HEART II SERCE II C25

Transkrypt

1

2 HEART II SERCE II C25

3 LOWER LIMB IV KOŃCZYNA DOLNA IV C58

4 angiohyalinosis 103 angiomatosis Normal fluorescein angiogram Prawidłowy angiogram fluoresceinowy: w fazie żylnej (po 15 sekundach) jednakowo wyraźnie widoczne są tętnice i żyły MR a. (MRA) a. MR «obrazowanie naczyń krwionośnych za pomocą odpowiednich sekwencji stosowanych w badaniu rezonansu magnetycznego (ang. magnetic resonance), które wzmacniają sygnał pochodzący z krwi krążącej, a zmniejszają sygnał z innych tkanek» syn. magnetic resonance a. radionuclide a. a. radioizotopowa «obrazowanie perfuzji tkanek za pomocą gammakamery po śródnaczyniowym wstrzyknięciu radiofarmaceutyku» zob. też radionuclide angiocardiography, syn. scintigraphic a. scintigraphic a. syn. radionuclide a. selective a. a. selektywna «a., w której jakość obrazowania jest podnoszona koncentrowaniem środka cieniującego w badanym obszarze przez podanie go przez cewnik umieszczony w wybranej tętnicy, np. w tętnicy wieńcowej». therapeutic a. a. terapeutyczna «użycie cewników angiograficznych, mające na celu zmniejszenie lub zwiększenie miejscowego przepływu krwi lub podanie leku bezpośrednio do tkanki docelowej; interwencyjna a. terapeutyczna» zob. angioplasty, balloon catheter, interventional a. an gi o hy a li no sis [an'jē-ō-hī'ă-li-nō'sis;angio-+gr.hyalos,szkło, + -osis, dolegliwość, schorzenie] angiohialinoza «zwyrodnienie szkliste ścian naczyń krwionośnych». an gi o hy per to ni a [an'jē-ō-hī'per-tō'nē-ă; angio- + gr. hyper, nad, + tonos, napięcie, ciśnienie] skurcz naczynia, syn. vasospasm. an gi o hy po to ni a [an'jē-ō-hī'pō-tō'nē-ă; angio- + gr. hypo, pod, + tonos, napięcie, ciśnienie] porażenie naczyń, syn. vasoparalysis. an gi oid [an'jē-oyd; angio- + gr. eidos, podobieństwo] 1. naczyniopodobny «przypominający naczynia krwionośne». 2. «rozgałęziony drzewkowato». an gi o in va sive [an'jē-ō-in-vā'siv] naciekający naczynia «odnoszący się do nowotworu lub innego stanu patologicznego, który może objąć łożysko naczyniowe». an gi o ker a to ma [an'jē-ō-ker'ă-tō'mă; angio- + gr. keras, róg, + -ōma, guz] rogowiec naczyniakowaty «telangiektazja powierzchowna, śródskórna, wywodząca się z naczyń włosowatych, z brodawkopodobnym nadmiernym rogowaceniem i akantozą» syn. keratoangioma, telangiectasia verrucosa, telangiectatic wart. a. corporis diffusum rogowiec rozsiany tułowia, syn. Fabry disease. diffuse a. rogowiec rozsiany, syn. Fabry disease. Fordyce a. [fōr'dīs] rogowiec Fordyce a «bezobjawowe grudki naczyniowe moszny występujące u osób dorosłych». Mibelli a. s [mē-bel'ē] rogowiec Mibellego «drobne grudki naczyniakowate kończyn, częste u dorastających dziewcząt». an gi o ker a to sis [an'jē-ō-ker'ă-tō'sis] rogowacenie naczyniowe «występowanie licznych rogowców naczyniakowatych». an gi o lei o my o ma [an'jē-ō-lī'ō-mī-ō'mă] naczyniakomięśniak gładkokomórkowy, syn. vascular leiomyoma. an gi o lip o fi bro ma [an'jē-ō-lip'ō-fī-brō'mă] naczyniakotłuszczakowłókniak, syn. angiofibrolipoma. an gi o li po ma [an'jē-ō-li-pō'mă] naczyniakotłuszczak «tłuszczak zawierający nietypowo dużą liczbę proliferujących, przypominających rozrost nowotworowy, często poszerzonych kanałów naczyniowych lub ich ognisk» syn. lipoma cavernosum, telangiectatic lipoma. an gi o lith [an'jē-ō-lith; angio- + gr. lithos, kamień] kamień naczyniowy «złóg w tętnicy lub żyle». an gi o lith ic [an'jē-ō-lith'ik] «odnoszący się do złogów naczyniowych». an gi o lo gi a [an'jē-ō-lō'jē-ă; angio- + gr. logos, nauka, traktat] angiologia, syn. angiology. an gi ol o gy [an-jē-ol'ō-jē; angio- + gr. logos, nauka, traktat] angiologia «nauka o naczyniach krwionośnych i limfatycznych» syn. angiologia. an gi ol y sis [an-jē-ol'i-sis;angio-+gr.lysis,zniszczenie] «zarośnięcie naczynia, do którego dochodzi np. u noworodka po podwiązaniu pępowiny». an gi o ma [an-jē-ō'mă; angio- + gr. -ōma, guz] naczyniak «guz powstały w wyniku proliferacji, a niekiedy również poszerzenia naczyń krwionośnych (n. krwionośny) lub limfatycznych (n. limfatyczny)». acquired tufted a. «powiększające się rumieniowate plamki u dzieci i osób dorosłych, mikroskopowo zbudowane z płacików naczyń włosowatych i komórek wrzecionowatych, które wystają do cienkościennych zatok żylnych w skórze» syn. angioblastoma of Nakagawa. capillary a. n. włosowaty, syn. capillary hemangioma. cavernous a. n. jamisty «malformacja naczyniowa składająca się z zatok naczyniowych bez zaopatrującej je dużej tętnicy; zmiany takie mogą być mnogie, zwłaszcza jeżeli są dziedziczone jako cecha autosomalna dominująca» syn. nevus cavernosus. cherry a. n. krwionośny starczy, syn. senile hemangioma. petechial a. s n-i wybroczynowe «mnogie zmiany przypominające wybroczyny, ale wynikające z rozszerzenia ścian naczyń włosowatych; znikają pod wpływem ucisku». a. serpiginosum [MIM*106050] n. pełzający «pierścienie czerwonych punkcików na skórze wykazujące tendencję do poszerzania się w kierunku obwodowym; spowodowane są poszerzeniem powierzchownych naczyń włosowatych; występuje zwłaszcza u dziewczynek» syn. essential telangiectasia (2), primary telangiectasia. spider a. n. gwiaździsty, pajączek naczyniowy «poszerzona tętniczka w skórze, od której promieniście odchodzą naczynia włosowate wyglądające jak odnóża pająka; zmiana charakterystyczna, ale nie patognomoniczna, dla chorób miąższu wątroby; obserwowana również w czasie ciąży, często znikająca po porodzie; niekiedy występująca u osób zdrowych» zob. wkładka B20, syn. arterial spider, nevus araneus, spider hemangioma, spider nevus, spider telangiectasia, vascular spider. superficial a. n. powierzchowny, syn. capillary hemangioma. telangiectatic a. n. teleangiektatyczny «n. składający się z poszerzonych naczyń». a. venosum racemosum n. żylny typu groniastego «kręte obrzmienie spowodowane żylakami żył powierzchownych». venous a. n. żylny «anomalia naczyniowa zbudowana z nieprawidłowych żył» syn. venous malformation. an gi o ma toid [an'jē-ō'mă-toyd] naczyniakopodobny «przypominający guz pochodzenia naczyniowego». an gi o ma to sis [an'jē-ō-mă-tō'sis] naczyniakowatość «stan charakteryzujący się występowaniem mnogich naczyniaków».

5 Blom 273 bloodshot Blom [blom], Eric D., XX-wieczny amerykański patolog mowy. zob. Blom-Singer valve. blood [blŭd; anglosaskie blōd] krew «tkanka krążąca organizmu; płyn i zawieszone w nim uformowane elementy, które krążą przez serce, tętnice, włośniczki i żyły; za pomocą krwi tlen i składniki odżywcze są transportowane do tkanek, a ditlenek węgla i różne produkty przemiany materii są przenoszone w celu ich wydalenia; k. składa się z bladożółtego lub szarożółtego płynu, osocza, w którym zawieszone są krwinki czerwone (erytrocyty), krwinki białe (leukocyty) i płytki» zob. też arterial b., venous b., zob. ilustr. poniżej, syn. haema [TA]. arterial b. k. tętnicza «k., która jest utlenowana w płucach, obecna w jamach lewej połowy serca i tętnicach, o względnie jasnoczerwonej barwie». cord b. k. pępowinowa «k. obecna w naczyniach pępowinowych w momencie urodzenia; pochodzi od płodu». hub-b. [hŭb-blōd] «próbka krwi pobrana z portu cewnika, a nie z żyły». laky b. k. zhemolizowana «k. poddawana wypłukaniu hemoglobiny z erytrocytów do osocza lub k., która została poddana temu procesowi» zob. lake (2), laky. occult b. k. utajona «k. obecna w kale w ilościach zbyt małych, aby mogła być widoczna, ale wykrywana testami chemicznymi». sludged b. wewnątrznaczyniowe agregaty krwinkowe «k., w której krwinki jako wynik ogólnej nieprawidłowości, np. oparzenia, szoku urazowego i podobnych przyczyn, ulegają zlepieniu we włośniczkach i tym samym blokują naczynia lub powodują zwolnienie przepływu krwi przez naczynia». venous b. k. żylna «k., która przepływa przez włośniczki różnych tkanek, oprócz płuc, i znajduje się w żyłach, jamach prawej połowy serca oraz tętnicach płucnych; zwykle jest ciemnoczerwona, co wynika z małej zawartości tlenu». whole b. k. pełna «k. uzyskana od wyselekcjonowanego dawcy przy zachowaniu ostrego reżimu aseptycznego; zawiera cytrynian lub heparynę jako antykoagulant; stosowana do przetoczeń krwi». blood count [blŭd kownt] liczba krwinek we krwi «liczba czerwonych lub białych krwinek w milimetrze sześciennym krwi, otrzymana przez policzenie komórek w dokładnie podanej objętości rozcieńczonej krwi». Components of blood Składniki krwi: krew składa się z elementu płynnego (osocze) i elementów upostaciowanych (krwinki białe, krwinki czerwone, płytki) Grupa krwi Genotyp ABO blood group Grupa krwi AB0 Częstotliwość w USA (%) Antygeny erytrocytów Przeciwciała w surowicy A AA lub A0 39 A anty-b (S) B BB lub B0 11 B anty-a (R) AB AB 4 A i B brak ani A ani B R i S complete b. c. (CBC) morfologia krwi «zestaw następujących oznaczeń: liczba krwinek czerwonych, liczba krwinek białych, wskaźniki czerwonokrwinkowe, hematokryt, różnicowanie krwinek białych oraz czasami liczba płytek krwi». differential white b. c. rozmaz «oszacowanie procentowego udziału każdego typu krwinek białych składających się na ich całkowitą liczbę». Schilling b. c. [shil'ing] wzór Schillinga «metoda umożliwiająca podział granulocytów wielojądrzastych na cztery grupy, w zależności od liczby i kształtu jąder» syn. Schilling index. blood dust [blŭd dŭst] hemokonia, syn. hemoconia. blood group [blŭd grūp] 1. grupa krwi «układ antygenów na powierzchni erytrocytów kodowanych przez ściśle powiązane geny; ze względu na różnice antygenowe występujące między osobnikami grupy krwi mają znaczenie przy transfuzjach krwi, niezgodnościach matczyno-płodowych (choroba hemolityczna noworodków), przeszczepach tkanek i narządów, ustalaniu ojcostwa oraz w badaniach genetycznych i antropologicznych; pewne grupy krwi mogą być powiązane z podatnością lub odpornością na określone choroby; w jęz. ang. termin ten jest często używany jako synonim terminu blood type, ZOB. aneks: Układy grupowe krwi poszczególnych układów: AB0, Auberger, Diego, Duffy, I, Kell, Kidd, Lewis, Lutheran, MNSs, P, Rh, Sutter, Xg (XG) oraz rzadko i często występujące układy grupowe». 2. grupa krwi «klasyfikacja próbek krwi przy użyciu testów laboratoryjnych na podstawie ich reakcji aglutynacji w odniesieniu do jednego układu grupowego lub większej ich liczby; z reguły zawiesina erytrocytów, które mają być zbadane, zostaje poddana działaniu swoistej surowicy; aglutynacja erytrocytów wskazuje, że mają antygen, przeciwko któremu jest skierowana surowica; pewne surowice wymagają specjalnych warunków w trakcie wykonywania testów» zob. tab. powyżej. private b. g. prywatna g.k. «g.k., o której wiadomo, że wystąpiła tylko w jednej rodzinie i można wskazać osobę, u której powstała». blood less [blŭd'les] bezkrwawy «niemający krwi». blood let ting [blŭd'let-ing] krwioupust «upuszczanie krwi, zazwyczaj z żyły; dawniej stosowane jako ogólna metoda lecznicza, obecnie w zastoinowej niewydolności serca i policytemii» zob. phlebotomy. general b. k. ogólny «upuszczanie krwi na drodze arteriotomii lub flebotomii». local b. k. miejscowy «upuszczanie krwi z mniejszych naczyń krwionośnych, dawniej za pomocą baniek lub przystawiania pijawek». blood rel a tive [blŭd rel'ă-tiv] krewny «termin oznaczający członków rodziny mających wspólnego przodka; nie przypisuje się specjalnego znaczenia do krwi jako nośnika dziedziczenia; małżonkowie zwykle nie są spokrewnieni, ale w sytuacji, gdy są, takie małżeństwo niesie ze sobą ryzyko wyższe niż przeciętne wydania potomstwa homozygotycznego pod względem cech wspólnych przodków; dlatego odradza się zawierania takich małżeństw, a w odniesieniu do określonych stopni pokrewieństwa są one nielegalne». blood shot [blŭd'shot] przekrwiony «odnoszący się do miejscowo przekrwionych mniejszych naczyń krwionośnych w części, w której są poszerzone i widoczne (np. spojówki)».

