Metoda oceny efektywności serwisu internetowego

Transkrypt

1 UNIWERSYTET SZCZECIŃSKI WYDZIAŁ NAUK EKONOMICZNYCH I ZARZĄDZANIA mgr Artur Kulpa autoreferat rozprawy doktorskiej Metoda oceny efektywności serwisu internetowego Promotor: Dr hab. prof. US Waldemar Wolski Uniwersytet Szczeciński Wydział Nauk Ekonomicznych i Zarządzania Instytut Informatyki w Zarządzaniu Recenzenci: Prof. zw. dr hab. Adam Nowicki Politechnika Częstochowska Wydział Zarządzania Katedra Informatyki Ekonomicznej Dr hab. prof. US Jacek Cypryjański Uniwersytet Szczeciński Wydział Nauk Ekonomicznych i Zarządzania Instytut Informatyki w Zarządzaniu SZCZECIN 2014

2 1. Postawienie problemu badawczego Współcześnie rynek internetowy odznacza się wysoką dynamiką wzrostu wartości. W roku 2012 rynek e-commerce 1 w Polsce urósł % i osiągnął wartość prawie 21,5 mld złotych. Do końca roku 2013 rynek wzrósł o ok. 21% 2. Rynek ten charakteryzuję się dużym potencjałem wzrostu. Przytoczone wartość dotyczą samego rynku e-commerce a nie jest to jedyna odnoga e-biznesu. Rynek rozwija się dzięki obniżeniu kosztów działalności podmiotów lub/i rozszerzeniem zasięgu oddziaływania. Aby rynek internetowy mógł funkcjonować niezbędne jest wykorzystywanie wszelkiego rodzaju narzędzi informatycznych. Ich prawidłowa konstrukcja i wykorzystanie mają znaczny wpływ na efektywność działalności podmiotów ich używających. Wpływ ten jest uzależniony od stopnia informatycznego nasycenia danego podmiotu. Narzędzia informatyczne powinny w jak najefektywniejszy sposób wspierać działalność podstawową podmiotu. Najpowszechniejszym środowiskiem informatycznym rynku internetowego jest sieć WWW (ang. World Wide Web). W rozprawie doktorskiej autor skoncentrował swoje wysiłki na badaniu rozwiązań zrealizowanych usługą internetową jaką jest WWW. Każda aplikacja WWW jest narzędziem tworzonym i eksploatowanym w określonym celu 3. Przykładowo celem istnienia sklepu internetowego jest sprzedaż produktów, towarów lub usług. Istnieję wiele rodzajów celów dla danego narzędzia sklasyfikowanych ze względu na podmiot wchodzący w interakcję z systemem. W niniejszej pracy autor skoncentrował się na celach serwisu internetowego nadanych przez jego właściciela. Cele te powinny być jasno określone i identyfikowalne w aplikacji WWW. 1 Karwatka T., Sadulski D., E-commerce, Wydawnictwo Wolters Kluwer, Polska, Rynek e-commerce w Polsce przekroczył wartość 6 mld euro, < Cohen J.: Serwisy WWW. Projektowanie, tworzenie i zarządzanie, Gliwice,

