SPECJALNY OŚRODEK SZKOLNO WYCHOWAWCZY W MIELCU IM. ŚW.JADWIGI KRÓLOWEJ Ul. KRÓLOWEJ JADWIGI 1

Transkrypt

1 SPECJALNY OŚRODEK SZKOLNO WYCHOWAWCZY W MIELCU IM. ŚW.JADWIGI KRÓLOWEJ Ul. KRÓLOWEJ JADWIGI 1 STYMULACJA POLISENSORYCZNA I PSYCHOSTYMULACJA program własny dla uczniów ZESPOŁU EDUKACYJNO TERAPEUTYCZNEGO klas I VI szkoły podstawowej specjalnej dla dzieci z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym lub znacznym Opracowała : mgr Urszula Kolano

2 MOTTO : Pozwólmy dzieciom doświadczać, eksperymentować, dowiadywać się i porównywać, szukać i drążyć w głębinach wiedzy, wyruszać w podróże odkrywcze czasami trudne, ale jakie bogate i fascynujące. Budujmy programy dostosowane do psychofizycznych możliwości dzieci. WSTĘP C. Freinet Uczniowie zespołów edukacyjno-terapeutyczny klas I-VI posiadają orzeczenia z umiarkowanym lub znacznym stopniem upośledzenia oraz z uszkodzeniami sprzężonymi jak autyzm, SD, dziecięce porażenie mózgowe czy inne. Ich psychofizyczny rozwój ma własne tempo i rytm. Nie ma w grupie choćby dwójki dzieci tak samo funkcjonujących. Dzieci te są zainteresowane otaczającym je światem w bardzo nikłym, a czasem w żadnym stopniu i potrzeba wielu zabiegów by to zainteresowanie u nich wzbudzić. Samodzielne jedzenie, ubieranie się, wkładanie obuwia, pełna kontrola potrzeb fizjologicznych, zdolność do złożonej manipulacji czy dobrej orientacji w przestrzeni - to umiejętności niezbyt proste do osiągnięcia. Opracowany program stymulacji wielozmysłowej i psychostymulacji ma na celu przywrócić lub wywołać takie bodźce, które będą przyczyniać się do wszechstronnego rozwoju dzieci i wyższy poziom ich funkcjonowania. CEL OGÓLNY: Stymulacja wielozmysłowa i psychostymulacja mają za zadanie pobudzać i tworzyć nowe drogi neuroprzekaźników w przypadku występowania jakichkolwiek zaburzeń lub uszkodzeń. Jest to próba zaprogramowania mózgu,który sam z siebie z jakiś przyczyn nie reaguje na różnorakie bodźce ze środowiska. Rozwój neurologiczny, który uważano do niedawna za statyczny i nieodwołalny jest dynamicznym i stale zmieniającym się procesem. Jego dynamika i charakter są indywidualne w każdym przypadku i tak u jednych dzieci proces ten należy przyśpieszyć u innych trzeba go najpierw pobudzić. Dlatego program ten dostarcza dzieciom informacji wzrokowych, słuchowych, dotykowych, smakowych, węchowych, balansowych poznawczych ze zwiększoną intensywnością i częstotliwością, zgodnie z danym etapem rozwoju mózgu, aby przywrócić lub wywołać zaburzone funkcje.