6 carboxyltransferases 363 carcinoma car box yl trans fer as es [kar-bok'sil-trans'fer-ās-ez] karboksytransferazy «enzymy przenoszące grupy karboksylowe z jednego związku na drugi» syn. transcarboxylases. car box y meth yl cel lu lose [kar-bok'sē-meth'il-sel'yū-lōs] karboksymetyloceluloza «pochodna celulozy tworząca w wodzie zawiesinę koloidalną; nie ulega trawieniu, jest nieprzyswajalna; chłonie wodę i jest używana jako środek przeczyszczający, zwiększający objętość treści jelitowej; może być także używana jako środek zawieszający». car box y pep ti dase [kar-bok'sē-pep'ti-dās] karboksypeptydaza «hydrolaza, która usuwa aminokwas na wolnym końcu karboksylowym łańcucha polipeptydowego; egzopeptydaza». acid c. kwaśna k., syn. serine c. serine c. k. serynowa «k. o szerokiej specyficzności dla końcowych reszt aminokwasowych peptydów; optymalne ph wynosi 4,5 6,0; wrażliwa na diizopropylofluorofosforan, zawiera resztę serynową w centrum aktywnym» syn. acid c. car box y pep ti dase A [kar-bok'sē-pep'ti-dās] karboksypeptydaza A «hydrolaza, która uwalnia C-końcowe aminokwasy z wyjątkiem C-końcowej argininy, lizyny i proliny; egzopeptydaza zawierająca cynk». car box y pep ti dase B [kar-bok'sē-pep'ti-dās] karboksypeptydaza B «hydrolaza, która uwalnia preferencyjnie C-końcowe reszty lizylowe lub arginylowe; egzopeptydaza zawierająca cynk» syn. protaminase. car box y pep ti dase C [kar-bok'sē-pep'ti-dās] karboksypeptydaza C, zob. serine carboxypeptidase. car box y pep ti dase G [kar-bok'sē-pep'ti-dās] karboksypeptydaza G, syn. g-glutamyl hydrolase. N-car box y u rea [kar-bok'sē-yū-rē'ă] N-karboksymocznik, kwas alofanowy, syn. allophanic acid. car bun cle [kar'bŭng-kil; łac. carbunculus, zdrob. od carbo, żarzący się węgielek, czyrak mnogi] czyrak gromadny «głęboko umiejscowione ropne zakażenie skóry i tkanki podskórnej, zwykle powstające w kilku przyległych mieszkach włosowych, z wytworzeniem połączonych przetok». kidney c., renal c. «przestarzały termin oznaczający czyraka gromadnego nerki, czyli liczne zlewające się wewnątrznerkowe ropienie». car bu ret [kar'bū-ret] 1. «dawna nazwa o tym samym znaczeniu co: carbide». 2. nawęglać «łączyć z węglem». 3. «wzbogacać gaz lotnymi węglowodorami, jak w karburatorze». car cass [kar'kăs; fr. carcasse, z wł. carcassa, padlina] 1. tusza «w odniesieniu do zwierząt stanowiących źródło pokarmu dla ludzi, ciało po usunięciu skóry, głowy, ogona, kończyn i wnętrzności». 2. padlina «ciało martwego zwierzęcia». carcino-, carcin- [kar'si-nō, -sin'ō; gr. karkinos, rak] 1. karcino-, karcyno- «pierwsza część wyrazu złożonego odnosząca się do raka (choroby lub skorupiaka)». 2. kancero-, karcyno «pierwsza część wyrazu złożonego odnosząca się do raka (choroby)». carcinocythemia [kar'si-nō-sī-thē'mē-ă; carcino- + cyt- + hem- + -ia] karcinocytemia «obecność komórek nowotworowych w układzie krążenia». car ci no em bry on ic [kar'si-nō-em-brē-on'ik] karcynoembrionalny «odnoszący się do substancji związanej z obecnością raka, która jest obecna w tkankach embrionalnych, jako antygen k.». car cin o gen [kar-sin'ō-jen, kar'si-nō-jen; carcino- + gr. -gen, wytwarzający] kancerogen, karcynogen «czynnik powodujący powstawanie raka, np. wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne lub określone rodzaje promieniowania». complete c. k. kompletny «związek chemiczny indukujący powstawanie raka bez działania czynnika promującego rozwój nowotworu podawanego w trakcie doświadczenia». car ci no gen e sis [kar'si-nō-jen'ĕ-sis;carcino-+gr.genesis,wytwarzanie] kancerogeneza, karcynogeneza «pochodzenie, powstawanie lub rozwój choroby nowotworowej, w tym raka i innych nowotworów złośliwych». field c. «zwiększona podatność całego obszaru na kancerogenezę, np. górne drogi oddechowe i okrężnica wykazują tendencję do rozwoju nowotworów zarówno synchronicznych, jak i metachronicznych». car ci no gen ic [kar'si-nō-jen'ik] kancerogenny, karcynogenny «wywołujący chorobę nowotworową». car ci no gen i ci ty [kar'sin-ō-jen-is'ĕ-tē] kancerogenność, karcynogenność «zdolność do wywoływania nowotworów». car ci noid [kar'si-noyd] rakowiak, zob. carcinoid tumor, carcinoid syndrome. car ci no lyt ic [kar'si-nō-lit'ik;carcino-+gr.lytikos, rozpuszczający] kancerolityczny, karcynolityczny «wykazujący niszczące działanie w stosunku do komórek nowotworowych». CARCINOMA car ci no ma (CA), l.mn. car ci no mas, car ci no ma ta [kar'si-nō'mă, -măz, kar'si-nō'mă-tă; gr. karkinōma, odkarkinos, rak, + -oma, guz] rak «każdy z różnych typów nowotworów złośliwych wywodzących się z komórek nabłonka, przede wszystkim gruczołowego (gruczolakorak) lub płaskiego (r. płaskonabłonkowy); najczęściej występujący typ nowotworu» zob. ilustr. poniżej, wkładka A8, A9, B27. Podobnie jak inne nowotwory złośliwe, rak charakteryzuje się niekontrolowanym wzrostem i proliferacją komórek, anaplazją (regresją komórek i tkanek do bardziej prymitywnych lub niezróżnicowanych stadiów) oraz tendencją do naciekania sąsiednich tkanek i rozprzestrzeniania się w odległe miejsca przez tworzenie przerzutów. Rak powstaje z pojedynczej komórki, której genom zawiera aberrację (onkogen) dziedziczną lub nabytą w wyniku spontanicznej mutacji bądź uszkodzenia spowodowanego toksyną chemiczną (karcynogenem), promieniowaniem, infekcją wirusową, przewlekłym stanem zapalnym lub innym zewnętrznym czynnikiem uszkadzającym. Aby doszło do rozwoju raka, prawdopodobnie musi nastąpić złożony ciąg uszkodzeń biochemicznych i genetycznych. Proliferacja niektórych raków (np. raka gruczołu krokowego, Carcinoma Rak: modele wzrostu raka żołądka; I polipowaty lub grzybiasty; II powierzchowne szerzenie się (a uniesione, b blaszkowate, c zagłębione); III wrzodziejący

7 diaphragma 633 diarrhea Diaphragm Przepona piętej między gałęziami kości kulszowych i łonowych; zbudowana ze zwieracza cewki moczowej, z głębokich mięśni poprzecznych krocza (o których mówiło się, że są płaskimi mięśniami tworzącymi ciągłą płytę mięśniową) oraz błony krocza poniżej i powięzi górnej przepony powyżej; istnienie tej ostatniej jest wątpliwe; mięśnie zawarte w przestrzeni między strukturami powięziowymi były uprzednio odnoszone do głębokiej przestrzeni krocza; terminy przepona moczowo-płciowa i przestrzeń głęboka krocza nie są rozróżniane w Terminologia Anatomica z uwagi na dokładniejsze obecnie rozumienie morfologii, szczególnie zwieracza cewki moczowej» syn. diaphragma urogenitale. di a phrag ma, l.mn. di a phrag ma ta [dï'ă-frag'mă, -frag'mă-tă; gr. diaphragma, przepona]; mimo że g jest nieme w ang. wyrazie diaphragm, w tym wyrazie jest wymawiane 1. przepona «cienka część oddzielająca sąsiadujące okolice». 2. [TA] przepona, syn. diaphragm (1). d. oris p. jamy ustnej, mięsień żuchwowo-gnykowy, syn. mylohyoid (muscle). d. pelvis [TA] p. miednicy, syn. pelvic diaphragm. d. sellae [TA] p. siodła «fałd opony twardej rozciągający się poprzecznie nad siodłem tureckim, tworzący strop dołu przysadki; w środku ma otwór dla przejścia lejka przysadki» syn. sellar diaphragm, diaphragm of sella turcica, diaphragm sellae, tentorium of hypophysis. d. urogenitale p. moczowo-płciowa, syn. urogenital diaphragm. di a phrag mal gi a [dï'ă-frag-mal'jē-ă; diaphragm + gr. algos, ból] «rzadko stosowany termin oznaczający ból przepony» syn. diaphragmodynia. di a phrag mat ic [dï'ă-frag-mat'ik]; mimo że g jest nieme w ang. wyrazie diaphragm, w tym wyrazie jest wymawiane przeponowy «odnoszący się do przepony» syn. phrenic (1). di a phrag mat o cele [dï'ă-frag-mat'ō-sēl; diaphragm + gr. kēlē, przepuklina] «rzadko stosowany termin oznaczający przepuklinę przeponową». di a phrag mo dyn i a [dï'ă-frag'mō-din'ē-ă;diaphragm+gr.odynē, ból] syn. diaphragmalgia. di a phys e al [dï-ă-fiz'ē-ăl]; niepoprawna jest ang. wymowa diaphyse al trzonowy, syn. diaphysial. di a phy sec to my [dï'ă-fi-sek'tŏ-mē; diaphysis + gr. ektomē, wycięcie] «częściowe lub całkowite usunięcie trzonu kości długiej». di a phys i al [dï'ă-fiz'ē-ăl] trzonowy «odnoszący się do trzonu kości długiej» syn. diaphyseal. di aph y sis, l.mn. di aph y ses [dï-af'i-sis, -sēz; gr., rośnięcie między] [TA] trzon «wydłużona jak pręt struktura, tak jak część kości długiej między nasadami; część kości długiej w odróżnieniu od nasad i wyrostków lub wyrośli» syn. shaft [TA]. di aph y si tis [dï'af-i-sï'tis] «zapalenie trzonu kości długiej». di a pi re sis [dï'ă-pï-rē'sis; gr. diapeirō, przebijać, od peirō, dziurawić] «przejście koloidu lub innych małych cząsteczek w zawiesinie przez nienaruszone ściany naczyń krwionośnych» zob. też diapedesis. di a pla cen tal [dï'ă-plă-sen'tăl] przezłożyskowy «przechodzący przez łożysko». di a plex us [dï'ă-plek'sŭs; gr. dia, przez, + łac. plexus, splot] «rzadko używany termin o tym samym znaczeniu co: choroid plexus of third ventricle». di ap no ic, di ap not ic [dï'ap-nō'ik, -not'ik] 1. «odnoszący się do pocenia się lub powodujący pocenie; dotyczy zwłaszcza nieodczuwalnego wydzielania potu». 2. łagodny środek napotny. di a poph y sis [dï'ă-pof'i-sis] wyrostek stawowy górny kręgu, syn. superior articular process of vertebra. Di ap to mus [dï-ap'tō-mŭs] «rodzaj widłonogów będących podstawowym żywicielem pośrednim bruzdogłowca szerokiego w Ameryce Północnej». di ar rhe a [dï'ă-rē'ă;gr.diarrhoia,oddia,przez,+rhoia,przepływ]; termin ten oznacza nie tylko sytuację, w której stolce są luźne, lecz także taką, w której występuje naglące parcie na stolec i gdy częstość jego oddawania jest zwiększona biegunka «nieprawidłowo częste wydalanie półpłynnego lub płynnego stolca». Brainerd d. b. z Brainerd «wodnista b. z naglącymi, strzelającymi stolcami, często trwająca miesiącami, z nietrzymaniem kału, która może występować epidemicznie; przyczyna jest nieznana». cachectic d. b. charłacza «b. występująca u osób z ciężkim wyniszczeniem; u jej podłoża leży zazwyczaj choroba przewodu pokarmowego». choleraic d. b. choleryczna, syn. summer d. chronic bacillary d. przewlekła b. bakteryjna «przedłużająca się b. występująca w związku z zakażeniem bakteryjnym, zazwyczaj u osób z zaleganiem treści w przewodzie pokarmowym, co umożliwia wzrost bakterii w jelicie z wtórnymi zaburzeniami wchłaniania; występuje w zespole ślepej pętli po zabiegach chirurgicznych na jelicie, po przecięciu nerwu błędnego i sporadycznie w twardzinie lub cukrzycy». Cochin China d. «przestarzały termin o tym samym znaczeniu co: tropic sprue». colliquative d. «b. związana z nadmierną utratą płynów». congenital chloride d. wrodzona b. chlorkowa, syn. chloridorrhea. dysenteric d. b. czerwonkowa «b. w czerwonce bakteryjnej lub pełzakowej». fatty d. b. tłuszczowa «b. obserwowana w zespołach złego wchłaniania, w tym w przewlekłych chorobach trzustki, charakteryzująca się cuchnącymi stolcami o zwiększonej zawartości tłuszczów, które zazwyczaj unoszą się na powierzchni wody» syn. pimelorrhea. flagellate d. b. wiciowcowa «b. spowodowana zakażeniem gatunkiem wiciowca Giardia lamblia». gastrogenous d. b. w bezsoczności żołądkowej «b., która może wystąpić w bezsoczności żołądkowej lub może być spowodowana nadmiernym wydzielaniem soku żołądkowego lub innych soków trawiennych». lienteric d. «b., w której niestrawiony pokarm pojawia się w stolcu». morning d. b. poranna «postać biegunki, w której wczesnym i późnym rankiem występuje kilka luźnych stolców, a przez resztę dnia i nocy nie ma wypróżnień». mucous d. b. śluzowa «b. z obecnością znacznej ilości śluzu w stolcu».

