POLSKIE TOWARZYSTWO NEUROPSYCHOLOGICZNE *** WYDZIAŁ PSYCHOLOGII I NAUK O RODZINIE KRAKOWSKIEJ AKADEMII IM. ANDRZEJA FRYCZA MODRZEWSKIEGO ***

Transkrypt

1 ORGANIZATORZY POLSKIE TOWARZYSTWO NEUROPSYCHOLOGICZNE *** WYDZIAŁ PSYCHOLOGII I NAUK O RODZINIE KRAKOWSKIEJ AKADEMII IM. ANDRZEJA FRYCZA MODRZEWSKIEGO *** KATEDRA PEDAGOGIKI SPECJALNEJ WSFP IGNATIANUM 1

2 KOMITET HONOROWY Prof. zw. dr hab. Jerzy Malec, J.M. Rektor Krakowskiej Akademii im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego ks. Prof. dr hab. Ludwik Grzebień, SJ, J.M. Rektor WSFP IGNATIANUM Prof. nadzw. dr hab. Zbigniew Maciąg, Dyrektor Instytutu Prawa Publicznego, Krakowskiej Akademii im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego Prof. zw. dr hab. Waldemar Tłokiński, J.M. Rektor ATENEUM Szkoły Wyższej Dr Leszek Buliński, Prezes Zarządu NZOZ Gdańsk Południe, Dyrektor Gdańskiego Centrum Badań Neuropsychologicznych KOMITET NAUKOWY Prof. dr hab. med. Leszek Bidzan Prof. UG dr hab. Mariola Bidzan Prof. zw. dr hab. Marta Bogdanowicz Ks. Prof. zw. dr hab. Józef Bremer, SJ Dr Leszek Buliński Prof. Jason W. Brown, M.D. Prof. dr hab. Bogusław Borys Prof. zw. dr hab. med. Zbigniew Czernicki Prof. Ron Chandran-Dudley, M.D. Prof. zw. dr hab. Dariusz Doliński Prof. zw. dr hab. med. Henryk Gaertner Prof. zw. dr hab. Anna Grabowska Prof. dr hab. med. Bożena Grochmal-Bach Prof. zw. dr hab. Anna Herzyk Prof. nadzw. dr hab. Grażyna Makiełło- Jarża Prof. zw. dr hab. Bożydar Kaczmarek Prof. zw. dr hab. Danuta Kądzielawa Prof. dr hab. Henryk Knapik Prof. Juri D. Kropotov, PhD. Prof. UMCS dr hab. Grażyna Kwiatkowska Doc. dr Małgorzata Leśniak Prof. Bruce Duncan MacQueen, Ph.D. Prof. zw. dr hab. Tadeusz Marek Ks. Prof. zw. dr hab. Zbigniew Marek, SJ Dr Katarzyna Markiewicz Dr Andrzej Mirski Prof. Prem C. Misra, M.D. Prof. dr hab. med. Marek Moskała Dr Beata Ledwoch Prof. dr hab. med. Jerzy Leszek Dr Małgorzata Lipowska Prof. AWF dr hab. Mariusz Lipowski Prof. UW. dr hab. Emilia Łojek Prof. dr hab. Leszek Pawłowski Prof. zw. dr hab. Kazimierz Obuchowski Prof. zw. dr hab. Piotr Oleś Prof. zw. dr hab. Roman Ossowski Prof. UG dr hab. Henryk Olszewski Prof. zw. dr hab. Krzysztof Owczarek Prof. zw. dr hab. Maria Pąchalska Prof. zw. dr hab. Zdzisław Ryn Prof. zw. dr hab. Waldemar Tłokiński Dr n. med. Wiesław Tomaszewski Prof. zw. dr hab. Grzegorz Węgrzyn 2

3 KOMITET ORGANIZACYJNY Przewodniczący: Prof. dr hab. med. Bożena Grochmal-Bach, Ks. dr Grzegorz Łuszczak SJ Sekretarz: mgr inż. Maria Masłowska Członkowie: mgr Małgorzata Alberska, mgr Maciej Banach, lek. med. Artur Dziadkiewicz, mgr Anna Gibek, dr Michał Harciarek, mgr Ewelina Konkolewska, mgr Jakub Kowalczyk, mgr Agata Krawiec, mgr Maria Kupiec, dr Beata Łukaszewska, mgr Natalia Mirska, dr Anna Rasmus, mgr Joanna Sztuka, dr Edyta Szyszka, Ernest Tyburski, Kamil Tyburski 3

4 INFORMACJE OGÓLNE Miejsce Obrad Aula 026, Budynek A [na prawo] KRAKOWSKA AKADEMIA IM. ANDRZEJA FRYCZA MODRZEWSKIEGO ul. Herlinga-Grudzińskiego 1, Kraków *************** Rejestracja KRAKOWSKA AKADEMIA IM. ANDRZEJA FRYCZA MODRZEWSKIEGO ul. Herlinga-Grudzińskiego Kraków Niedziela: 21 Luty, 16:00 20:00 Recepcja pokoi gościnnych u Frycza, Budynek C [pośrodku] Poniedziałek: 22 Luty, 8:00-16:00 Wtorek: 23 Luty, 8:00-18:00 Hall, Budynek A [na prawo] 4