3 CELE SZCZEGÓŁOWE : Stymulacja polisensoryczna i psychostymulacja to nauka życia przez życie, to celowe kształtowanie bodźców w celu wywołania zaplanowanych wrażeń i uczuć. Umożliwia poznawanie przez patrzenie, słuchanie, dotykanie, wąchanie, smakowanie, balansowanie czyli tworzenie globalnego, wielozmysłowego obrazu danego pojęcia. Własna stymulacja wielozmysłowa pomagająca w odbiorze wrażeń zmysłowych z otaczajacego ich świata oraz z ich ciała, stanowi jedną z metod zajęć terapeutycznych. Pracując z dziećmi dostarczamy im zatem różnego rodzaju bodźców zmysłowych: - dotykowych - proprioceptywnych /czucia głębokiego/ - westybularnych /przedsiąkowych/ - smakowych - wzrokowych - słuchowych - węchowych - balansowych - psychicznych Integracja tych bodźców dostarcza takich wrażeń,które umożliwiają dzieciom osiągnięcie orientacji w otaczającej rzeczywistości, a to z kolei stymuluje zwiększonym poczuciem bezpieczeństwa w codziennym działaniu. Psychostymulacja pomaga w rozwijaniu umiejętności indywidualnych i grupowych, uczy współdziałania w grupie, uwrażliwia na problemy innych, przełamuje bariery między ludźmi, daje okazję do ekspresji uczuć, uczy nowych sposobów zachowania, wzbogaca techniki rozwiązywania problemów interpersonalnych w sytuacjach kryzysowych oraz zachęca do spontanicznej twórczości. WARUNKI NIEZBĘDNE W REALIZACJI PROGRAMU : Podstawą do realizacji programu jest miłość do dzieci wyrażająca się w ich całkowitej akceptacji, zrozumieniu potrzeb, w okazywaniu im autentycznej pomocy w przezwyciężaniu trudności wynikających z niepełnosprawności. Dobroć, serdeczność, wrażliwość budzi u dzieci zaufanie, chęć do pracy, wiarę we własne siły, wyzwala ich utajone możliwości rozwojowe. Jednym z warunków powodzenia programu oprócz gruntowej znajomości dzieci, ich środowiska i możliwości rozwojowych jest ścisła współpraca wszystkich osób pracujących z uczniem psychologa, logopedy, rehabilitanta, terapeuty, nauczyciela i rodziny. Program nie wymaga dużych nakładów finansowych. Można go realizować w sali lekcyjnej, domu, ogrodzie, parku lub w innym miejscu. Najważniejsza jest chęć do pracy dziecka i dorosłych oraz własna pomysłowość. Ważne dla dzieci jest to, co je otacza. Kolorowa klasa, atrakcyjne, estetyczne pomoce dydaktyczne, sprzęt do rehabilitacji są ważnym elementem do stymulacji. Należy pamiętać, że każda rzecz, każdy przedmiot może być środkiem stymulacji jeśli jest użyty świadomie i celowo. Zawsze należy gromadzić i używać ciekawy i nowoczesny sprzęt stymulujący. Zajęcia stymulujące powinny być prowadzone codziennie, systematycznie w dogodnym miejscu i momencie oraz w konkretnych sytuacjach. Należy pamiętać, że dzieci upośledzone umysłowo w stopniu głębszym posiadają indywidualne tempo i rytm rozwoju, swoiste uzdolnienia i ograniczenia. W związku z tym nie można przewidzieć ile czasu zajmie im opanowanie jednej umiejętności i czy są w stanie ją opanować.

4 OBSZARY STYMULACJI : I STYMULACJA PERCEPCJI WZROKOWEJ II STYMULACJA PERCEPCJI SŁUCHOWEJ III STYMULACJA DOTYKOWA W TYM PROPRIOCEPTYWNA IV STYMULACJA PERCEPCJI WĘCHOWEJ V STYMULACJA PERCEPCJI SMAKOWEJ VI STYMULACJA ZMYSŁU RÓWNOWAGI VII PSYCHOSTYMULACJA METODY STYMULACJI: - elementy terapii R. Wojtyczka - elementy metody J. Caar - elementy metody F. Affolter - elementy Metody Dennisona - elementy metody Porannego Kręgu - elementy metody G. Domana - elementy Metody Integracji Sensorycznej - elementy metody Babathów - elementy metody Voyty - elementy metody Peto - elementy Metody Ruchu Rozwijającego Weroniki Sherbourne - elementy metody Dobrego Startu - elementy metody M. CH. Knillów ( PROGRAM AKTYWNOŚCI, PROGRAM DOTYK I KOMUNIKACJA) - elementy Niedyrektywnej Terapii Zabawowej - elementy metody A. Fraklicha - elementy terapii regulacyjnej Castillo-Moralesa - elementy metody wokalizacji O.J.Loovasa - elementy terapii ruchem - muzykoterapia - arteterapia - aromatoterapia - terapia behawioralna - masaż logopedyczny - masaż leczniczy - chromatoterapia - elementy refleksologii - sala doświadczania świata SNOEZELEN - baraszkowanie - zabawy paluszkowe

