Bezdomno dworcowa jako typ mieszkalnictwa nieformalnego. Próba analizy funkcjonalnej zamieszkania Dworca Gównego w Szczecinie
|
|
- Amalia Niemiec
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 GRZEGORZ SADOWSKI Bezdomno dworcowa jako typ mieszkalnictwa nieformalnego. Próba analizy funkcjonalnej zamieszkania Dworca Gównego w Szczecinie 1. Mieszkalnictwo w ujciu socjologicznym Mieszkanie, obok miejsca pracy, jest staym polem aktywnoci czowieka, to w nim spdza on wikszo swojego ycia i to ono stanowi dla niego punkt odniesienia w zmieniajcym siwiecie. By zacz rozwaania nad zagadnieniem mieszkalnictwa nieformalnego, naley zastanowi si, co oznacza mieszka? W potocznym rozumieniu z terminem tym czy si szereg znacze jak: dom, budynek, schronienie itp. W socjologii oraz psychologii rodowiskowej pierwsze pojcie dom zwyko si rozpatrywa na trzech paszczyznach 1 : jako idei czyli abstrakcyjnego poczucia posiadania domu (ang. home), jako budynku rozumianego jako fizycznie schronienie (ang. house), oraz jako czynno zamieszkiwania (ang. dwelling). Podobne podejcie przyjmuje si w polityce spoecznej, gdzie wyrónia si trzy domeny konstruujce dom : domen fizyczn, domen spoeczn i domen prawn 2. Proponuj poczy oba te modele pojciowe i zastosowa je do opisu zjawiska mieszkania. Sdz, e pozwoli to pozna istot tego zjawiska, co z kolei jest niezbdne do prawidowego zrozumienia jego nieformalnych przejawów. Dom rozumiany jako przestrze fizyczna odnosi si do dwóch kwestii: kulturowej i prawnej. Pierwsza dotyczy kultury mieszkaniowej danego spoeczestwa, czyli ogólnie przyjtych norm standardu mieszkania (np. jego formy, wielkoci i wyposaenia) oraz sposobu jego uytkowania. Druga okrela, jak przestrze mona uzna za mieszkaln pod wzgldem formalnym oraz kto i na jakich warunkach ma prawo do jej zajmowania. Szerszym pojciem nieposiadajcym ogranicze przestrzennych jest mieszkanie jako czynno 3, a czasownik mieszka w wskim rozumieniu jest równoznaczny z dugotrwaym przebywaniem 4, w odniesieniu za 1 A. Baka, Spoeczna psychologia rodowiskowa, Warszawa 2002, s Takie podejcie zastosowano w Europejskiej Typologii Bezdomnoci i Wykluczenia Mieszkaniowego ETHOS [dokument elektroniczny], [data dostpu: ]. 3 J. Goryski, Mieszkanie wczoraj, dzi i jutro, Warszawa 1973, s Ibidem, s. 7.
2 10 Grzegorz Sadowski do lokalu mieszkalnego oznacza sum czynnoci, postaw, zachowa, obyczajów i odczu wystpujcych w zwizku z posiadaniem i uytkowaniem mieszkania 5. W pierwszym znaczeniu zamieszkiwanie sprowadza si po prostu do zajmowania miejsca, w drugim za wie si ze zjawiskiem uwaszczenia 6 obejmujcego dziaanie, rozwijanie i modyfikowanie miejsca poprzez zmian, modyfikowanie i transformacj elementów wiata zewntrznego oraz elementów zwizanych z osobowoci jednostki 7. Dom jako idea odnosi si z kolei do identyfikacji jednostki z danym miejscem lub terytorium 8 i moe dotyczy bezporednio budynku (przestrzeni mieszkalnej) lub oznacza na przykad miejsce urodzenia. Kady z trzech wyej opisanych wymiarów mieszkania skada si na jego spoeczn funkcjonalno. Aleksander Wallis wyrónia nastpujce funkcje mieszkania, suce zaspokajaniu spoecznych, kulturowych, biologicznych i psychicznych potrzeb: funkcje biologiczne i psychiczne mieszkanie jest to podstawowe miejsce schronienia zapewniajce bezpieczestwo fizyczne i psychiczne; to tu realizowane s elementarne potrzeby fizjologiczne i inne codzienne czynnoci, jest to take miejsce przechowywania przedmiotów ku temu niezbdnych; funkcje kulturowe jest to gówne miejsce interakcji wewntrzrodzinnych opieki i kontroli czonków oraz wychowania i socjalizacji dzieci; ponadto mieszkanie stanowi grunt do wyraania osobowoci oraz miejsce spotka z osobami spoza rodziny; funkcje ekonomiczne mieszkanie moe stanowi miejsce pracy zawodowej lub innych czynnoci amatorskich; jest to miejsce napraw i konserwacji sprztów i odziey; to tu gromadzi si dobra materialne 9. Podzia ten jest czysto umowny, gdy nierzadko wystpuj czynnoci i praktyki speniajce funkcje z dwóch zespoów 10. Niemniej jednak uzasadnione jest przypuszczenie, e wypaczenia w którym z trzech wymiarów mieszkania oddziauj ujemnie na który z trzech obszarów funkcjonalnych. I tak na przykad niespenianie podstawowych warunków technicznych wpywa negatywnie na funkcje biologiczne i psychiczne, ograniczenia w uwaszczaniu przestrzeni mieszkalnej odbijaj si negatywnie na jego funkcjach kulturowych itp. Dysfunkcjonalno moe mie inne 5 Ibidem, s P. Korosec-Serfaty, Experience and use of the dwelling [w:] I. Altman, C.M. Werner (red.), Home environments, New York 1985, s [za] Augustyn Baka, op. cit., s A. Baka, op. cit., s Ibidem. 9 A. Wallis, Miasto i przestrze, Warszawa 1977, s Ibidem, s. 11.
3 Bezdomno dworcowa jako typ mieszkalnictwa nieformalnego. 11 ród o,! na!przyk ad! w! dezorganizacji! rodziny! lub! w! d ugotrwa ym! przebywaniu!poza! domem! poszczególnych! jej! cz onków,! co! obecnie! ma! miejsce! w! przypadku! tak! zwanych! miejskich! sypialni.! W! takim! wypadku! mamy! do! czynienia! z! przenoszeniem! funkcji! mieszkania! na! inne! przestrzenie! spo eczne,! co! szczególnie! widoczne! jest! we! wspó czesnym! spo eczestwie 11.! Pozwala! to! podejrzewa,!e! w! przypadku! mieszkalnictwa!nieformalnego!zadzia a!podobny!mechanizm.! 2. Mieszkalnictwo nieformalne We! wspó czesnym! spo eczestwie! mamy! do! czynienia! z! trzema! rodzajami! mieszkalnictwa 12 :! formalnym! (formal housing),! rozwijajcym! si! wed ug! obowizujcych! regu!prawnych!i!bdcym!pod!kontrol!i!regulacj!pastwa,! nieformalnym! (informal housing),! rozwijanym! nielegalnie,! obejmujcym! nieautoryzowane!osady!i!mieszkania, naturalnym! (organic housing),! rozwijajcym! si! na! przestrzeni! lat! bez! adnych! kryteriów! formalnych! i! nieformalnych;! przyk adami! tego! typu! mieszkalnictwa! mog! by! stare! wsie! i! miasta! powsta e! przed! pojawieniem! si! nowoczesnego! prawa!budowlanego 13.! Najwikszy wp yw! na! kszta t! i! wizerunek! obszarów! mieszkalnych! ma! przede! wszystkim!sektor!formalny,!czyli!w aciciel!gruntu!oraz!w adze!miejskie!wyposaone! w! plan! zagospodarowania! przestrzennego 14.! Rozwój! mieszkalnictwa! nieformalnego! jest! najczciej! efektem! kryzysu! sektora! formalnego 15! i! najbardziej! widoczny! jest!! w!krajach!rozwijajcych!si!lub!o!nieustabilizowanej!pozycji!spo eczno-gospodarczej.! Mieszkalnictwo! naturalne! ma! zanikajcy! charakter,! jest! pozosta oci! minionej! epoki!! i!nie!bdzie!tu!szerzej!omawiane.!! 11!Ibidem,!s.!31.! 12!Por.!R.!Ahsan,!J.M.!Quamruzzaman,!Informal Housing and Approaches towards the Low-income Society in Developing Countries![dokument!elektroniczny],! ].! 13! A.! Sivam,! Housing supply in Delhi! [w:]! Cities! 2003/2,! s.! ! [za]! R.! Ahsan,! J.M.! Quamruzzaman,!op.!cit.,!s.!5.! 14!Por.!M.!Pyrek,!Mieszkanie i jego przestrzenne przeduenie. Ksztatowanie rodowiska mieszkalnego Wrocawia na przeomie XX i XXI wieku w ogldzie socjologia! [w:]! Przemiany miast polskich po 1989,! P.! Kryczka,!J.!Bielecka-Prus!(red.),!Lublin!2010,!s.! ! 15! Por.! np.:! B.! Ja owiecki,! M.S.! Szczepaski,! Miasto i przestrze w perspektywie socjologicznej,! Warszawa!2009,!s.! ;!R.!Ahsan,!J.M.!Quamruzzaman,!op.!cit.,!s.!5.!