3 Cele właściciela danej aplikacji są osiągane przez użytkowników końcowych aplikacji. Właściciel powinien zadbać o to, aby cele były możliwe do osiągnięcia przez użytkownika w przy jak najmniejszym jego wysiłku. W przypadku gdy ten nakład pracy będzie zbyt duży, użytkownik opuści dany serwis internetowy i może w ogóle do niego nie wrócić. Istnieje wiele wytycznych, dotyczących projektowania interfejsu użytkownika, których zastosowanie powoduję zmniejszenie barier dotarcia użytkownika do wyznaczonego celu. Teoretycznie ich zastosowanie powinno pozytywnie wpłynąć na efektywność aplikacji WWW. Głównym problemem jest określenie, czy w rzeczywistości taki stan wystąpił. Z powyższego wynika fakt potrzeby oceniania efektywności danego serwisu internetowego. Ocena powinna zawierać odpowiedź na pytanie, czy dana aplikacja efektywnie wspiera użytkownika w dążeniu do celu. Umożliwi to dokonywanie porównań, pomiędzy różnymi narzędziami realizującymi dany cel, wariantami tego samego narzędzia lub jednego narzędzia w odstępach czasowych. Dodatkowo ocena powinna wyznaczać kierunek zmian w systemie, aby zwiększyć efektywność aplikacji WWW. Efektywność przez autora jest rozumiana jako stosunek efektu do nakładu 4. Efekt celu jest z góry określony przez właściciela interfejsu. Głównym problemem jest wyznaczenie nakładu realizacji danego celu. Naturalnym miernikiem nakładu mógłby być czas, jaki musi poświęcić użytkownik aby dotrzeć do danego celu. Niestety istnieją problemy z pomiarem tzw. aktywnego czasu działania. Sam miernik nic nie mówi o tym jakie były zachowania użytkownika w drodze do celu. Lepszym rozwiązaniem, wg autora, jest zastosowanie ilości czynności, jakie musi wykonać użytkownik aby zrealizować cel aplikacji WWW. Problemem badawczym jest jak zmierzyć efektywność serwisu internetowego, w aspekcie użyteczności elementów interfejsu aplikacji WWW 4 Adamczyk J., Nehring A., Efektywność Przedsiębiorstw sprywatyzowanych, Wydawnictwo AE, Kraków,

4 2. Cel i hipoteza rozprawy Celem rozprawy doktorskiej jest opracowanie metody oceny efektywności serwisu internetowego, na podstawie analizy interakcji użytkownika z interfejsem, w aspekcie użyteczności aplikacji WWW. Celami uzupełniającymi są: a) Stworzenie mechanizmu pozyskiwania danych interakcji użytkownika z interfejsem aplikacji WWW. b) Ustalenie optymalnego zbioru rejestracji elementów interakcji. c) Określenie sposobu identyfikacji elementów graficznych aplikacji WWW z którymi użytkownicy mogą wejść w interakcję. Hipotezą rozprawy doktorskiej jest: Zastosowanie metody opartej na analizie interakcji użytkownika z interfejsem, w aspekcie użyteczności aplikacji WWW, pozwala na ocenę efektywności serwisu internetowego. Praca posiada przede wszystkim charakter metodyczny, zawiera również aspekt poznawczy. Sfera metodyczna objawia się w opracowaniu metody oceny efektywności serwisu internetowego na bazie analizy interakcji użytkownika z systemem. W metodzie opisana jest procedura uzyskania oceny efektywności od etapu rejestrowania i gromadzenia danych do etapu interpretacji uzyskanych wyników. 4

5 Wykorzystanie danych z rzeczywistego serwisu internetowego, w ramach case study, pozwoliły na uzyskanie cennej wiedzy o interakcji użytkownikiem z systemem WWW. 3. Układ rozprawy We wstępie przedstawiony został problem badawczy z wyjaśnieniem problematyki określenia celów aplikacji jak i efektywności narzędzia umożliwiające jego osiągnięcie. W rozdziale 1 noszącym tytuł Charakterystyka środowiska przeglądarki internetowej przedstawiony został ogólny mechanizm działania aplikacji WWW. Wymieniono główne technologie i techniki wykorzystywane do tworzenia serwisów internetowych, przedstawiono klasyfikację systemów WWW oraz poruszona została problematyka interakcji użytkownika z oprogramowaniem WWW. Rozdział 2, Analiza istniejących rozwiązań, zawiera wyniki badań literaturowych z zakresu oceny efektywności serwisu internetowego. Przedstawiono rozwiązania jak i dokonana została ich krytyka. W rozdziale 3 noszącym tytuł Procedura pozyskiwania danych o interakcji użytkownika z interfejsem aplikacji WWW, zaprezentowano autorską procedurę pozyskiwania danych o interakcji użytkownika aplikacji WWW. Rozdział 4, Generowanie reguł asocjacyjnych w bazie sekwencji interakcji użytkownika, zawiera omówienie pojęć z zakresu eksploracji danych, wykorzystanych w niniejszej pracy. Przedstawiono informacje o procedurze wyszukiwania sekwencji częstych jak i generowania reguł asocjacyjnych. Omówiona została także problematyka wyszukiwania reguł asocjacyjnych wśród danych pozyskiwanych przez system monitorujący opisany w Rozdziale 3. Proponowana metoda oceny efektywności serwisu internetowego, na 5