5 PRZYKŁADOWE SPOSOBY I FORMY STYMULACJI AD I - stymulacja barwą - wyszukiwanie różnic - wodzenie wzrokiem po liniach prostych i złożonych konturach - układanie mozaik płaskich - konstrukcje przestrzenne AD II - dźwięki werbalne normalne, ciche, szept, głośne, i krzyk - wytwarzanie dźwięków - rozpoznawanie dźwięków otoczenia - wyrazy dźwiękonaśladowcze - dźwięki instrumentów muzycznych - rymowanki - skandowanki - słuchowe ( muzyka żywa i mechaniczna) - śmiechoterapia - pląsy dźwiekonaśladowcze np. kum, kum... - terapia muzyką relaksacyjną /wyciszającą i pobudzającą / AD III - opukiwanie ciała - konwergencja - zimne i ciepłe okłady - masaż różnymi fakturami - modelowanie w miękki drucie - dotykanie ostrymi przedmiotami - turlanie, pełzanie, chodzenie na czworaka, zawijanie - elementy SHITSU - zabawy z wodą stojącą i płynącą - zabawy paluszkowe - baraszkowanie - metody oparte o kontakt z ciałem... - ćwiczenia w - obroty - masaże - okłady - dotyk lekki i ostry - muśnięcia - turlanie ściskanie - pełzania - ślizgi - ćwiczenia z wykorzystaniem płynów - ćwiczenia z wykorzystaniem temperatury

6 AD IV - wąchanie zapachów przyjemnych - wąchanie zapachów ostrych - wąchanie zapachów kosmetycznych - wąchanie zapachów chemicznych - wąchanie orientalnych kadzidełek - wonne aury - ziołowe parówki - zapachowe świece AD V - smakowanie potraw słodkich - degustacja potraw kwaśnych - degustacja potraw korzennych - smakowanie na słono i gorzko - żucie gumy rozpuszczalnej i nierozpuszczalnej - picie napojów ciepłych, zimnych i o temperaturze pokojowej - płukanie gardła i jamy ustnej - picie rurką, kubkiem z dzióbkiem, łykami - napoje gazowane - strzelające cukierki i gumy - masaż jamy ustnej lizakami okrągłymi, podłużnymi, płaskimi, itp. AD VI - chodzenie po linii, chodzenie po krawężnikach - chodzenie po ławeczce - chodzenie z zawiązanymi oczami - równoważne figury - kręciołki - przeciąganie liny EWALUACJA Przedmiotem ewaluacji są wyniki końcowe jakie dzieci osiągną w wyniku realizacji programu. Dokonywana ona będzie na początku każdego roku szkolnego. Oceniając poziom rozwoju dzieci można z różnych narzędzi diagnostycznych: - inwentarza Gunzburga PPAC-1 - programu TEACCH /test PEP / terapii i edukacji dzieci autystycznych i mających zaburzenia w komunikacji społecznej. Test ten dostarcza informacji o zdolnościach dzieci i możliwościach dalszego ich rozwoju w 7 głównych dziedzinach : naśladowanie, percepcja, motoryka duża, motoryka mała, koordynacja wzrokowo ruchowa, czynności poznawcze, mowa czynna - obserwacji Uzupełnieniem obrazu rozwoju dzieci będą również wytwory ich działalności artystycznej, technicznej oraz zadania wykonane w kartach pracy. Na podstawie tych zapisów oraz innych dokumentów będzie dokonywana ocena postępów dzieci w formie opisowej. Dokonując ewaluacji należy zdawać sobie sprawę, że efekty pracy z dziećmi upośledzonymi umysłowo w stopniu znacznym pojawiają się często po wielu miesiącach a nawet latach. Wyniki ewaluacji uzasadniają potrzebę określonych zmian w programie i wytyczenia kierunków jego modernizacji.

