mikroorganizmow i rozmiar syntezy biatka bakteryjnego w zwaczu (I) oraz wydzielanie i aktywnosc enzymatyczn^ soku zotciowo-trzustkowego, a takze

Transkrypt

1 Prof, dr hab. Stanistaw Milewski, prof. zw. Katedra Hodowli Owiec i Koz Wydziat Bioinzynierii Zwierzat Uniwersytet Warminsko-Mazurski w Olsztynie Olsztyn, Recenzja pracy doktorskiej mgr Matgorzaty Pauliny Majewskiej pt: WPLYW TANIN NA PROCESY TRAWIENNE OWIEC I JAKOSC JAGNI^CINY" wykonanej pod kierunkiem dr hab. Barbary Kowalik w Instytucie Fizjologii i Zywienia Zwierzeit im. Jana Kielanowskiego PAN w Jabtonnie Mozliwosc oddziatywania na produkcyjnosc zwierzat, tak w sensie iiosciowym, jak i jakosciowym jest jednym z priorytetow badawczych osrodkow naukowych zajmuj^cych si^ problematyk^ technologii produkcji zywnosci dostosowanej do dynamicznie zmieniaj^cych si^ oczekiwah konsumentow. Rezultaty wielu prac wskazuj^ na podstawowe znaczenle w tym zakresie czynnika zywieniowego, a efektywnym rozwi^zaniem moze bye wprowadzenie do diety zwierzat komponentow o charakterze naturalnych stymulatorow. W tym kontekscie badania dotycz^ce efektow wt^czenia do dawek dia jagni^t tanin, polifenolowych metabolitow roslin wykazujacych w organizmie zwierzat szerokie spektrum dziatania, znajduj^ peine uzasadnienie. Wybor gatunku zwierzat do przeprowadzenia doswiadczeh jest dodatkowym atutem tych badah, bowiem produkty owcze wyrozniaj^ si? walorami prozdrowotnymi. Doktorantka postawita sobie za eel okreslenie wptywu tanin, pochodz^cych z dwoch zrodet: lisci borowki brusznicy lub kory d^bu, na procesy trawienne zachodz^ce w zwaczu, aktywnosc wydzielnicz^ trzustki i profil biochemiczny osocza krwi owiec, a takze profil dtugotahcuchowych kwasow ttuszczowych w tuszy jagni^t. Podstaw? realizacji tego celu stanowi^trzy doswiadczenia zywieniowe zrealizowane w ramach projektu finansowanego przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyzszego. Wykorzystano w nich l^cznie 36 owiec reprezentuj^cych 3 rasy; doswiadczenie I - polska owca gorska, 6 szt., doswiadczenie II -merynos barwny, 6 szt. oraz doswiadczenie III - corriedale, 24 szt. Doswiadczenia MM dotyczyty wplywu tanin hydroiizujacych i skondensowanych na przebieg procesow fermentacyjnych, ilosc