4 12 Grzegorz Sadowski Jak zauwaa Maciej Kowalewski, w literaturze przedmiotu istniej dwa gówne podejcia do zagadnienia mieszkalnictwa nieformalnego 16, w literaturze przedmiotu istniej dwa gówne podejcia do zagadnienia mieszkalnictwa nieformalnego. Pierwsze (dominujce) skupia si na mieszkalnictwie nieformalnym jako procesie produkcji, wymiany i konsumpcji 17. Drugie skoncentrowane jest na fizycznym produkcie tego procesu, czyli mieszkaniach. W krajach u ustabilizowanej sytuacji spoeczno-gospodarczej mieszkalnictwo nieformalne bdzie przyjmowao czsto subtelniejsze formy i bdzie oznacza po prostu tworzenie mieszka poza reguami legalizacji i oficjaln struktur mieszkalnictwa 18. Zwaywszy na nieautoryzowany i spontaniczny charakter mieszkalnictwa nieformalnego, istniej tendencje do definiowania go w kategoriach technicznych z wyliczaniem materiaów, które wykorzystano lub pominito podczas budowy. Ograniczanie si jedynie do kryteriów tego typu powoduje, e w krg problemów mieszkalnictwa nieformalnego moe wej przejaw kadej samowoli budowlanej lub, co mniej oczywiste, pozostaoci budownictwa naturalnego. Powoduje to, e istota mieszkalnictwa nieformalnego staje si niejasna. Podobnego zdania jest Deyan Sudjic, piszc: by moe prawd jest, e kwestie formalne maj marginalne znaczenie. Biedni s biedni, bo nie maj pienidzy, nie dlatego, e posiadaj kiepskie warunki mieszkalne 19. Podajc tym tokiem mylenia, mona przyj, e nie kady przejaw samowoli budowlanej bdzie przejawem mieszkalnictwa nieformalnego i odwrotnie. Wida to przede wszystkim na przykadzie polskich wsi. Gospodarczy niedobór, który cechowa wikszo pastw bloku wschodniego, wymusza uywanie rónorodnych, najczciej przypadkowych materiaów, co w poczeniu z nieznajomoci prawa oraz zasad sztuki budowlanej doprowadzao do powstawania wielu czsto irracjonalnych konstrukcji 20. Ten problem, chocia w innej skali, dotyczy równie budownictwa wielkomiejskiego 21, wic ograniczanie si jedynie do kryterium technicznego powoduje, e w przypadku Polski oraz innych krajów postkomunistycznych bardzo atwo jest zaliczy du cz budownictwa mieszkalnego do obszaru nieformalnego 22. Oczywicie równie dzi 16 M. Kowalewski, Miejsce uytkowników i mieszkaców ogródków dziakowych w grze o miasto [w:] Przemiany przestrzenne w duych miastach Polski i Europy rodkowo-wschodniej, M. Malikowski, S. Solecki (red.), Kraków s R. Ramirez, J. Fiori, H. Harms, K. Mathey, The Commodification of Self-Help Housing and State Intervention [dokument elektroniczny], htpp:// [data dostpu: ], s M. Kowalewski, Miejsce uytkowników..., op. cit., s D. Sudjic, The 100 Mile City, London 1992 [za] A. Walker, op. cit., s Por. A. Basista, Betonowe dziedzictwo: architektura w Polsce czasów komunizmu, Kraków Por. Ibidem. 22 Naleaoby si zastanowi, czy nie odpowiedniejsze byoby potraktowanie dziedzictwa komunistycznego jako specyficznego przykadu mieszkalnictwa naturalnego.
5 Bezdomno dworcowa jako typ mieszkalnictwa nieformalnego. 13 zdarzaj si w Polsce przypadki spontanicznego budownictwa, które s interpretowane jako odpowied na kryzys mieszkaniowy. Czsto podaje si tu jako przykad samowol budowlan na wsi, gdzie nadal powstaj domy z maym udziaem pracy fachowej 23. Ponownie jednak naley si zastanowi, na ile jest to problem spoeczny, a na ile prawny wynikajcy ze wzgldnie niszej kontroli urzdniczej na tych terenach lub po prostu z niewiedzy. Drugim istotnym aspektem uwzgldnianym w definicjach mieszkalnictwa nieformalnego jest trwae zamieszkiwanie w miejscach do tego nieprzeznaczonych 24. Opierajc si na rozwaaniach z pierwszej czci niniejszego artykuu, mona przyj, e przestrze mieszkalna musi speni co najmniej trzy warunki: a) musz istnie podstawy prawne do zajmowania i uytkowania danej przestrzeni, b) zajmowana przestrze nie moe stanowi zagroenia dla ycia i zdrowia mieszkaców, c) zamieszkiwana przestrze musi umoliwia prowadzenie gospodarstwa domowego. Jak wynika z powyszych rozwaa i definicji, mieszkalnictwo nieformalne sprowadza si przede wszystkim do samowoli budowlanej oraz zamieszkiwania miejsc do tego nieprzeznaczonych. S to kryteria zbyt szerokie i jak staraem si udowodni powyej nie zawsze jasne. By moe dlatego w literaturze rzadko spotyka si próby klasyfikacji przejawów mieszkalnictwa nieformalnego. Jedn z takich prób jest typologia zaproponowana przez Macieja Kowalewskiego w artykule Miejsce uytkowników i mieszkaców ogródków dziakowych w grze o miasto, uwzgldniajca specyfik polskich procesów urbanizacyjnych 25. Przyjmujc ów model za punkt wyjcia oraz opierajc si na literaturze z pogranicza socjologii i polityki spoecznej, proponuj wasn typologi mieszkalnictwa nieformalnego: 1) Samowola budowlana ze wzgldu na to, e amanie lub omijanie kryteriów formalnych 26 nie wyczerpuje istoty mieszkalnictwa nieformalnego, proponuj (opierajc si na koncepcji Kowalewskiego) zaliczy do mieszkalnictwa nieformalnego tylko ponisze przypadki samowoli budowlanej: a) Stawianie domów powyej 25 m 2 na terenach dziakowych wedug ustawy z 2005 roku na terenie dziaek rekreacyjnych w miastach nie wolno wznosi domków powyej 25 m 2 (35 m 2 poza miastem) i o wysokoci przekraczajcej 5 metrów 27. W rzeczywistoci o czym donosi na przykad ostatni raport NIK 28 na 23 Na przykad B. Jaowiecki, M.S. Szczepaski, op. cit., s M. Kowalewski, Miejsce uytkowników..., op. cit., s Zob. Ibidem. 26 W Polsce to, co uznaje si za samowol budowlan, okrela ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. o Prawie Budowlanym, DzU nr 89, poz Regulamin Rodzinnego Ogrodu Dziakowego, Warszawa 2006.