5 POWITANIE Prof. Bruce Duncan MacQueen, Ph.D. Prof. zw. dr hab. Maria Pąchalska Zamęt i pokój, ciemno i światło były jak dzieła jednego umysłu, rysy tej samej twarzy, kwiaty na jednym drzewie; Postacie wielkiej apokalipsy, Typy i symbole Wieczności tego co pierwsze, ostatnie, średnie i bez końca. Wordsworth Silną pokusą dla naukowca, na podstawie dostarczonych nam przez zmysły faktów, jest lepsze zrozumienie problematyki życia i śmierci człowieka. Mówiąc o tym zagadnieniu podkreślamy różnorodne przyczyny dezintegracji osobowości np. pod wpływem silnego stresu, jako wynik poczucia deprywacji i leku czy w następstwie uszkodzenia mózgu. Wieloaspektowe i wielowymiarowe aspekty życia i śmierci człowieka stanowić mogą tło do dalszych rozważań zarówno w sensie ujęcia różnorodnych zaburzeń występujących w szeroko rozumianym procesie rozwoju, jak i terapii zaburzeń. Interdyscyplinarny charakter problematyki życia i śmierci człowieka, aspekty filozoficzne, psychologiczne i neuropsychologiczne, teologiczne, prawne, medyczne, a przede wszystkim duchowe sprawia, że kongres poświęcony tej tematyce skupia specjalistów i tematy z różnych dyscyplin, które rzadko, albo nigdy nie spotkają się na tym samym kongresie. Bruce Duncan MacQueen Sekretarz Polskiego Towarzystwa Neuropsychologicznego Maria Pąchalska Prezes Polskiego Towarzystwa Neuropsychologicznego 5

6 PROGRAM NAUKOWY 13. Międzynarodowy Kongres Polskiego Towarzystwa Neuropsychologicznego 2. Międzynarodowa Konferencja Psychologiczno-Pedagogiczna Kraków 22 Luty 23 Luty 2010 r. 6

7 9:00 9:30: UROCZYSTE OTWARCIE KONGRESU Powitanie zaproszonych Gości Przemówienia przedstawicieli władz Poniedziałek, 22 luty 2010 r. Krótkie przemówienie Sekretarza Polskiego Towarzystwa Neuropsychologicznego Wręczenie Copernicus Price 2010 i Dyplomów Virtuti Medicinali PTNeur 9:30 10:00: Keynote speaker: Juri D. Kropotov -What can event related potentials contribute to neuropsychology? 10:00 11:45: I sesja plenarna: Na granicy życia i śmierci 10:00 10:30: Wykład plenarny Maria Pąchalska Na granicy życia: od śpiączki do świadomości. Przewodniczący: prof. Maria Pąchalska, prof. Juri D. Kropotov Piotr Lass, Jarosław Sławek Problematyka neuroobrazowania w neuropsychologii ze szczególnym uwzględnieniem śmierci mózgu Jason W. Brown Time and process in the border of human life Bożena Grochmal - Bach Doświadczenia na pograniczu życia i śmierci. DYSKUSJA 11:45 12:00 PRZERWA NA KAWĘ 12:00 14:15: II sesja plenarna: Eros i Tanatos 12:00 12:30: Wykład plenarny Bruce D. MacQueen Eros i Tanatos w ujęciu mikrogenetycznym. Przewodniczący: prof. Grażyna Kwiatkowska, prof. Bruce D. MacQueen Dorota Schmidt Pospuła - Poglądy Jędrzeja Śniadeckiego na problem śmierci Józef Bremer - Zwłoki jako przedmiot szacunku i czci Grażyna Kwiatkowska Nawet w śmierci jest życie egzystencjalny wymiar śmierci Tomasz Niemirowski - Czy człowiek może stać się Bogiem? Filozoficzne, psychologiczne, teologiczne i inne aspekty teorii przebóstwienia Krzysztof Woźniak Śmierć i życie przyszłe w głównych religiach świata. 7

8 Maria Gerowska - Syn umiera, czas się rozpryskuje, czyli dialogi ze Zmarłym. Śmierć ks. Jerzego Popiełuszki w poezji Elżbieta Gleba - Problem lęku przed śmiercią, samotności, odpowiedzialności i sensu życia w ujęciu psychoterapii egzystencjalnej według Irvina Yaloma i pedagogiki Ćwiczeń Duchownych św. Ignacego z Loyoli. DYSKUSJA 14:15 15:00 PRZERWA NA OBIAD 15:00 16:50: III sesja plenarna: Neuropsychologia 15:00-15:20: Wykład plenarny Krystyna Domańska - Janik -Komórki nerwowe z krwi pępowinowej w perspektywie terapeutycznej. Przewodniczący: prof. Agnieszka Maryniak, dr Andrzej Mirski Agnieszka Maryniak Mózg, serce i autonomiczny układ nerwowy- trójkąt pełen tajemnic Michał Harciarek - Neuropsychologiczne następstwa chorób wewnętrznych i sposobów ich leczenia Andrzej Mirski Stymulacja aktywności twórczej osób po urazie mózgu Andrzej Mirski, Natalia Mirska Neuropsychologiczne aspekty depresji Andrzej Mirski, Maria Kupiec Neuropsychologiczne aspekty schizofrenii Bartoszek Barbara - Neuropsychologiczne mechanizmy powstania zaburzeń rozwojowych - upośledzenie umysłowe. DYSKUSJA 16:50-17:05 PRZERWA NA KAWĘ 17:05 18:35: IV sesja plenarna: Neurodegeneracja 17:05-17:35: Wykład plenarny Jan Rostowski - Bioneuropsychologiczne podłoże anorexia nervosa. Przewodniczący: prof. Jan Rostowski, prof. Waldemar Tłokiński Henryk Olszewski, Waldemar Tłokiński - Obserwacja procesów językowych jako objawów kryterialnych we wczesnym różnicowaniu FTD i AD :05 Iwona Poczęsny - Arthrogrypoza wielopostaciowa jako neurodegeneracyjna choroba dziecięca studium przypadku. 18: Aleksandra Cios Goldsztajn - Zespół Hallervordena - Spatza jako postępująca genetyczna choroba neurodegeneracyjna Łucja Domańska, Ewa Zawadzka - Obraz własnej choroby, a lęk i objawy depresyjne u osób z dysfunkcjami mózgu o etiologii naczyniowej. DYSKUSJA 20:00 UROCZYSTA KOLACJA 8