6 podstawie analizy interakcji użytkownika z interfejsem, w aspekcie użyteczności aplikacji WWW została opisana w Rozdziale 5 pod tytułem Metoda oceny efektywności serwisu internetowego. Omówione zostały poszczególne kroki metody, założenia, konstrukcja oceny oraz uwarunkowania i przeznaczenie wykorzystania. W Rozdziale 6 pod tytułem Praktyczne wykorzystanie metody case study przedstawiono wyniki zastosowania metody do oceny efektywności wybranego serwisu internetowego. Podsumowanie zawiera podstawowe informację o opisywanej metodzie oceny efektywności serwisu internetowego oraz ocenę danego rozwiązania. Zawarta została także konkluzja dotyczącą zrealizowania celu głównego pracy, celów drugorzędnych oraz wykazanie prawdziwości przyjętej hipotezy rozprawy doktorskiej. Wykazane zostały możliwości zastosowania metody w inżynierii oprogramowania. W końcowej części przedstawiono dalsze kierunki rozwoju opisywanej metody, których autor chcę się w przyszłości podjąć. 4. Procedura badawcza Aby osiągnąć cel rozprawy doktorskiej, jakim jest stworzenie metody oceny efektywności serwisu internetowego, na podstawie analizy interakcji użytkownika z interfejsem, w aspekcie użyteczności aplikacji WWW została wykorzystana siedmioetapowa procedura badawcza (Ilustracja 1). Procedura w sposób kompleksowy prowadzi od etapu ustalenia problemu badawczego, celu głównego oraz celów uzupełniających po etap stworzenia oceny efektywności serwisu internetowego. Jako ostatni etap zostało ustalone wykorzystanie praktyczne, w formie case study, stworzonej metody oraz omówienie wyników. 6

7 Ustalenie problemu, celu głównego i celów uzupełniających Problem badawczy: Problemem badawczym jest jak zmierzyć efektywność serwisu internetowego, w aspekcie użyteczności elementów interfejsu aplikacji WWW. Cel rozprawy: Opracowanie metody oceny efektywności serwisu internetowego, na podstawie analizy interakcji użytkownika z interfejsem, w aspekcie użyteczności aplikacji WWW. Analiza istniejących rozwiązań Przegląd i krytyczna analiza zalet i wad istniejących, powszechnie stosowanych sposobów oceny efektywności serwisu internetowego. Budowa procedury pozyskiwania danych i ich weryfikacji Opracowanie i implementacja oprogramowania rejestrującego, agregującego i weryfikującego dane o interakcji użytkownika z serwisem internetowym [6][7] [8][9]. Ustalenie zasad identyfikacji celów serwisu internetowego Analiza celowości istnienia serwisów internetowych. Opracowanie zasad dotyczących wyznaczania celów serwisu internetowego oraz identyfikacji ich realizacji w serwisie internetowym. Opracowanie procesu wyznaczania reguł asocjacyjnych Zaprojektowanie i implementacja oprogramowania selekcji danych, generowania na ich podstawie wzorców sekwencji częstych a następnie wyznaczania reguł asocjacyjnych. Stworzenie konstrukcji oceny efektywności serwisu internetowego Opracowanie procesu selekcji reguł asocjacyjnych biorących udział w ocenie. Wybór wyjściowej definicji określającej pojęcie efektywności oraz zdefiniowanie pojęć efektu oraz nakładu na podstawie reguł asocjacyjnych, opisujących interakcję użytkownika z serwisem internetowym. Analiza porównawcza opracowanej metody względem istniejących rozwiązań. Zastosowanie praktyczne metody - case study Ilustracja 1: Procedura badawcza przyjęta w rozprawie źródło: opracowanie własne Zastosowanie metody w celu określenia oceny efektywności wybranego serwisu internetowego. Analiza uzyskanych wyników oraz określenie zaleceń co do zmian w serwisie internetowy, celem zwiększenia poziomu efektywności wg opracowanej metody. 7