8 epitoxoid 67 epulis ep i tox oid [ep'i-tok'soyd] epitoksoid «toksoid mający mniejsze powinowactwo do swoistej antytoksyny niż właściwa toksyna». ep i trich i al [ep'i-trik'ē-ăl] epitrichialny «odnoszący się do naskórka pierwotnego». ep i trich i um [ep'i-trik'ē-ŭm; epi- + gr. trichion, zdrob. od thrix, (trich-), włos] naskórek pierwotny, syn. periderm, zob. dome cell. ep i troch le a [ep'i-trok'lē-ă; epi- + łac. trochlea, blok, bloczek, skrót gr. wyr. trochilia] nadkłykieć przyśrodkowy kości ramiennej, syn. medial epicondyle of humerus. ep i troch le ar [ep'i-trok'lē-ăr] nadkłykciowy przyśrodkowy «odnoszący się do nadkłykcia przyśrodkowego kości ramiennej». ep i tu ber cu lo sis [ep'i-tū-ber'kyū-lō'sis] «pojawienie się obrzęku węzła chłonnego lub nacieku płucnego w obszarze bliskim ogniska gruźlicy płucnej lub powiększonych gruczołów oskrzelowych». ep i tym pan ic [ep'i-tim-pan'ik] epitympanalny «odnoszący się do epitympanum (zachyłka nadbębenkowego)». ep i tym pa num [ep'i-tim'pă-nŭm] epitympanum, zachyłek nadbębenkowy «górna część jamy bębenkowej znajdująca się powyżej błony bębenkowej; zawiera główkę młoteczka i trzon kowadełka» syn. epitympanic recess [TA] recessus epitympanicus [TA], attic, epitympanic space, Hyrtl epitympanic recess, tympanic attic. ep i typh li tis [ep'ĕ-tif-lī'tis; epi- + gr. typhlon, kątnica, + -itis, zapalenie] zapalenie wyrostka robaczkowego «zapalenie tkanek wokół jelita ślepego lub w jego pobliżu» zob. appendicitis. ep i zo ic [ep'i-zō'ik] «pierwotniak lub organizm zwierzęcy żyjący na powierzchni innego». ep i zo ol o gy [ep'i-zō-ol'ŏ-jē; epi- + gr. zōon, zwierzę, + logos, badanie, nauka] epizootiologia, epizoocjologia, syn. epizootiology. ep i zo on, l.mn. ep i zoa [ep-i-zō'on, -zō'ă; epi- + gr. zōon, zwierzę] «pasożyt zwierzęcy żyjący na powierzchni ciała». ep i zo ot ic [ep'i-zō-ot'ik; epi- + gr. zōon,zwierzę] 1. epizootyczny «odnoszący się do czasowego modelu pojawiania się choroby w populacji zwierząt, w którym dana choroba występuje znacznie częściej w określonym przedziale czasowym niż można by oczekiwać». 2. epizoocja «wybuch epidemii w populacji zwierząt». ep i zo ot i ol o gy [ep'i-zō-ot'ē-ol'ŏ-jē; epi- + gr. zōon, zwierzę, + logos, nauka, badanie] epizootiologia, epizoocjologia «epidemiologia chorób w populacjach zwierząt» syn. epizoology. Epley [ep'lē], John M., XX-wieczny amerykański otolog. é plu chage [ā-plū-shazh'; fr., skubanie, czyszczenie] «rzadko stosowany termin oznaczający usuwanie wszystkich zanieczyszczonych tkanek z zakażonej rany». EPN EPN «związek fosforoorganiczny zawierający siarkę, inhibitor cholinesterazy używany jako środek owadobójczy i roztoczobójczyy». EPO EPO, skrót wyr.: exclusive provider organization (zespół opieki medycznej mający wyłączną umowę z ubezpieczycielem); erythropoietin. e po e tin al fa [ē-pō'ĕ-tin al'fă] alfa-epoetyna «rekombinowana ludzka erytropoetyna silnie pobudzająca wytwarzanie krwinek czerwonych w szpiku; jest często stosowana u pacjentów z niedokrwistością z przeszczepami i w przebiegu chemioterapii nowotworowej». ep o nych i a [ep'ō-nik'ē-ă] zanokcica «zakażenie dotyczące proksymalnego wału paznokciowego». ep o nych i um [ep'ō-nik'ē-ŭm; gr. epi, nad-, + onyx (onych-), paznokieć] 1. [TA] obrąbek naskórkowy nadpaznokciowy «rogowa warstwa naskórka zachodząca na korzeń paznokcia i stykająca się z nim proksymalnie, a po bokach płytki paznokcia tworząca dolną powierzchnię wału paznokciowego lub obrąbek naskórkowy» syn. hidden nail skin, perionychium. 2. obrąbek naskórkowy nadpaznokciowy «cienka, zagęszczona, bogata w eleidynę warstwa naskórka, która pojawia się jako pierwsza i pierwotnie pokrywa płytkę paznokcia u zarodka; fizjologicznie ulega zwyrodnieniu przed 8. m-cem życia płodowego poza obłączkiem, gdzie pozostaje jako skórka paznokcia». 3. obrąbek naskórkowy nadpaznokciowy «cienka skórka przylegająca do paznokcia w jego bliższej części» syn. epionychium. ep o nym [ep'ō-nim; gr. epōnymos, nazwany od] eponim, nazwa odimienna «nazwa choroby, struktury lub procedury wywodząca się od nazwy własnej, zwykle nazwiska odkrywcy lub autora pierwszego opisu». ep o nym ic [ep'ō-nim'ik] 1. eponimiczny «odnoszący się do eponimu». 2. eponim «nazwa odimienna». ep o oph o ron [ep'ō-of'ŏ-ron; epi- + gr. ōophoros, jajonośny, jajorodny] [TA] nadjajnik «grupa szczątkowych kanalików w krezce jajowodu, między jajnikiem a jajowodem; złożony z dwóch części: podłużnego przewodu nadjajnika oraz przewodzików poprzecznych są to pozostałości kanalików środkowej części śródnercza oraz narząd homologiczny dla przewodzików zbaczających i bliższej części przewodu najądrza u mężczyzn» syn. corpus pampiniforme, organ of Rosenmüller, pampiniform body. ep o prost en ol, ep o prost en ol so di um [ep'ō-prost'en-ol] epoprostenol, prostacyklina, syn. prostacyclin. ep or nit ic [ep'ōr-nit'ik; epi- + gr. ornithos, ptak, + -ic] «odnoszący się do wybuchu epidemii w populacji ptaków». e pox y [ē-pok'sē] epoksy «termin chemiczny oznaczający atom tlenu związany z dwoma połączonymi ze sobą atomami węgla: C CH ı O w znaczeniu ogólnym, każdy cykliczny eter, ale powszechnie stosowany dla trójczłonowego pierścienia; w szczególności, trójczłonowy pierścień to oksiran, czteroczłonowy oksetan, pięcioczłonowy oksolan, a szcześcioczłonowy oksan; oksirany powstają powszechnie w wyniku działania kwasów nadtlenowych na alkeny; epoksyzwiązki są ważnymi pośrednikami w reakcjach chemicznych i stanowią podstawę żywic epoksydowych (polimerów) powstających z monomerów epoksydowych». 2,3-e pox y squa lene [ē-pok'sē-skwā'lēn] 2,3-epoksyskwalen «oksiranowa pochodna skwalenu; prekursor wszystkich steroidów». eppin [ep'in] eppina «białko o niewyjaśnionej funkcji, odkryte w jądrach i najądrzach ssaków, badane jako czynnik immunogenny powodujący odwracalną niepłodność męską». Ep ple [ep'ĕl], August, współpracownik Leonarda S. Fosdicka. zob. Fosdick-Hansen-Epple test. EPR EPR, skrót wyr.: electron paramagnetic resonance. EPS EPS, skrót wyr.: exophthalmos-producing substance. ep si lon [ep'si-lon] epsilon «piąta litera alfabetu greckiego, e». EPSP EPSP, skrót wyr.: excitatory postsynaptic potential. Ep stein [ep'stīn], Alois, niemiecki pediatra, zob. Epstein disease, Epstein pearls, w haśle pearl, Epstein sign, Epstein symptom. Ep stein [ep'stīn], Michael Anthony, XX-wieczny angielski wirusolog. zob. Epstein-Barr virus. ep u lis [ep-yū'lis; gr. epoulis, ropień dziąsła] nadziąślak «niespecyficzny egzofityczny przerost dziąsła». congenital e. of newborn wrodzony n. noworodków «wrodzona łagodna guzkowata narośl na wale dziąsłowym, o nieznanej histogenezie; histologicznie zbudowany jest z dużych komórek o ziarnistej cytoplazmie, przypominających ziarniniaka (mięśniaka zarodkowego)». e. fissuratum n. szczelinowaty, paradontopatia protetyczna przerostowa, syn. inflammatory fibrous hyperplasia. giant cell e. n. olbrzymiokomórkowy, ziarniniak olbrzymiokomórkowy, syn. giant cell granuloma. e. gravidarum guz ciążowy «ziarniniak ropotwórczy dziąsła rozwijający się w czasie ciąży».

9 farinaceous 114 fascia sativa) lub pszenica zwyczajna (Triticum sativum); używana jako żywność skrobiowa». f. avenae m. owsiana. f. tritici m. pszenna. far i na ceous [far'i-nā'shŭs] 1. mączny «odnoszący się do mączki lub mąki». 2. mączny «skrobiowy». a-far ne sene [far'nĕ-sēn] a-farnezen «węglowodór o nierozgałęzionym łańcuchu, zbudowany z trzech jednostek izoprenowych; jedna z czterech form izomerycznych obecnych w skórce jabłek». b-far ne sene [far'nĕ-sēn] b-farnezen «jeden z dwóch izomerów trans, które występują w feromonie alarmowym niektórych mszyc, a także w różnych olejkach eterycznych». far ne sene al co hol [far'nĕ-sēnal'kŏ-hōl] alkohol farnezenowy, farnezol, syn. farnesol. far ne sol [far'nĕ-sol] farnezol «grupa difarnezylowa, która znajduje się w łańcuchu bocznym witaminy K2 i jest składnikiem skwalenu; obecny w olejku cytronellowym; alkohol seskwiterpenowy» syn. farnesene alcohol. far nes yl py ro phos phate [far'nĕ-sil p'rō-fos'fāt] pirofosforan farnezylu «pirofosforanowa pochodna farnezolu; kluczowy związek pośredni w syntezie steroidów, dolicholu, ubichinonu, prenylowanych białek oraz hemu A». Farns worth [farnz'wŏrth], Dean, amerykański oficer marynarki, zob. Farnsworth-Munsell color test. Farr [far], William, angielski statystyk medyczny, zob. Farr laws, w haśle law. Farrant mount ing flu id [far'ănt] zob. w haśle fluid. Farre [fahr], Arthur, angielski położnik i ginekolog, zob. Farre line. far sight ed ness [far'st-ĕd-nes] nadwzroczność, dalekowzroczność, syn. hyperopia. Fas. Fas «receptor obecny w komórkach, który łączy się z ligandem F i indukuje apoptozę» zob. też Fas ligand. FASCIA fas ci a, l.mn. fas ci ae, fas ci as [fash'ē-ă, -ē-ē; łac., pasmo, wiązka] [TA] powięź «warstwa tkanki włóknistej leżąca pod skórą; otacza również pojedyncze mięśnie i grupy mięśni oraz rozdziela je na warstwy lub grupy». f. abdominis parietalis [TA] syn. parietal abdominal f. f. abdominis visceralis [TA] syn. visceral abdominal f. Abernethy f. [ab'er-neth-ē] [TA] fragment powięzi wewnątrzbrzusznej «warstwa podotrzewnowej tkanki łącznej leżąca ku przodowi od tętnicy biodrowej zewnętrznej» zob. iliac f. f. adherens p. zwierająca, obwódka zwierająca «szerokie połączenie międzykomórkowe we wstawce w mięśniu sercowym, do którego umocowane są włókienka aktynowe». anal f. syn. inferior f. of pelvic diaphragm. antebrachial f. [TA] p. przedramienia «p. głęboka otaczająca przedramię, będąca przedłużeniem powięzi ramienia; w okolicy nadgarstka tworzy dwa pogrubione pasma, troczek prostowników i zginaczy» syn. f. antebrachii [TA], deep f. of forearm, f. of forearm. f. antebrachii [TA] syn. antebrachial f. f. axillaris [TA] syn. axillary f. axillary f. [TA] p. pachowa «perforowana p. tworząca dno pachy; jest przedłużeniem powięzi piersiowej i obojczykowo- -piersiowej od przodu, powięzi piersiowej bocznie, a od tyłu i przyśrodkowo powięzi mięśnia najszerszego grzbietu i mięśnia zębatego przedniego» syn. f. axillaris [TA]. bicipital f. rozcięgno mięśnia dwugłowego ramienia, syn. bicipital aponeurosis. brachial f. [TA] p. ramienia «głęboka p. otaczająca ramię; proksymalnie przechodzi w p. piersiową i p. pokrywającą mięsień naramienny, natomiast dystalnie p. przedramienia» syn. f. brachii [TA], deep f. of arm. f. brachii [TA] syn. brachial f. broad f. [TA] p. szeroka, syn. deep f. of thigh. f. buccopharyngea [TA] syn. buccopharyngeal f. buccopharyngeal f. [TA] p. policzkowo-gardłowa «p. okrywająca warstwę mięśniową gardła, łącząca się od przodu z mięśniem policzkowym» syn. f. buccopharyngea [TA]. Buck f. [bŭk] p. Bucka, syn. f. of penis. f. bulbi syn. fascial sheath of eyeball. Camper f. [kahm'pĕr] p. Campera, warstwa tłuszczowa tkanki podskórnej brzucha, syn. fatty layer of subcutaneous tissue of abdomen. f. capitis et colli [TA] syn. f. of head and neck. f. cervicalis [TA] syn. (deep) cervical f. f. cervicalis profunda [TA] syn. (deep) cervical f. f. cinerea syn. fasciolar gyrus. clavipectoral f. [TA] p. obojczykowo-piersiowa «p., która rozciąga się między wyrostkiem kruczym, obojczykiem a ścianą klatki piersiowej; obejmuje p. mięśniową otaczającą mięsień podobojczykowy i piersiowy mniejszy, mocną błonę żebrowo- -kruczą występującą w przerwach między mięśniami oraz więzadło wieszadłowe pachy; p. ta oraz mięśnie, które otacza, tworzą głęboką przednią ścianę pachy» syn. f. clavipectoralis [TA]. f. clavipectoralis [TA] syn. clavipectoral f. f. clitoridis [TA] syn. f. of clitoris. f. of clitoris [TA] p. łechtaczki «tkanka włóknista porównywalna z powięzią prącia, otaczająca ciała jamiste» syn. f. clitoridis [TA]. Colles f. [kol'ēz] p. Collesa, syn. subcutaneous tissue of perineum. f. colli oficjalny termin oboczny wyr.: (deep) cervical f. Cooper f. [kū'pĕr] p. Coopera, syn. cremasteric f. cremasteric f. [TA] p. mięśnia dźwigacza jądra «pośrednie pokrycie powrózka nasiennego utworzone z delikatnej tkanki łącznej i włókien mięśniowych wywodzących się z mięśnia skośnego wewnętrznego (mięśnia dźwigacza jądra)» zob. też aponeurosis of internal oblique muscle, syn. f. cremasterica [TA], Cooper f., Scarpa sheath. f. cremasterica [TA] syn. cremasteric f. cribriform f. [TA] p. sitowata «głęboka, błoniasta, perforowana część powięzi powierzchownej uda, która pokrywa otwór odpiszczelowy» syn. f. cribrosa [TA], Hesselbach f. f. cribrosa [TA] syn. cribriform f. crural f. [TA] p. goleni, syn. deep f. of leg. f. cruris [TA] syn. deep f. of leg. Cruveilhier f. [krū-vāl-yā'] [TA] p. powierzchowna krocza, tkanka podskórna krocza, syn. subcutaneous tissue of perineum. dartos f. [TA] błona kurczliwa «powierzchowna warstwa powięzi zawierająca tkankę mięśniową gładką, tworząca powłokę moszny; tworzy również przegrodę mosznową» zob. też dartos muliebris, dartos muscle, syn. tunica dartos [TA], superficial f. of scrotum, membrana carnosa, tunica carnea. deep f. p. głęboka «błona włóknista o różnej grubości, pozbawiona tłuszczu; osłania mięśnie, oddzielając grupy oraz pojedyncze mięśnie, tworzy otoczkę nerwów i naczyń, wokół stawów jest wyspecjalizowana i tworzy lub wzmacnia więzadła, otacza różne narządy i gruczoły oraz łączy struktury w zwartą masę; Terminologia Anatomica zaleca, aby terminy p. powierzchowna i p. głęboka nie były stosowane jako ogólne określenia bez uszczegółowienia ze względu na różnice w rozumieniu tych pojęć w różnych krajach; zalecane terminy to tkanka podskórna [TA] (tela subcutanea) dla powięzi powierzchownej oraz p. mięśniowa, p. ścienna lub p. trzewna (fascia musculorum, fascia parietal[is] lub fascia visceral[is]) zamiast terminu p. głęboka» syn. f. profunda.

