Prawo rodzinne. Jerzy Strzebinczyk

Transkrypt

1 Prawo rodzinne Jerzy Strzebinczyk Warszawa 2010

2 Stan prawny na dzień 1 lipca 2010 r. Recenzent: Prof. dr hab. Tadeusz Smyczyński Wydawca: Magdalena Stojek-Siwińska Redaktor prowadzący: Joanna Cybulska Opracowanie redakcyjne: Katarzyna Świerk-Bożek Sk³ad, ³amanie: Andrzej Gudowski Copyright by Wolters Kluwer Polska Sp. z o.o., 2010 ISBN: wydanie Wydane przez: Wolters Kluwer Polska Sp. z o.o. Redakcja Książek Warszawa, ul. Płocka 5a tel. (22) , (22) Kraków, ul. Zacisze 7 ksiazki@wolterskluwer.pl Księgarnia internetowa

3 SPIS TREŚCI Wykaz skrótów Przedmowa do wydania trzeciego CZĘŚĆ PIERWSZA Zagadnienia wprowadzające Źródła, systematyka i przedmiot prawa rodzinnego Powojenne regulacje w obrębie prawa rodzinnego Aktualne źródła prawa rodzinnego Systematyka i przedmiot polskiego prawa rodzinnego Normatywne ujęcie rodziny Stosunki prawnorodzinne Małżeństwo a konkubinat Pokrewieństwo Powinowactwo Inne więzi prawnorodzinne (wzmianka) Stan cywilny Pojęcie i prawny charakter Znaczenie aktów stanu cywilnego Rola sądów i innych organów w sprawach rodzinnych Problematyka przewodnich zasad prawa rodzinnego Literatura CZĘŚĆ DRUGA. MAŁŻEŃSTWO Rozdział pierwszy Zawarcie i unieważnienie małżeństwa Uwagi wprowadzające Zaręczyny Sposoby zawarcia małżeństwa Potencjalne warianty skutecznego w świetle polskiego prawa zawarcia małżeństwa Procedura zawierania małżeństwa Uwaga wstępna Czynności przygotowawcze Ceremonia składania oświadczeń o zawarciu małżeństwa

4 6 4. Rejestracja małżeństwa Procedura zawierania małżeństw w sytuacjach nietypowych Zakres omawianej problematyki Zawarcie małżeństwa na podstawie art. 9 k.r.o Małżeństwo obywateli polskich zawarte przed konsulem Zawarcie małżeństwa poza lokalem urzędu stanu cywilnego Systematyka przesłanek zawarcia małżeństwa Przesłanki konstytuujące małżeństwo Wprowadzenie Wymogi wspólne dla obu trybów zawierania małżeństwa Płeć nupturientów Jednoczesna obecność Oświadczenia o zawarciu małżeństwa Udział uprawnionego celebransa Dodatkowe przesłanki dotyczące małżeństwa zawieranego w trybie wyznaniowym Zawarcie małżeństwa o podwójnym skutku Sporządzenie aktu małżeństwa Zagadnienie zawarcia małżeństwa wyznaniowego jako przesłanki skuteczności zawarcia małżeństwa cywilnego Zawarcie małżeństwa jako zdarzenie prawne Problematyka nieistnienia małżeństwa Zakazy zawarcia małżeństwa Ogólne wiadomości o zakazach zawarcia małżeństwa Wiek stron Stan psychiczny nupturientów Ubezwłasnowolnienie całkowite Choroba psychiczna i niedorozwój umysłowy Zakaz bigamii Istniejące między stronami związki prawnorodzinne Pokrewieństwo Przysposobienie Powinowactwo Unieważnienie małżeństwa Podstawy unieważnienia małżeństwa Zawarcie małżeństwa mimo istniejącego zakazu Zawarcie małżeństwa pod wpływem wady oświadczenia woli Uwagi ogólne Wyłączenie (brak) świadomości Błąd co do tożsamości partnera Groźba Konwalidacja małżeństwa zawartego wskutek wady oświadczenia Wadliwe wykorzystanie pełnomocnictwa