2 2 mikroorganizmow i rozmiar syntezy biatka bakteryjnego w zwaczu (I) oraz wydzielanie i aktywnosc enzymatyczn^ soku zotciowo-trzustkowego, a takze biochemiczne wskazniki krwi (II), natomiast w doswiadczeniu III okreslono oddziatywanie badanycti tanin na wybrane cechy jakosci jagni^ciny. Kor? d^bu lub liscie borowki brusznicy, jako zrodta tanin hydroiizujacych lub skondensowanych, podawano owcom w doswiadczeniach I i II w ilosci 3g/dzieh/szt., natomiast w doswiadczeniu III ilosci tych dodatkow wynosity 10g/dzieh/szt. W doswiadczeniu III, prowadzonym na jagni^tach rosn^cych w przedziale wagowym od ok. 20 do ok. 35kg, okreslono wybrane wskazniki wzrostu, wartosci poubojowej oraz jakosci mi^sa na podstawie prob pobranych z mi^sni musculus longissimus dorsi i musculus semitendinosus. Nalezy podkreslic, ze doswiadczenia I i II, przeprowadzone na zwierz^tach z przetokami, wymagaty bardzo dobrego przygotowania. Caty cyki eksperymentalny zostat dobrze przemyslany, co w efekcie dato podstawy do weryfikacji postawionej hipotezy badawczej. Przedstawiona do oceny dysertacja doktorska liczy 105 stron i obejmuje 11 wyodr^bnionych rozdziatow: LWst^p, 2.Przegl id pismiennictwa, 3.Hipoteza badawcza i eel badan, 4. Materiat I metody, S.WynIki, 6.Dyskusja wynikow, y.podsumowanie i wnioski, S.Pismiennictwo, 9.Zat iczniki, lo.streszczenie, H.Wykaz rysunkow, fotografii i tabel. 14 rysunkow, 7 fotografii oraz 21 tabel zamieszczone w tekscie pracy. Streszczenie przedstawione w j^zyku polskim i angielskim. Uktad ten odpowiada wymaganiom stawianym tego typu rozprawom. Pragn? podkreslic, ze praca jest przejrzysta, ma interesuj^c^ szat? graficznsi. i zostata napisana poprawn^ polszczyzn^ z zachowaniem logicznej ci^tosci. Te niew^tpliwe walory edytorskie s^ coraz rzadziej spotykane w publikacjach naukowych, tym bardziej nalezy je eksponowac, bowiem swiadez^ o staraniach Autorki, aby jej dzieto byte tatwiejsze w odbiorze. Rozdziat Wst^p stanowi krotkie naswietlenie dziedziny badah wskazuj^e na potenejalne mozliwosci zwi^zane z wprowadzeniem tanin do diety zwierzat. W rozdziale Przegl^d pismiennictwa Autorka wprowadza czytelnika w kolejne zagadnienia, ktore stanowi^ przedmiot jej badah. Przedstawia charakterystyk? tanin i dokonuje analizy ich oddziatywania na procesy trawienne zaehodz^ce w zwaczu. Omawia gruntownie wptyw tanin na populacj? mikroorganizmow wyst^puj^cych w zwaczu, wskazniki fermentacyjne zwacza, a takze metabolizm biatka i proces metanogenezy. Nast^pnie przechodzi do

3 3 zagadnien zwi^zanych z aktywnosci^ enzymow trzustkowych i jelitowych wskazuj^c, ze wiekszosc badah z tego zakresu przeprowadzono w warunkach in vitro, z wykorzystaniem enzymow trawiennych zwierzat monogastrycznych lub czlowieka, CO uzasadnia celowosc ich prowadzenia na przezuwaczach. W kohcowej cz^sci Autorka szeroko omowita rezultaty dotychczasowych badah dotycz^cych wplywu tanin na jakosc mi^sa, pokazujac trendy naukowe i mozliwosci wykorzystania w tym zakresie tanin. - str. 25, werset 4 od gory: jest wi^zanie z cafym kompleksem taniny-enzym (hamowanie niekompetytywne)", a powinno bye wi^zanie z calym kompleksem substrat-enzym (hamowanie niekompetytywne)"; - str. 27, werset 4 od gory: jest monounsaturated fatty acid), a powinno bye monounsaturated fatty acids); - str. 28, werset 11 od dotu: O co doktadnie chodzito Autoree w zdaniu Jasniejszy kolor mi^sa u zwierzat otrzymuj^cych w diecie taniny moze wynikac z mniejszego st^zenia hemoglobiny i mioglobiny we krwi"? - str. 29, werset 2 od gory: jest metahemogiobina", a powinno bye methemoglobina". Ten rozdzial pracy uwazam za bardzo dobrze opracowany. Autorka doskonale wykorzystata bogatq literature naukow^ staraj^c si? poruszyc wszystkie kwestie istotnie zwi^zane celem jej doswiadczeh. Wskazuje to na dobre przygotowanie do podj^tej tematyki badawczej. W moim odczuciu ten rozdzial mozna byto poszerzyc o zagadnienia dotycz^ce wplywu tanin stosowanych w diecie zwierzat na biochemiczne wskazniki krwi, analogicznie jak w przypadku pozostatych badanych cech. W kolejnym rozdziale zatytutowanym IHipoteza badawcza i eel badah postawiona zostata jasna hipoteza badawcza, zaktadaj^ca rozne efekty stosowania w zywieniu owiec tanin hydroiizujacych i skondensowanych, a takze przedstawiony zostat eel i zakres badah. - str. 30, ostatni werset od dotu: zamiast wyniki odchowu jagni^f proponuj? uzyc sformutowania wyniki tuczu jagni^t" oraz rozszerzyc zakres celu utylitarnego o sktad chemiczny jagni?ciny.