10 gynecologist 282 gyrus gy ne col o gist [gī'nĕ-kol'ŏ-jist]; mimo że poprawna wymowa pierwszej sylaby tego wyrazu to jīn, często jest również wymawiana jako gīn, gĕn lub jĕn ginekolog «lekarz specjalizujący się w ginekologii». gy ne col o gy (GYN) [gī'nĕ-kol'ŏ-jē, jin-ĕ-; gyneco- + gr. logos, nauka, badanie]; mimo że poprawna wymowa pierwszej sylaby tego wyrazu to jīn, często jest również wymawiana jako gīn, gĕn lub jĕn ginekologia «specjalność medyczna zajmująca się chorobami żeńskiego układu rozrodczego oraz fizjologią rozrodu i endokrynologią kobiety». gy ne co ma ni a [gī'nĕ-kō-mā'nē-ă, jin'ĕ-; gyneco- + gr. mania, szaleństwo] «chorobliwe lub nadmierne pożądanie kobiet». gy ne co mas ti a, gy ne co mas ty [gī'nĕ-kō-mas'tē-ă, jin'ĕ-; -mas'tē; gyneco- + gr. mastos, pierś]; mimo że poprawna wymowa pierwszej sylaby tego słowa to jīn, często jest również wymawiana jako gīn, gĕn lub jĕn ginekomastia «nadmierny rozwój męskich gruczołów piersiowych, spowodowany głównie proliferacją przewodową z obrzękiem okołoprzewodowym, często jest zjawiskiem wtórnym do zwiększonego stężenia estrogenów, ale łagodna g. może wystąpić u zdrowych mężczyzn w wieku dojrzewania». refeeding g. «przejściowe powiększenie się piersi spotykane u głodujących chorych płci męskiej po wznowieniu odżywiania żywieniowego; prawdopodobnie jest oznaką zaburzenia równowagi hormonalnej, ponieważ niektóre układy nasilają swoją czynność przed innymi; obserwowane szczególnie pod koniec II wojny światowej, po uwolnieniu więźniów obozów koncentracyjnych oraz alianckich jeńców wojennych». gy ne pho bi a [gī'nĕ-fō'bē-ă, jin-ĕ-; gyne- + gr. phobos, lęk] «chorobliwy lęk przed kobietami lub samicami zwierząt». gy ni at rics [gī'nē-at'riks, jin-ē-; gyn- + gr. iatrikos, w odniesieniu do lekarstwa lub zabiegu] «leczenie chorób kobiecych» syn. gyniatry. gy ni at ry [gī'nē-at'rē, jin-ē] syn. gyniatrics. gyno- [gī'nō] zob. gyn-. gy no car di a oil [gī'nō-kar'dē-ă oyl] olej czaulmugrowy, syn. chaulmoogra oil. gy no gen e sis [gī'nō-jen'ĕ-sis, jin-ō-; gyno- + gr. genesis, wytwarzanie] gynogeneza «rozwój oocytu indukowanego przez plemnik, jednak męska gameta nie dostarcza do niego materiału genetycznego». gy nop a thy [gī-nop'ă-thē, jĕ-; gyno- + gr. pathos, cierpienie] choroba kobieca «choroba swoista dla kobiet». gy no plas ty [gī'nō-plas'tē; gyno- + gr. plassō, kształtować] «odtwórcza lub plastyczna chirurgia narządów płciowych żeńskich». gyp sum [jip'sŭm; łac. z gr. gypsos] gips «naturalna, uwodniona postać siarczanu wapnia; składnik kamieni, używany do opatrunków ustalających i modelowania w stomatologii». gy rase [jī'rās; łac. gyro, obracać się, od gyrus, gr. gyros, okrąg, + -ase, przyrostek tworzący nazwy enzymów] gyraza «prokariotyczna topoizomeraza II, która zużywa ATP do wytworzenia ujemnych superskrętów DNA». gy rate [jī'rāt; łac. gyro, imiesłów gyratus, obracać się, od gyrus, koło] 1. «zwinięty lub w kształcie pierścienia». 2. wirować «obracać się, krążyć». gy ra tion [jī-rā'shŭn] 1. wirowanie «ruch okrężny lub obrotowy». 2. «ułożenie zakrętów w korze mózgu». gy rec to my [jī-rek'tŏ-mē; gr. gyros, pierscień, + ektomē, wycięcie] «wycięcie zakrętu mózgu». gy ren ce phal ic [jī'ren-sĕ-fal'ik; gr. gyros, pierścień (gyrus), + enkaphalē, mózg] gyrencefaliczny «odnoszący się do mózgu o pofałdowanej korze mózgowej tworzącej zakręty (jak u człowieka), w przeciwieństwie do gładkiej powierzchni mózgu małych ssaków (np. gryzoni)» por. lissencephalia. gy ri [jī'rī; łac] zakręty «liczba mnoga od gyrus». gy ro chrome [jī'rō-krōm; gr. gyros, krąg, pierścień, + chrōma, barwa] «nazwa nadana przez Nissla barwiącym się strukturom w obrębie komórki nerwowej, obecnym w ułożonych bezładnie małych ziarnistościach». Gy ro mi tra es cu len ta [gī'rō-mē'trăes'kyū-len'tă] piestrzenica kasztanowata «gatunek grzyba mogącego wytwarzać toksynę z grupy monometylohydrazyn, powodującą nudności, biegunkę i inne objawy; w ciężkich przypadkach może nastąpić zgon» zob. wkładka B16, syn. Helvella esculenta. gy rose [jī'rōs; gr. gyros, koło, krąg] pokryty nieregularnymi zakrętami «charakteryzujący się nieregularnymi, zakrzywionymi liniami, tak jak powierzchnia półkul mózgu». gy ro spasm [jī'rō-spazm; gr. gyros, krąg, koło, + spasmos, spazm] «kurczowe ruchy rotacyjne głowy». Gyri and sulci Zakręty i bruzdy (1) zakręt czołowy dolny (2) bruzda czołowa dolna (3) zakręt czołowy środkowy (4) bruzda czołowa górna (5) zakręt czołowy górny (6) bruzda przedśrodkowa (7) zakręt przedśrodkowy (8) bruzda środkowa (9) zakręt zaśrodkowy (10) bruzda zaśrodkowa GYRUS gy rus, D. i l.mn. gy ri [jī'rŭs, -rī; łac. z gr. gyros, koło, krąg] [TA] zakręt «jedna z wydatnych wypukłości tworzących powierzchnię kory mózgu; każdy z. składa się z części powierzchownej (widocznej z zewnątrz) i części ukrytej (tworzącej ściany i dno bruzd oraz szczelin mózgowych)» zob. ilustr. poniżej. (11) zakręt nadbrzeżny (12) bruzda śródciemieniowa (13) zakręt kątowy (14) zakręty potyliczne (15) wcięcie przedpotyliczne (16) zakręt skroniowy środkowy (17) bruzda skroniowa górna (18) zakręt skroniowy górny (19) bruzda boczna angular g. [TA] z. kątowy «z. kory mózgu, stanowiący część płacika ciemieniowego dolnego, utworzony z połączenia tylnych części zakrętów skroniowych górnego i środkowego wokół tylnego ograniczenia bruzdy skroniowej górnej» syn. g. angularis [TA], angular convolution. g. angularis [TA] syn. angular g. annectent g. z. przejściowy, syn. transitional g. anterior central g. syn. precentral g. anterior paracentral g. [TA] z. okołośrodkowy przedni «przednia część płacika okołośrodkowego, przyśrodkowe przedłużenie pierwotnej kory ruchowej, gdzie zlokalizowana jest

11 hypodermis 387 hypogastroschisis hy po der mis [hī-pō-der'mis] oficjalny termin oboczny wyr.: subcutaneous tissue. hy po der moc ly sis [hī'pō-der-mok'li-sis; hypo- + gr. derma, skóra, + klysis, wymycie] wlew podskórny «w.p. płynu fizjologicznego lub innego roztworu». hy po dip loid [hī'pō-dip'loid] hipodiploidalny «mający mniejszą liczbę chromosomów niż liczba diploidalna». hy po dip si a [hī'pō-dip'sē-ă; hypo- + gr. dipsa, pragnienie] hipodypsja «stan fizjologiczny prawdopodobnie spowodowany hipertonicznością płynów ciała, zbyt słaby, aby rozpocząć picie, ale czasami wystarczający, aby je kontynuować; w znaczeniu mniej ogólnym, oligodypsja» syn. insensible thirst, subliminal thirst. hy po don ti a [hī'pō-don'shē-ă; hypo- + gr. odous, ząb] hipodoncja «wrodzone lub nabyte zaburzenie polegające na posiadaniu mniejszej liczby zębów niż prawidłowa» zob. ilustr. poniżej, syn. oligodontia, partial anodontia. Hypodontia Hipodoncja: łuki zębowe z przetrwałymi zębami mlecznymi i brakiem kilku zębów stałych, które się nie wyrżnęły hy po dy nam i a [hī'pō-dī-nā'mē-ă, -dī-nam'ē-ă; hypo- + gr. dynamis, siła] hipodynamia «zmniejszona siła». h. cordis h. serca «zmniejszona siła skurczu serca». hy po dy nam ic [hī'pō-dī-nam'ik] hipodynamiczny «mający lub prezentujący mniejszą siłę niż normalna». hy po ec cri sis [hī'pō-ek'ri-sis; hypo- + gr. eccrisis, oddzielenie] «zmniejszone wydzielanie końcowych produktów przemiany materii». hy po ec crit ic [hī'pō-ĕ-krit'ik] «charakteryzujący się zmniejszonym wydzielaniem końcowych produktów przemiany materii». hy po ech o ic [hī'pō-e-kō'ik; hypo- + echo + -ic] hipoechogeniczny «odnoszący się do obszaru w obrazie ultrasonograficznym, w którym echa są słabsze lub mniej liczne niż prawidłowo lub w otaczających obszarach» zob. wkładka A10. hypoendemic [hī'pō-en-dem'ik] hipoendemiczny «odnoszący się do populacji (lub obszaru), w której częstość choroby jest wystarczająco niska, aby populacja miała ograniczoną odporność na chorobę lub jej brak». hy po e o sin o phil i a [hī'pō-ē'ō-sin'ō-fil'ē-ă] hipoeozynofilia, eozynopenia, syn. eosinopenia. hy po es o pho ri a [hī'pō-es'ō-fō'rē-ă; hypo- + gr. esō, wewnątrz, + phoros, niosący] hipoezoforia «tendencja jednego oka do odchylania osi optycznej w dół i do środka, której zapobiega obuoczne widzenie». hy po es the si a [hī'pō-es-thē'zē-ă] hipestezja, syn. hypesthesia. hy po ex o pho ri a [hī'pō-ek'sō-fō'rē-ă; hypo- + gr. exō, na zewnątrz, + phoros, niosący] hipoegzoforia «tendencja jednego oka do odchylania osi optycznej w dół i w bok, której zapobiega obuoczne widzenie». hy po fer re mi a [hī'pō-fĕr-ē'mē-ă] hipoferremia «niedobór żelaza we krwi obwodowej». hy po fi brin o ge ne mi a [hī'pō-fī-brin'ō-jĕ-nē'mē-ă] hipofibrynogenemia «nieprawidłowo niskie stężenie fibrynogenu w osoczu krwi obwodowej». hy po fron tal i ty [hī'pō-fron-tal'i-tē] hipofrontalność «spadek aktywności neuronalnej w różnych obszarach płatów czołowych, o różnej etiologii, któremu towarzyszy szereg klinicznych objawów i zaburzeń». hy po func tion [hī'pō-fŭnk'shŭn] niedoczynność «obniżona, słaba lub nieodpowiednia czynność». hy po ga lac ti a [hī'pō-ga-lak'shē-ă; hypo- + gr. gala, mleko] «wytwarzanie lub wydzielanie mniejszej ilości mleka niż normalnie». hy po ga lac tous [hī'pō-ga-lak'tŭs] «wytwarzający lub wydzielający mniejszą ilość mleka niż normalnie». hy po gam ma glo bi ne mi a [hī'pō-gam'ă-glō'bi-nē'mē-ă] hipogammaglobulinemia, syn. hypogammaglobulinemia. hy po gam ma glob u lin e mi a [hī'pō-gam'ă-glob'yū-li-nē'mē-ă] hipogammaglobulinemia «obniżona zawartość frakcji gamma globulin surowiczych; termin czasami stosowany w znaczeniu ogólnym, do określenia zmniejszonej ilości immunoglobulin; związana ze zwiększoną podatnością na infekcje przez bakterie ropotwórcze» syn. hypogammaglobinemia. acquired h. h. nabyta, pospolity zmienny niedobór odporności, syn. common variable immunodeficiency. primary h. h. pierwotna «h. spowodowana pierwotnym niedoborem immunologicznym komórek wytwarzających immunoglobuliny (limfocytów B)». secondary h. h. wtórna, wtórny niedobór odporności, syn. secondary immunodeficiency. transient h. of infancy h. przejściowa wieku dziecięcego «rodzaj pierwotnego niedoboru odporności, który występuje u dzieci obu płci, zazwyczaj przed 6. m-cem życia; prawdopodobnie wynikająca z niedojrzałości tkanki limfoidalnej» syn. transient agammaglobulinemia. X-linked h., X-linked infantile h. h. sprzężona z chromosomem X, h. dziecięca «wrodzony, pierwotny niedobór immunologiczny, charakteryzujący się zmniejszoną liczbą (lub nieobecnością) krążących limfocytów B, z odpowiednim obniżeniem poziomów pięciu klas immunoglobulin; związana ze znaczną skłonnością do infekcji wywoływanych przez bakterie ropotwórcze (zwłaszcza pneumokoki i Haemophilus influenzae), rozpoczynającą się po utracie przeciwciał matczynych; sprzężona z chromosomem X; dziedziczona recesywnie, wywołana mutacją genu kinazy tyrozynowej Brutona (BTK) w chromosomie Xq». X-linked h. with growth hormone deficiency h. sprzężona z chromosomem X z niedoborem hormonu wzrostu «h. złożona ze zmniejszoną liczbą limfocytów B; cechy charakterystyczne to niski wzrost, opóźnione dojrzewanie płciowe oraz nawracające infekcje». hy po gan gli on o sis [hī'pō-gang'lē-on-ō'sis] hipoganglionoza «zmniejszenie liczby zwojowych komórek nerwowych». hy po gas tric [hī'pō-gas'trik] podbrzuszny «odnoszący się do podbrzusza». hy po gas tri um [hī'pō-gas'trē-ŭm; gr. hypogastrion, podbrzusze, od hypo, pod, + gastēr, brzuch] [TA] podbrzusze, okolica łonowa, syn. pubic region. hy po gas tro cele [hī'pō-gas'trō-sēl; hypogastrium + gr. kēlē, przepuklina] «przepuklina podbrzusza». hy po gas trop a gus [hī'pō-gas-trop'ă-gŭs; hypogastrium + gr. pagos, odpēgnynai, przymocowywać] «bliźnięta zrośnięte w okolicy podbrzusza» zob. conjoined twins, w haśle twin. hy po gas tros chi sis [hī'pō-gas-tros'ki-sis; hypogastrium + gr. schisis, rozszczepienie] «wrodzona szczelina w ścianie brzucha, w okolicy podbrzusza».