9 9:00 9:30: Keynote speaker: Wtorek, 23 luty 2010 Iwona Nowakowska - Kempna - Życie gniew - śmierć. Profilowanie gniewu w reklamach społecznych. 9:30 11:00: V sesja plenarna: Neuropsychologia sądowa Przewodniczący: dr. Beata Ledwoch, prof. Bożydar L.J. Kaczmarek Beata Ledwoch, Anna Rasmus Problemy prawne w postępowaniu przygotowawczym przypadek zgwałconej kobiety po urazie głowy Beata Ledwoch, Piotr Kalbarczyk Postępowanie w przedmiocie orzekania o niezdolności do pracy - bezdroża opiniowania w przypadku pacjentki po operacji naczyniaka tętniczo-żylnego mózgu Beata Ledwoch, Paweł Krukow, Bożydar L.J. Kaczmarek, Anna Herzyk Kontrola zachowania dorosłych sprawców przestępstw analiza neuropsychologiczna Marian Ledwoch, Kazimierz Hubert Konarzewski, Małgorzata Konarzewska Neuropsychologiczny, prawny i filozoficzny wymiar życia i śmierci pacjenta po przebytym tętniaku mózgu Eliza Mazur System wartości skazanych agresywnych odbywających karę pozbawienia wolności w Areszcie Śledczym w Kielcach Paweł Krukow, Agnieszka Bielak - Neuropsychologiczno-pedagogiczne problemy diagnozy dzieci z zaburzeniami wynikającymi z płodowej ekspozycji na alkohol, wychowującymi się w środowisku o znacznym nasileniu patologii społecznej analiza na przykładzie porównawczego studium przypadku. DYSKUSJA 11:00 11:15 PRZERWA NA KAWĘ 11:15 12:30: VI sesja plenarna: Rehabilitacja neuropsychologiczna Przewodniczący: mgr Irena Martynowa, prof. Henryk Olszewski Danuta Pluta - Wojciechowska - Odtwarzanie twarzy i mowy dziecka z wadą twarzoczaszki jako szansa na pomyślne życie w społeczeństwie Irena Martynowa - Rehabilitacja wzroku metodą biologicznego sprzężenia zwrotnego Karol Pawlas - Metoda behawioralna w terapii mowy dziecka autystycznego. Studium przypadku Iwona Nowakowska - Kempna, Małgorzata Barakomska, - Konwencja kognitywno językowa w przywracaniu mowy pacjentów z afazją Tatiana Lewicka, Iwona Nowakowska - Kempna - Diagnoza i możliwości terapii zaburzeń mowy u osób ze schorzeniami neurozwyrodnieniowymi. DYSKUSJA 9

10 12:30 13:00 PRZERWA NA KAWĘ SESJA PLAKATOWA Przewodniczący: prof. Bożena Grochmal-Bach, prof. Piotr Lass 13:00 15:00: VII sesja plenarna: Społeczny aspekt życia i śmierci 13:00 13:30: Wykład plenarny Barbara Pilecka - Postawy wobec śmierci w kontekście zachowania autodestruktywnego. Przewodniczący: prof. Barbara Pilecka, prof. Ewa Małgorzata Szepietowska Ewa Małgorzata Szepietowska, Beata Daniluk, Justyna Malinowska, Małgorzata Tyburek, Ewelina Gmitruk - Ja wśród bliskich o roli poczucia wsparcia społecznego Monika Szpringer, Edyta Laurman - Jarząbek, Barbara Błaszczyk - Rola rodziny w opiece nad chorym w terminalnej fazie choroby nowotworowej Edyta Laurman Jarząbek, Monika Szpringer - Społeczny aspekt opieki i wsparcia dla osób zakażonych HIV i chorych na AIDS Krzysztof Mudyń, Anna Weiss - Orientacje życiowe u osób w wieku senioralnym, a satysfakcja z życia i deklarowane wartości Jadwiga Daszykowska Twórczość - warunek rozwoju i jakości życia człowieka Natalia Wiszniakowa Zelinskiy - Autorska diagnostyka i metoda rozwoju kreatywnego potencjału w stosowanej akmeologii Jolanta Baran - Matka czy terapeutka? Dylemat roli i wybory życiowe podejmowane przez matki dzieci z uszkodzonym słuchem. DYSKUSJA 15:00 15:45 PRZERWA OBIADOWA 15:45 17:00: VIII sesja plenarna: Dzieci i młodzież a życie i śmierć przewodniczący: prof. Natalia Wiszniakowa Zelinskiy, prof. Henryk Knapik Maria Królica - Śmierć w rozmowach z dzieckiem przedszkolnym problem dla rodziców i nauczycieli Krystyna Zabawa - Dziecko a śmierć. Sposoby ujmowania problemu we współczesnej literaturze dla najmłodszych Edyta Skoczylas Krotla - Spojrzenie językoznawcy na literackie obrazy życia i śmierci w książkach dla dzieci Celestyna Grzywniak - Rola rozwoju odruchów wczesnodziecięcych w procesie uczenia się Mirosław Rewera - Autorytety w życiu młodzieży. DYSKUSJA 10