5 2. Wybrane kwestie proceduralne Tryb i właściwość rzeczowa sądu Problem legitymacji Unieważnienie małżeństwa po jego ustaniu Skutki unieważnienia małżeństwa Literatura Rozdział drugi Prawna treść stosunku małżeństwa w ogólności Założenia ogólne Niemajątkowe obowiązki i prawa małżonków Normatywny katalog niemajątkowych obowiązków i praw małżonków Wspólne pożycie Wzajemna pomoc Małżeńska wierność Nazwisko małżonków Decydowanie o sprawach rodziny Majątkowe obowiązki i prawa niezależne od istniejącego między małżonkami ustroju Zaspokajanie potrzeb rodziny Uprawnienie do korzystania z mieszkania współmałżonka Odpowiedzialność za zobowiązania zaciągnięte dla zaspokojenia zwykłych potrzeb rodziny Reprezentowanie małżonka w zarządzaniu jego majątkiem Literatura Rozdział trzeci Relacje między małżonkami zależne od istniejącego między nimi ustroju majątkowego Pojęcie małżeńskiego ustroju majątkowego i jego rodzaje Ustrój wspólności ustawowej Ogólna charakterystyka wspólności ustawowej Zakres majątku osobistego każdego z małżonków Przesunięcia majątkowe między różnymi majątkami małżonków Zarządzanie przez małżonków majątkiem wspólnym Pojęcie zarządu Podstawowe zasady zarządzania przez małżonków wspólnym majątkiem Rola sądu Odpowiedzialność małżonków za zobowiązania Zasady ogólne Dopuszczalność zaspokojenia się wierzyciela jednego z małżonków z całego majątku wspólnego Możliwość zaspokojenia się przez wierzyciela jednego z małżonków z części majątku wspólnego Odpowiedzialność małżonków za zobowiązania publicznoprawne

6 6. Ustanie wspólności Przyczyny Skutki Odrębności ustrojów umownych Pojęcie i znaczenie intercyzy Ustroje umownej wspólności Rozdzielność majątkowa z wyrównaniem dorobków Literatura Rozdział czwarty Ustanie małżeństwa Uwagi ogólne Śmierć małżonków Rozwiązanie małżeństwa przez rozwód Przesłanki rozwodowe Wprowadzenie Przesłanka pozytywna Przesłanki negatywne Katalog Dobro wspólnych małoletnich dzieci małżonków Zasady współżycia społecznego Wyłączna wina powoda Uwaga końcowa Instrumenty ochrony integralności rodziny stosowane w toku postępowania rozwodowego Orzeczenia zabezpieczające wydawane w czasie postępowania rozwodowego Treść rozstrzygnięcia w sprawie rozwodowej Możliwe kierunki i zakres rozstrzygnięcia Wina małżonków Władza rodzicielska Kontakty rodziców z dziećmi Alimentowanie dzieci Rozstrzygnięcie kwestii mieszkaniowej Dostarczanie byłemu małżonkowi środków utrzymania Zmiana orzeczenia wydanego w sprawie rozwodowej Nazwisko małżonków po rozwodzie Literatura Rozdział piąty Separacja Uwagi wstępne Separacja jako zjawisko faktyczne i jako instytucja prawna Separacja a rozwód Przesłanki orzeczenia separacji Wybrane kwestie proceduralne