7

8 STYMULACJA ZMYSŁU WZROKU ZESTAW ĆWICZEŃ - podświetlane rybki - płynące obrazy - świecące węże - świecące lampki ozdobne - palące się świece - dymiące kadzidełka barwne dymy - podświetlanie kolorów - podświetlanie liter - podświetlanie cyfr - pląs tap, tap, tap... - brokatowe posypki - kolorowe piórka na wieszaku - kolorowe skuwki mazaków - mazaki DO-A-DOT ART. - cukierki letinki i groszki nakładanki - kolorowe nutki - kolorowe spinacze do bielizny - kolorowe szpulki - kolorowe szarfy - kolorowe talerzyki - kolorowe nakładanki na drążki - stymulacja kolorowymi chustami - co jest żółte, czerwone... - żółte pokarmy, białe, czarne, zielone itp. - dmuchanie rurką w kolorowe napoje gazowane - zabawy z kolorowymi pluszakami - garaż kolorowe papierki - zamalowywanie całych przestrzeni - barwy lata - barwy zimy - barwy jesieni - barwy wiosny - zamalowywanie wnętrza konturów przedmiotów występujących w otaczającej rzeczywistości naturalne barwy - picie kolorowych soków z owoców i warzyw - drzewko z kolorowych rąk - kolorowe plamy - odcienie błękitu, zieleni, bieli, czerni, czerwieni... - kolorowe kleksy - tęcza - kolorowe łańcuchy, płaskie i przestrzenne - malowanie butelek kolorowymi farbami - malowanie kamieni - malowanie elementów z masy plastycznej - kolorowe motylki łąka - łąka kolorowe kwiaty zbieranie bukietu

9 - kolorowe paski układanie wzorów rytmicznych - segregowanie cukierków w kolorowych papierkach - kolorowe pojemniki po perfumach - kolorowe paczki prezenty mikołajkowe - torebki na prezenty - kolorowe koperty - kolorowe serduszka - kolorowe frotki zawiązywanie/zaplatanie na włosach - kolorowe skarpety - kompozycje geometryczne z figur geometrycznych - pawie oczka - kolorowe sznurówki dobieranie parami - kolorowa biżuteria - kolorowe kulki - kolorowe piłeczki rehabilitacyjne - segregowanie klocków wieże i pociągi w jednym kolorze, w dowolnych kolorach i według wzoru - patyczki - zapalanie kolorowych świeczek - malowanie paznokci - barwy perłowe - malowanie cieniami do powiek - błyskawice - stymulujące lampy /lampki nocne/ - muzyka : mechaniczna, klasyczna, dyskotekowa, techno itp. - makijaż twarzy - świecące fluorescencyjne obiekty - ćwiczenia na konwergencję

10 STYMULACJA ZMYSŁU SŁUCHU ZESTAW ĆWICZEŃ - zgniatanie papieru o różnej grubości, fakturze i rodzaju - szeleszczenie folia aluminiową - szeleszczenie celafonem - szeleszczenie koszulkami i foliowymi reklamówkami - uderzanie różnymi przedmiotami o siebie - zabawa zgadnij jaki to dźwięk - oddalanie i przybliżanie źródeł dźwięku trójkąt - zabawa skąd pochodzi dźwięk - śmiechoterapia różne rodzaje dźwięku - słuchanie odgłosów otaczającej rzeczywistości - słuchanie dźwięków pracujących urządzeń gospodarstwa domowego / czajnik, mikser, blender / - ubijanie piany ręczną trzepaczką - stukanie drewnem o drewno - stukanie metalem o metal - stukanie szkłem o szkło - stukanie plastikiem o plastik - stukanie mieszane - słuchanie dźwięków instrumentów muzycznych - pląs Jestem muzykantem... - pląsy dźwiękonaśladowcze Kum, kum,.. - mieszanie płynów w różnych pojemnikach łyżeczką - zgniatanie bąbelkowych folii ochronnych - gra na grzebieniach - słuchanie dźwięków różnych budzików - słuchanie tykania różnych zegarów - darcie papierów - rozrywanie materiałów - stukanie na maszynie do pisania - zapinanie różnych zamków - słuchanie odgłosów wiertarki - wbijanie gwoździ w różne struktury - zestaw Słucham i mówię - dźwięki spadających przedmiotów - szeptanie do ucha z odległości, z przesłonką - trzask pękających balonów - dzwoneczki z kapsli - gra na cymbałkach - gra na flecie - gra na organach typu keyboard - odgłosy lasu - szum fal - wiejący wiatr, zamieć - dźwięki palącego się ognia

11 - grzmot pioruna burze - przesypywanie drobnych kamyczków do różnych pojemników - stepowanie butami z blaszkami /nożnie, ręcznie / - elementy DOBREGO STARTU woreczki z piaskiem - padający deszcz - kapiąca woda, lejąca się woda z kranu - skandowane wierszyki, zawołania - rymowanki - wyrazy dźwiękonaśladowcze - różne natężenia muzyki mechanicznej - stymulacja muzyką klasyczną, dyskotekową, techno, itp.. - grające pozytywki - piszczące zabawki