11 17:00 17:30: ZAKOŃCZENIE KONGRESU 1. Podsumowanie obrad. 2. Wręczenie nagród za najlepsze poster. 17:30 18:30 WALNE ZEBRANIE PTNeur 11

12 SESJA PLAKATOWA Paweł Atroszko Osobowościowe uwarunkowania pracoholizmu hiszpańskich studentów i osób czynnych zawodowo badanie korelacyjne. Mariola Bidzan, Mirella Tałaj - Czernych, Łucja Bieleninik, Dominika Salwach Śmierć społeczna systemu rodzinnego w sytuacji pojawienia się dziecka autystycznego. Anna Borucka Kotwica, Małgorzata Kubiak Terapia neuropsychologiczna pacjenta w obliczu śmierci po zawale serca. Artur Chaberski, Edyta Chaberska Zaburzenia w życiu człowieka w świetle wybranych koncepcji. Justyna Chabros Zespół Stresu Pourazowego u osób z amnezją po urazie czaszkowo mózgowym. Renata Chrzan Problem śmierci w literaturze obozowej. Elżbieta Drewniak Wołosz, Anna Paluch Niedokształcenie mowy o typie afazji - kryteria diagnozy. Wiesław Fidecki, Mariusz Wysokiński, Irena Wrońska, Robert Ślusarz, Jadwiga Burian Wybrane elementy samooceny jakości życia osób starszych. Grażyna Jastrzębowska, Agata Jastrzębowska Stereotyp niepełnosprawności percepcja ograniczeń w społeczeństwie. Małgorzata Klecka, Iwona Palicka Dylematy diagnostyczne w obszarze poalkoholowych zaburzeń rozwojowych (Fetal Alcohol Spectrum Disorder FASD). Perspektywa medyczna, psychoterapeutyczna i neuropsychologiczna. Maria Kliś Adaptacyjna rola empatii w różnych sytuacjach życiowych człowieka Patrycja Kniejska, Edyta Barska, Jagoda Biczysko, Aleksandra Inglot, Anna Półtorak, Krystyna Szablicka Pochowajcie mnie w tej czerwonej sukience, człowiek stary w rolach organizatora własnej ceremonii pogrzebowej i autokreatora życia pozagrobowego doniesienia z badań słuchaczy Uniwersytetu Trzeciego Wieku w Opolu. Justyna Kotowicz Śmierć w kontekście terminalnej choroby dziecka. Małgorzata Maria Kulik Temporalność u osób cierpiących na choroby przewlekłe. Agata Lutek, Artur Lorens, Anna Piotrowska, Joanna Putkiewicz, Henryk Skarżyński Zmiana jakości życia pacjenta z NF2 po wszczepie implantów pniowych w obszarze komunikacyjnym i społecznym. Beata Łukaszewska Diagnoza różnicowa otępienia typu Alzheimera (DAT), otępienia czołowo - skroniowego (FTD) i naczyniowopochodnego (VaD) przy użyciu Testu Rysowania Zegara. Mikut Małgorzata Jakość życia, a doświadczenia szkolne młodzieży ze środowisk wiejskich i małomiasteczkowych komunikat z badań. 12