7 4. Skutki orzeczonej separacji Zasada podstawowa Treść prawnego stosunku małżeństwa po orzeczeniu separacji Zniesienie separacji Przesłanka, tryb i właściwość rzeczowa sądu Skutki postanowienia znoszącego separację Literatura CZĘŚĆ TRZECIA. POKREWIEŃSTWO Rozdział pierwszy Pochodzenie dziecka Wprowadzenie Ustalenie i zaprzeczenie macierzyństwa Reguły podstawowe Sądowe ustalenie macierzyństwa Sądowe zaprzeczenie macierzyństwa Uwaga końcowa Domniemanie pochodzenia dziecka od męża jego matki Czasowe ramy działania domniemania małżeńskiego pochodzenia dziecka Kolizje domniemań Zaprzeczenie ojcostwa Problem legitymacji Przesłanki Skutki wyroku uwzględniającego powództwo Uznanie ojcostwa Charakterystyka uznania Istota uznania Podmiot uznający, uznawany i przyjmujący oświadczenie o uznaniu Potwierdzenie ojcostwa uznającego przez matkę dziecka Akt urodzenia uznanego dziecka Ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa Zagadnienie bezwzględnej nieważności uznania ojcostwa Skutki ustalenia bezskuteczności uznania lub stwierdzenia jego nieważności Sądowe ustalenie ojcostwa Charakterystyka ogólna Możliwości obrony strony pozwanej Problematyka ustalania pochodzenia dziecka poczętego z wykorzystaniem technik sztucznej prokreacji Literatura

8 Rozdział drugi Stosunki między rodzicami a dziećmi (w ogólności) Systematyka prawnorodzinnych relacji między rodzicami a dziećmi Wzajemny obowiązek szacunku i wspierania się rodziców i dzieci Nazwisko dziecka Nazwisko dziecka małżeńskiego Nazwisko dziecka pozamałżeńskiego Nazwisko dziecka nieznanych rodziców Nazwisko dziecka w wypadku ustalenia samego tylko macierzyństwa Nazwisko dziecka o ustalonym pochodzeniu od obojga rodziców Zmiana nazwiska wynikająca ze zmiany stanu cywilnego dziecka lub dokonana po rekonstrukcji jego rodziny Obowiązek dziecka przyczyniania się do zaspokajania potrzeb rodziny Literatura Rozdział trzeci Władza rodzicielska Pojęcie, podmioty i charakter prawny Pojęcie Podstawowe funkcje władzy rodzicielskiej Terminologia Podmioty Podmioty, którym przysługuje władza rodzicielska Krąg podmiotów, którym władza rodzicielska może potencjalnie przysługiwać Przesłanki przysługiwania władzy rodzicielskiej Podmiot poddany władzy rodzicielskiej Podmioty uczestniczące w wykonywaniu władzy rodzicielskiej Charakter prawny Wieloznaczność określenia władza rodzicielska Stosunki prawne w obrębie władzy rodzicielskiej Treść (atrybuty) władzy rodzicielskiej Elementy treści władzy rodzicielskiej w ogólności Osobowy element treści władzy rodzicielskiej Wprowadzenie Czynności faktyczne Wpływ rodziców na ukształtowanie osobistej, rodzinnej i prawno-pracowniczej sytuacji dziecka Uwaga wstępna Kształtowanie imienia i nazwiska dziecka Decyzje wpływające na stan cywilny dziecka Udział w kreowaniu zastępczego środowiska opiekuńczo- -wychowawczego dziecka

9 Wpływ na pozostawanie przez małoletniego w stosunku pracy Podsumowanie Problematyka miejsca zamieszkania dziecka Sfera kontaktów rodziców i dzieci Uwaga końcowa Piecza nad majątkiem dziecka Atrybut przedstawicielstwa Wykonywanie władzy rodzicielskiej Zasada samodzielności działania (autonomii) rodziców Zasada pomocy organów władzy publicznej Posłuszeństwo dziecka Reguły uzupełniające Kryteria należytego wykonywania władzy rodzicielskiej Odpowiedzialność rodziców Modyfikacje władzy rodzicielskiej i jej ustanie Zmiany w zakresie władzy rodzicielskiej Normatywne przypadki modyfikowania władzy rodzicielskiej (w ogólności) Zarządzenia ograniczające władzę rodzicielską Zarządzenia wydawane przez sąd opiekuńczy na podstawie art. 109 k.r.o Pozakodeksowe przypadki ingerencji sądu modyfikującej władzę rodzicielską Zawieszenie władzy rodzicielskiej Ustanie władzy rodzicielskiej Przyczyny ustania władzy rodzicielskiej Zdarzenia niezależne od woli podmiotów Orzeczenia sądowe skutkujące pośrednio ustaniem władzy rodzicielskiej Pozbawienie władzy rodzicielskiej Skutki ustania władzy rodzicielskiej Literatura Rozdział czwarty Kontakty z dziećmi Wprowadzenie Istota kontaktów Regulacja kontaktów rodziców z dzieckiem Formy ingerencji sądu w sferę kontaktów rodziców z dzieckiem Uwagi ogólne Ograniczenie kontaktów Zakaz kontaktowania się Inne zarządzenia Kontakty dziecka z innymi osobami bliskimi Literatura

