małych i średnich przedsiębiorstwach oraz organizację szkoleń dla osób bezrobotnych. Priorytet 3: Wzmocnienie potencjału ekonomiczno-społecznego działania zmierzają do poprawy bezpieczeństwa na obszarze objętym wsparciem oraz zachęcania mieszkańców do udziału w życiu społecznym i kulturalnym.

7 6 BSiE Tabela 4. Wydatki na priorytety dla miasta Amsterdam Priorytet Wydatki ogółem Poprawa środowiska dla biznesu 10,902 3,129 Stymulowanie wzrostu działalności gospodarczej 8,099 2,324 Wzmocnienie potencjału ekonomiczno-społecznego 9,968 2,861 Pomoc techniczna 2,180 0,626 Ogółem 31,149 8,940 Wkład unijny 3.2. Program URBAN II Rotterdam Program obejmuje trzy dzielnice (Oude Noorden, De Agniesebuurt i Het Liskwartier), położone w północnej części centrum Rotterdamu, zamieszkane przez osób. Obszar boryka się m.in. z takimi problemami, jak wysoki poziom bezrobocia, bieda, wysoki poziom przestępczości i niski poziom wykształcenia ogółu mieszkańców. Z drugiej strony obszar ten jest położony blisko centrum Rotterdamu, do którego łatwo się dostać samochodem lub komunikacją miejską. Komisja Europejska zaakceptowała program mający się przyczynić do regeneracji wyżej wymienionych trzech dzielnic Rotterdamu. Na jego realizację została w latach przeznaczona kwota 9 mln euro, pochodząca z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. Środki unijne zostaną wsparte środkami publicznymi w wysokości 15 mln euro, co w efekcie da kwotę 24 mln euro. Program dla Rotterdamu został oparty na trzech priorytetach: Priorytet 1: Poprawa środowiska dla biznesu obejmujący m.in. poprawę warunków przestrzennych do prowadzenia działalności gospodarczej, poprawę stanu przestrzeni publicznej oraz nadanie rzece Rotte bardziej rekreacyjnego i turystycznego charakteru. Priorytet 2: Stymulowanie działalności gospodarczej obejmujące m.in. budowanie sieci współpracy między przedsiębiorstwami, promowanie obszaru, jako przyjaznego prowadzeniu działalności gospodarczej oraz promocję szkoleń dla osób niepełnosprawnych. Priorytet 3: Zwiększanie potencjału ekonomiczno-społecznego obejmujące m.in. poprawę bezpieczeństwa na tym obszarze oraz zachęcanie ludności do większej aktywności ekonomicznej i społecznej. Tabela 5. Wydatki na priorytety dla miasta Rotterdam Priorytet Wydatki ogółem Poprawa środowiska dla biznesu 10,124 3,022 Stymulowanie wzrostu działalności gospodarczej 5,786 2,358 Zwiększanie potencjału ekonomiczno-społecznego 6,583 2,934 Pomoc techniczna 1,252 0,626 Ogółem 23,745 8,940 Wkład unijny 3.3. Program URBAN II Heerlen Program regeneracji obszarów miejskich w Heerlem (region Limburgii) obejmuje sześć dzielnic (Stad-Oost, Stad-Noord, Heerlerheide-Passart, Vrieheide-De Stack, Rennemig- Beersdal and Hoensbroek-De Hem), położonych w północnej i wschodniej części Heerlen. Dzielnice te zamieszkane są przez osób. Obszar objęty wsparciem boryka się m.in. z takimi problemami, jak wysoki poziom bezrobocia, wysoki poziom przestępczości, bieda, duża liczba osób uzależnionych od narkotyków, duża liczba osób bezdomnych, zanieczyszczenie gruntów, dewastacja budynków i przestrzeni publicznej. Z drugiej jednak strony ob-