6 14 Grzegorz Sadowski terenie ogródków dziakowych notorycznie wznosi si konstrukcje znacznie przekraczajce obowizujce normy prawne. b) Wznoszenie nielegalnych osad i schronie na terenach podmiejskich problem ten dotyczy co najmniej dwóch zjawisk. Pierwsze to, pojawiajce si na pocztku lat dziewidziesitych, nielegalne osiedla mniejszoci romskiej budowane z prowizorycznych materiaów w okolicach miast 29. Drugim s schronienia budowane przez osoby bezdomne. Konstrukcje te s wznoszone z przypadkowych materiaów i podobnie jak osiedla Romów wystpuj raczej na obrzeach miast, gdzie kontrola nad zagospodarowaniem przestrzennym jest wzgldnie mniejsza. 2) Zamieszkiwanie miejsc do tego nieprzeznaczonych jak staraem si wykaza, mieszka mona w zasadzie wszdzie, czy to w sposób prosty poprzez stae zajmowanie danej przestrzeni, czy te w sposób zoony, modyfikujc t przestrze wedle wasnych potrzeb i czynic j czci wasnej osobowoci. Poniej przedstawiam gówne typy i rodzaje przestrzeni zamieszkiwanych nieformalnie, które wyróniem na podstawie literatury przedmiotu. a) Dzicy lokatorzy jest to zjawisko samowolnego zasiedlania domów przeznaczonych do rozbiórki, wszelkiego rodzaju pustostanów i niepilnowanych pomieszcze 30. Proponuj zastosowa jako kryterium podziau tego zjawiska zakadany czas pobytu, co pozwoli wyróni dwa jego typy. A zatem dzicy lokatorzy mog przebywa w jakim miejscu jedynie przez krótki czas dotyczy to przede wszystkim zamieszkiwania przez osoby bezdomne takich miejsc jak skady kolejowe, strychy, klatki i piwnice oraz sezonowo altany na terenach dziakowych. Dugotrway czas pobytu dotyczy przede wszystkim zamieszkiwania pustostanów przez grupy bezdomnych, którzy czasowo czyni z nich swoje terytorium 31, oraz squattersów 32. b) Bezdomno uliczna dotyczy osób, które zmuszone s do ycia bezpo- rednio na ulicy. W literaturze zjawisko to nazywane jest równie bezdomnoci 28 Informacja o wynikach kontroli zapewnienia warunków dla prawidowego funkcjonowania rodzinnych ogrodów dziakowych [dokument elektroniczny], [data dostpu: ]. 29 M. Kowalewski, Miejsce uytkowników..., op. cit., s T. Kamiski, Wokó pojcia bezdomnoci [w:] T. Kamiski, W. "azewski, H. Skorowski (red.), Bezdomno, Roczniki Naukowe Caritas, Warszawa 1997, s M. Nóka, Wóczgostwo: zjawisko spoeczne i interwencja socjalna, Kraków 2006, s Wicej o ideologii squattersów zob. P. uk, Spoeczestwo w dziaaniu. Anarchici, feministki, squattersi, Warszawa 2001; A. Biaa-Walciuk, Squattersi mieszka bez haraczu [w:] Subkultury modzieowe wczoraj i dzi, M. Filipiak (red.), Tyczyn 2001.
7 Bezdomno dworcowa jako typ mieszkalnictwa nieformalnego. 15 w sensie cisym. Analizujc literatur z zakresu bezdomnoci absolutnej, wyróniam nastpujce miejsca zamieszkania w ramach bezdomnoci ulicznej: zamieszkiwanie budynków uytecznoci publicznej (np. dworce kolejowe), zamieszkiwanie kanaów i tuneli, nocleg pod chmurk (tzn. bez wznoszenia tymczasowych schronie takich jak szaasy czy namioty foliowe). c) Zamieszkiwanie lokali o niskim standardzie jest to zjawisko bezpo- rednio zwizane z tak zwan bezdomnoci ukryt i dotyczy to przypadku, gdy warunki mieszkaniowe, w jakich yj konkretne osoby, odbiegaj od przyjtych i akceptowalnych w danym spoeczestwie standardów 33. Oznacza to egzystowanie w lokalach przeludnionych, pozbawionych urzdze sanitarnych i bez dostpu do podstawowych mediów 34. Bdzie zatem dotyczy to przede wszystkim: mieszka substandardowych, staych mieszkaców ogrodów dziakowych, staych pensjonariuszy schronisk i noclegowni. W swojej próbie typologii skupiem si przede wszystkim na legalnoci zamieszkiwania oraz na tym, czy zamieszkiwana przestrze spenia minimalne warunki mieszkalne czy to pod wzgldem prawnym, czy te pod wzgldem ogólnie przyjtych norm spoecznych. Warto take zwróci uwag, e w mojej typologii pominem przypadki tak zwanego niezabezpieczonego mieszkania, czyli sytuacji, gdy mieszkacy s zagroeni przemoc domow lub wynajmuj mieszkanie w sposób nielegalny. Pomijam take przypadki bezdomnoci pensjonariuszy instytucji penitencjarnych czy medycznych. Taka perspektywa jest przyjmowana na przykad w Europejskiej Typologii Bezdomnoci i Wykluczenia Mieszkaniowego ETHOS 35. Jednak zastosowanie jej w przypadku mieszkalnictwa nieformalnego nie wydaje si do koca uzasadnione. Przypadek przemocy domowej znacznie wykracza poza zagadnienie mieszkalnictwa, z kolei pensjonariusze wszelakich instytucji powinni przebywa tam zgodnie z prawem i z okrelonych pobudek. Przypadek nielegalnego wynajmowania mieszkania, podobnie jak niektóre przejawy samowoli budowlanej, wydaje si stanowi gównie problem prawny. Oczywicie jak w kadej typologii take i w mojej wyrónione typy nie s rozczne, oznacza to, e konkretny przejaw mieszkalnictwa nieformalnego moe nosi cechy wicej ni jednego rodzaju. Na przykad stae zamieszkiwanie ogródków dziakowych moe, obok niskiego standardu warunków mieszkaniowych, stanowi równie przypadek samowoli budowlanej. 33 T. Kamiski, op. cit., s Ibidem, s Europejska Typologia Bezdomnoci i Wykluczenia Mieszkaniowego ETHOS [dokument elektroniczny], http// [data dostpu: ].