13 Katarzyna Pająk Definicja pojęcia eutanazja a interdyscyplinarność problematyki. Maja Patalong Ogiewa, Małgorzata Bujak, Grzegorz Opala Zespół Gerstmana izolowaną manifestacją wieloogniskowego udaru mózgu - opis przypadku. Joanna Putkiewicz, Anna Piotrowska, Agata Lutek, Małgorzata Zgoda, Artur Lorens, Henryk Skarżyński Pacjenci z autyzmem wczesnodziecięcym w Programie Implantów Ślimakowych w Instytucie Fizjologii i Patologii Słuchu. Anna Rasmus, Małgorzata Lipowska, Mariusz Lipowski, Kamil Tyburski, Ernest Tyburski Śmierć społeczna matek dzieci po urazach mózgu. Anna Rasmus, Ryszard Makarowski, Jakub Kowalczyk, Ewelina Konkolewska - Zaburzenia zachowania u dzieci wybudzonych z długotrwałej śpiączki. Agnieszka Sekułowicz Zagadnienia śmierci i moralności w perspektywach antropologicznych i estetycznych. Magdalena Senderecka, Jakub Szewczyk, Krzysztof Gerc, Roman Chmylak, Anna Grabowska Elektrofizjologiczne korelaty zaburzeń uwagi u dzieci z ADHD - badania w paradygmacie oddball. Emilia Sitek, Artur Dziadkiewicz, Piotr Robowski, Dariusz Wieczorek, Mirosława Dubaniewicz, Bogna Brockhuis, Piotr Lass, Jarosław Sławek Neuropsychologiczny profil objawów pacjenta z czystą akinezją z zamrożeniami chodu wariantem postępującego porażenia nadjądrowego - studium przypadku. Aleksandra Szulman - Wardal Temporalna percepcja choroby onkologicznej dziecka, w obliczu możliwości jego śmierci - analiza przypadku. Robert Turek, Henryk Knapik Sens i bezsens istnienia w obliczu choroby nowotworowej. Ewa Zawadzka, Łucja Domańska Kompetencje społeczne osoby z dysfunkcjami czołowymi mózgu ocena z perspektywy pacjenta i opiekuna. 13

14 ABSTRAKTY Kraków 22 Luty 23 Luty 2010 r. 14

15 REFERATY Baran Jolanta - Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej, Katedra Pedagogiki Specjalnej, Kraków Matka czy terapeutka? Dylemat roli i wybory życiowe podejmowane przez matki dzieci z uszkodzonym słuchem. Referat przedstawia fragment obszernego projektu badań własnych. Zawarta w tytule problematyka ukazuje dylematy ujęte w kategorii przeżywania cierpienia/wyzwania w kontekście pełnienia przez kobiety roli macierzyńskiej wobec własnego dziecka z uszkodzonym słuchem. Zastosowano triangulację metodologiczną: objęte badaniami matki udzielały wywiadu narracyjnego oraz wypełniały ankiety, które między innymi dotyczyły kwestii wyborów życiowych przez nie dokonywanych (Kwestionariusz Dutkalskiej 1 ). Dobór kobiet do badań był celowy. Uwzględniając etapy adaptacji rodziców do niepełnosprawności dziecka uznano, iż matki, których dzieci z uszkodzonym słuchem są w okresie edukacji szkolnej, mają już za sobą fazę szoku i depresji w związku z potwierdzoną diagnozą niepełnosprawności ich dziecka. Podejmowane, zatem przez nie działania wychowawcze prawdopodobnie są zracjonalizowane (produktywnie lub nieproduktywnie). Wśród takich właśnie kobiet szukano zgody na udział w badaniach. Ponadto uwzględniono różne formy edukacji ich niesłyszących dzieci, tj. integracja vs. segregacja. Wyprowadzenie jednoznacznych wniosków z badań wymaga dużej ostrożności z uwagi na wiele czynników wpływających na produktywne lub nieproduktywne podejmowanie roli macierzyńskiej przez badane kobiety, a tym samym eksponowanie i przeżywanie przez nie własnego cierpienia w związku z syndromem niepełnosprawnego macierzyństwa. Odzwierciedlenie tego stanu można jednakże odnaleźć w wyborach życiowych przez nie dokonywanych. Ważną kwestią jest ponadto efekt sprzężenia zwrotnego pomiędzy podjęciem zadania matki-terapeutki i osiągnięciami rozwojowymi dzieci niesłyszących. Modyfikuje on postrzeganie zarówno pełnionych przez badane kobiety ról, jak i dziecka z uszkodzonym słuchem. Bartoszek Barbara 1,2 1 Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, Lublin; 2 Ośrodek wczesnej interwencji, Jarosław Neuropsychologiczne mechanizmy powstania zaburzeń rozwojowych - upośledzenie umysłowe. 1 Narzędzie udostępniła prof. dr hab. E. Dryll, Wydział Psychologii UW. 15