8 BSiE 7 szar objęty wsparciem położony jest w sercu obszaru zurbanizowanego tworzonego przez Aachen i Maastricht, z którymi łączą go liczne więzi. Komisja Europejska na realizację programu w latach przeznaczyła kwotę 12 mln, pochodzącą z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. Środki unijne zostaną wsparte środkami publicznymi w wysokości 20 mln euro, co w efekcie da kwotę 32 mln euro. Program dla Heerlen został oparty na trzech priorytetach: Priorytet 1: Poprawa środowiska dla biznesu, w ramach którego przewiduje się rozwój i odnowę przestrzeni do prowadzenia działalności gospodarczej, poprawę przestrzeni publicznej oraz poprawę jakości i dostępności transportu publicznego. Priorytet 2: Stymulowanie działalności gospodarczej obejmuje promowanie przedsiębiorczości, zwiększenie powierzchni handlowej oraz organizację szkoleń. Priorytet 3: Zwiększanie potencjału ekonomiczno-społecznego obejmuje m.in. poprawę bezpieczeństwa na tym obszarze, zwiększanie udziału ludności w życiu społecznym oraz rozwiązanie problemów związanych z narkomanią i bezdomnością. Tabela 6. Wydatki na priorytety dla miasta Heerlen Priorytet Wydatki ogółem Poprawa środowiska dla biznesu 17,385 5,563 Stymulowanie wzrostu działalności gospodarczej 8,454 3,466 Zwiększanie potencjału ekonomiczno-społecznego 4,569 2,056 Pomoc techniczna 1,775 0,834 Ogółem 32,183 11,919 Wkład unijny Dodatkowo obszary miejskie w Holandii korzystają w latach ze środków unijnych uzyskiwanych w ramach ponadregionalnego programu Obszary zurbanizowane Holandii, realizowanego w ramach Celu 2. funduszy strukturalnych Program Obszary zurbanizowane Holandii Zgodnie z rozporządzeniem Rady (WE) Nr 1260/1999 z 21 czerwca 1999 r. wprowadzającym ogólne przepisy dotyczące funduszy strukturalnych, Cel 2. funduszy strukturalnych obejmuje wspieranie gospodarczej i społecznej konwersji obszarów stojących w obliczu problemów strukturalnych. Działania realizowane w ramach Celu 2. finansowane są ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego oraz Europejskiego Funduszu Społecznego. Program Celu 2 Obszary zurbanizowane Holandii obejmuje 11 obszarów w 9 miastach Holandii: Amsterdam (Bijlmer & Amstel, Groot-Oost), Rotterdam (Delfshaven, Feijenoord), Den Haag (Centrum-Zuid), Utrecht (Westflank), Enschede (Stedelijk Hart), Arnhem (Kern), Nijmegen (Kanaalgebied), Eindhoven (St. Ew) i Maastricht (Noord). Obszary te zamieszkane są łącznie przez osób. Obszary te charakteryzują się wysokim wskaźnikiem gęstości zaludnienia i wysokim odsetkiem mniejszości etnicznych wśród ogółu mieszkańców. Średni poziom dochodu na głowę mieszkańca w Holandii przekracza średni poziom dochodu na głowę mieszkańca w całej Unii Europejskiej, podczas gdy na obszarach objętych wsparciem poziom ten jest niższy i sięga nawet 71% średniego poziomu w Holandii. Dane pochodzące od instytucji zajmujących się pomocą społeczna wskazują, iż poziom biedy na tych obszarach jest wyższy od średniego poziomu biedy w miastach Holandii. Poziom bezrobocia jest wyższy niż średni poziom bezrobocia w kraju i średni poziom bezrobocia w 4. największych miastach. Grupą docelową