8 16 Grzegorz Sadowski 3. Analiza funkcjonalna mieszkalnictwa nieformalnego na przykadzie bezdomnoci dworcowej 3.1. Zaoenia metodologiczne Podstawowym zaoeniem mojej pracy badawczej byo przekonanie, e wyrónione przez A. Wallisa spoeczne funkcje mieszkania peni swoj rol take w przypadku mieszkalnictwa nieformalnego. Komplementarno funkcjonalna w takim wypadku zalena jest od typu zamieszkiwanej przestrzeni, która w rónym stopniu pozwala zaspokoi poszczególne potrzeby mieszkaniowe. Podejrzewam, e w przypadku, gdy przestrze mieszkalna nie umoliwia wypenienia pewnych funkcji, przenoszone s one na inne przestrzenie spoeczne lub (w ekstremalnym wypadku) pozostaj niezaspokojone. By to sprawdzi, zdecydowaem si na badanie bezdomnoci ulicznej, gdy jest ona najbardziej jaskrawym przejawem mieszkalnictwa nieformalnego. W swojej pracy badawczej staraem si odpowiedzie na pytanie, na spenienie jakich funkcji pozwala bezdomno dworcowa oraz czy funkcje niemoliwe do realizacji penione s w innych przestrzeniach spoecznych. Dane zdobyte w toku badania mog posuy jako punkt wyjcia do analizy innych porednich form mieszkalnictwa nieformalnego, stajc siródem przyszych hipotez i problemów badawczych. Sporód wszystkich przejawów bezdomnoci ulicznej postanowiem skupi si na przypadku bezdomnoci dworcowej na Dworcu Gównym w Szczecinie. Dobór ten by celowy i podyktowany nastpujcymi powodami: przypadek bezdomnoci dworcowej, w przeciwiestwie do innych odmian bezdomnoci ulicznej, posiada jasne granice i zachodzi w konkretnej przestrzeni, co znacznie uatwia odnalezienie respondentów, przypadek ten wystpuje w wikszoci miast Polski, co uatwia uogólnienia oraz umoliwia badania porównawcze, zamieszkiwanie na dworcu jest jedn z czstszych odmian bezdomnoci ulicznej 36, zamieszkiwanie na dworcu jest istotnym i czsto poruszanym w mediach problemem spoecznym 37, 36 Por. np.: M. Dbski, P. Olech, Socjodemograficzny portret zbiorowoci ludzi bezdomnych województwa pomorskiego [dokument elektroniczny], [data dostpu: ]. 37 Zob. R. Doma, PKP Dworzec. Przytulisko ludzi bezdomnych [dokument elektroniczny], [data dostpu: ]; S. Liposki, Dworzec zamknity, bezdomni si wynieli [dokument elektroniczny], bezdomni_sie_wyniesli.html [data dostpu: ].
9 Bezdomno dworcowa jako typ mieszkalnictwa nieformalnego. 17 Dworzec Gówny w Szczecinie jest miejscem ogólnie dostpnym, co znacznie uatwia prowadzenie bada. Jednostk analizy byy warunki i praktyki mieszkaniowe bezdomnych zamieszkujcych Dworzec Gówny w Szczecinie. Obejmuje to zarówno fizyczne warunki bytowania na dworcu, jak te konkretne czynnoci zwizane z zamieszkiwaniem podejmowane przez bezdomnych. Interesowaa mnie przede wszystkim funkcjonalno warunków i praktyk mieszkaniowych w zaspokajaniu spoecznych potrzeb mieszkaniowych, dlatego te w pytaniach i hipotezach szczegóowych koncentrowaem si na problemie funkcjonalnoci bezdomnoci dworcowej w tym kontekcie. Jak ju wspomniaem, opieram si na spoecznych funkcjach mieszkania wyszczególnionych przez A. Wallisa, trzeba jednak zaznaczy, e model ten uwzgldnia jedynie normaln sytuacj mieszkaniow. W przypadku sytuacji yciowej osób mieszkajcych na dworcu nie bd moliwe ani te potrzebne wszystkie funkcje spoeczne mieszkania wyrónione przez Wallisa. Na przykad takie funkcje biologiczne jak reprodukcja, która chocia moliwa wydaje si by trudno osigalna w warunkach bezdomnoci dworcowej. Funkcje kulturowe jak socjalizacja i wychowanie potomstwa równie nie maj zastosowania. Dlatego te ograniczam si do podstawowych funkcji moliwych do realizacji w specyficznej sytuacji yciowej, jak jest bezdomno dworcowa. Poniej przedstawiam wachlarz funkcji, które posuyy jako ródo problemów szczegóowych. Funkcje biologiczne: ochrona przed warunkami atmosferycznymi, ochrona przed innymi osobami, moliwo realizacji potrzeb fizjologicznych, moliwo wykonywania codziennych czynnoci. Funkcje psychiczne: poczucie bezpieczestwa, pewno pobytu. Funkcje kulturowe: interakcje z innymi mieszkacami, przyswajanie przestrzeni. Funkcje ekonomiczne: moliwo wykonywania czynnoci o charakterze ekonomicznym (np. ebranie lub zdobywanie poywienia i papierosów z okolicznych mietników).
10 18 Grzegorz Sadowski Obserwacja ukryta przeprowadzona bya na terenie Dworca Gównego w Szczecinie w dniach sierpnia 2011 roku. Naley podkreli, e okres letni jest czasem migracji pewnej czci populacji bezdomnych 38 np. w celu zatrudnienia si przy pracach sezonowych, co mogo wpyn na pomiar. Literatura przedmiotu sugeruje, e osoby bezdomne zbieraj si na dworcach szczególnie noc, dlatego te obserwacja obejmowaa dwa pomiary nocne w godzinach od 23:00 do 1:30 oraz nastpujco bezporednio po nich pomiary dzienne w godzinach od 13:00 do 14:30. Miao to na celu zaobserwowanie zachowa osób bezdomnych ze wzgldu na por dnia oraz pozwolio zidentyfikowa osoby przebywajce tam stale. Podczas obserwacji panowaa dobra pogoda, co równie mogo wpyn na liczb bezdomnych na dworcu. Dla kontroli przeprowadzona zostaa dodatkowa obserwacja przy deszczowej i zimnej pogodzie. By unikn zmiany zachowa mieszkaców dworca podczas pomiaru, nie rozmawiano z nimi, pierwsze wywiady zostay przeprowadzone po zakoczeniu obserwacji. W celu uzyskania szerszego spojrzenia oraz wiedzy eksperckiej zostay zrealizowane wywiady czciowo ustrukturyzowane z pracownikami stowarzyszenia Feniks zajmujcego si osobami bezdomnymi w Szczecinie. Przeprowadzono dwa wywiady z wolontariuszami pracujcymi w schronisku dla bezdomnych bdcymi jednoczenie jego mieszkacami, którzy maj za sob epizod bezdomnoci dworcowej, oraz z prezesem stowarzyszenia zajmujcym si bezdomnymi od 2002 roku Mieszkacy dworca i funkcja zamieszkiwanej przez nich przestrzeni Mieszkacy dworca rekrutuj si gównie z osób, które z pewnych przyczyn nie chc lub nie mog przebywa aktualnie w placówkach pomocy spoecznej. Jak podkrelaj informatorzy, wród bezdomnych funkcjonuje negatywny stereotyp mieszkania w schronisku. Badanym wydaje si, e ogranicza to ich wolno i swobod yciow; oczywicie nie bez znaczenia jest zakaz spoywania alkoholu. Mieszkacy dworca to osoby nieufne i zamknite w sobie, dlatego te czsto odmawiaj pomocy i trudno namówi ich do wspópracy. Wreszcie zdarzaj si przypadki, e rejonizacja nie pozwala im na uzyskanie pomocy spoecznej, bd nie ma aktualnie dla nich miejsca w placówkach tego typu. 38 Wicej o mechanizmach migracyjnych osób bezdomnych zob. A. Przymeski, Geografia i skala zjawiska bezdomnoci w Polsce [w:] T. Kamiski, W. "azewski, H. Skorowski (red.), Bezdomno, Roczniki Naukowe Caritas, Warszawa 1997.