10 Rozdział piąty Przysposobienie Powstanie stosunku przysposobienia Wprowadzenie Przesłanki przysposobienia Systematyka przesłanek adopcyjnych Wymagania odnoszące się do adoptowanego dziecka Przesłanki dotyczące przysposabiającego Zgoda rodziców Zgoda innych podmiotów Rola sądu opiekuńczego Rodzaje przysposobienia Konstatacja ogólna Podmiotowe typy adopcji Przedmiotowe rodzaje przysposobienia Adopcja pełna zwykła Przysposobienie całkowite Adopcja niepełna Zniesienie stosunku przysposobienia Przyczyny zniesienia stosunku przysposobienia Rozwiązanie adopcji Ponowne przysposobienie dziecka Literatura Rozdział szósty Inne, zastępcze środowiska opiekuńczo-wychowawcze dziecka Wprowadzenie Rodziny zastępcze Placówki opiekuńczo-wychowawcze Literatura Rozdział siódmy Obowiązek alimentacyjny Ogólna charakterystyka obowiązku alimentacyjnego Zakres podmiotowy i kolejność obowiązków Źródła obowiązku alimentacyjnego Kolejność obowiązków alimentacyjnych Roszczenia zwrotne Przesłanki alimentacji Przesłanki konieczne Niedostatek uprawnionego Usprawiedliwione potrzeby uprawnionego oraz zarobkowe i majątkowe możliwości zobowiązanego Sprzeczność żądania alimentów z zasadami współżycia społecznego

11 2. Przesłanki dodatkowe Obowiązek alimentacyjny rodzeństwa Obowiązek alimentacyjny powinowatych Konkluzja Formy wykonywania obowiązku alimentacyjnego Roszczenia matki dziecka pozamałżeńskiego związane z ciążą i porodem Ochrona roszczeń i świadczeń alimentacyjnych Literatura CZĘŚĆ CZWARTA. OPIEKA I KURATELA Rozdział pierwszy Opieka Wprowadzenie Tryb ustanawiania opieki Prawna treść opieki Atrybuty opieki w ogólności Piecza nad osobą pupila Piecza nad majątkiem pozostającego pod opieką Reprezentacja Sprawowanie opieki Zasada nadzoru sądu opiekuńczego Zasady uzupełniające Zwolnienie opiekuna i ustanie opieki Zwolnienie opiekuna Przyczyny i skutki ustania opieki Literatura Rozdział drugi Kuratela Uwagi ogólne Szczególne rodzaje kurateli Kuratela dla osoby częściowo ubezwłasnowolnionej Kuratela dla dziecka poczętego Kuratela dla osoby niepełnosprawnej Kuratela dla nieobecnego Literatura