8 5. Metoda oceny efektywności serwisu internetowego Celem rozprawy doktorskiej jest opracowanie metody oceny efektywności serwisu internetowego, na podstawie interakcji użytkownika z aplikacją WWW. Ogólny schemat kroków metody zawiera Ilustracja 2. Ilustracja 2: Ogólny schemat internetowego (Diagram czynności) źródło: opracowanie własne przebiegu metody oceny efektywności serwisu Pierwszym krokiem w ocenie, przez metodę efektywności serwisu internetowego, jest określenie jednoznacznych i konkretnych celów aplikacji. Każdy cel jest wskazany jako zdarzenie, podlegające ocenie przez metodę. Przykładowo celem 8

9 aplikacji WWW typu serwisu społecznościowego jest założenie konta użytkownika, wskazane zdarzeniem kliknięcia przycisku Rejestruj. Kolejnym krokiem metody jest ustalenie hierarchii celów serwisu internetowego. Na szczycie tej listy powinny znajdować się cele o najwyższym priorytecie, na końcu listy znajdą się cele mniej istotne lub w ogóle o statusie do usunięcia. Hierarchia nie jest tylko listą odwzorowującą priorytety celów, ma posłużyć jako baza ułatwiająca określenie wag, dla każdego z celów. Każdy cel musi mieć określoną wagę wyznaczającą priorytet udziału w ocenie analizowanego systemu. Przyjęte zostało iż każdemu z celów zostaną przypisane wartości rzeczywiste od 0 do 1, gdzie 1 oznacza najwyższy priorytet a 0 najniższy priorytet, a suma wag to 1. Krokiem kończącym określenie celów aplikacji WWW jest jednoznaczne ich powiązanie z określonym zdarzeniem interakcji użytkownika w serwisie internetowym. Przykładowo zatwierdzenie formularza zamówienia, w sklepie internetowym, jest zdarzeniem realizującym cel sprzedaży towarów. W drugim etapie metody generowane są reguły asocjacyjne za pomocą autorskiego algorytmu wyszukiwania reguł, wykorzystujący algorytm GSP 5, gdzie następnikiem jest wskazane zdarzenie, realizujące cel serwisu internetowego. Danymi wejściowymi algorytmu wyszukiwania są następujące parametry danego uruchomienia: a) minimalne wsparcie sekwencji dla danego uruchomienia procedury, b) minimalna ufność reguły, c) identyfikatory zdarzenia celu, d) ilość reguł poszukiwanych. Proces jest powtarzany dla określenia reguł asocjacyjnych, dla każdego celu osobno. Schemat działania algorytmu wyszukiwania reguł asocjacyjnych przedstawia Ilustracja 3. Odnalezione i zaklasyfikowane reguły są podstawą do wyznaczenia oceny 5 Agrawal R., Srikant R., Mining sequential patterns, In 11th Int l Conf. of Data Engineering (ICDE 95), pp. 3-14, Taipei, Taiwan,

10 efektywności serwisu internetowego. Ilustracja 3: Algorytm wyszukiwania reguł asocjacyjnych w sesjach interakcji użytkownika w serwisie internetowym (Diagram czynności) źródło: opracowanie własne 10

11 Jako definicje efektywności przyjęto stosunek efektu działania do nakładu poniesionego na zrealizowanie danego efektu. Podstawową definicję efektywności, przyjętą jako punkt wyjściowy konstrukcji oceny efektywności serwisu internetowego, przedstawia wzór (1) 6. We= E N (1) gdzie: We współczynnik efektywności E efekt (wynik) działania N nakłady poniesione na zrealizowanie efektu W przypadku opisywanej oceny efektywności serwisu internetowego efektem (E) jest zrealizowanie celu/celów właściciela serwisu internetowego. Nakładem (N) jest suma średnich ważonych liczb zdarzeń w sekwencji warunku, w zaklasyfikowanych regułach asocjacyjnych realizacji celów właściciela, skorygowanych współczynnikiem ważności celu z przedziału (0,1>. (2). Konstrukcję oceny efektywności serwisu internetowego przedstawia wzór We= n i=1 1 l i wsp i (2) 6 Adamczyk J., Nehring A., Efektywność Przedsiębiorstw sprywatyzowanych, Wydawnictwo AE, Kraków,