11 Bezdomno dworcowa jako typ mieszkalnictwa nieformalnego. 19 Obserwacja oraz przeprowadzone wywiady pozwoliy wyróni dwie kategorie osób zamieszkujcych Dworzec Gówny w Szczecinie, które dla potrzeb badania nazwaem staymi oraz tymczasowymi mieszkacami. Obie kategorie róni si znacznie pod wzgldem zachowania i praktyk mieszkaniowych, dlatego te zostan omówione osobno. Stali mieszkacy to osoby przebywajce regularnie w okresie wiosenno- -letnim na terenie dworca oraz w jego najbliszej okolicy. Jest to staa grupa, która po zamkniciu Pogotowia Zimowego (1.04.) opuszcza schronisko i wybiera ycie na dworcu. Jak zauwaa jeden z informatorów, tworz oni pewn subkultur bezdomnych dworcowych. Aktualnie przebywaj tam w sposób stay trzy kobiety mieszkajce razem oraz dwóch mczyzn mieszkajcych tam samotnie. S to osoby bardzo dobrze znane zarówno pracownikom opieki spoecznej, jak i Stray Ochrony Kolei. Informatorzy podkrelaj, e wród staych mieszkaców dworca dominuj osoby naduywajce alkoholu, a przypadki sporadycznego picia lub abstynencji zdarzaj si niezwykle rzadko. Potwierdzaj to obserwacje bezdomni czsto spoywali alkohol lub byli pod jego wpywem, a tryb ycia odzwierciedla ich wygld. S to osoby zaniedbane i brudne, czsto noszce lady pobicia, przez co wyróniaj si sporód osób odwiedzajcych dworzec. Odznaczaj si take z powodu swojego zachowania nierzadko ebrz i zaczepiaj pasaerów, grzebi w pobliskich mietnikach, na przykad w poszukiwaniu papierosów. Wygld i zachowanie powoduj, e rzucaj si w oczy, dlatego te Suba Ochrony Kolei szybko reaguje na ich obecno. Jak zapewniaj informatorzy, wszyscy stali mieszkacy dworca na sezon zimowy przenosz si do schronisk. Jest to sytuacja wyjtkowa w skali kraju, spowodowana niezwyk skutecznoci lokalnych orodków pomocy spoecznej, a przede wszystkim Pogotowia Zimowego, którego wolontariusze rekrutuj si z bezdomnych aktualnie zamieszkujcych schronisko. S to osoby, które nierzadko same mieszkay na dworcu, dziki czemu znacznie atwiej skaniaj innych bezdomnych do wspópracy. Naley tu doda, e niektórzy respondenci deklarowali ju teraz ch zamieszkania w schronisku, lecz przed rozpoczciem akcji Pogotowia Zimowego nie ma tam dla nich miejsc. Tymczasowi mieszkacy to grupa, któr tworz oprócz np. osób pijanych przypadkowo picych na dworcu gównie bezdomni przejezdni, tak zwani turyci. Osoby te w sezonie letnim podróuj od dworca do dworca, nie spdzajc wicej ni 3-4 dni w jednym miejscu, czasowo doczajc do grona staych mieszkaców dworca. Osobom tym ze wzgldu na organizacj prawn nie przysuguje pomoc spoeczna poza miejscem ich ostatniego zameldowania, dlatego te po uzyskaniu doranej pomocy zmieniaj miejsce bytowania. Informatorzy zwracaj
12 20 Grzegorz Sadowski uwag, e osoby tego typu czsto maskuj si, podszywajc si pod zwykych pasaerów s czyci i schludni, maj torby podróne, jak mówi jeden z responsdentów: s i tacy, którzy si w miar maskuj, jak ma plecak czy torb, to si ju tak nie rzuca w oczy jak z reklamówk, brudny jeszcze do tego, nieogolony, brudne ciuchy, mierdzcy przy tym, to nie jest mile widziany nigdzie. Taki wygld i zachowanie pozwala im unikn stygmatyzacji oraz represji ze strony pracowników SOK. Potwierdzaj to obserwacje pracownicy ochrony kolei reagowali wycznie w przypadku osób, które bezsprzecznie wyglday na bezdomne, lub które byy ju pracownikom znane. Osoby do schludne i czyste czsto bez bagau nie miay problemu z przebywaniem czy spaniem na terenie dworca, mimo e do najbliszego pocigu pozostawao jeszcze wiele godzin Funkcje biologiczne Podstawow funkcj biologiczn Dworca Gównego w Szczecinie jest zapewnienie fizycznego schronienia osobom bezdomnym. Wida to szczególnie w nocy i podczas zej pogody, kiedy to bezdomni chtniej i w wikszej liczbie zajmuj przestrzenie wewntrz budynku. W dzie, przy sonecznej pogodzie, nie zaobserwowaem adnej osoby jawnie bezdomnej przebywajcej wewntrz. Mona by przypuszcza, e dworzec bdzie te miejscem noclegu wikszoci przebywajcych tam bezdomnych, lecz stali mieszkacy z reguy nie maj szansy przespa si w poczekalni caej nocy, mimo e jest otwarta ca dob. Sokici, którzy ich znaj, wypraszaj ich przy kadej okazji. Dlatego mona podejrzewa, e swobodny nocleg udaje si jedynie osobom nieznanym pracownikom dworca. Nocleg w poczekalni, mimo e podany, nie naley do wygodnych. "awki skonstruowane s tak, e nie sposób jest si na nich pooy, dlatego z reguy bezdomni pi tam w pozycji siedzcej lub czciowo na ziemi. Brak drzwi powoduje, e szczególnie przy zej pogodzie jest tam bardzo zimno. Te niedogodnoci powoduj, e bezdomni nierzadko szukaj sobie innych miejsc do spania w najbliszej okolicy. Podczas obserwacji niektóre z osób stale zamieszkujcych dworzec nie podejmowao nawet próby nocowania w poczekalni, od razu znajdujc sobie miejsce na schodach wejciowych lub na pobliskich przystankach komunikacji miejskiej. Z relacji ekspertów wynika, e do popularnych miejsc nale równie pobliskie pustostany, klatki schodowe, a niekiedy wagony kolejowe odstawione na bocznic. Dworzec Gówny jest za to przestrzeni wykonywania przez jego mieszkaców codziennych czynnoci jak ogldanie telewizji lub spoywanie alkoholu. Telewizja bya chtnie ogldana w zasadzie przez wszystkie osoby przebywajce noc
13 Bezdomno dworcowa jako typ mieszkalnictwa nieformalnego. 21 w poczekalni, gdy na zamontowanych tam ekranach nadawany jest caodobowy kana informacyjny. Picie alkoholu to czynno, na któr nie mog sobie pozwoli osoby bezdomne podczas wizyty w placówkach pomocy spoecznej, na dworcu natomiast robi to bez wikszych przeszkód. Alkohol pity jest z reguy na przystanku tramwajowym naprzeciwko gównego wejcia, nierzadko podczas obserwacji stali mieszkacy swobodnie spoywali tam alkohol, po czym zasypiali pod wiat Funkcje kulturowe Trudno mówi o funkcjach kulturowych w przypadku tymczasowych mieszkaców dworca, dlatego te skupi si jedynie na osobach stale tam przebywajcych. Wród staych mieszkaców szczególnie zintegrowan grup tworzyy trzy starsze kobiety w wieku od 45 do 60 lat, wynika to z relacji pracowników pomocy spoecznej oraz z bezporedniej obserwacji. Kobiety podczas pomiaru przebyway w zasadzie cay czas razem, przypadki oddalenia si której z nich byy odnotowywane przez koleanki poprzez wzajemne wygldanie i kontrol. Gdy która z kobiet spaa, pozostae zostaway bezporednio przy niej lub w najbliszym otoczeniu. Kobiety wci rozmawiay ze sob oraz towarzyszyy sobie w codziennych czynnociach, jak zbieranie niedopaków. Co interesujce, dworzec w wypadku tej grupy nie by miejscem jedynie wzajemnych interakcji, zdarzay si równie przypadki, gdy do kobiet przychodziy osoby nieprzebywajce aktualnie na dworcu. Byli to schludni i czysto ubrani mczyni, którzy przynosili wasny alkohol i papierosy i czstowali nimi kobiety. Wszyscy udawali si pod wiat tramwajow, gdzie bez przeszkód pili, haasowali i obejmowali si co jaki czas. Pozwala to stwierdzi, e bezdomno dworcowa pozwala na realizacj pewnych kulturowych potrzeb istotnych z punktu widzenia badanej populacji. Nie jest to jednak regu samotny mczyzna stara si ogranicza stosunki z reszt mieszkaców: Wie pan, jak pijani, to rónie to bywa, trzeba uwaa. Nie zaczepia, najlepiej to tylko taka komitywa cze" cze" i to wszystko, prawdopodobnie z troski o wasne bezpieczestwo. Oczywicie w przypadku zamieszkiwania takiej przestrzeni spoecznej jak miejski Dworzec Gówny nie moe by mowy o jej uwaszczeniu, bezdomni mog jedynie czasowo zaj, a co za tym idzie przyswoi dan przestrze. Do miejsc najchtniej zajmowanych przez bezdomnych podczas obserwacji naleay schody przy drugim wejciu na teren dworca, gdzie pasaerów byo znacznie mniej i gdzie mogli bez przeszkód przebywa. Drugim miejscem by pobliski przystanek tramwajowy, gdzie pod wiat bezdomni zachowywali si swobodnie i bez skrpowania spali lub oddawali si codziennym czynnociom.