9 8 BSiE objętą wsparciem w ramach programu stanowią głównie kobiety o niskim poziomie wykształcenia, wywodzące się z grup etnicznych i dotknięte długotrwałym bezrobociem. Środki przeznaczone na realizację programu Obszary zurbanizowane Holandii sięgają 588 milionów euro, z czego 199,7 milionów euro pochodzi z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. Program Obszary zurbanizowane Holandii oparty został na czterech priorytetach: 1. Miejskie środowisko biznesowe działania realizowane w ramach tego priorytetu zmierzają do poprawy warunków prowadzenia działalności gospodarczej oraz poprawy warunków życia ludności, w tym np. zwiększenie powierzchni obszarów zielonych, co ma przyczynić się do poprawy atrakcyjności obszaru. 2. Stymulowanie działalności gospodarczej działania realizowane w ramach tego priorytetu skierowane są na promowanie działalności gospodarczej poprzez oferowanie usług dla biznesu oraz szkoleń. 3. Wzmocnienie potencjału społeczno-ekonomicznego działania realizowane w ramach tego priorytetu koncentrują się na poprawie warunków życia i prowadzania działalności gospodarczej. Rozumie się przez to m.in. poprawę bezpieczeństwa oraz zmniejszenie poziomu zanieczyszczeń m.in. poprzez wprowadzenie systemu przetwarzania odpadów. Promowane będzie także aktywne uczestnictwo mieszkańców w życiu społecznym obszaru. 4. Pomoc techniczna w ramach tego priorytetu środki zostaną skierowane m.in. na realizację działań promocyjnych oraz na realizację projektów badawczych poświęconych tematyce miejskiej. 4. Miasta i ludność miejska w Szwecji Trzema największymi miastami Szwecji są: Stockholm, Göteborg i Malmö. Wszystkie one leżą w południowej części Szwecji. Liczba ludności miasta Stochkolm wynosi 765 tys. mieszkańców, zaś liczba ludności obszaru metropolitalnego Stockholmu wynosi blisko 1,7 mln mieszkańców. Jeżeli jednak weźmiemy pod uwagę cały obszar zurbanizowany wokół Stockholmu, zwany także regionem Stockholm-Mälaren, obejmujący m.in. miasto Stockholm i jego okolice oraz dolinę Mälaren to liczba mieszkańców wzrośnie do około 3 milionów, gdyż obejmie ona także, m.in., ludność miast Uppsala ( mieszkańców), Västerås ( mieszkańców), Örebro ( mieszkańców), Södertälje ( mieszkańców) i Eskilsuna ( mieszkańców). Podobna sytuacje dotyczy miasta Göteborg. Liczba mieszkańców miasta wynosi ok. 480 tys. osób, zaś liczba mieszkańców obszaru metropolitalnego miasta Göteborg wynosi 817 tys. mieszkańców. Troszkę inna sytuacja jest w przypadku rozwoju miasta Malmö położonego w duńskoszwedzkim regionie Øresund. Przyspieszony rozwój obszaru nastąpił w ostatnich latach w związku z oddaniem do użytku mostu łączącego duńską i szwedzką część regionu. Liczba mieszkańców miasta Malmö wynosi około 270 tys. osób, zaś liczba mieszkańców aglomeracji liczy około 550 tys. osób. Zgodnie z danymi ONZ z 8,9 milionów mieszkańców Szwecji (dane z 2001 r.), 83,8 procent mieszkało w miastach. Liczba ludności miejskiej w Szwecji jest na w miarę stałym poziomie i wynosiła 82,7% w 1997 r., zaś w 2015 ma wynosić 84,2%. W większości miast Szwecji przykłada się dużą wagę do zachowania terenów zielonych na obszarach zurbanizowanych. I tak np. w okręgu Sztokholm parki i obszary zielone zajmują 56 km 2 (26%) a woda 28 km 2 (13%) z 215 km 2, które zajmuje okręg. Udział terenów zielonych jest wyższy w Sztokholmie niż średni udział terenów zielonych w miastach unijnych. Wykres 2 pokazuje procentowy udział terenów zielonych w miastach Szwecji.

10 BSiE 9 Wykres 2. Tereny zielone w miastach Szwecji (kolor szary) Źródło: 5. Program URBAN w Szwecji W poprzednim okresie programowania, w latach , jedno miasto szwedzkie uczestniczyło w programie URBAN i było to Malmö. W ramach programu Urban I Malmö, otrzymalo wsparcie dla osób rozpoczynających działalność gospodarczą. Oferowane były również szkolenia. Programem objętych było pięć obszarów miasta Malmö, charakteryzujących się wysokim odsetkiem imigrantów wśród ogółu mieszkańców, wysokim poziomem bezrobocia, a także występowaniem znacznych problemów społecznych. Ogólna kwota dofinansowania z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego wyniosła 5,1 mln euro. Dodatkowo zainwestowana została kwota 6,7 mn euro, dając w sumie 11,8 mln euro. W latach również tylko jedno miasto uczestniczy w programie URBAN i jest to Göteborg Program URBAN II Göteborg Program obejmuje następujące osiedla i tereny przemysłowe Göteborga: Kvillebäcken, Brämare gården, Lövgärdet, Angeredscentrum, Hammarkullen, Eriksbo oraz Becks i Marieholm. Obszar ten boryka się z problemem wysokiego poziomu długotrwałego bezrobocia, z problemem pogarszania się stanu zdrowia mieszkańców, wysokim odsetkiem imigrantów wśród mieszkańców, niskim poziomem edukacji i posiadanych kwalifikacji zawodowych przez mieszkańców obszaru. Problemem jest także wysoki wskaźnik przestępstw i narkomania. Z drugiej jednak strony na obszarze tym jest dużo terenów zielonych, dobrze zorganizowany jest transport publiczny, a zasoby mieszkaniowe są dobrej jakości. Komisja Europejska zaakceptowała program odnowy dla tego obszaru Göteborga. Ogólna kwota wydatków związanych z realizacją programu wynosi 16 milionów euro. W ramach tej kwoty 5,3 miliona euro stanowić będą środki unijne, 9,2 miliona euro stanowić będą inwestycje sektora publicznego, a 1,5 miliona euro pochodzić będzie z sektora prywatnego. Program URBAN II Göteborg oparty jest na trzech priorytetach: Priorytet 1: Wykorzystywanie i rozwój zasobów ludzkich obejmujący organizację szkoleń dla ludzi młodych, imigrantów i osób bezrobotnych a także podejmowanie działań mających na celu wzrost liczby miejsc pracy oraz wzmocnienie współpracy między rynkiem pracy i ośrodkami zajmującymi się kształceniem i szkoleniem zawodowym.