16 Neuropsychologia kliniczna dziecka jest intensywnie rozwijającą się dyscypliną, która ciągle staje przed nowymi zadaniami i wyzwaniami. Nieustannie rośnie populacja dzieci, które wymagają interwencji neuropsychologicznej. Rozwój tych dzieci odbiega od wzorców rozwojowych w ich grupie wiekowej. Zadania rozwojowe są realizowane w zmienionym tempie, a niekiedy niektóre nie zostają w ogóle osiągnięte. Jakościowo odmienny rozwój rodzi liczne problemy wtórne, często są to problemy psychologiczne związane z niskim poczuciem własnej wartości, niską samooceną, itd., które dodatkowo kompilują możliwość zaspokajania potrzeb i wykonywanie zadań stawianych przez otoczenie. Dzieci te wymagają wczesnych i długotrwałych oddziaływań terapeutycznych, które powinny być efektem kompleksowego oddziaływania lekarzy, neurologów, psychologów, psychiatrów, rehabilitantów i pedagogów. Zaburzenia funkcjonowania tych dzieci wynikają z patologii mózgu powstałych w różnych momentach kształtowania się OUN. W swoim referacie chciałabym przedstawić biologiczne mechanizmy powstawania zaburzeń na tle procesów zachodzących w toku rozwoju mózgu dziecka. Wskazać na specyfikę dynamizmów wynikających z plastyczności rozwojowej w interakcji z oddziaływaniami środowiskowymi. Następnie chciałabym przedstawić złożoną problematykę upośledzenia umysłowego oraz nawiązać do praktycznych problemów diagnostycznych i terapeutycznych wobec dzieci z upośledzeniem umysłowym, omawiając przy tym psychologiczne metody badań, tj.: obserwację, wywiad, skale rozwojowe: test Denver, skala Psyche Cattell, Monachijska Funkcjonalna Diagnostyka Rozwojowa; testy do badania rozwoju umysłowego, skale do oceny dojrzałości społecznej, testy i próby eksperymentalno kliniczne do badania funkcji percepcyjno motorycznych, oraz ocenę psychologiczną cech rozwoju emocjonalno społecznego oraz osobowości. Bremer Józef 1,2 1 Wyższa Szkoła Filozoficzno-Pedagogiczna Ignatianum, Wydział Filozoficzny, Kraków; 2 Uniwersytet Jagielloński, Wydział Filozoficzny, Kraków Zwłoki jako przedmiot szacunku i czci. Ani z wiary w życie pozagrobowe, ani z jej braku nie wynika konieczność okazywania zwłokom ludzkim należnego szacunku czy ochrony prawnej. W zwyczajach społecznych przyjmuje się jako coś oczywistego bliski związek zwłok z osobą zmarłą. Zwyczaje te ustalają normatywne wymogi względem zwłok, bez wskazania ich podstaw. Teoretyczna, filozoficzno-etyczna refleksja nad tymi wymogami zadaje pytania: Dlaczego powinniśmy okazywać cześć zwłokom i obchodzić się z nimi z szacunkiem? Dlaczego mają one podlegać szczególnej ochronie moralnej i prawnej? Udzielenie odpowiedzi na te pytania wymaga zdefiniowania śmierci oraz wyjaśnienia antropologicznej zależności, w jakiej znajdują się osoba i ciało, czy ciało i zwłoki. 16

17 Brown Jason W. - Department of Neurology, New York University Medical School, New York, USA Time and process in the border of human life. Temporal order in perception and memory has been conceived as realized within a mind/brain state or over a succession of states. Serial order might involve a concatenation of states with a blurring of the boundaries between them. However, succession alone cannot map directly to passage, i.e. perceived succession in the world does not give that in the mind, since objects and entities perish on actualization. The perception of temporal order requires that past, nolonger existent objects recur in memory. However, to attribute serial recall to short-term, working or episodic memory merely re-states the problem without explaining it. A succession of perceptual states may be necessary for serial order but it is not a solution to the consciousness of succession. Moreover, succession is as essential to change as to stability. Object stability occurs when replacements are similar, change when recurrrences are novel. Serial order is required both to see a tree and hear a sonata. For epochal theory, events arise within non-temporal spatial wholes, with the simultaneity within a state replaced by its successor. This article argues that perception develops out of memory through the effects of sensory constraints on a memorial infrastructure. The state lapses to its precursors in the incomplete revival (decay) of perception in a series of replacements. The transition from simultaneity to succession within a state and the layering of the state in the graded revival of past states, i.e. the orderly regress from a prior object to a present image, transposed to a temporal series within the virtual present, is the basis of serial order in memory and perception. In this paper I will concentrate on the description of time and process in the border of human life. Cios - Goldsztajn Aleksandra - NZOZ Centrum Zdrowia Psychicznego ASANA, Zawiercie Zespół Hallervordena - Spatza jako postępująca genetyczna choroba neurodegeneracyjna. Referat porusza problemy logopedyczne występujące u dzieci dotkniętych dziedziczną chorobą neurodegeneracyjną zespołem Hallervordena Spatza. Problem został omówiony na przykładzie 11-letniej dziewczynki, której przypadek obrazuje zaburzenia charakterystyczne dla tego zespołu i potwierdza trudności diagnostyczne. Daszykowska Jadwiga - Wydział Zamiejscowy Nauk o Społeczeństwie KUL Jana Pawła II, Instytut Pedagogiki, Stalowa Wola Twórczość - warunek rozwoju i jakości życia człowieka. Pojęciem jakości życia operuje się dziś na płaszczyźnie wielu dziedzin nauki, w tym pedagogiki. Dyscyplina ta postrzega życie ludzkie poprzez pryzmat dokonujących się w jego 17