4 4 W rozdziale Materiat i metody przedstawiono uktad badan oraz wyszczegolniono cechy i zastosowane metody badawcze. Opis uktadu badah jest syntetyczny i jasny, natomiast wi^kszej precyzji wymaga opis zwierzat i ich zywienia, a takze niektorych oznaczeh. Jesli chodzi o zwierz?ta to sugeruj? uzupetnienie informacji o ich wiek oraz ptec, zwtaszcza w doswiadczeniach I i II, gdyz masa ciata niekoniecznie informuje 0 tym czy byty one mtode czy doroste. Tempo wzrostu u polskiej owcy gorskiej 1 merynosa barwnego jest rozne, a ptec ma istotny wptyw na t? cech?. - W doswiadczeniu III poza wiekiem powinna bye podana informacja w jakich warunkach przebiegat tucz: czy byty to jagni?ta - tryczki ss^ce, czy odt^czone od matek? Ma to istotne znaczenie, gdyz ewentualne roznice w miecznosci ich matek mogtyby wptywac na tempo wzrostu i rozwoj potomstwa. - Grupy w doswiadczeniu III utworzono metody analogow, ale nie podano jakie przyj?to kryteria? - W doswiadczeniu III okreslono mas? wybranych wyr?b6w, m. in. pol?dwicy". Na ogot w ocenie wartosci rzeznej owiec nie wyroznia si? takiego wyr?bu, a raczej jest to comber. Zatem proponuj? doprecyzowac wedtug jakiej metody dokonano podziatu pottuszy? Bardzo interesuj^ce jest wprowadzenie grupy zerowej". Odniesienie do niej pozwala na doktadniejsz^ ocen? zmian, jakie zaszty w zakresie ocenianych cech podczas tuczu pod wptywem badanych dodatkow. Z kolei do opisu zywienia pojawiaj^si? nast?pujece pytania: - Jak pozyskano badane dodatki zawieraj^ce taniny, czy i w jakiej formie s^ dost?pne na rynku, czy tez je specjalnie przygotowano? - W jaki sposob wprowadzano dodatki do diety owiec? - Czy stosowane dodatki nie wptywaty na pobieranie pasz, zwtaszcza w doswiadczeniu III, gdzie ich dawki byty ponad 3-krotnie wyzsze niz w doswiadczeniach Mil? Na str. 33, w przedostatnim wersecie podano, ze pobranie suchej masy wynosito 919 g/d. Czy we wszystkich grupach byto ono jednakowe i w jaki sposob to ustalono? Na str. 36, werset 6 od dotu, nalezy sprecyzowac, czy w podanym wzorze ma bye znak mnozenia x", czy odejmowania -"? Jest tam znak x".