12 gdzie: We ocena efektywności serwisu internetowego wsp i współczynnik ważności i-tego celu właściciela, zakres (0..1) l i średnia ważona liczba zdarzeń w sekwencji warunku, w zaklasyfikowanych regułach asocjacyjnych realizacji i-tego celu właściciela n liczba analizowanych celów właściciela, włączonych do oceny efektywności serwisu internetowego Ocena efektywności serwisu internetowego (We) jest wartością niemianowaną z przedziału (0,1>. Wartość maksymalna oznacza najwyższą efektywność, jest to stan idealny i w praktyce nieosiągalny. Licznik reprezentuję wartość efektu który jest liczbą rzeczywistą z przedziału <0,1>, gdzie 0 oznacza brak efektu a 1 uzyskanie pełnego efektu. W danym rozwiązaniu przyjęta została maksymalna wartość 1. Oznacza to iż dany efekt, czyli cel właściciela serwisu internetowego, został w pełni osiągnięty. Współczynnikiem ważności i-tego celu (wsp i ) jest wartość określona przez właściciela serwisu internetowego. Reprezentuję ona w jakim stopniu realizacja danego celu jest pożądana przez właściciela, w stosunku do innych celów. Przyjmuję ona wartość z przedziału (0,1>. Pominięto wartość zero, gdyż jeżeli cel miałby taką wartość współczynnika ważności to nie powinien on brać udziału w ocenie efektywności serwisu internetowego. Suma współczynników ważności celu wynosi 1. Średnia ważona liczba zdarzeń warunku reguł asocjacyjnych realizacji i-tego celu (l i ) opisuję pracę jaką wykonał hipotetyczny użytkownik systemu, aby zrealizować i-ty cel właściciela. Wzór (3) przedstawia jego definicje. l = n i=1 n i=1 d i w i u i w i u i (3) 12

13 gdzie: l średnia ważona liczba zdarzeń w sekwencji warunku, w zaklasyfikowanych regułach asocjacyjnych realizacji celu właściciela d i ilość zdarzeń w sekwencji warunku i-tej reguły asocjacyjnej w i wartość wsparcia i-tej reguły asocjacyjnej zaklasyfikowanej dla danego celu u i wartość ufności i-tej reguły asocjacyjnej zaklasyfikowanej dla danego celu n ilość reguł asocjacyjnych zaklasyfikowanych dla danego celu Wartość średniej ważonej liczby zdarzeń (l) bazuję na wygenerowanych i zaklasyfikowanych regułach asocjacyjnych dla danego celu, spełniające minima wsparcia i ufności. Wsparciem jest odsetek sekwencji w bazie sekwencji, zawierających mocną sekwencje częstą 7 złożoną z połączenia sekwencji warunku i następstwa reguły asocjacyjnej. Ufnością jest odsetek sekwencji w bazie sekwencji zawierających mocną sekwencje częstą złożoną z połączenia sekwencji warunku i następstwa reguły asocjacyjnej do liczby sekwencji w bazie sekwencji, zawierających mocną sekwencje częstą warunku. Każda reguła asocjacyjna jest określona przez parametr wsparcia oraz ufności. Branych jest pod uwagę n reguł asocjacyjnych o najlepszym iloczynie wsparcia i ufności, gdzie n jest wartością zakładaną dla danego celu w konsultacji z właścicielem i w zależności od typu, stopnia otwartości oraz poziomu skomplikowania serwisu internetowego. Wsparcie (w i ) oraz ufność (u i ) i-tej reguły asocjacyjnej przyjmują wartości z przedziału (0, 1>. Iloczyn wsparcia i ufności i-tej reguły asocjacyjnej określa wpływ danej reguły asocjacyjnej na ocenę nakładu dla danego celu. Tabela 1 zawiera przykład obliczenia oceny efektywności dla jednego celu. Założone zostało, iż liczba reguł asocjacyjnych biorących udział w ocenie to 3. 7 Sekwencja częsta spełniająca warunek minimalnego wsparcia. 13