12 Przedmowa do wydania trzeciego W kolejnym wydaniu podręcznika uzupełnionym i uaktualnionym przedstawiono stan normatywny w zakresie przedmiotu dydaktycznego prawo rodzinne, obowiązujący w dniu 1 lipca 2010 r., w stopniu uwzględniającym egzaminacyjne wymagania autora wobec studentów studiów prawniczych. Rozważania zostały celowo ograniczone do rozwiązań przyjętych przez polskiego ustawodawcę. Zaledwie kilkakrotnie nawiązano ogólnie tylko do podstawowych standardów międzynarodowych. Przede wszystkim chodziło mi bowiem o w miarę szczegółowe, a przy tym kompleksowe omówienie rodzimych uregulowań, z ukazaniem powiązań zagadnień materialnoprawnych z podstawowymi zasadami proceduralnymi i przepisami, w sposób istotny uzupełniającymi rozwiązania przewidziane w kodeksie rodzinnym i opiekuńczym, a zawartymi w odrębnych aktach prawnych. Nie bez znaczenia dla takiego ujęcia miało powszechne raczej przekonanie, że prawo rodzinne jest jednym z łatwiejszych przedmiotów egzaminacyjnych. Tak jest w istocie, choć konstatacja ta powoduje wielokrotnie mimowolne lekceważenie tej materii, z negatywnymi konsekwencjami dla egzaminowanych. W celu ograniczenia, choć w pewnym stopniu, niebezpieczeństwa wynikającego z takich postaw, starano się eksponować w podręczniku najważniejsze trudności interpretacyjne, jakie nasuwają także przepisy prawa rodzinnego. Zastosowana w tym zakresie metoda ogólnego odsyłania do literatury przedmiotu i judykatury Sądu Najwyższego miała obrazować aktualne kierunki wykładni przyjmowane w doktrynie i rzecznictwie, co pozwoliło też w konsekwencji wyraźnie oddzielić stanowiska tam przyjmowane od własnych poglądów autora. Podstawowe opracowania, dotyczące ogólnie problematyki całego prawa rodzinnego i opiekuńczego, zwłaszcza te o charakterze systemowym, komentarze i podręczniki, zostały objęte wykazem literatury zamieszczonym na końcu pierwszej części. Każdy kolejny rozdział uzupełniono ponadto o wykaz zawierający wyłącznie prace monograficzne odnoszące się do problematyki poruszonej w tych jednostkach tekstu. Zakres powołanej literatury wyłącznie o charakterze uzupełniającym celowo ograniczono jedynie do tak zestawionego piśmiennictwa z okresu obowiązywania kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. lipiec 2010 Jerzy Strzebinczyk 17

13 CZÊŚÆ PIERWSZA 19

14 ZAGADNIENIA WPROWADZAJ CE 1. Źród³a, systematyka i przedmiot prawa rodzinnego 1. Powojenne regulacje w obrêbie prawa rodzinnego 1. Sytuacja polskiego ustawodawstwa rodzinnego po zakończeniu II wojny światowej była specyficzna. W okresie międzywojennym nie przeprowadzono bowiem w tym zakresie żadnych nowelizacji (choć opracowane wówczas projekty zostały wykorzystane w pierwszym etapie unifikacji prawa rodzinnego w latach ), co sprawiło, że na różnych obszarach naszego kraju obowiązywały nadal akty normatywne doby porozbiorowej. Pomijając przepisy szczególne i wykonawcze godzi się w tym miejscu wymienić zwłaszcza: część pierwszą powszechnego kodeksu cywilnego austriackiego z 1811 r., księgę pierwszą kodeksu cywilnego Królestwa Polskiego z 1825 r., wzorowanego na przepisach kodeksu cywilnego francuskiego z 1804 r. (tzw. Kodeksu Napoleona), tom X części pierwszej zwodu praw rosyjskich z 1932 r., zwanego też kodeksem cywilnym rosyjskim oraz księgę czwartą kodeksu cywilnego niemieckiego z 1896 r. Trzeba też wspomnieć o dalszym zróżnicowaniu systemu prawnego na części ziem południowych, dokonanego przepisami rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 14 września 1922 r. w przedmiocie organizacji sądownictwa na Spiszu i Orawie i rozciągnięcia na ten obszar mocy obowiązującej niektórych ustaw i rozporządzeń (Dz. U. Nr 90, poz. 833 z późn. zm.). Pierwszoplanowym celem polskiego ustawodawcy stało się ujednolicenie rozwiązań normatywnych w obrębie prawa rodzinnego. 2. Pierwszy etap reformy objął lata Unifikacji polskiego prawa rodzinnego dokonano wówczas, uchwalając cztery dekrety: a) z dnia 25 września 1945 r. Prawo małżeńskie (Dz. U. Nr 48, poz. 270), b) z dnia 22 stycznia 1946 r. Prawo rodzinne (Dz. U. Nr 6, poz. 52 ze sprost.), c) z dnia 14 maja 1946 r. Prawo opiekuńcze (Dz. U. Nr 20, poz. 135), d) z dnia 29 maja 1946 r. Prawo małżeńskie majątkowe (Dz. U. Nr 31, poz. 196 ze sprost.). porozbiorowe akty normatywne reforma z lat Wymienione akty prawne nie tylko ujednoliciły przepisy prawa rodzinnego w Polsce, ale także dokonały formalnego wyodrębnienia tej materii, która do 21