11 10 BSiE Priorytet 2: Poprawa atrakcyjności i statusu obszarów zurbanizowanych obejmująca m.in. rozwój usług dla biznesu oraz wzmocnienie gospodarki lokalnej. Priorytet 3: Pomoc techniczna Tabela 7. Wydatki na priorytety dla miasta Göteborg Priorytet Wydatki ogółem Wykorzystywanie i rozwój zasobów ludzkich Poprawa atrakcyjności i statusu obszarów zurbanizowanych Pomoc techniczna Ogółem Wkład unijny Bibliografia 1. Statistics Netherlands, 2. Statistics Sweden, 3. Human Development Reports, 4. Fundusze strukturalne Unii Europejskiej, Agnieszka Jankowska, Tomasz Kierzkowski (red.), Robert Knapik, C.H. Beck, Warszawa Communication from the Commission to the Member States of 28 April 2000 laying down guidelines for a Community initiative concerning economic and social regeneration of cities and of neighborhoods in crisis in order to promote sustainable urban development (URBAN II), Official Journal C 141, 19/05/ Communication from the Commission to the Council, the European Parliament, the Economic and Social Committee and the Committee of the Regions The programming of the Structural Funds : an initial assessment of the Urban Initiative, Portal 8. Partnership with the cities, The URBAN Community Initiative, European Commission, Brochure Portal

12 BSiE 11 Mapa 1. Mapa Holandii Źródło:

13 12 BSiE Mapa 2. Mapa Szwecji Źródło:

14 Tabela. Sumaryczne dane dotyczące wykorzystania środków programu URBAN II Państwo (liczba miast objętych wsparciem) Ludność Powierzchnia (w km2) Bezrobocie Imigranci jako % ludności EFRR Wydatki ogółem Regeneracja fizyczna i środowiskowa Wydatki na poszczególne dziedziny (w %) Przedsiębiorczość i zatrudnienie Wykluczenie społeczne Transport Technologie informacyjne i komunikacyjne Pomoc techniczna URBAN II ,1 17% 15% % 21% 21% 8% 4% 6% Austria (2) ,2 8% 19% % 18% 3% 12% 4% 4% Belgia (3) ,9 14% 29% % 27% 12% 9% 11% 7% Dania (1) ,0 8% 50% % 25% 47% 0% 0% 5% Finlandia (1) ,0 13% 11% % 29% 47% 0% 16% 8% Francja (9) ,0 22% 19% % 22% 21% 7% 4% 5% Grecja (3) ,9 17% 14% % 13% 17% 1% 5% 9% Hiszpania (10) ,3% 18% 11% % 16% 18% 6% 5% 6% Holandia (3) ,5 10% 35% % 27% 17% 18% 12% 6% Amsterdam ,3 13% 44% % 27% 26% 1% 13% 7% Heerlen ,2 9% 46% % 32% 8% 32% 9% 6% Rotterdam ,0 9% 14% ,104 17% 22% 19% 22% 15% 5% Irlandia (1) ,1 12% 2% % 7% 34% 0% 11% 7% Niemcy (12) ,0 18% 15% % 27% 19% 8% 1% 7% Portugalia (3) ,0 25% 21% % 26% 43% 0% 0% 5% Szwecja (1) ,0 11% 42% % 71% 21% 0% 0% 8% Göteborg ,0 11% 42% % 71% 21% 0% 0% 8% Wlk. Brytania (11) ,3 11% 9% % 28% 33% 2% 1% 7% Włochy (11) ,9 23% 4% % 8% 10% 14% 6% 6% Źródło: Communication from the Commission to the Council, the European Parliament, the Economic and Social Committee and the Committee of the Regions The programming of the Structural Funds : an initial assessment of the Urban Initiative, 2002.