14 Minimalne wsparcie to 0,2 a minimalna ufność to 0,8. Tabela 1: Przykład obliczenia oceny efektywności serwisu internetowego przy założonym jednym celu nr reguła wsparcie ufność 1 [A,C, D, D, K, L] Z 0,440 0,800 0, ,112 2 [A,C,D,E,E,D,P,L] Z 0,274 0,982 0, ,153 3 [C,F,P,H,C,K,K] Z 0,254 0,895 0, ,591 Suma 0,848 średnia ważona 5,856 liczba zdarzeń realizacji celu 6,902 ocena efektywności 0,145 źródło: opracowanie własne iloczyn wsparcia i ufności reguły liczba zdarzeń w warunku reguły ważona liczba zdarzeń w warunku reguły W tym przypadku zostały wyznaczone reguły asocjacyjne oraz ich współczynniki wsparcia i ufności przez algorytm przedstawiony na Ilustracji 2. Wartości w kolumnie liczba zdarzeń w warunku reguły powstały przez obliczenie liczby zdarzeń w warunku danej reguły. Przykładowo dla warunku reguły nr 1 [A,C, D, D, K, L] tych zdarzeń jest 6. Wartości w kolumnie ważona liczba zdarzeń w warunku reguły to iloczyn wartości w kolumnie iloczyn wsparcia i ufności reguły i wartości z kolumny liczba zdarzeń w warunku. Pole średnia ważona liczba zdarzeń realizacji celu obliczona jest wg wzoru (3) a pole ocena efektywności wg wzoru (2). 6. Praktyczne wykorzystanie metody case study Przedmiotem badania, za pomocą opracowanej metody oceny efektywności serwisu internetowego, jest serwis Jest to serwis internetowy firmy INNOTECH, przeznaczony aby wspierać propagowanie informacji na temat konferencji, szczególnie konferencji naukowych.wyszukanie konferencji zostało ustalone jako najważniejszy cel oczekiwany (przez właściciela) do zrealizowania przez użytkownika. Realizowane jest ono przez pobranie dokumentu HTML z informacjami o 14

15 konferencji (zdarzenie 4 w Tabeli 3). Tabela 2: Reguły asocjacyjne interakcji użytkownika z analizowanym serwisem internetowym nr reguła wsparcie ufność iloczyn wsparcia i ufności reguły liczba zdarzeń w warunku reguły 1 [3,2,1,9,5] 4 0,387 0,802 0, [9,7,9,7,9,5] 4 0,274 0,952 0, [3,2,2,1,9,7,9,5] 4 0,254 0,965 0, [3,1,5] 4 0,339 0,705 0, [9,10,8,6,9,10,5] 4 0,231 0,968 0,224 7 źródło: opracowanie własne Tabela 3: Lista zdarzeń występujących w regułach asocjacyjnych interakcji użytkownika z analizowanym serwisem internetowym identyfikator w regule rodzaj skrypt typ zdarzenia typ elementu elementu 1 index onclick A nie dotyczy szukaj identyfikator w dokumencie 2 index onkeydown INPUT text fraza 3 index onload DOCUMENT nie dotyczy nie dotyczy 4 konferencja onload DOCUMENT nie dotyczy nie dotyczy 5 szukaj onclick A nie dotyczy konferencja 6 szukaj onclick A nie dotyczy szukaj 7 szukaj onclick A nie dotyczy szukaj&strona 8 szukaj onkeydown INPUT text fraza 9 szukaj onload DOCUMENT nie dotyczy nie dotyczy 10 szukaj onmousewheel DOCUMENT nie dotyczy nie dotyczy źródło: opracowanie własne 15