5 5 W doswiadczeniu 11 analizowano szereg wskaznikow biochemicznych kn^^i. Uwazam, ze metodyka ich oznaczania powinna bye bardziej sprecyzowana. Jedno zdanie na ten temat, zamieszczone na str. 40, jest zbyt ogolnikowym podejsciem do tej kwestii. Rozdziat Wyniki jest napisany poprawnie i nie budzi w^tpliwosci. - W tytule tabeli 9, na str. 49, nalezy useislic, ze chodzi o zawartosc" lub ilosc" biatka ogolnego. Rozdziat dyskusja wynikow jest w mojej opinii doskonale opracowany. Autorka poprawnie skomentowata zaprezentowane wczesniej wyniki na tie rezultatow badah innych autorow. Wykazata si? ogromn^ wiedz^ i umiej^tnosci^ interpretacji, staraj^c si? obiektywnie i precyzyjnie uzasadnic uzyskane efekty, wnikaj^c niejednokrotnie w skomplikowane mechanizmy oddziatywania tanin na analizowane cechy. Dowodzi to duzej dojrzatosci naukowej doktorantki. Rozdziat Podsumowanie i wnioski zawiera uj?te w 3 punktach syntez? efektow badah dotycz^cych stosowania w zywieniu owiec kory d?bu i lisci borowki brusznicy. Autorka podkreslita, ze dodatki te, zawieraj^ce rozne rodzaje tanin, oddziatywaty w odmienny sposob na procesy fermentacyjne zachodz^ce w zwaczu, populacj? wyst?pujecych tam mikroorganizmow, aktywnosc enzymow trzustki, a takze na cechy jakosci zdrowotnej jagni?ciny. Udowadnia tym samym postawion^ hipotez? badawcz^. Jednak zarowno kora d?bu, jak i liscie borowki brusznicy wywotaty niepoz^dane zmiany w parametrach biochemicznych krwi, wskazuj^ce na mozliwosc zagrozenia statusu zdrowotnego owiec. St^d stuszna sugestia Autorki o koniecznosci dalszych badah w tym kierunku. Rozdziat ten kohczy konkluzja, ktora jest wtasciwym wnioskiem nawi^zuj^cym do tematu rozprawy. Mysl?, ze Autorka mogtaby podj^c prob? gradacji celowosci wprowadzenia porownywanych dodatkow do diety owiec. W rozdziale Pismiennictwo wyszczegolniono 185 pozycji literatury, ktorych zdecydowana wi?kszosc to prace pochodzace z ostatniego 10-lecia. Przewazaj^ prace angloj?zyczne, autorow zagranicznych. Wskazuje to na doskonat^ orientacj? Autorki w literaturze przedmiotu oraz znajomosc j?zyka angielskiego, co ma istotne znaczenie w ewentualnym dalszym rozwoju naukowym. Literatura jest tematycznie zwi^zana z problematyk^ podj?te w rozprawie. Odnotowatem, ze Autorka odniosta wyniki badah biochemicznych do opracowania Anny Winnickiej Wartosci

6 6 referencyjne podstawowych badah laboratoryjnych w weterynarii", z 2004r. Nadmieniam, ze jest nowsze opracowanie, ktore ukazato si? w 2008r. Czytaj^c prac? zauwazytem w jednym przypadku pomini?cie wspotautorow publikacji: na str. 36, werset 15 od gory jest Michalowskiego i wsp. (2001), a w spisie widnieje Michatowski T., Mozliwe jednak, ze bt^d jest w spisie. Podsumowuj^c catosc oceny stwierdzam, ze dysertacja doktorska Rani mgr Matgorzaty Pauliny Majewskiej stanowi wartosciowe opracowanie jasno postawionego problemu naukowego, wnosz^ce nowe wartosci wzbogacaj^ce dotychczasowy stan wiedzy na temat efektow suplementacji diety zwierzat przezuwajacych dodatkami zawierajacymi taniny. Autorka wykazata si? duz^ wiedzy z zakresu podj?tej problematyki oraz umiej?tnoscie naukowej interpretacji wynikow badah. W odniesieniu do badanego gatunku zwierzat Jej praca ma nowatorski charakter i moze miec znaczenie utylitarne w kontekscie produkcji zywnosci o wysokiej jakosci zdrowotnej, co podnosi jej wartosc aplikacyjn^. Przedstawione w recenzji uwagi nie obnizaj^ jej oceny merytorycznej. W istocie chodzi o lepsz^ ekspozycj? waznych elementow rozprawy i wtasciwego przygotowania jej do druku. Uwazam, ze oceniana praca pt. WPtiYW TANIN NA PROCESY TRAWIENNE OWIEC I JAKOSC JAGNI^CINY" spetnia wymagania stawiane dysertacjom doktorskim, okreslone w Ustawie o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz 0 stopniach i tytule naukowym w zakresie sztuki z dnia 14 marca 2003r., z pozniejszymi zmianami (tekst jednolity Dz. U. z 2014r., poz. 1852). Bior^c powyzsze pod uwag?, wnosz? do Rady Naukowej Instytutu Fizjologii 1 Zywienia Zwierzat im. Jana Kielanowskiego PAN w Jabtonnie o dopuszczenie Pani mgr Matgorzaty Pauliny Majewskiej do dalszych etapow przewodu doktorskiego. prof, dr hab. Stanistaw Milewski, prof. zw.