12 STYMULACJA ZMYSŁU DOTYKU ZESTAW ĆWICZEŃ - opukiwanie ciała palcami - opukiwanie ciała różnymi przedmiotami w tym ostrymi - masaż ciała piłeczkami rehabilitacyjnymi - masaż twarzy wachlującym powietrzem, wentylatorami - klasyczny masaż ciała /elementy/ - masaż ciała.../ różne powierzchnie / - masaż dłoni różnymi fakturami - masaż przedmiotami p różnej temperaturze /zimne i ciepłe okłady/ - ćwiczenia konwergencji - zawijanie kocem - kołdry obciążeniowe - turlanie po twardym i miękkim podłożu - elementy SMITSU - stymulacja wodą stojącą i płynącą - mieszanie dłońmi w sypkich produktach - pełzanie po twardym i miękkim podłożu - ślizganie ciała po ławeczce gimnastycznej - czworakowanie bez i z obciążeniem - czołganie po twardym i miękkim podłożu - masaż szczoteczkami o miękkim i twardym włosie - stymulacja ciała miotełkami o długich, kolorowych włosach - stymulacja głowy drucianką - zawijanie miękkiego drutu na palce, ręce i inne przedmioty - zakładanie frotek /kolorowych/na włosy, łączenie kredek, mazaków - zakładanie spinaczy na palce dłoni - wbijanie pinezek do tablicy korkowej - szpilkowanie po śladzie - ściskanie dłońmi piłeczek rehabilitacyjnych o różnym stopniu sprężystości różnymi sposobami - turlanie piłki lekarskiej po ciele - okręcanie ciała papierem toaletowym - okręcanie ciała lub części ciała bandażem - zabawy integracyjne z dotykiem - owijanie ciała przyjaznymi materiałami - program czuciowy stóp - ćwiczenia autoorientacyjne w schemacie ciała - piszczące zabawki

13 STYMULACJA ZMYSŁU RÓWNOWAGI ZESTAW ĆWICZEŃ - piłka FIT BAL /piłka cm / - ćwiczenia na piłce - chodzenie na linie po ziemi - chodzenie po niskiej ławeczce - chodzenie po krawężniku - kręcenie się na chusta Klanza - chód z przedmiotem na głowie - zawijanie i odwijanie się w kocu - Jaskółka stanie i utrzymywanie pozycji - Bocian utrzymywanie pozycji - samolot lot w grupie, lot w parze - chód na palcach, piętach, wewnętrznych i zewnętrznych powierzchniach stóp - turlanie się po gładkiej i chropowatej powierzchni - kręciołek 8 - karuzela - leniwa 8 na podłodze - jazda na hulajnodze - jazda na rowerze - skoki na trampolinie - kręcenie hula - hol - chód Robot balansowanie na sztywnych nogach - kołyska grzbietowa i brzuszna - przekładanie skakanki przez nogi - Ciuciubabka obrót wokół osi ciała - Huśtawka w kocu - huśtawki parkowe i ogrodowe - maszyna do szycia pozycja stojąca - stanie na palcach przy zamkniętych oczach - skoki przez skakankę- samodzielne - skoki przez kręconą skakankę w dwójkach - skoki na jednej nodze - stanie na jednej nodze - waga w parze /góra - dół/ - wahadło na wałku /balansowanie ciałem na leżąco / - taczki ćwiczenia w parze - podnoszenie na nogach drugiej osoby - podciąganie na plecach - skoki żabki - bierne pływanie - podłoga - przewrót w przód i tył - chód tip-topkami - klęczenie z rękami w przód i w bok /na obu kolanach/ - klęczenie na jednym kolanie - skoki przez gumę - gra w klasy - przesuwanie przedmiotów po powierzchni skacząc na jednej nodze - skoki przez kałużę

14 - skoki przez rzekę po kamieniach - przechodzenie przez przeszkody - przeciąganie się w parach /ciągnięcie do tyłu/ - ciągnięcie liny - masaż Will