16 Ta funkcja stanowi najbardziej o przydatności narzędzia jakim jest serwis dla potencjalnego użytkownika. Jest ona publicznie dostępna, co powoduję iż jest ona wizytówką całej aplikacji zachęcająca do powrotu do systemu. założenia: Podczas konsultacji z właścicielem serwisu internetowego ustalone zostały a) Minimalny poziom wsparcia reguły: 0,2, b) Minimalny poziom ufności reguły: 0,7, c) Ilość reguł które zakwalifikowane zostaną do oceny wg współczynnika ważności reguły: 5. Dane zawarte w Tabeli 2 umożliwiają obliczenie średniej ważonej liczby zdarzeń w sekwencji warunku, w zaklasyfikowanych regułach asocjacyjnych realizacji celu właściciela, na poziomie 5,755. Oznacza to iż wg omawianej metody przykładowy użytkownik musi wykonać tyle kroków, aby osiągnąć zdarzenie realizujące cel serwisu internetowego, wskazany przez właściciela. W takim przypadku ocena efektywności wynosi wynosi 0,1738. Wynika z tego iż każde zdarzenie, zawarte w zaklasyfikowanych regułach, wykonane przez użytkownika potencjalnie przybliża go o 17,38 % do realizacji celu. Taki wynik jest na poziomie akceptowalnym ale istnieje wskazanie poprawienia wartości oceny. Tabela 3 zawiera objaśnienia zdarzeń zawartych w regułach z Tabeli 2. We wszystkich zaklasyfikowanych regułach wystąpiło 10 różnych rodzajów zdarzeń. Z reguły nr 1 wynika iż wystąpiło zdarzenie polegające na wejściu do systemu internetowego, następnie wprowadzono tekst, do pola wyszukiwarki konferencji. Po tym zdarzeniu kliknięto w link ładujący wyniki z listą konferencji. Na liście kliknięto kolejny link odsyłający do strony z informacjami o konferencji. 16

17 Reguła nr 2 opisuję zdarzenie załadowania strony z listą konferencji, następnie nastąpiło dwukrotnie kliknięcie i załadowanie następnej strony wyników, aby w końcu nastąpiło kliknięcie w link ze szczegółami konferencji. Reguła nr 3 zawiera zdarzenie wejścia do systemu, dwukrotne wprowadzenie tekstu w pole edycyjne wyszukiwarki, kliknięcie w link wyszukiwania, załadowania listy konferencji, kliknięcie linku następnej strony wyników, załadowania następnej strony wyniku i ostatecznie kliknięcie w link konferencji prowadzący do żądanej informacji. Reguła nr 4 zawiera wejście do systemu, kliknięcie w link wyszukiwania oraz kliknięcie w link konferencji realizując cel serwisu. Ostatnia zaklasyfikowana reguła nr 5 przedstawia załadowanie listy konferencji, uruchomienie pokrętła myszy komputerowej, w celu przewinięcia widoku strony. W dalszej kolejności wystąpiło wprowadzenie tekstu do pola edycyjnego wyszukiwarki, uruchomienie wyszukiwania, ponowne załadowanie listy wyników oraz uruchomienie pokrętła myszy komputerowej. Na końcu kliknięcie w link konferencji i załadowanie strony z jej informacjami. Na podstawie danych reguł zostały wywnioskowane następujące sugestie zmian dotyczące zwiększenia efektywności serwisu internetowego. a) Ulepszyć komponent graficzny wyszukiwarki aby podczas wprowadzania wyszukiwanej frazy, automatycznie i w czasie rzeczywistym podpowiadał pasujące konferencje. b) Wprowadzić automatyczne przejście do strony informacjami o konferencji w przypadku, gdy do wyszukiwanej frazy pasuję tylko jedna konferencja. c) Przeskalować listę wyników konferencji, tak aby nie było potrzebne przewijanie strony internetowej, przy najpowszechniej stosowanej rozdzielczości (obecnie 1366x768) 8 8 Browser Display Statistics, <

18 7. Wnioski W niniejszej pracy została opracowana autorska metoda oceny efektywności serwisu internetowego, na podstawie analizy danych uzyskanych z interakcji użytkownika z aplikacją internetową. Przedstawiony w pracy mechanizm zbierania danych o interakcji, konstrukcja oceny efektywności serwisu internetowego oraz przeprowadzenie z pozytywnym wynikiem, praktycznego wykorzystania metody, pozwala stwierdzić, iż został zrealizowany główny cel rozprawy doktorskiej jakim było: Opracowanie metody oceny efektywności serwisu internetowego, na podstawie analizy interakcji użytkownika z interfejsem, w aspekcie użyteczności aplikacji WWW. Zatem hipoteza: Zastosowanie metody, opartej na analizie interakcji użytkownika z interfejsem, w aspekcie użyteczności aplikacji WWW, pozwala na ocenę efektywności serwisu internetowego została wg autora potwierdzona. Praktyczne wykorzystanie autorskiej metody oceny efektywności serwisu internetowego, pozwoliło nie tylko na samą ocenę efektywności ale także na uzyskanie uzasadnienia tejże oceny za pomocą reguł asocjacyjnych. W dalszej kolejności, wiedza zawarta w regułach asocjacyjnych umożliwiła wyznaczenie zmian w systemie WWW, aby zwiększyć jego efektywność. W pracy zostały zrealizowane także cele uzupełniające. Został stworzony mechanizmu pozyskiwania danych interakcji użytkownika z interfejsem aplikacji WWW, ustalony optymalny zbiór rejestracji elementów interakcji oraz określono sposób identyfikacji elementów graficznych systemu WWW z którymi użytkownicy 25 lub The top 10 Screen Resolutions, <