14 22 Grzegorz Sadowski Funkcje ekonomiczne Jak ju wspomniaem, bezdomni podejmuj szereg aktywnoci, które z punktu widzenia ich sytuacji yciowej maj szczególne znaczenie ekonomiczne, mimo e nie s prac w sensie bezwzgldnym. Nie inaczej jest w przypadku bezdomnoci dworcowej. Podstawow form aktywnoci mieszkaców dworca jest tak zwane wdkowanie, czyli ebranie. Strategie s róne, niektórzy po prostu chodz od pasaera do pasaera i prosz o pienidze na jedzenie lub bezporednio na alkohol. Popularne s okoliczne bary i restauracje, gdzie klienci spoywajcy jedzenie w ogródkach daj pienidze bezdomnym, by szybciej si ich pozby. Jedna respondentka przyznaa, e najchtniej prosi o pienidze taksówkarzy, którzy zawsze dadz jej zotówk lub dwie. Istniej te bardziej wyrafinowane formy pozyskiwania pienidzy: ci, jak mówi, co bardziej cwasi, ogoleni, adnie ubrani, no to tam dych ma, powiedzmy, i tam sobie podchodzi, e potrzebuje, mówi: mam 10 z i potrzebuj na bilet, bo kosztuje tyle i tyle, ludzie, którzy myl, no to id i kupuj ten bilet, nie daj mu tej dychy, s przy tym, ale ten bilet mona zwróci, to nie jest aden problem. Jak podkrelaj informatorzy, zebrane fundusze przeznacza si przewanie na alkohol, gdy staym mieszkacom dworca zdiagnozowanym przez opiek spoeczn przysuguje przynajmniej jeden posiek dziennie, wydawany w okolicznych placówkach (informatorzy podawali tu najczciej znajdujce si niedaleko dworca schronisko prowadzone przez Siostry Misjonarki Mioci Matki Teresy z Kalkuty). Wdkowanie na dworcu jest równie popularne wród osób niemieszkajcych tam na stae: ona bya tu, u nas mieszkaa i sobie jedzia na dworzec i potrafia do stu zoty zarobi dziennie. Tak e oni sobie radz tam. Zdarzaj si równie przypadki, gdy osoby posiadajce mieszkanie podszywaj si pod bezdomnych, by wyudzi pienidze od pasaerów. Inn wan funkcj ekonomiczn jest moliwo przeszukiwania okolicznych mietników, gdzie bezdomni znajduj niedopaki i resztki restauracyjne. Niejednokrotnie mona byo zaobserwowa takie praktyki podczas obserwacji Bezpieczestwo mieszkaców Teren dworca jest przestrzeni publiczn czsto odwiedzan zarówno przez pasaerów, jak i przez policj oraz Sub Ochrony Kolei; obiekt jest równie monitorowany, pozwala to mieszkacom na poczucie pewnego bezpieczestwa. Respondenci nie skaryli si na nieprzyjemnoci czy napaci ze strony obcych odwiedzajcych Dworzec Gówny. Oczywicie, jak podkrelali eksperci, zdarzay si w przeszoci pobicia, kradziee, a nawet morderstwa, ale obecnie nie jest to na
15 Bezdomno dworcowa jako typ mieszkalnictwa nieformalnego. 23 porzdku dziennym. Najczciej ataki agresji ze strony pasaerów spowodowane s przez alkohol lub nachalno samych bezdomnych, lecz obecni mieszkacy nie wskazywali tego jako bezporednie zagroenie. Wydaje si, e najwikszym zagroeniem dla bezdomnych s oni sami, poniewa nierzadko bdc pod wpywem alkoholu dopuszczaj si wzajemnych aktów przemocy. Tak relacjonuje to jeden z ekspertów: bo oni niby tworz spoeczno tak trzymajc si kupy, tak subkultur bezdomnych na tym dworcu, ale naprawd ten alkohol potrafi ich tam podzieli, e jest to taka do faszywa i bardzo krucha przyja w tym momencie. Razem si wspieraj i razem si bij o yk wódki niestety. Tak wic oni z drugiej strony s w staym zagroeniu i nie patrz, czy kobieta czy mczyzna, kiedy bij si naprawd o yka wódki. Istotnie, wikszo staych mieszkaców nosia lady czsto brutalnych walk podbite oczy, opuchnite twarze, krew z uszu, strupy na nogach itp. Potwierdzaj to równie sowa samych mieszkaców, jeden z nich jako jedyne ródo zagroenia wskaza przechodzcego obok pijanego wspómieszkaca. Bezpieczestwo to take pewno pobytu, która w przypadku staych mieszkaców wydaje si nie do uzyskania. Nigdy nie mog by pewni, czy uda si przespa ca noc w danym miejscu, gdy potencjalnie z kadego kto moe ich wygoni. 4. Zakoczenie Jak wynika z powyszej analizy, przestrze dworcowa nie umoliwia realizacji wszystkich funkcji mieszkaniowych. Powoduje to, e mieszkacy zmuszeni s do przenoszenia tych funkcji na inne przestrzenie spoeczne i tak te w rzeczywistoci si dzieje. Dworzec zapewnia pewne podstawowe schronienie przed warunkami atmosferycznymi, lecz rzadko w sposób peny i wystarczajcy. Dlatego te bezdomni decyduj si na nocleg w innych pobliskich miejscach jak pustostany czy przystanki tramwajowe, gdzie mog do spokojnie przetrwa noc. W sprawach wyywienia i higieny osobistej mieszkacy dworca udaj si do pobliskiego punktu pomocy spoecznej prowadzonego przez siostry zakonne. Bez zbdnych formalnoci mona uzyska tam ciepy posiek, a raz w tygodniu wzi kpiel. Bezdomni dostaj tam bielizn, past i szczoteczk do zbów oraz inne artykuy pierwszej potrzeby. Jedynym warunkiem uzyskania pomocy jest trzewo i modlitwa, co nie wszystkim bezdomnym odpowiada, lecz i tak, jak relacjonuj informatorzy, przychodzi tam nawet do 200 osób dziennie. Takich punktów w Szczecinie jest wicej i wszyscy przepytani mieszkacy podkrelali, e korzystaj z pomocy tego typu. Wizyta w takich