15 STYMULACJA ZMYSŁU SMAKU ZESTAW ĆWICZEŃ - masaż jamy ustnej lizakami o różnym smaku i kształcie - lizanie dużych lizaków - lizanie z talerza soków, galaretek, cukru, cukru waniliowego, oranżady w proszku - żucie gum rozpuszczalnych o różnym smaku - oblizywanie warg po miodzie, nutelli - lizanie lodów - smakowanie na słodko - smakowanie na słono - smakowanie na gorzko /też witaminy/ - smakowanie na kwaśno - picie ziół - picie soków warzywnych - picie soków owocowych - picie wody mineralnej nie gazowanej - picie wody mineralnej gazowanej - picie napojów nie gazowanych - picie kolorowych napojów gazowanych - picie napoi, nektarów z resztkami miąższu - smakowanie potraw korzennych - pokarmy pikantne /cebula, czosnek, pieprz, papryka / - potrawy ponczowane - smakowanie budyniu - smakowanie kisielu - picie słodkiej i gorzkiej herbaty - ssanie musujących cukierków - picie kakao - picie mleka - picie czekolady - jedzenie dżemów galaretek, powideł - smakowanie gumowanych wyrobów cukierniczych - smakowanie wyrobów żelowych - wyroby ciągnące się /krówki, toffi, irysy/ - smakowanie bitej śmietany - smakowanie owoców surowych i gotowanych - smakowanie warzyw surowych i gotowanych - sałatka owocowa - sałatka jarzynowa - jedzenie owoców kandyzowanych w cukrze - jedzenie owoców kandyzowanych w czekoladzie - jedzenie owoców suszonych - potrawy piekące - potrawy cierpkie - smakowanie potraw wędzonych - smakowanie oleju i oliwy - ssanie twardych cukierków - jedzenie cukierków nadziewanych masami

16 - smakowanie długiego ciągnącego się makaronu - smakowanie potraw z grilla - koktaile owocowe - potrawy tłuste, stałe - zupki gorący kubek - smakowanie ziemniaków na różne sposoby - smakowanie potraw suchych /cipsy, suchary, grzanki /

17 SYMULACJA ZMYSŁU WĘCHU ZESTAW ĆWICZEŃ - wąchanie naturalnych zapachów ; świeży pieczony chleb, obieranie pomarańcza, smażona cebula, wyciskany czosnek, mielona kawa, itp. - wąchanie zapachu pieczonego ciasta, pierników itp. - wąchanie perfum damskich, dezodorantów - wąchanie perfum męskich - wąchanie środków chemicznych /terpentyna, kamfora, benzyna / - wąchanie środków kosmetycznych - wąchanie pachnących świec - wąchanie sułtańskich kadzidełek - zaciskanie spinaczy na nosie - zapach parzonej kawy - parówki z ziół - wonne aury- olejki eteryczne - wąchanie olejków do ciast - zapachy na bazie alkoholu - swąd palonego się papierosa - zapachy lasu - zapach ogniska - zapachy palącego się mięsa - zapachy korzenne - zapachy ostrych płynów - zapachy przypraw kuchennych /proszkowanych i płynnych / - zapach palącego się papieru - zapachy farb - zapachy klejów biurowych i przemysłowych - wąchanie kwiatów - zapach koszonej trawy - wąchanie kiszonek - zapach siana - zapach suszonych warzyw - zapach suszonych owoców - zapach chusteczek higienicznych - zapachy gotujących się potraw - zapachy smażonych potraw - zapachy płynów dezynfekcyjnych - zapach świeżych owoców - zapach świeżych warzyw - zapach świeżych soków warzywnych - zapach świeżych soków owocowych - zapach palącego się plastiku - zapach palących się traw

18 ZESTAW ĆWICZEŃ PSYCHOSTYMULUJĄCYCH - metaplany obrazkowe - wyszukiwanie różnic - odnajdywanie podobieństw - labirynty - ćwiczenia typu Co tu nie pasuje - rebusy - dobieranki pętelkowo -literkowe - testy Frostig - ćwiczenia typu Co się zmieniło? - zabawa Jaki to wyraz? - rysowanie do instrukcji werbalnej - origami płaskie - leniwe 8 na płaszczyźnie i w terenie - szpilkowanie konturów płaskich wyrazów - malowanie farbami spray owymi - odbijanie wzorów - kompozycje przestrzenne - kwiaty - modelowanie /taki sam wzór/ - gry i zabawy integracyjne - składanie koca według harcerskiej instrukcji - gra w statki - ozdabianie butelek, szklanych pojemników produktami spożywczymi własne fantazje - suszenie owoców i warzyw do spożycia i ozdobnie - dekoracja gałązek zgodnie z porami roku - zabawy komputerowe w programie POINT...