15 kodeks rodzinny z 1950 r. kodeks rodzinny i opiekuñczy z 1964 r. tej pory była regulowana w ramach aktów normatywnych prawa cywilnego. Podstawową wadą pierwszego etapu reformy zrozumiałą zważywszy na konieczność szybkiego przeprowadzenia prac legislacyjnych było rozdzielenie materii prawnorodzinnej aż na cztery osobne akty prawne. Współcześni autorzy zarzucali też dekretom nadmierne wykorzystanie przepisów projektów opracowanych na przełomie lat 20. i 30. ubiegłego stulecia, a w konsekwencji tego uwzględnienie idei nieprzystających do zmienionej po II wojnie światowej rzeczywistości polityczno-gospodarczej naszego kraju. 3. Drugi etap reformowania prawa rodzinnego rozpoczęły polsko-czechosłowackie prace legislacyjne, które zaowocowały wspólnym projektem kodeksu prawa rodzinnego. Każda ze stron dokonała pewnych zmian w projekcie w końcowej fazie prac. Został on jednak ostatecznie przyjęty w obu państwach. W Polsce ustawa z dnia 27 czerwca 1950 r. Kodeks rodzinny (Dz. U. Nr 34, poz. 308 z późn. zm.) weszła w życie z dniem 1 października 1950 r. Zaletą kodeksu było bez wątpienia skupienie regulacji dotyczącej prawa rodzinnego w jednym akcie prawnym. Rychło jednak okazało się, że idea wprowadzenia w dwu krajach w miarę jednolitych rozwiązań normatywnych spowodowała nadmierne ograniczenie regulowanej materii. Jest to zrozumiałe, jeśli zważyć możliwość umieszczenia w tak przygotowywanej kodyfikacji jedynie tych zagadnień (regulowanych w taki, a nie inny sposób), które mogły być zaaprobowane bez zastrzeżeń przez obie strony. Dlatego też już w drugiej połowie lat 50. XX w. rozpoczęto w Polsce prace przygotowujące kolejną nowelizację prawa rodzinnego w ramach kodyfikacji całego prawa prywatnego. 4. Pierwszy opracowany projekt kolejnej fazy nowelizacji prawa rodzinnego zakładał ulokowanie jego materii w końcowej części kodeksu cywilnego. Ostatecznie zdecydowano się jednak na inny wariant. W dniu 25 lutego 1964 r. Sejm uchwalił ustawę Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. Nr 9, poz. 59 z późn. zm.), która weszła w życie z dniem 1 stycznia 1965 r. i obowiązuje do dziś. Do tej pory kodeks rodzinny i opiekuńczy był wielokrotnie nowelizowany (ostatnio w czerwcu 2010 r., Dz. U. Nr 125, poz. 842). 5. W dotychczasowych rozważaniach ograniczono się celowo do skrótowego tylko przedstawienia kodyfikacji prawa rodzinnego od strony rozwiązań materialnoprawnych. Nie wyczerpuje to oczywiście zagadnienia. Omówienie prac legislacyjnych dotyczących aktów prawnych regulujących zagadnienia procesowe oraz rejestrację stanu cywilnego, związanych pośrednio z materialnym prawem rodzinnym, przekracza jednak założone przez autora granice rozważań. Przepisy podstawowych aktów prawnych z tego zakresu, wymienionych zresztą w wykazie aktualnych źródeł prawa rodzinnego, znajdą swoje odzwierciedlenie w niezbędnym zakresie w podręczniku Aktualne źród³a prawa rodzinnego 1. Zdając sobie sprawę z kontrowersyjności zagadnienia (trudno o jednoznaczną kwalifikację poszczególnych aktów prawnych), proponuję podział