18 obrębie ustawicznych zmian, którym towarzyszą przemiany samego człowieka, wytwarzają się różne formy interakcji i równowagi między nim i światem. Ich kierunek zależy od tego, jaką wizję życia i swojej w nim roli przyjmuje człowiek, jaką wartość nadaje życiu tu powstaje pytanie o jego jakość. Z pedagogicznego punktu widzenia jej wskaźnikiem będzie satysfakcja z dobrego życia osiągana poprzez realizację wartości, które leżą u podstawy dążeń i celów człowieka. Urzeczywistnienie wizji, własnej filozofii życia wiąże się z rozwojem człowieka. Aby jednak poprzez własny rozwój mógł on wpływać na kształt i jakość swego życia, musi spełnić zasadniczy warunek: być jego twórcą, a nie odtwórcą. W niniejszym artykule podjęto próbę udzielenia odpowiedzi na pytanie o rolę twórczości w kształtowaniu (rozwoju) człowieka oraz jakości jego życia. Okazuje się, że świadome wykorzystanie własnego potencjału życiowego oraz twórcze działanie, pozwala człowiekowi na samorealizację oraz sprzyja zadowoleniu z życia. Domańska - Janik Krystyna Polska Akademia Nauk, Instytutu Medycyny Doświadczalnej i Klinicznej im. M. Mossakowskiego, Warszawa Komórki nerwowe z krwi pępowinowej w perspektywie terapeutycznej. Koncepcja użycia komórek krwi pępowinowej (KP) do leczenia chorób innych, niż te związane z układem krwiotwórczym, pojawiła się w wyniku odkrycia w niej pluripotencjalnych komórek macierzystych, które można przekształcać (różnicować) in vitro w komórki potomne typowe dla wielu różnych tkanek. Na początku pierwszej dekady tego wieku odkryliśmy w naszym zespole, że komórki KP posiadają potencjał do przekształcania się w pełni funkcjonalne neurony. W ciągu następnych lat nasze wyniki zostały potwierdzone przez szereg innych ośrodków badawczych, a KP używana jest do niestandardowego leczenia różnych schorzeń neurologicznych w wielu prywatnych klinikach powstających obecnie na całym świecie. W ciągu dalszych badań eksperymentalnych prowadzonych na zwierzętach wykazaliśmy, że rzeczywiście przeszczepy ukierunkowanych neuralnie komórek pochodzących z KP mogą uzupełniać ogniskowe ubytki tkanki nerwowej. Natomiast w przypadku uogólnionych uszkodzeń lepszą strategią wydaje się być infuzja komórek terapeutycznych do przestrzeni płynowych OUN, takich jak zbiornik wielki czy komory boczne mózgu. W ostatnim roku, w wyniku wieloośrodkowej współpracy koordynowanej przez Centrum Zdrowia Dziecka w Warszawie wykonaliśmy pierwszy, klinicznie i radiologicznie monitorowany, dokomorowy przeszczep autologicznych, neutralnie ukierunkowanych komórek KP. Terapii poddano roczne dziecko z ciężkim poniedokrwiennym uszkodzeniem mózgu, powstałym w wyniku długotrwałego zatrzymania akcji serca. Dziecko przebywające około pół roku w utrwalonym stanie wegetatywnym, w ciągu 5 miesięcy po 3-krotnym przeszczepie neuralnych komórek pochodzących z KP wykazało ewidentną poprawę kliniczną. W badaniach MRI stwierdziliśmy, że podane komórki przeżywają w ścianie komór mózgu przez około 4 miesiące po przeszczepie. Nasz pacjent, pozostając w dalszym ciągu poważnie uszkodzony neurologicznie, według zgodnej oceny lekarzy prowadzących nie znajduje się obecnie w stanie wegetatywnym, zmniejszyła mu się liczba napadów padaczkowych i lepiej odpowiada na prowadzoną w dalszym ciągu konwencjonalną rehabilitację. Jednak pomimo zachęcającego wyniku tej pierwszej eksperymentalnej terapii neuralnie ukierunkowanymi komórkami KP, wiele pytań, w tym o mechanizm działania przeszczepu komórkowego, pozostaje ciągle bez odpowiedzi. Dlatego, 18

19 pomimo nieuniknionych ograniczeń wpisanych trwale w eksperyment zwierzęcy, prowadzimy dalsze badania w takich właśnie modelach doświadczalnych chorób OUN. Domańska Łucja, Zawadzka Ewa- Uniwersytet Marii Curie - Skłodowskiej, Zakład Psychologii Klinicznej i Neuropsychologii, Instytut Psychologii, Lublin Obraz własnej choroby, a lęk i objawy depresyjne u osób z dysfunkcjami mózgu o etiologii naczyniowej. W grupie pacjentów z dysfunkcjami mózgu o etiologii naczyniowej, określono rodzaj poznawczego ujęcia własnej choroby. W tym celu zastosowano kwestionariusz Skala Oceny Własnej Choroby S. Steuden i K. Janowskiego, wyróżniający następujące poznawcze kategorie ujmowania choroby: zagrożenie, korzyść, przeszkoda/strata, wyzwanie, krzywda, wartość. Przeanalizowano powiązania między poznawczym ujęciem choroby, a nasileniem lęku i objawów depresji u badanych osób. Gerowska Maria Uniwersytet Gdański, Gdańsk Syn umiera, czas się rozpryskuje, czyli dialogi ze Zmarłym. Śmierć ks. Jerzego Popiełuszki w poezji. Porwanie i męczeńska śmierć ks. Jerzego Popiełuszki stała się wydarzeniem w życiu narodu, które gruntownie zmieniło jego świadomość. Modlitewne czuwania niewyzbyte nadziei, wiadomość o śmierci, proces toruński i stopniowe odsłanianie szczegółów zbrodni oraz przekształcenie grobu kapłana w sanktuarium odmieniły Polaków, przeniosły jakby w inny wymiar wspólnej egzystencji, pogłębiły zrozumienie rzeczywistości, w której przyszło żyć. Obecność w świecie stała się bardziej dojmująca, bogata wewnętrznie, pełna większej odpowiedzialności za wizję życia w Ojczyźnie. W czasie tego historycznego dramatu zrodziło się słowo, które zostanie przeze mnie zinterpretowane. 19 października 1984 rok stał się zjawiskiem literackim. Ten dorobek poetycki, będący produkcją o masowym zasięgu, bogaty i zróżnicowany pod względem ambicji artystycznych, nie stanowił dotychczas przedmiotu zainteresowania wydawców i historyków literatury. A warto sięgnąć po tę twórczość, z kilku co najmniej powodów. Przede wszystkim ta ogromna masa wierszy wiernie towarzyszyła tamtym wydarzeniom ściśle współgrając ze społecznymi nastrojami, starała się na kształt zbiorowości wpłynąć. Jest, więc ta poezja cenna nie z powodu swych literackich wartości, (bo takich z reguły nie posiada), ale jako świadectwo zbiorowej reakcji na historię, przejaw świadomości i mentalności społecznej. Jednocześnie jest zapisem wezbranego uczucia kogoś jedynego, jego osobistą odpowiedzią na to, co się stało i w niego zapadło. Przynosi ona obfitą dokumentację, pozwalającą odtworzyć swoiste kalendarium owych wydarzeń. Przekazuje prawdę o życiu psychicznym chrześcijańskiej wspólnoty, cierpieniu, nadziei i jej utracie, samotności i poczuciu bezradności. Ukazując zmagania wspólnoty zintegrowanej wokół hasła bardzo popularnego po sierpniu 1980 r.: Bóg Honor Ojczyzna próbuje dotrzeć do mechanizmów historii XX wieku, które miażdżyły ludzi. Wyraża również niezgodę i sprzeciw wobec świata przemocy i nienawiści. Wobec przedstawionego materiału poetyckiego zostaną 19