12 impermeant 415 implant substancji (np. cieczy, gazów) lub ciepła przez błonę bądź inne struktury» syn. impervious. im per me ant [im-per'mē-ănt; łac. im-, nie, + permano, przenikać] nieprzenikający «niezdolny do przejścia przez daną błonę półprzepuszczalną». im per sis tence [im'per-sis'tens; łac. im-, nie, + persisto, utrzymywać się, trwać] «przejściowe istnienie lub występowanie, trwające tylko krótki czas». motor i. «niezdolność do utrzymania ruchu». im per vi ous [im-per'vē-ŭs] nieprzepuszczalny, syn. impermeable. im pe tig i ni za tion [im'pe-tij'i-ni-zā'shŭn] zliszajcowacenie «pojawienie się liszajca w wyniku zakażenia skóry objętej wcześniej procesem chorobowym». im pe tig i nous [im'pe-tij'i-nŭs] liszajcowaty «odnoszący się do liszajca». im pe ti go [im'pe-tī'gō; łac., wyprysk łuskowaty, od im-peto (inp-), atakować]; niepoprawne są ang. pisownia i wymowa infantigo liszajec «zakaźne powierzchowne ropne zapalenie skóry, wywołane przez Staphylococcus aureus i (lub) paciorkowce z grupy A; najpierw powstają pęcherze lub pęcherzyki wypełnione wodnistą treścią, które szybko pękają i przechodzą w grube, miodowe strupy; najczęściej występuje u dzieci» zob. wkładka B9, syn. i. contagiosa, i. vulgaris. Bockhart i. [bah'hart] syn. follicular i. i. bullosa l. pęcherzowy «rozległe zmiany w postaci pęcherzy». bullous i. of newborn l. noworodków «najczęściej występuje w postaci rozsianych zmian pojawiających się wkrótce po urodzeniu, spowodowanych zakażeniem Staphylococcus aureus» syn. i. neonatorum (2), pemphigus gangrenosus (2). i. circinata l. obrączkowy «zmiany pęcherzowe występujące w układzie pierścieniowym, tworzone przez szereg zachodzących na siebie pęcherzy lub pęknięcie zmiany otoczonej strupem». i. contagiosa l. zakaźny, syn. impetigo. i. contagiosa bullosa l. pęcherzowy «drobne, ropne zmiany skórne, występujące czasem w ropnym paciorkowcowym zapaleniu skóry». follicular i. l. gronkowcowy «wysyp powierzchniowych ropnych pęcherzyków na owłosionej skórze głowy lub w innych owłosionych miejscach» syn. Bockhart i. i. herpetiformis l. opryszczkowaty «rzadka postać ropnego zapalenia skóry, które może być odmianą łuszczycy krostkowej; występuje zwykle u kobiet ciężarnych w trzecim trymestrze jako wysiew małych, jałowych krost na podłożu rumieniowo-zapalnym; nawraca w każdej kolejnej ciąży; stan ogólny ciężarnej bywa zwykle ciężki, a choroba może zakończyć się zgonem». i. neonatorum 1. złuszczające zapalenie skóry niemowląt, syn. dermatitis exfoliativa infantum. 2. syn. bullous i. of newborn. i. vulgaris l. pospolity, syn. impetigo. im pe tus [im'pe-tŭs;łac.,wybuch,odim-peto,atakować];poprawną formą liczby mnogiej jest impetus, a nie impeti impet «w psychoanalizie, napędowy element instynktu; wielkość nakładu siły energii jednostki, jakiej wymaga instynktowny impuls». im plant [im'plant; łac. im-, w-, + planto, imiesłów -atus, sadzić, od planta, pęd] [im-plant'] 1. wszczepiać. [im'plant] 2. implant «wszczepluburządzenieosadzonechirurgiczniealbozatopione». 3. przerzut «grupa komórek lub tkanek przeniesionych z innego miejsca w wyniku zaburzenia rozwojowego lub procesu nowotworowego» zob. też graft, transplant, prosthesis. basket endosteal i. śródkostny i. koszyczkowy «perforowany stomatologiczny i. śródkostny, którego trzon ma postać cylindra lub sąsiadujących ze sobą cylindrów». carcinomatous i. s p. nowotworowy «przeniesienie komórek rakowych z pierwotnego guza do sąsiadujących tkanek, gdzie dochodzi do jego dalszego wzrostu» zob. też metastasis. cochlear i. i. ślimakowy «urządzenie elektroniczne składające się z mikrofonu, procesora mowy i elektrod wszczepionych do Cochlear implant Implant ślimakowy ucha wewnętrznego w celu stymulacji zachowanych włókien nerwowych części ślimakowej NC VIII; stosowany u dorosłych i dzieci ze znacznym upośledzeniem słuchu lub niesłyszących; wiele osób zyskuje dzięki takiemu implantowi znaczną zdolność rozpoznawania słów i jest w stanie rozumieć mowę, nawet przez telefon» zob. też auditory prosthesis, zob. ilustr. powyżej, syn. cochlear prosthesis. dental i. s i-y stomatologiczne «korony, mosty lub protezy zamocowane na stałe do kości szczęki lub żuchwy metalowymi wszczepami, najczęściej wykonanymi z tytanu» zob. ilustr. poniżej. endometrial i. s endometrioza «fragmenty endometrium przemieszczone do struktur miednicy po wstecznym przeniesieniu przez jajowody» syn. endometriosis. Dental implant Implant stomatologiczny

13 J J 1. J, symbol wyr.: joule; Joule equivalent; electric current density (gęstość prądu elektrycznego). J J, symbol wyr.: coupling constant (symbol stałej sprzężenia). Ja bo ran di [jha'bō-rahn'dē] potoślin jaborandi, syn. Pilocarpus. Ja bou lay [zhah'bū-lā'], Mathieu, francuski chirurg, zob. Jaboulay pyloroplasty, Jaboulay amputation. Jac coud [zhah-kū'], Franc ois Sigismond, francuski lekarz, zob. Jaccoud arthritis, Jaccoud arthropathy. jack szpat, syn. spavin. jack et [jak'et; średnioangielskie, od starofrancuskiego jaquet, zdrob. od jaque, bluza, od Jacques, przezwisko francuskich chłopów] 1. gorset «usztywniający opatrunek nakładany wokół ciała w celu unieruchomienia kręgosłupa». 2. korona pochewkowa «w stomatologii, termin powszechnie stosowany na określenie korony protetycznej wykonanej z wypalanej porcelany lub żywicy akrylowej». Minerva j. g. gipsowy typu Minerwa «g. obejmujący tułów i głowę, zwykle zakładany przy złamaniach kręgosłupa lub uszkodzeniach rdzenia kręgowego». jack screw [jak'skrū] śruba ortodontyczna «nagwintowany element używany w aparatach ortodontycznych do rozsuwania zębów lub łuków zębowych». Jack son [jak'sŏn], Jabez N., amerykański chirurg, zob. Jackson membrane, Jackson veil. Jack son [jak'sŏn], John Hughlings, angielski neurolog, zob. jacksonian epilepsy, Jackson law, Jackson rule, Jackson sign. jack so ni an [jak-sō'nē-ăn] jacksonowski «opisany przez Johna Hughligsa Jacksona» zob. jacksonian epilepsy, jacksonian seizure. Ja co bae us [yah'kō-bā'ŭs], Hans C., szwedzki chirurg, zob. Jacobaeus operation. Ja cob son [jā'kob-sŏn], Ludwig L., duński anatom, zob. Jacobson canal, Jacobson cartilage, Jacobson nerve, Jacobson organ, Jacobson plexus, Jacobson reflex. Jac quart [zhah-kahr'], Henri, XIX-wieczny francuski lekarz. zob. Jacquart facial angle. Jac que min [zhah-kuh-min[h]'], Emile, XIX-wieczny francuski chemik. zob. Jacquemin test. Jacques [zhahk], Paul, XIX-wieczny francuski lekarz. zob. Jacques plexus. Ja das sohn [yah'dah-sōn], Josef, niemiecki dermatolog działający w Szwajcarii, ; wprowadził testy płatkowe w rozpoznaniu kontaktowego zapalenia skóry. zob. Jadassohn nevus, Borst-Jadassohn type intraepidermal epithelioma, Jadassohn-Pellizzari anetoderma, Franceschetti-Jadassohn syndrome, Jadassohn- -Lewandowski syndrome. Jae ger [yā'gĕr], Eduard, Ritter von Jaxthal, austriacki okulista, zob. Jaeger test types. Jaf fe [yah'fē], Henry L., amerykański patolog, zob. Jaffe-Lichtenstein disease. Jaf fe [yah'fē], Max, niemiecki biochemik, zob. Jaffe reaction, Jaffe test. JAK [jak] JAK, akronim wyr.: Janus kinase. Ja kob [yah'kŏb], Alfons M., niemiecki neuropsychiatra, zob. Creutzfeldt-Jakob disease. jal ap [jal'ap; Jalapa lub Xalapa, miasto w Meksyku, z którego eksportowano ten lek] jalapa «suszone guzowate korzenie jalapy meksykańskiej, Exogonium purga, Exogonium jalapa lub Ipomea purga (rodzina Convolvulaceae, powojowate); stosowane jako środek przeczyszczający». James [jāmz], George C.W., amerykański radiolog, zob. Swyer-James syndrome, Swyer-James-MacLeod syndrome. James [jāmz], Thomas N., XX-wieczny amerykański kardiolog ifizjolog.zob. James fibers, whaślefiber,jamestracts, whaśletract. James town weed [jāmz'town wēd] bieluń dziędzierzawa, syn. Datura stramonium. Ja net [zhah-nā'], Pierre M.F., francuski neurolog, zob. Janet test. Jane way [jān'wā], Edward G., amerykański lekarz, zob. Janeway lesion. jan i ceps [jan'i-seps; łac. Janus, rzymskie bóstwo o dwóch twarzach, + caput, głowa] «bliźnięta zrośnięte głowami, z twarzami zwróconymi w przeciwnych kierunkach» zob. conjoined twins, w haśle twin, zob. też craniopagus, syncephalus. j. asymmetrus «bliźnięta zrośnięte, połączone głowami, z jedną bardzo małą i nieprawidłowo rozwiniętą twarzą» syn. iniops, syncephalus asymmetros. j. parasiticus «bliźnięta zrośnięte, połączone głowami; mały, nie w pełni ukształtowany bliźniak pasożyt przyrośnięty do bardziej ukształtowanego bliźniaka gospodarza». Jan sen [zahn'sĕn], Albert, niemiecki otolog, zob. Jansen operation. Jan sky [yahn'skē], Jan, czeski lekarz, zob. Jansky- -Bielschowsky disease, Jansky classification. Janus green B [jā'nŭs grēn] [C.I ] zieleń Janusowa B «barwnik zasadowy używany w histologii oraz do przyżyciowego wykrywania mitochondriów». jar [jar] 1. wstrząsać «szarpać lub potrząsać». 2. wstrząs «szarpnięcie lub wstrząśnięcie». heel j. pacjent stojący na palcach przy nagłym opadnięciu na pięty odczuwa ból: 1. «w kręgosłupie, w przypadku choroby Potta lubzapalenia krążka międzykręgowego». 2. «jednostronnie w okolicy lędźwiowej, w kamicy nerkowej». jar gon [jar'gŏn;fr.,bełkot] żargon «język lub terminologia swoiste dla określonej dziedziny, zawodu lub grupy» zob. też paraphasia. Ja risch [yah'rish], Adolf, austriacki dermatolog, zob. Jarisch-Herxheimer reaction, Bezold-Jarisch reflex. Jar man [jar'măn], Brian, XX-wieczny brytyjski lekarz pierwszego kontaktu. zob. Jarman score. Jar vik [jar'vik], Robert Koffler, XX-wieczny amerykański kardiolog. zob. Jarvik artificial heart. Jat ro pha [jat'rō-fă; gr. iatros, lekarz, + trophē, pożywienie] jatrofa «rodzaj roślin z rodziny wilczomleczowatych, Euphorbiaceae; rośliny trujące rosnące w Afryce i Indiach Zachodnich». J. curcas j. przeczyszczająca «orzech z nasion którego uzyskuje się środek przeczyszczający podobny do oleju krotonowego» syn. J. glandulifera. J. glandulifera syn. J. curcas. J. urens «gatunek rosnący w Ameryce Południowej; zmacerowane świeże liście są stosowane jako środek wywołujący zaczerwienienie skóry oraz jako gorący okład o działaniu pobudzającym; nasiona dostarczają oleju o działaniu przeczyszczającym». jaun dice [jawn'dis; odjaune, żółty]; niepoprawny jest zwrot yellow jaundice żółtaczka «zażółcenie powłok skórnych, białkówki oczu, błon śluzowych i wydalin przez nadmierne stężenie barwników żółciowych w osoczu» zob. wkładka A23, B11, syn. icterus. acholuric j. «ż. z nadmiarem bilirubiny niesprzężonej w osoczu i brakiem barwników żółciowych w moczu». anhepatic j. ż. pozawątrobowa «ż. wynikająca z hemolizy, przy prawidłowej czynności wątroby i dróg żółciowych» syn. anhepatogenous j. anhepatogenous j. syn. anhepatic j. choleric j. «ż. z obecnością pochodnych bilirubiny w moczu; występuje przy hiperbilirubinemii z zarzucania». cholestatic j. ż. cholestatyczna «ż. powstająca na skutek zatkania drobnych dróg żółciowych wątroby zagęszczoną żółcią lub złogami żółciowymi».