16 24 Grzegorz Sadowski miejscach suy równie celom towarzyskim, jeden z respondentów nieufny wobec wspómieszkaców stwierdzi, e to wanie tam ma znajomych. Innymi miejscami umoliwiajcymi zdobycie poywienia w miecie s mietniki przy sieciach restauracji typu McDonald s lub KFC oraz zaplecza sklepów spoywczych: tam s te mietniki poodgradzane, ale tam nawet je wystawiaj, eby ludzie sobie brali zwroty pieczywa, no i tam jako sobie daj rad. Pozwala to stwierdzi, e bezdomni mieszkacy dworca dysponuj szeregiem przestrzeni spoecznych, gdzie usiuj zaspokoi podstawowe potrzeby mieszkaniowe niemoliwe do realizacji w ich dotychczasowym miejscu pobytu. Podsumowujc, bezdomno dworcowa nie jest najpopularniejsz odmian bezdomnoci ulicznej w Szczecinie, co trzeba uzna za pewien ewenement i wzi to pod uwag przy próbie uogólnienia wniosków pyncych z badania. Wród populacji mieszkaców Dworca Gównego w Szczecinie mona wyróni dwie kategorie osób bezdomnych. Pierwsz s stali mieszkacy dworca, którzy przebywaj tam przewanie w sezonie wiosenno-letnim. Drug kategori stanowi osoby bezdomne stale podróujce po kraju i nieprzebywajce na dworcu wicej ni par dni. Dane zebrane w badaniu pozwalaj stwierdzi, e przestrze dworca oferuje róny stopie funkcjonalnoci dla kadej z wyrónionych kategorii mieszkaców. Dla bezdomnych przejezdnych dworzec jest miejscem atwego noclegu, a w perspektywie moe stanowiródo poywienia i pienidzy na dalsz podró. Mona podejrzewa, e w przypadku tej kategorii osób przenoszenie funkcji jest utrudnione lub te niemoliwe, gdy znajduj si w miejscu nie do koca sobie znanym (pomijam tu przypadki wielokrotnego odwiedzania danego miasta, które mog mie miejsce w wieloletniej karierze turysty ). Dlatego te realizacja funkcji moe ogranicza si jedynie do przestrzeni dworca, która u swych podstaw jest jednakowa w caym kraju, lub do orodków pomocy spoecznej, które dziaaj na podobnych zasadach. Trzeba jednak pamita, e rejonizacja pomocy tego typu utrudnia swobodne z niej korzystanie osobom stale podróujcym. Sytuacja staych mieszkaców jest bardziej skomplikowana, gdy z racji jawnoci ich sytuacji yciowej maj ograniczone moliwoci dziaania w obrbie zamieszkiwanej przestrzeni. S to osoby znane na dworcu, wyróniajce si zachowaniem i wygldem, przez co usuwa si je z przestrzeni uytkowej dworca, gdy w jawny sposób ami spoecznie przyjte sposoby jej uytkowania. Powoduje to, e i tak wski ju wachlarz funkcji mieszkaniowych moliwych do realizacji jeszcze si zawa, co prawdopodobnie motywuje bezdomnych do przenoszenia najwaniejszych funkcji na inne przestrzenie spoeczne. Sprawy higieny osobistej i spoywania gorcych posików zaatwiane s w placówkach pomocy spoecznej. W przypadku
17 Bezdomno dworcowa jako typ mieszkalnictwa nieformalnego. 25 trudnoci z przebywaniem na dworcu bezdomni przenosz si w inne miejsca w jego pobliu (przystanki tramwajowe, pustostany, wagony kolejowe). Take spotkania towarzyskie, którym czsto towarzyszy spoywanie alkoholu, nie mog by organizowane bezporednio na terenie dworca. Bezdomno dworcowa jawi si w tym wypadku jako wysoce niefunkcjonalna i wymagajca staego posikowania si alternatywnymi przestrzeniami spoecznymi. Dowodem na to mog by deklaracje niektórych mieszkaców, którzy ju wykazywali ch zamieszkania w schronisku. Zasadnicz kwesti przywizujc bezdomnych do dworca jest jego funkcjonalno ekonomiczna, co podkrelaj zgodnie wszyscy eksperci: tylko i wycznie wdkowanie ich tam trzyma przy yciu, przede wszystkim. Pozyskiwanie pienidzy, czyli tak zwane wdkowanie, wydaje si by kluczow funkcj dworca, poniewa umoliwia mieszkacom kontynuowanie ich dotychczasowego trybu ycia; niestety czsto czy si ze staym spoywaniem alkoholu. Oczywicie zebrane dane nie pozwalaj wykluczy take innych pobudek. ycie osoby bezdomnej, mimo e rzdzi si podobnymi potrzebami, róni si jednak od ycia przecitnej osoby i moe cechowa si prawami umykajcymi krótkotrwaej obserwacji. Na pewno problem wymaga pogbionych i systematycznych bada nad praktykami mieszkaniowymi osób pozbawionych mieszka absolutnie. Naley równie pamita, e osoby yjce na dworcu stanowi niewielki procent osób bezdomnych w Polsce i nie mona utosamia ich wygldu i zachowania z ca populacj, co niestety czsto si czyni.
MIEJSCA, MIESZKANIA, DZIELNICE. SZCZECIN I WYBRANE MIEJSCOWOCI WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO W BADANIACH MŁODYCH SOCJOLOGÓW
MIEJSCA, MIESZKANIA, DZIELNICE. SZCZECIN I WYBRANE MIEJSCOWOCI WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO W BADANIACH MŁODYCH SOCJOLOGÓW pod redakcj MACIEJA KOWALEWSKIEGO Szczecin 2012 Recenzet Prof. dr hab. ROBERT
Bardziej szczegółowoBazy danych Podstawy teoretyczne
Pojcia podstawowe Baza Danych jest to zbiór danych o okrelonej strukturze zapisany w nieulotnej pamici, mogcy zaspokoi potrzeby wielu u!ytkowników korzystajcych z niego w sposóbs selektywny w dogodnym
Bardziej szczegółowoEuropejska karta jakości staży i praktyk
Europejska karta jakości staży i praktyk www.qualityinternships.eu Preambu!a Zwa!ywszy,!e:! dla m"odych ludzi wej#cie na rynek pracy po zako$czeniu edukacji staje si% coraz trudniejsze m"odzi ludzie s&
Bardziej szczegółowoPlanowanie adresacji IP dla przedsibiorstwa.
Planowanie adresacji IP dla przedsibiorstwa. Wstp Przy podejciu do planowania adresacji IP moemy spotka si z 2 głównymi przypadkami: planowanie za pomoc adresów sieci prywatnej przypadek, w którym jeeli
Bardziej szczegółowoKupony rabatowe jako forma promocji w rodowisku studenckim na przykładzie kursów jzykowych
Kupony rabatowe jako forma promocji w rodowisku studenckim na przykładzie kursów jzykowych rodowisko studenckie stanowi specyficzn grup młodych konsumentów, którzy s otwarci na nowe dowiadczenia. Ci młodzi
Bardziej szczegółowoRynek motoryzacyjny 2011 Europa vs Polska
Rynek motoryzacyjny 2011 Europa vs Polska Rynek cz!"ci motoryzacyjnych nierozerwalnie #$czy si! z parkiem samochodowym, dlatego te% podczas oceny wyników sprzeda%y samochodowych cz!"ci zamiennych nie mo%na
Bardziej szczegółowoAdres strony internetowej, na której Zamawiaj cy udost pnia Specyfikacj Istotnych Warunków Zamówienia: www.sar.gov.pl
Ogoszenie na stron www, wg ogoszenia o zamówieniu BZP Adres strony internetowej, na której Zamawiajcy udostpnia Specyfikacj Istotnych Warunków Zamówienia: www.sar.gov.pl Gdynia: Budowa budynku stacji ratowniczej
Bardziej szczegółowoInstrumenty rynku pracy dla osób poszukuj cych pracy, aktualnie podlegaj cych ubezpieczeniu spo ecznemu rolników w pe nym zakresie.