20 zastosowane kryteria interpretacyjne czerpane ze współczesnych badan literaturoznawczych, socjologicznych, psychologicznych i teologicznych. Ta wielość inspiracji metodologicznych została spowodowana potrzebą znalezienia narzędzia skutecznego w zetknięciu z tak różnorodnym świadectwem, jakie przywołam w wystąpieniu. Analiza poezji o ks. J. Popiełuszce wykazuje jej wartość, brak autentyczności. Ta poezja od początku do końca mówi cudzym językiem, wpisuje doświadczenie historyczne jednostki i zbiorowości w znany kod mityczny. Mówienie gotowym sprawdzonym językiem, wpisanie aktualnych wydarzeń w znany schemat mityczny i projektowanie zachowań społecznych według tradycyjnych scenariuszy wydawało się oczywiste i wręcz pożądane. Myślenie stereotypami i oswajanie nowej jakościowo sytuacji przez sprowadzenie jej do znanego, powtarzalnego schematu jest najłatwiejsze i dla wielu, szczególnie anonimowych, przygodnych twórców była to jedyna dostępna im możliwość ekspresji. Z analizowanego przez mnie materiału literackiego wynika jednak, że podobnie postępują poeci profesjonalni, których twórczość polega na świadomej redukcji i nie różni się niczym od utworów amatorskich. Bez względu jednak na indywidualne cechy poszczególnych twórców, mamy tu do czynienia ze świadomie przejmowanym kodem językowym, uznanym za właściwy do opisania doświadczenia historycznego i realizowania funkcji tej poezji: informacyjnej, perswazyjnej czy terapeutycznej. Gleba Elżbieta - Uniwersytet Medyczny, Zakład Psychologii Klinicznej, Lublin Problem lęku przed śmiercią, samotności, odpowiedzialności i sensu życia w ujęciu psychoterapii egzystencjalnej według Irvina Yaloma i pedagogiki Ćwiczeń Duchownych św. Ignacego z Loyoli. Podstawowe zagadnienia egzystencjalne: świadomość skończoności i ograniczoności własnego istnienia, poszukiwania jego sensu, fundamentalnej samotności i odpowiedzialności za własny los Irvin Yalom w swojej pracy z pacjentami podejmuje w oparciu o filozofię Epikura i Nitschego. Towarzyszy jej założenie o braku kontynuacji ludzkiej świadomości w jakiejkolwiek formie poza granicą śmierci. Ćwiczenia Duchowne prowadzą człowieka do dokonywania świadomych wyborów w osobistej relacji z Bogiem, w perspektywie życia wiecznego. Chciałabym rozważyć podobieństwa i różnice obydwu podejść oraz ich konsekwencje dla praktycznej pracy z ludźmi doświadczającymi dylematów egzystencjalnych. Grzywniak Celestyna - Uniwersytet Pedagogiczny, Kraków Rola rozwoju odruchów wczesnodziecięcych w procesie uczenia się. Celem mojego wystąpienia będzie przedstawienie w zarysie koncepcji dr S. Goddard i dr P. Blythe dotyczącej wpływu odruchów pierwotnych i posturalnych na rozwój psychomotoryczny i uczenie się dziecka oraz przedstawienie badań pilotażowych dotyczących występowania przetrwałych odruchów pierwotnych u dzieci z trudnościami w uczeniu się. Do tej pory w literaturze medycznej zwracano głównie uwagę na występowanie 20