14 kev 498 kidney Kidney Nerka: (1) tętnica segmentu górnego; (2) tętnica segmentu przedniego; (3) tętnica nerkowa; (4) tętnica segmentu tylnego; (5) miedniczka nerkowa; (6) tętnica segmentu dolnego; (7) tętnica międzypłatowa; (8) moczowód; (9) gruczoł nadnerczowy; (10) kielich nerkowy mniejszy; (11) kielich nerkowy większy; (12) rdzeń (piramida); (13) tętnica segmentu przedniego dolnego; (14) zatoka nerkowa; (15) tętnice łukowate; (16) torebka włóknista; (17) kora kev kev, skrót ang wyr.: kiloelectron volts; skrót pol. wyr.: kiloelektronowolt; jednostka energii, stosowana w radiografii i medycynie nuklearnej, równoważna energii kinetycznej, jaką ma elektron poruszający się między punktami, między którymi różnica potencjału wynosi 1 volt. Key [kē], Ernst A.H., szwedzki anatom i lekarz, zob. foramen of Key-Retzius, sheath of Key and Retzius. key way [kē'wā] matryca «w stomatologii, żeńska część łącznika precyzyjnego» zob. też keyway attachment. kg kg, skrót wyr.: kilogram. khat [kot] kata «lokalna nazwa czuwaliczki jadalnej, Catha edulis» syn. African tea, Arabian tea. khel lin [kel'in; arab. khella] kelina «czynny składnik wyciągu zaminkaegipskiego,ammi visnaga, baldaszkowatej rośliny rosnącej na Bliskim Wschodzie; używana w dusznicy bolesnej i astmie». KHN HK, skrót wyr. Brinell hardness number. Ki 67 antygen Ki-67 «antygen jądrowy pozwalający wykryć komórki znajdujące się w fazie S; antygen ten umożliwia ocenę aktywności proliferacyjnej guzów przy zastosowaniu metody immunoperoksydazowej». kick [kik] kopnięcie, kop «dynamiczny bodziec mechaniczny». atrial k. kop przedsionkowy «siła, której źródłem jest skurcz przedsionków następujący tuż przed skurczem komór, zwiększająca wydajność wyrzutu z komór przez nagły wzrost obciążenia wstępnego». idioventricular k. «zwiększona kurczliwość początkowo kurczących się w komorze włókien mięśniowych, która przez rozciągnięcie później kurczących się włókien powoduje wzrost siły skurczu tych ostatnich». Kidd blood group [kid blŭd grūp] układ grupowy Kidd, ZOB. aneks: Układy grupowe krwi. kid ney [kid'nē; anglosaskie cwith, brzuch, + neere, nerka, (łac. ren, gr. nephros)] [TA] nerka «jeden z parzystych narządów, który wytwarza mocz, usuwa azotowe produkty przemiany materii, odzyskuje ważne elektrolity i wodę, bierze udział w regulacji ciśnienia tętniczego krwi (układ renina angiotensyna) i w erytropoezie (przez wytwarzanie erytropoetyny); n-i są narządami w kształtcie fasoli, długości ok. 11 cm, szerokości 5 cm i grubości 3 cm, położonymi po obu stronach kręgosłupa, poza otrzewną, na poziomie XII kręgu piersiowego i I III lędźwiowego; u zwierząt n. ma różne kształty i położenie» zob. ilustr. powyżej, syn. ren [TA], nephros. amyloid k. n. skrobiawicza «n., w której rozwinęła się skrobiawica, zwykle na tle jakiejś choroby przewlekłej, np. szpiczaka mnogiego, gruźlicy, zapalenia szpiku lub innego przewlekłego zapalenia ropnego; taka n. jest umiarkowanie powiększona i makroskopowo charakteryzuje się woskowym wyglądem, ze złogami amyloidu pod śródbłonkiem pętli naczyń kłębuszka i tętniczek, początkowo widocznymi jako ogniska pogrubienia błon podstawnych» syn. waxy k. Armanni-Ebstein k. [ahr-mah'nē eb'stīn] nefropatia Armanniego Ebsteina «obecność wakuoli zawierających glikogen w pętlach Henlego; obserwowana u chorych na cukrzycę przed wprowadzeniem insuliny» syn. Armanni-Ebstein change. arteriolosclerotic k. stwardnienie tętniczek nerkowych, nefropatia nadciśnieniowa «n. ze stwardnieniem tętniczek spowodowanym długotrwałym nadciśnieniem łagodnym; taka n. jest czerwonobrunatna lub szarawa, umiarkowanie zmniejszona i bardziej spoista niż prawidłowa; ma jednolicie drobnoziarnistą powierzchnię; większość tętniczek jest pogrubiała i zeszkliwiała; występują różne stopnie zwężenia światła tętniczek, niedokrwienia i zwłóknienia tkanki śródmiąższowej prowadzące do jednolitego obkurczenia się kory». arteriosclerotic k. stwardnienie naczyniowe nerek «n. ze stwardnieniem naczyń tętniczych większych niż tętniczki; takie n-i zwykle nie są zmniejszone, ale bywają bledsze niż zwykle; powierzchnia zewnętrzna może być naznaczona kilkoma stożkowatymi, dość głębokimi bliznami w kształcie litery V, które powstały na skutek zwłóknienia i zaniku w następstwie niedokrwienia okolicy zaopatrywanej przez zmienione naczynie». artificial k. sztuczna n., hemodializator, syn. hemodialyzer. Ask-Upmark k. [ask-ŭp'mark] n. Aska-Upmarka «prawdziwy niedorozwój (hipoplazja) nerek ze zmniejszonymi płacikami igłębokimi,poprzecznymibruzdaminapowierzchnikorynerki». atrophic k. n. zanikowa «n. zmniejszona z powodu niedostatecznego krążenia, utraty nefronów lub obu tych procesów łącznie». cake k. ektopiczne n-i zrośnięte, n. plackowata «lity narząd złożony z nieregularnych płatów, zwykle położony w miednicy blisko płaszczyzny pośrodkowej, utworzony ze zrośnięcia się zawiązków nerek». contracted k. n. marska «n. z rozproszonymi bliznami, w której jest stosunkowo duża ilość nieprawidłowej tkanki łącznej i zanik niedokrwienny prowadzące do umiarkowanego lub znacznego zmniejszenia narządu, jak w nierównomiernie rozprzestrzenionym stwardnieniu tętniczek i przewlekłym kłębuszkowym zapaleniu nerek». cow k. «n. mająca nieprawidłowo dużą liczbę kielichów mniejszych, przypominająca prawidłową budowę nerki u bydła». crush k. n. w zespole zmiażdżenia «ostra niewydolność nerek ze skąpomoczem w następstwie urazów ze zmiażdżeniem mięśni; obserwuje się zmiany świadczące o uszkodzeniu niedokrwiennym cewek nerkowych, jak również pigmentowe odlewy zawierające mioglobinę w cewkach nerkowych» zob. też crush syndrome. cystic k. n. torbielowata «nazwa ogólna oznaczająca nerkę mającą jedną lub więcej torbieli; obejmuje nerkę wielotorbielowatą, mającą torbiel pojedynczą, mnogie torbiele proste i torbiele zastoinowe (w połączeniu ze zbliznowaceniem miąższu)».

15 lienteric 559 ligament li en ter ic [lī'en-ter'ik] «odnoszący się do rodzaju biegunki, w przypadku której stolce zawierają niestrawione resztki pokarmowe». li en ter y [lī'en-ter'ē; gr. leienteria, odleios, gładki, + enteron, jelito] biegunka z resztkami pokarmowymi «oddawanie stolców z niestrawionymi resztkami pokarmu». li en un cu lus [lī'en-un'kyū-lŭs; łac. nowożytna, zdrob. od łac. lien, śledziona] śledziona dodatkowa, syn. accessory spleen. Lie se gang [lē'sĕ-gahng], Ralph E., niemiecki chemik, zob. Liesegang rings, w haśle ring. Lieu taud [lyū-tō'], Joseph, francuski anatom i patolog, zob. Lieutaud body, Lieutaud triangle, Lieutaud trigone, Lieutaud uvula. life [līf; anglosaskie lif] 1. życie «witalność, warunek bycia ożywionym; stan charakteryzujący się takimi funkcjami, jak metabolizm, wzrost, rozmnażanie się, przystosowanie i reakcja na bodźce». 2. życie «organizmy żywe, takie jak zwierzęta i rośliny». disability-free life expectancy [dis-ă-bil'i-tē frē līf eks-pek'tăn-sē] przewidywana długość życia bez niesprawności «średnia liczba lat, jaką zgodnie z przewidywaniem przeżyje człowiek bez niesprawności, jeżeli pozostaną aktualne obecne modele umieralności i niepełnosprawności». intrauterine l. ż. wewnątrzmaciczne, ż. prenatalne, syn. prenatal l. postnatal l. ż. postnatalne «okres życia po narodzinach; u ludzi zwykle dzielony na okresy: noworodkowy, niemowlęctwo, dzieciństwo, dojrzewanie i dorosłość». prenatal l. ż. przedurodzeniowe, ż. prenatalne «okres życia od zapłodnienia do urodzenia; u ludzi zwykle podzielony na okres zarodkowy i płodowy» syn. intrauterine l. quality of l. jakość życia «ogólny dobrostan pacjenta obejmujący stan umysłowy, poziom stresu, funkcje seksualne i samoocenę stanu zdrowia». sexual l. ż. płciowe «w psychiatrii i psychoanalizie, erotyczne i seksualne zainteresowania, fantazje, inklinacje i zachowania pacjenta». vegetative l. ż. wegetacyjne «proste czynności metaboliczne i reprodukcyjne u ludzi i zwierząt, z wyjątkiem wykonywania świadomych procesów umysłowych i psychicznych». life e vents [līf ĕ-vents'] wydarzenia życiowe «zdarzenia życia codziennego, z których część może być źródłem stresu». life span [līf'span] 1. długość życia «czas trwania życia osobnika». 2. długość życia «przeciętny czas trwania życia członków danego gatunku» zob. też longevity. life style [līf'stīl] styl życia «zwyczaje i zachowania uwarunkowane trwającym przez całe życie procesem socjalizacji, w tym przyjmowanie używek (np. alkoholu i produktów tytoniowych), dieta lub wykonywanie ćwiczeń fizycznych, które mają duże znaczenie dla stanu zdrowia». LIGAMENT lig a ment [lig'ă-ment; łac. ligamentum, taśma, bandaż] [TA]; niepoprawne są ang. pisownia i wymowa legament 1. więzadło «węższe lub szersze pasmo tkanki włóknistej łączące co najmniej dwie kości, chrząstki, czy też inne struktury, lub służące za wzmocnienie powięzi lub mięśni». 2. więzadło «fałd otrzewnej wzmacniający którekolwiek z trzewi brzucha». 3. więzadło «każda struktura przypominająca w., chociaż nie pełni jego funkcji». 4. więzadło «powrózkowate pozostałości płodowych naczyń lub innych struktur, które utraciły swoje pierwotnie istniejące światło» syn. ligamentum [TA]. accessory plantar l. s w-a podeszwowe dodatkowe, syn. plantar l. s. accessory volar l. s w-adłoniowedodatkowe, syn. palmar l. s. acromioclavicular l. [TA] w. barkowo-obojczykowe «pasmo włókniste ciągnące się od wyrostka barkowego łopatki do obojczyka» syn. ligamentum acromioclaviculare [TA]. alar l. s [TA] w-a skrzydłowate «para krótkich, mocnych pasm rozciągających się od bocznej powierzchni zęba kręgu obrotowego do guzka na stronie przyśrodkowej kłykcia potylicznego» syn. check l. s of odontoid, syn. ligamenta alaria [TA]. anococcygeal l. w. odbytowo-guziczne, syn. anococcygeal body. anterior atlantooccipital l. [TA] w. szczytowo-potyliczne przednie «niestałe zgrubienie w środkowej części błony szczytowo-potylicznej, wstępujące od guzka przedniego kręgu szczytowego do części podstawnej kości potylicznej» syn. ligamentum atlantooccipitale anterius [TA]. anterior costotransverse l. w. żebrowo-poprzeczne przednie, syn. superior costotransverse l. anterior cruciate l. [TA] w. krzyżowe przednie «w. rozciągające się od pola międzykłykciowego przedniego piszczeli do tylnej części powierzchni przyśrodkowej kłykcia bocznego kości udowej» zob. wkładka A28, syn. ligamentum cruciatum anterius. anterior l. of fibular head [TA] w. przednie głowy strzałki «w. łączące przednią część głowy strzałki z piszczelą» syn. ligamentum capitis fibulae anterius [TA]. anterior l. of Helmholtz w. przednie Helmholtza, zob. anterior l. of malleus. anterior longitudinal l. [TA] w. podłużne przednie «szerokie pasmo włókniste łączące przednio-boczne powierzchnie trzonów kręgów, zrastające się z zewnętrznymi warstwami krążków międzykręgowych, w miejscu gdzie przechodzą między kręgami» syn. ligamentum longitudinale anterius [TA], lacertus medius. anterior l. of malleus [TA] w. przednie młoteczka «w. zbudowane z dwóch części: pasma Meckla, biegnącego od podstawy wyrostka przedniego do kolca klinowego przez szczelinę skalisto- -bębenkową, oraz więzadła przedniego Helmholtza, biegnącego od strony przedniej szyjki młoteczka do przedniego ograniczenia wcięcia bębenkowego» syn. ligamentum mallei anterius [TA]. anterior meniscofemoral l. [TA] w. łąkotkowo-udowe przednie «pasmo więzadłowe biegnące do przodu od więzadła krzyżowego tylnego, rozciągające się między częścią tylną łąkotki bocznej a górnym końcem więzadła krzyżowego przedniego» syn. ligamentum meniscofemorale anterius [TA], Humphry l. anterior sacrococcygeal l. [TA] w. krzyżowo-guziczne przednie «przedłużenie więzadła podłużnego przedniego łączące kość krzyżową z guziczną» syn. ligamentum sacrococcygeum anterius [TA], l. sacrococcygeum ventrale, ventral sacrococcygeal l. anterior sacroiliac l. s [TA] w. krzyżowo-biodrowe przednie «mocne pasma włókniste wzmacniające staw krzyżowo-biodrowy z przodu» syn. ligamentum sacroiliacum anterius [TA], ventral sacroiliac l. s. anterior sacrosciatic l. syn. sacrospinous l. anterior sternoclavicular l. [TA] w. mostkowo-obojczykowe przednie «pasmo włókniste wzmacniające staw mostkowo- -obojczykowy od przodu» syn. ligamentum sternoclaviculare anterius [TA]. anterior talofibular l. [TA] w. skokowo-strzałkowe przednie «wiązka włókien rozciągająca się od kostki bocznej do szyjki kości skokowej» syn. ligamentum talofibulare anterius [TA]. anterior talotibial l. w. skokowo-piszczelowe przednie, syn. anterior tibiotalar part of medial ligament of ankle joint, zob. też medial l. of ankle joint. anterior tibiofibular l. [TA] w. piszczelowo-strzałkowe przednie «w. wzmacniające od strony przedniej więzozrost piszczelowo-strzałkowy» syn. ligamentum tibiofibulare anterius [TA]. anterior tibiotalar l. w. piszczelowo-skokowe przednie, syn. anterior tibiotalar part of medial ligament of ankle joint.