16 obecnie obowiązujących źródeł prawa rodzinnego na dwie grupy: źródła podstawowe i uzupełniające. 2. Do źródeł podstawowych niewątpliwie wypada zaliczyć, prócz wcześniej już powoływanego kodeksu rodzinnego i opiekuńczego z 1964 r., ustawę z dnia 25 lutego 1964 r. Przepisy wprowadzające kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. Nr 9, poz. 60) oraz ustawę z dnia 29 września 1986 r. Prawo o aktach stanu cywilnego (tekst jedn.: Dz. U. z 2004 r. Nr 161, poz z późn. zm.) wraz z rozporządzeniem Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 26 października 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad sporządzania aktów stanu cywilnego, sposobu prowadzenia ksiąg stanu cywilnego, ich kontroli, przechowywania i zabezpieczenia oraz wzorów aktów stanu cywilnego, ich odpisów, zaświadczeń i protokołów (Dz. U. Nr 136, poz. 884 z późn. zm.). 3. Uzupełnienie wymienionych regulacji stanowią przede wszystkim przepisy Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z 1997 r., ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.), ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296 z późn. zm.) oraz ustawy z dnia 12 listopada 1965 r. Prawo prywatne międzynarodowe (Dz. U. Nr 46, poz. 290 z późn. zm.). Ze względu na rozwinięcie materii kodeksowej wypada wreszcie wymienić uwzględniając kolejność ich uchwalania następujące akty prawne: a) ustawę z dnia 26 października 1982 r. o postępowaniu w spra wach nieletnich (tekst jedn.: Dz. U. z 2010 r. Nr 33, poz. 178) wraz z licznymi aktami wyko nawczymi, które jednak zostaną pominięte w wykazie, b) ustawę z dnia 13 lutego 1984 r. o funkcjach konsulów Rzeczypospolitej Polskiej (tekst jedn.: Dz. U. z 2002 r. Nr 215 poz z późn. zm.), c) rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 5 czerwca 2001 r. w sprawie zasad i trybu składania przez opiekuna w instytucji bankowej gotówki osoby pozo stającej pod opieką (Dz. U. Nr 64, poz. 649), d) ustawę z dnia 27 lipca 2001 r. o kuratorach sądowych (Dz. U. Nr 98, poz z późn. zm.), e) ustawę z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (tekst jedn.: Dz. U. z 2009 r. Nr 175, poz z późn. zm.) oraz następujące akty wykonawcze do tej ustawy: rozporządzenie Ministra Polityki Społecznej z dnia 5 października 2004 r. w sprawie centralnego banku danych o dzieciach oczekujących na przysposobienie oraz ośrodków adopcyjno-opiekuńczych upoważnionych do współpracy z licencjonowanymi przez rządy innych państw organizacjami lub ośrodkami adopcyjnymi (Dz. U. Nr 223, poz. 2266), rozporządzenie Ministra Polityki Społecznej z dnia 18 października 2004 r. w sprawie rodzin zastępczych (Dz. U. Nr 233, poz z późn. zm.), rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 4 czerwca 2010 r. w sprawie ośrodków adop cyjno-opiekuńczych (Dz. U. Nr 110, poz. 733), a także rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 19 października 2007 r. w sprawie placó wek opiekuńczowychowawczych (Dz. U. Nr 201, poz. 1455), katalog źróde³ podstawowych źród³a uzupe³niaj¹ce 23