19 mogą wejść w interakcję. Metoda oceny efektywności serwisu internetowego, na bazie analizy interakcji użytkowników z serwisem internetowym, posiada następujące zalety w porównaniu z metodami opisanymi w analizie literaturowej: a) ocena na bazie zachowania użytkownika końcowego, b) analizowanie zachowania a nie opinii użytkownika, c) brak występowania efekt Hawthorne, d) analizie podlegają zachowania wszystkich użytkowników ocenianego narzędzia, e) uzasadnienie oceny dzięki regułom asocjacyjnym, f) wskazanie potencjalnych zmian w serwisie internetowym, aby zwiększyć jego efektywność, g) szeroki wachlarz analizowanych danych, h) podatność na automatyzację, i) relatywnie niski koszt uzyskania oceny. Praca wnosi następujące elementy nowości w badaniu efektywności interakcji użytkownika z serwisem internetowym: a) stworzenie narzędzia badawczego interakcji użytkownika WWW z interfejsem serwisu internetowego, na bazie standardowych narzędzi wbudowanych w przeglądarki internetowe, b) ustalenie zbioru rejestracji elementów interakcji, c) określenie sposobu identyfikacji elementów interfejsu serwisu internetowego, wchodzących w interakcję z użytkownikiem, d) uwzględnienie celowości przeznaczenia serwisu internetowego w ocenie 19

20 efektywności, e) konstrukcja oceny efektywności realizacji celu serwisu internetowego, gdzie nakładem jest liczbą zdarzeń interakcji użytkownika z systemem, f) wykorzystanie w ocenie efektywności reguł asocjacyjnych, bazujących na interakcji użytkownika z serwisem internetowym, g) zastosowanie reguł asocjacyjnych interakcji użytkownika z systemem WWW jako uzasadnienie oceny efektywności serwisu internetowego oraz jako źródło wiedzy o możliwych zmianach w systemie, zwiększających jego efektywność. Wnioski z przeprowadzonych badań pozwalają stwierdzić, iż wymagane są dalsze pracę nad weryfikacją metody dla serwisów internetowych o większej funkcjonalności i liczbie plansz interfejsu. Autor w dalszej pracy naukowej zamierza przeprowadzić badanie na większej ilość serwisów internetowych w celu lepszej analizy zjawiska oraz uzyskania ogólniejszych wniosków. W toku prac nad rozprawą doktorską pojawiły się nowe kierunki badań nad opisywaną metodą. a) Wyznaczenie reguł doboru poziomu wsparcia i ufności reguł asocjacyjnych w zależności od budowy, wielkości, stopnia publiczności oraz typu serwisu internetowego. b) Wyznaczenie reguł doboru typów analizowanych zdarzeń ze względu na typ aplikacji WWW. c) Wyznaczenie skali oceny efektywności w zależności od budowy, wielkości, stopnia publiczności oraz typu serwisu internetowego. d) Wyznaczenie reguł doboru ilości i jakości reguł asocjacyjnych biorących udział w ocenie w zależności od budowy, wielkości, stopnia publiczności oraz typu serwisu internetowego. 20

21 e) Określenie uwarunkowań wkomponowania i zaprojektowanie procesu wkomponowania metody w różnych modelach cyklu życia oprogramowania, w zakresie inżynierii oprogramowania. f) Wpływ efektywności serwisu internetowego na sytuację finansową firmy w zależności od poziomu zaawansowania technologicznego organizacji. 21