16 mitochondrial 90 mitosis Mitochondrion (A) and cellular respiration (B) Mitochondrium (A) i oddychanie komórkowe (B): adenozyno-5 -trifosforan (ATP) jest nośnikiem energii, wykorzystywanej w reakcjach biochemicznych niezależny od antygenu; są to zarówno lektyny, takie jak fitohemaglutyniny, np. mitogen szkarłatki i konkanawalina A, jak i substancje wytwarzane przez paciorkowce (związane ze streptolizyną S) lub szczepy gronkowcowe wytwarzające a-toksynę» syn. transforming agent (1). pokeweed m. (PWM) m. szkarłatki (PWM) «m. (lektyna) obecny w wyciągu ze szkarłatki (Phytolacca americana), stymulujący transformację blastyczną, głównie limfocytów B». mi to gen e sis [mī'tō-jen'ĕ-sis; mitosis + gr. genesis, pochodzenie] mitogeneza «proces stymulacji mitozy w komórce lub transformacji komórki». mi to ge net ic [mī'tō-jĕ-net'ik] mitogenetyczny «odnoszący się do czynnika lub czynników stymulujących mitozę w komórce». mi to gen ic [mī'tō-jen'ik] mitogenny «stymulujący mitozę lub transformację». mi to my cin [mī'tō-mī'sin] mitomycyna «antybiotyk wytwarzany przez Streptomyces caespitosus; jego odmiany oznaczane są jako mitomycyna A, B itd.; mitomycyna C jest lekiem przeciwnowotworowym i bakteriobójczym; hamuje syntezę DNA». mi to plast [mī'tō-plast] «mitochondrium pozbawione błony zewnętrznej». mi to sis, l.mn. mi to ses [mī-tō'sis, -sēz; gr. mitos, nić] mitoza «typowy proces podziału komórek somatycznych obejmujący serię przekształceń jądra komórkowego (profazę, prometafazę, metafazę, anafazę i telofazę) prowadzących do powstania dwóch komórek potomnych, mających dokładnie taką samą liczbę chromosomów i ilość DNA jądrowego jak komórka rodzicielska» zob. też cell cycle, zob. ilustr. poniżej, syn. indirect nuclear division, mitotic division. heterotype m. m. heterotypowa «odmiana mitozy, w której podzielone chromosomy są połączone swoimi końcami i tworzą figury w kształcie pierścienia; zachodzi podczas pierwszego podziału mejotycznego». multipolar m. m. wielobiegunowa «patologiczna forma mitozy, w której wrzeciono ma trzy bieguny lub więcej, co prowadzi do powstania odpowiednio większej liczby jąder». mi to chon dri al [mī'tō-kon'drē-ăl] mitochondrialny «odnoszący się do mitochondriów». mi to chon dri on,l.mn.mi to chon dri a [mī'tō-kon'drē-on, mī'to- -kon'drē-ă; gr. mitos, nić, + chondros, ziarno, chrząstki] mitochondrium «organellum cytoplazmatyczne, otoczone dwiema błonami: gładką, ciągłą błoną zewnętrzną i błoną wewnętrzną tworzącą struktury cewkowate lub częściej fałdy o podwójnej błonie nazywane grzebieniami; mitochondria są głównymi źródłami energii komórki i zawierają enzymy cytochromowe końcowych etapów łańcucha transportu elektronów oraz enzymy cyklu kwasu cytrynowego, utleniania kwasów tłuszczowych oraz fosforylacji oksydacyjnej» zob. ilustr. powyżej syn. Altmann granule (2). m. of hemoflagellates m. wiciowców pasożytujących we krwi «m. macierzyste, z którego wydaje się, że powstają mniejsze mitochondria». mitofusin [mī-tō-fyū'zhun] fuzja mitochondriów «proces fuzji mitochondriów zdrowych komórek; zachodzi w trzech etapach: najpierw mitochondria układają się końcami do siebie, następnie błony zewnętrzne dwóch mitochondriów zlewają się, po czym błony wewnętrzne także się łączą, tworząc większe mitochodrium». mi to gen [mī'tō-jen; mitosis + gr. -gen, wytwarzający] mitogen «substancja, często pochodzenia roślinnego, stymulująca mitozę i transformację blastyczną limfocytów w sposób nieswoisty, Cell mitosis Mitoza

17 operative 272 OPG gnykowej, przez którą lub w pobliżu której przewód ten przechodzi». Smith o. [smith] syn. Smith-Indian o. Smith-Boyce o. [smith boys] o. Smitha Boyce a, nefrotomia anatroficzna, syn. anatrophic nephrotomy. Smith-Indian o. [smith-in-dē'in] o. Smitha «technika chirurgiczna mająca na celu usunięcie zaćmy w obrębie torebki» syn. Smith o. Soave o. [sō-ahv'ā] o. Soavego «przeciągnięcie jelita przez pozbawioną błony śluzowej odbytnicę w leczeniu wrodzonej okrężnicy olbrzymiej». Spinelli o. [spē-nel'ē] o. Spinellego «o. rozdzielenia przedniej ściany wypadniętej macicy i odwrócenia narządu przed jego zmniejszeniem». stapes mobilization o. o. uruchomienia strzemiączka «obecnie rzadko wykonywana procedura chirurgiczna polegająca na złamaniu otosklerotycznej tkanki unieruchamiającej strzemiączko w celu poprawy słuchu». Stoffel o. [stof'ĕl] o. Stoffela «przecięcie niektórych nerwów ruchowych w celu odciążenia porażenia spastycznego». Stookey-Scarff o. [stūk'ē skarf] o. Stookeya Scarffa, zob. third ventriculostomy. Sturmdorf o. [shtūrm'dōrf] o. Sturmdorfa «usunięcie śluzówki z kanału szyjki macicy». subcutaneous o. o. podskórna«o. wykonywana bez znacznego nacięcia skóry, poza minimalnym otworem wykonywanym za pomocą noża, np. przecięcie ścięgna». Syme o. [sīm] o. Syme a, amputacja Syme a, syn. Syme amputation. talc o. talkowanie «przestarzały termin oznaczający operację, w której sproszkowany krzemian magnezu (talk) jest podawany do nasierdzia w celu spowodowania jałowego ziarniniakowego zapalenia osierdzia i w ten sposób pobudzenia zespoleń osierdziowych z krążeniem wieńcowym» syn. poudrage (2). TeLinde o. [tĕ-lind'] zmodyfikowana radykalna histerektomia, syn. modified radical hysterectomy. Torek o. [tō'rek] o. Toreka «przestarzały termin eponimiczny oznaczający dwuetapową operację sprowadzenia niezstąpionego jądra». Trendelenburg o. [tren'dĕ-lĕn-bĕrg] o. Trendeleburga «usunięcie zatoru (emobolektomia) tętnicy płucnej». Urban o. [ŭr'băn] o. Urbana «rozszerzona radykalna mastektomia polegająca na blokowym wycięciu węzłów chłonnych piersiowych wewnętrznych, części mostka i chrząstek żebrowych». Waters o. [wă'terz] o. Watersa «pozaotrzewnowe cięcie cesarskie z dostępu nadłonowego». Waterston o. [wă-ter-stŭn] o. Waterstona «chirurgiczne wytworzenie zespolenia między tętnicą płucną a aortą zstępującą; postępowanie paliatywne u dorosłych z tetralogią Fallota». Wertheim o. [vārt'him] o. Wertheima «radykalna o. z powodu raka macicy, w której wycinana jest jak największa część pochwy z radykalnym rozległym wycięciem okolicznych węzłów chłonnych». Whipple o. [wip'il] o. Whipple a, pankreatoduodenektomia, wycięcie trzustki i dwunastnicy, syn. pancreatoduodenectomy. Whitehead o. [wīt'hed] o. Whiteheada «wycięcie żylaków odbytu dwoma okrężnymi cięciami, powyżej i poniżej zajętych żył, pozwalające na pociągnięcie prawidłowej błony śluzowej i przyszycie jej do skóry odbytu». z represorem operonu w celu kontroli ekspresji sąsiednich genów strukturalnych» zob. operator gene. 3. operator «symbol reprezentujący operację matematyczną». o per cu lar [ō-per'kyū-lăr] wieczkowy «odnoszący się do wieczka». o per cu lat ed [ō-per'kyū-lāt-ĕd] mający wieczko «zaopatrzony w pokrywkę (wieczko); termin używany w odniesieniu do przedstawicieli mięczaków z gromady Gastropoda (ślimaki), podgromady Prosobranchiata (ślimaki mające wieczko) i jaj niektórych pasożytniczych robaków, takich jak digenetyczne przywry (z wyjątkiem schistosom) i tasiemiec bruzdogłowiec szeroki, Diphyllobothrium latum». o per cu li tis [ō-per'kyū-lī'tis; operculum + gr. -itis, zapalenie] zapalenie okołokoronowe «zapalenie dziąsła pokrywającego wyrzynający się ząb». o per cu lum, D. oper cu li, l.mn. oper cu la [ō-per'kyū-lŭm, -lī, -lă; łac., pokrywka, od operio, imiesłów opertus, przykrywać] 1. wieczko «wszystko, co przypomina pokrywkę lub wieko». 2. [TA] wieczko «w anatomii, części płata czołowego (w. czołowe operculum frontale [TA]), ciemieniowego (w. ciemieniowe operculum parietale [TA]) i skroniowego (operculum temporale [TA]), które ograniczają bruzdę boczną i zakrywają wyspę». 3. pokrywka «w parazytologii, część osłony jajowej (ooteki) u niektórych przywr i tasiemców; u ślimaków słodkowodnych z podgromady Prosobranchia jest to p. zamykająca ujście muszli». 4. wieczko «przyczepiony płatek w miejscu rozerwania siatkówki przy jej odklejeniu». 5. «fałd błony śluzowej częściowo lub całkowicie pokrywający niewyrżnięty ząb». o. ilei zwieracz krętniczy, syn. ileal sphincter. occipital o. w. potyliczne «część płata potylicznego mózgu oddzielona przez bruzdę małpią (fissura simiarum), czyli bruzdę półksiężycowatą (sulcus lunatus), jeśli występuje u człowieka». trophoblastic o. «włóknisty czop zamykający otwór w endometrium, wytworzony przez zagnieżdżającą się blastocystę». op er on [op'ĕr-on; łac. operor, pracować, działać, + -on] operon «funkcjonalna jednostka, która kontroluje wytwarzanie informacyjnego RNA; składa się z genu operatorowego i dwóch lub więcej genów strukturalnych zlokalizowanych kolejno w pozycji cis w jednym chromosomie» ilustr. poniżej. Operon Operon: syntetyzowany produkt wykazuje ujemne sprzężenie zwrotne hamujące działanie operonu i w ten sposób automatycznie kontroluje stężenie danego produktu op er a tive [op'ĕr-ă-tiv] 1. operacyjny «odnoszący się do operacji lub przeprowadzany za pomocą operacji». 2. operatywny «aktywny lub skuteczny». op er a tor [op'ĕr-ā-tŏr; łac., pracownik, od operor, pracować] 1. operator «osoba, która przeprowadza operację lub obsługuje sprzęt». 2. operator «w genetyce, sekwencja DNA, która oddziałuje Lac o. [lahk] o. lac, o. laktozowy «zespół sąsiadujących ze sobą genów odpowiedzialnych za przenikanie do komórki i metabolizm laktozy; zawiera geny kodujące trzy enzymy i jest oskrzydlony przez region represorowy i promotorowy, które uczestniczą w regulacji ekspresji». OPG OPG, skrót wyr.: osteoprotegerin.

18 phloridzin 399 phobia phlo rid zin [flō-rid'zin] florydzyna «dihydrochalkon występujący w wielu częściach jabłoni, używany do wywoływania u zwierząt cukromoczu doświadczalnego» syn. phlorizin. phlo ri zin [flō-ri'zin] floryzyna, syn. phloridzin. phlor o glu cin, phlor o glu cin ol, phlor o glu col [flōr'ō-glū'sin, -glū'sin-ol, -glū'kol; phloridzin + gr. glykys, słodki, + -in] floroglucyna «izomer pirogalolu otrzymywany z rezorcynolu w wyniku połączenia z sodą żrącą; stosowana z waniliną jako odczynnik do odwapniania próbek kości oraz jako środek przeciwskurczowy». phlox ine [flok'sin] [C.I ] floksyna «czerwony kwaśny barwnik używany w histologii do barwienia cytoplazmy». phlyc ten u la, l.mn. phlyc ten u lae [flik-ten'yū-lă, -yū-lē; łac. nowożytna, zdrob. gr. phlyktaina, pęcherz] pryszczyk «mały czerwony guzek występujący na spojówce, składający się z komórek limfoidalnych, z owrzodzeniem na szczycie» syn. phlyctenule. phlyc ten u lar [flik-ten'yū-lăr] pryszczykowy «odnoszący się do pryszczyka». phlyc ten ule [flik'ten-yūl] pryszczyk, syn. phlyctenula. phlyc ten u lo sis [flik'ten-yū-lō'sis] pryszczykowatość«reakcja nadwrażliwości nabłonka spojówki i rogówki na endogenne toksyny, cechująca się powstawaniem guzków». PHN skrót wyr.: public health nurse; postherpetic neuralgia. PhNCS symbol wyr.: phenylisothiocyanate. PHOBIA pho bi a [fō'bē-ă; gr. phobos, lęk] fobia «każdy obiektywnie nieuzasadniony lęk lub przerażenie o chorobliwym natężeniu, które wywołują stan paniki; słowo stosowane jest w formie łącznej z innymi licznymi terminami oznaczającymi obiekty, które są powodem tego lęku». school phobia f. szkolna «występująca u małych dzieci nagła awersja do szkoły lub strach przed chodzeniem do niej, zwykle uważana za przejaw lęków separacyjnych». simple phobia syn. specific p. social phobia f. społeczna «utrzymujący się wzorzec znacznego strachu przed sytuacjami społecznymi lub wystąpieniami publicznymi; objawia się lękiem lub paniką w tego typu sytuacjach, a nawet na samą myśl o nich; osoba zdaje sobie sprawę, że lęk ten jest nadmierny lub nierozsądny i że znacząco wpływa na jej funkcjonowanie». specific phobia f. specyficzna 1. «trwały wzorzec reakcji lękowych wobec określonych przedmiotów lub sytuacji, objawiający się niepokojem czy też paniką w przypadku ekspozycji na ten obiekt lub sytuację, albo gdy przewiduje się jej nastąpienie; osoba zdaje sobie sprawę, że lęk ten jest nadmierny lub nierozsądny i że znacząco wpływa na jej funkcjonowanie» 2. «rozpoznanie DSM może być ustalone, gdy spełnione są określone kryteria» syn. simple p. Poniżej podano obiekty mogące być powodem fobii oraz jej nazwę: alcoholism alkoholizm, zob. alcoholophobia. animals zwierzęta, zob. zoophobia. bees pszczoły, zob. apiphobia, melissophobia. being beaten bycie bitym, zob. rhabdophobia. being buried alive bycie pochowanym żywcem, zob. taphophobia. being dirty bycie brudnym, zob. automysophobia. being locked in bycie zamkniętym (w), zob. clithrophobia. being stared at bycie oglądanym, zob. scopophobia. birth of malformed fetus urodzenie dziecka z wadami rozwojowymi, zob. teratophobia. blood krew, zob. hemophobia. blushing czerwienienie się, zob. ereuthophobia. cancer nowotwór, zob. cancerophobia, carcinophobia. cats koty, zob. ailurophobia. childbirth poród, zob. tocophobia. children dzieci, zob. pediophobia. choking dławienie się, zob. pnigophobia. climbing wspinanie się, zob. climacophobia. cold zimno, zob. psychrophobia. colors kolory, zob. chromatophobia, chromophobia. confinement zamknięcie, zob. claustrophobia. corpses zwłoki, zob. necrophobia. crossing a bridge przekraczanie mostu, zob. gephyrophobia. crowds tlum, zob. ochlophobia. dampness wilgotność, zob. hygrophobia. darkness ciemność, zob. nyctophobia, scotophobia. dawn świt, zob. eosophobia. daylight światło dzienne, zob. phengophobia. death śmierć, zob. thanatophobia. deep places głębokie miejsca, zob. bathophobia. deserted places opuszczone miejsca, zob. eremophobia. dirt brud, zob. mysophobia, rhypophobia. disease choroba, zob. nosophobia, pathophobia. disorder nieporządek, zob. ataxiophobia. dogs psy, zob. cynophobia. dolls lalki, zob. pediophobia. drafts przeciągi, zob. aerophobia, anemophobia. drugs leki, zob. pharmacophobia. eating jedzenie, zob. phagophobia. electricity elektryczność, zob. electrophobia. enclosed space zamknięte przestrzenie, zob. claustrophobia. error popełnienie błędu, zob. hamartophobia. everything wszystko, zob. panphobia. excrement ekskrementy, zob. coprophobia. fatigue zmęczenie, zob. ponophobia, kopophobia. fever gorączka, zob. pyrexiophobia. filth brud, nieczystości, zob. rhypophobia. fire ogień, zob. pyrophobia. fish ryby, zob. ichthyophobia. food pokarm, zob. cibophobia. forests lasy, zob. hylephobia. fur futro, zob. doraphobia. germs drobnoustroje, zob. microphobia. ghosts duchy, zob. phasmophobia. girls dziewczęta, zob. parthenophobia. glare of light oślepiające światło, zob. photaugiaphobia. glass szkło, zob. crystallophobia, hyalophobia. God Bóg, zob. theophobia. hair włosy, zob. trichophobia, trichopathophobia. heart disease choroby serca, zob. cardiophobia. heat gorąco, zob. thermophobia. heights wysokość, zob. acrophobia. home, returning to powrót do domu, zob. nostophobia. human companionship towarzystwo ludzi, zob. anthropophobia, phobanthropy. ideas koncepcje, zob. ideophobia. infection infekcje, zob. molysmophobia. insects owady, zob. entomophobia. itching swędzenie, zob. acarophobia. jealousy zazdrość, zob. zelophobia. lice wszy, zob. pediculophobia, phthiriophobia. light światło, zob. photophobia. lightning błyskawice, zob. astrapophobia, keraunophobia. machinery urządzenia mechaniczne, zob. mechanophobia. malignancy choroby nowotworowe, zob. cancerophobia, carcinophobia. many things wiele rzeczy, zob. polyphobia. marriage małżeństwo, zob. gamophobia. men, males mężczyźni, samce, zob. androphobia.

19 W W W, symbol wyr.: tungsten; watt; tryptophan; tryptophanyl (tryptofanyl)». Waa ge [vah'gĕ], P., norweski chemik, zob. Guldberg- -Waage law. Waal er [vāl'ĕ], Erik, XX-wieczny norweski biolog. zob. Rose- -Waaler test. Waar den burg [vār-den'bĕrg], Petrus Johannes, holenderski okulista, zob. Waardenburg syndrome. Wach en dorf [vahk'en-dōrf], Eberhard J., niemiecki botanik i anatom, zob. Wachendorf membrane. Wach stein [wak-stīn'], Max, amerykański histolog i patolog, zob. Wachstein-Meissel stain for calcium-magnesium-atpase. Wäch ter [vak'tĕr], Herman J.G., XX-wieczny niemiecki patolog. zob. Bracht-Wächter lesion. Wa da [wah-dah], Juhn A., XX-wieczny japońsko-kanadyjski neurolog. zob. Wada test. wad ding [wahd'ing] 1. «lignina lub wata w arkuszach, stosowana do opatrunków chirurgicznych». 2. przybitka «włóknisty materiał stosowany w łuskach nabojów broni palnej, często znajdowany w ranach postrzałowych zadawanych z bliskiej odległości». Wad ding ton [wahd-ing-tin'], Conrad H., brytyjski embriolog i genetyk, zob. waddingtonian homeostasis. wad dle [wahd'ĕl] chód kaczkowaty, chód kołyszący, syn. waddling gait. wa fer [wā'fĕr; średnioangielskie ze starofrancuskiego waufre, z germańskiego] opłatek «cienka warstwa wysuszonego ciasta z mąki używana do opakowywania proszku; opłatek jest zwilżany i składany z porcją leku w środku, tak aby można było podczas połykania uniknąć przykrego smaku leku». Wag ner [vahg'ner], Hans, szwajcarski okulista, zob. Wagner disease, Wagner syndrome. Wag staffe [wag'staf], William, angielski chirurg, waist [wāst; anglosaskie waext] talia «część tułowia między żebrami a miednicą». Walch er [vălk'ĕr], Gustav A., niemiecki położnik, zob. Walcher position. Wal den ström [vahl'den-strēm], Jan G., szwecki hematolog, zob. Waldenström macroglobulinemia, Waldenström purpura, Waldenström syndrome, Waldenström test. Wal dey er (Wal dey er-hartz) [vawl'dī-er, hahrts], Heinrich W.G. von, niemiecki anatom i patolog, zob. Waldeyer fossae, w haśle fossa, Waldeyer glands, w haśle gland, Waldeyer zonal layer, Waldeyer throat ring, Waldeyer sheath, Waldeyer space, Waldeyer tract. walk [wahk; średnioangielskie walken, zestaroangielskiego wealcen, toczyć (się)] 1. chodzić «poruszać się pieszo». 2. chód «charakterystyczny sposób poruszania się» zob. też gait. Walk er [wah'kĕr], Arthur Earl, amerykański neurolog, zob. Walker tractotomy, Dandy-Walker syndrome. Walk er [wah'kĕr], James, XX-wieczny brytyjski ginekolog. zob. Walker chart. Walk er [wah'kĕr], J.T. Ainslie, angielski chemik, zob. Rideal-Walker coefficient, Rideal-Walker method. wall [wawl; łac. vallum] [TA] ściana «część pokrywająca, która otacza jamę ciała, taką jak klatka piersiowa lub brzuch, komórkę lub strukturę anatomiczną, np. ś. klatki piersiowej, jamy brzusznej lub innego narządu ze światłem» syn. paries [TA]. anterior w. of middle ear przednia ś. ucha środkowego, syn. carotid w. of tympanic cavity. anterior w. of stomach [TA] ś. przednia żołądka «ta część ściany żołądka, która jest zwrócona do jamy otrzewnej» syn. paries anterior gastris [TA]. anterior w. of tympanic cavity ś. przednia jamy bębenkowej, syn. carotid w. of tympanic cavity. anterior w. of vagina [TA] ś. przednia pochwy «ś. nieco krótsza niż ś. tylna pochwy; jej górną część przebija szyjka macicy» syn. paries anterior vaginae [TA]. axial w. s of the pulp chambers osiowe ś-y komory miazgi «ś-y komory miazgi równoległe do długiej osi zęba; wyróżnia się ściany: mezjalną, dystalną, przedsionkową i językową». carotid w. of middle ear ś. tętnicza ucha środkowego, syn. carotid w. of tympanic cavity. carotid w. of tympanic cavity [TA] ś. szyjno-tętnicza jamy bębenkowej «ś. zawierająca kanał tętnicy szyjnej wewnętrznej i ujście trąbki słuchowej» syn. paries caroticus cavi tympani [TA], anterior w. of middle ear, anterior w. of tympanic cavity, carotid w. of middle ear. cavity w. ś. jamy «powierzchnia ograniczająca jamę». cell w. 1. ś. komórkowa «zewnętrzna warstwa otaczająca komórki roślinne i niektóre prokarionty; u roślin zbudowana jest głównie z celulozy». 2. ś. komórkowa «u bakterii, zewnętrzna struktura (otoczka), która zwykle zawiera warstwę peptydoglikanu; zapewnia barierę osmotyczną i determinuje kształt bakterii oraz sposób barwienia». chest w. ś. klatki piersiowej «w fizjologii oddychania, system struktur otaczających płuco, które poruszają się przy oddychaniu; składa się z żeber, przepony i jamy brzusznej wraz z jej ścianą i zawartością» syn. thoracic w. enamel w. ś. szkliwna «w stomatologii, fragment ściany ubytku zbudowany ze szkliwa». external w. of cochlear duct zewnętrzna ś. przewodu ślimakowego, syn. external surface of cochlear duct. inferior w. of orbit ś. dolna oczodołu, syn. floor of orbit. inferior w. of tympanic cavity ś. dolna jamy bębenkowej, syn. jugular w. of middle ear. jugular w. of middle ear [TA] ś. szyjno-żylna ucha środkowego «dno jamy bębenkowej; cienka struktura kostna oddzielająca jamę bębenkową od dołu szyjnego» syn. paries jugularis cavi tympani [TA], floor of tympanic cavity, fundus tympani, inferior w. of tympanic cavity. labyrinthine w. of middle ear ś. błędnikowa ucha środkowego, syn. labyrinthine w. of tympanic cavity. labyrinthine w. of tympanic cavity [TA] ś. błędnikowa jamy bębenkowej «warstwa kostna oddzielająca ucho środkowe od wewnętrznego, tj. od błędnika; zawiera okienko przedsionka i okienko ślimaka» syn. paries labyrinthicus cavi tympani [TA], medial w. of tympanic cavity, labyrinthine w. of middle ear, medial w. of middle ear. lateral w. of middle ear ś. boczna ucha środkowego, syn. membranous w. of tympanic cavity. lateral w. of orbit [TA] ś. boczna oczodołu «trójkątna ś. oczodołu utworzona przez kość jarzmową, skrzydło większe kości klinowej i niewielką część kości czołowej; od tyłu ograniczona szczeliną oczodołową górną i dolną» syn. paries lateralis orbitae [TA]. lateral w. of tympanic cavity ś. boczna jamy bębenkowej, oficjalny termin oboczny wyr.: membranous w. of tympanic cavity. mastoid w. of middle ear ś. sutkowa ucha środkowego, syn. mastoid w. of tympanic cavity. mastoid w. of tympanic cavity [TA] ś. sutkowa jamy bębenkowej «ś. zawierająca wejście do jamy sutkowej» syn. paries mastoideus cavi tympani [TA], posterior w. of tympanic cavity, mastoid w. of middle ear, posterior w. of middle ear.

20 HERBALS (SCIENTIFIC NAMES/COMMON NAMES) ROŚLINY I PRODUKTY ROŚLINNE (NAZWY ŁACIŃSKIE, POTOCZNE AMERYKAŃSKIE I POTOCZNE POLSKIE) Nazwa łacińska Nazwa amerykańska (potoczna) Nazwa polska (potoczna) Acacia senegal acacia akacja senegalska Achillea collina chamomile, European krwawnik pagórkowy Achillea lanulosa chamomile, North American Achillea millefolium Aconitum carmichaeli (SYN.: Aconitum fischeri, Aconitum lycoctonum) Acorus americanus, Acorus calamus spp. americanus yarrow; soldier s woundwort; nosebleed; milfoil aconite; fu tzu; monkshood; aconite fisheri; wolfsbane North American calamus krwawnik pospolity tojad Fischera, tojad wilczy tatarak amerykański Acorus calamus sweet flag; sweet flag; sweet sedge tatarak zwyczajny Actaea arguta baneberry czerniec Actaea spicata Baneberry; herb christopher czerniec gronkowy Adonis vernalis adonis miłek wiosenny Agastache rugosa agastache; patchouli; pogostemon kłosowiec pomarszczony Agathosma betulina buchu krzew buchu Agrimonia eupatoria agrimony; sticklewort rzepik pospolity Alchemilla xanthochlora lady s mantle przywrotnik żółtawozielony Aletris farinosa unicorn root aletra lecznicza Alisma plantago-aquatica alisma; marsh drain; water plantain żabieniec babka wodna Alkanna tinctoria alkanet alkanna barwierska Allium ampeloprasum leek por dziki, czosnek dziki Allium ascalonicum shallot szalotka, czosnek szalotka, cebula szalotka Allium cepa onion cebula jadalna Allium fistulosum scallion czosnek dęty, cebula siedmiolatka Allium sativum garlic czosnek pospolity Aloe barbadensis (SYN. Aloe vera) aloe; kumari aloes zwyczajny, aloes barbadoski Aloysia triphylla (SYN. Lippia citriodora, Lippia triphylla) lemon verbena lippia trójlistna, cukrownica trójlistna, miłowonka właściwa Althaea rosea hollyhock; althea rose prawoślaz różowy, prawoślaz wysoki Amanita muscaria fly agaric muchomor czerwony Amanita phalloides deadly agaric muchomor sromotnikowy, muchomor zielony Amaranthus caudatus love lies bleeding szarłat zwisły Amaranthus hybridus amaranth; red cockscomb szarłat prosty Ammi visnaga greater ammi; toothpick ammi aminek egipski, aminek zębodłubka Amomum villosum (SYN.: Elettaria cardamomum) amomum; grains-of-paradise; cardamom kardamon malabarski Anemarrhena asphodeloides anemarrhena anemarena asfodelowata Anethum graveolens dill; dillweed koper ogrodowy Angelica archangelica angelica, American dzięgiel litwor, arcydzięgiel litwor Angelica polymorpha (SYN. Angelica sinensis) dong quai; dang gui; tang kuei dzięgiel chiński Angelica sinensis (SYN. Angelica polymorpha) dong quai; tang kwei dzięgiel chiński Apium graveolens celery; celeriac selery zwyczajne Aralia racemosa American spikenard aralia groniasta Arctium lappa great burdock; burdock; lappa; bardane; łopian większy beggar s button Arctostaphylos uva-ursi bearberry; uva ursi mącznica lekarska Arnica montana arnica; leopard s bane arnika górska, kupalnik górski Artemisia absinthium absinthe bylica piołun, piołun Artemisia vulgaris mugwort bylica pospolita Asarum heterotropoides wild ginger; xi xin kopytnik Asclepias tuberosa pleurisy root; butterfly weed tojeść bulwiasta Aspalathus linearis red bush tea; rooibos tea aspalat prosty, aspalat pospolity Asparagus officinalis asapargus; sparrowgrass szparag lekarski, szparagi Astragalus membranaceus (SYN.: Astragalus mongolicus var. dahuricus) astragalus; huang chi; milk vetch root; bok kay; goat thorn traganek błoniasty, traganek mongolski