Instrumentyrynkupracydlaosóbposzukujcychpracy, aktualniepodlegajcychubezpieczeniuspoecznemurolnikówwpenymzakresie. Zdniem1lutego2009r.weszywycieprzepisyustawyzdnia19grudnia2008r. o zmianie ustawy o promocji
Bardziej szczegółowoUCHWA A NR IX/ /2019 RADY GMINY GNIEZNO. z dnia 5 kwietnia 2019 r.
Projekt z dnia 3 kwietnia 2019 r. Zatwierdzony przez... UCHWAA NR IX/ /2019 RADY GMINY GNIEZNO z dnia 5 kwietnia 2019 r. w sprawie przekazania do Wojewódzkiego Sdu Administracyjnego w Poznaniu skargi Wojewody
Bardziej szczegółowoODPOWIEDZIALNO KARANA NIELETNICH
ODPOWIEDZIALNO KARANA NIELETNICH Odpowiedzialno karn nieletnich reguluje w zasadniczej czci ustawa o postpowaniu w sprawach nieletnich i kodeks karny. 1. USTAWA z dnia 26 padziernika 1982 r. o postpowaniu
Bardziej szczegółowoProgram Sprzeda wersja 2011 Korekty rabatowe
Autor: Jacek Bielecki Ostatnia zmiana: 14 marca 2011 Wersja: 2011 Spis treci Program Sprzeda wersja 2011 Korekty rabatowe PROGRAM SPRZEDA WERSJA 2011 KOREKTY RABATOWE... 1 Spis treci... 1 Aktywacja funkcjonalnoci...
Bardziej szczegółowoKoła Gospodyń Wiejskich nowe rozdanie
https://www. Koła Gospodyń Wiejskich nowe rozdanie Autor: Tadeusz Śmigielski Data: 4 grudnia 2018 Do ko?ca grudnia w Biurach Powiatowych ARiMR powinny zarejestrowa? si? ju? dzia?aj?ce Ko?a Gospody? Wiejskich.
Bardziej szczegółowoRadny Dariusz Tarnas
Dotyczy:. propozycji do budetu na 2015r. - Droszków. Priorytetowym zadaniem dla miejscowoci Droszków jest utrzymanie kursów MZK, w/w kursy wymagaj dofinansowania z gminy, na co naley przewidzie rodki finansowe.
Bardziej szczegółowoNARODOWY PROGRAM ZDROWIA 2007-2015
Teresa Karwowska 1 z 6 NARODOWY PROGRAM ZDROWIA 2007-2015 1 : Okrela gówne kierunki polityki zdrowotnej pastwa Jest prób zjednoczenia wysików rónych organów administracji rzdowej, organizacji pozarzdowych
Bardziej szczegółowoKuratorium Owiaty w Białymstoku -2005 r.
Kuratorium Owiaty w Białymstoku -2005 r. Informacja o I etapie wdroenia 4 godziny wychowania fizycznego w województwie podlaskim (klasa IV SP) oraz warunkach realizacji wychowania fizycznego w szkołach
Bardziej szczegółowo! "#$!%&'(#!) "34! /(5$67%&'8#!)
3 4! " #"$ % # " &# & ' & & (! " % &$ #) * & & &*## " & + # % &! & &*),*&&,) &! "& &-&. && *# &) &!/ & *) *&" / &*0 & /$ % &&, # ) *&")",$&%& 1&&2& 3 '! "#$!%&'(#!) % *+ +, - (. /0 *1 ", + 2 + -.-1- "34!
Bardziej szczegółowoOcena Zasobów Pomocy Spo ecznej Miasta M awa za 2016 rok
Ocena Zasobów Pomocy Spoecznej Miasta Mawa za 2016 rok 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 Ocena zasobów pomocy spoecznej odzwierciedla dziaalno Miejskiego
Bardziej szczegółowoZałcznik nr 2 Do wniosku o przyznanie statusu Centrum Integracji Społecznej
Załcznik nr 2 Do wniosku o przyznanie statusu Centrum Integracji Społecznej PROJEKT REGULAMINU ORGANIZACYJNEGO CENTRUM INTEGRACJI SPOŁECZNEJ W ZIELONEJ GÓRZE Rozdział I Postanowienia ogólne 1. Regulamin
Bardziej szczegółowoPROWIZJE Menad er Schematy rozliczeniowe
W nowej wersji systemu pojawił si specjalny moduł dla menaderów przychodni. Na razie jest to rozwizanie pilotaowe i udostpniono w nim jedn funkcj, która zostanie przybliona w niniejszym biuletynie. Docelowo
Bardziej szczegółowoProgramowanie Obiektowe
Programowanie Obiektowe dr in. Piotr Zabawa IBM/Rational Certified Consultant pzabawa@pk.edu.pl WYKŁAD 1 Wstp, jzyki, obiektowo Cele wykładu Zaznajomienie słuchaczy z głównymi cechami obiektowoci Przedstawienie
Bardziej szczegółowoPlac Orlt Lwowskich 1 59-500 ZOTORYJA
Wrocaw, 13 kwietnia 2006 roku WK.660/236/K-57/05 Pan Ireneusz urawski Burmistrz Miasta Zotoryja Plac Orlt Lwowskich 1 59-500 ZOTORYJA Regionalna Izba Obrachunkowa we Wrocawiu, dziaaj%c na podstawie art.
Bardziej szczegółowoBadania marketingowe w pigułce
Jolanta Tkaczyk Badania marketingowe w pigułce Dlaczego klienci kupuj nasze produkty lub usługi? To pytanie spdza sen z powiek wikszoci menederom. Kady z nich byłby skłonny zapłaci due pienidze za konkretn
Bardziej szczegółowoDECYZJA. odmawiam uwzgldnienia wniosku. Uzasadnienie
Decyzja Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych z dnia 21 marca 2005 r. odmawiajca uwzgldnienia wniosku o zobowizanie Zarzdu Banku, do wykrelenia danych osobowych dotyczcych Skarcego z Bankowego
Bardziej szczegółowoSUPLEMENT SM-BOSS WERSJA 6.15
SUPLEMENT SM-BOSS WERSJA 6.15 Spis treci Wstp...2 Pierwsza czynno...3 Szybka zmiana stawek VAT, nazwy i PKWiU dla produktów...3 Zamiana PKWiU w tabeli PKWiU oraz w Kartotece Produktów...4 VAT na fakturach
Bardziej szczegółowoDemarginalizacja społeczna bezdomnych a mieszkalnictwo socjalne. Diagnoza problemu i rekomendacje dla polityki społecznej.
Dr hab. Andrzej Przymeński, prof. nadzw. UEP Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu dr Monika Oliwa Ciesielska, UAM Demarginalizacja społeczna bezdomnych a mieszkalnictwo socjalne. Diagnoza problemu i rekomendacje
Bardziej szczegółowoRZDOWY PROGRAM WYRÓWNYWANIA WARUNKÓW STARTU SZKOLNEGO UCZNIÓW W 2006 r. WYPRAWKA SZKOLNA
Projekt z dnia 22.03.2006 Załcznik do uchwały Nr Rady Ministrów z dnia r. RZDOWY PROGRAM WYRÓWNYWANIA WARUNKÓW STARTU SZKOLNEGO UCZNIÓW W 2006 r. WYPRAWKA SZKOLNA 1 Wstp Rzdowy program wyrównywania warunków
Bardziej szczegółowoPozew o odszkodowanie. 1. o zas_dzenie na moj_ rzecz od pozwanego kwoty... z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu
...dnia... S_d Rejonowy S_d Pracy w... ul... Powód:... Pozwany:... Pozew o odszkodowanie W imieniu w_asnym wnosz_: 1. o zas_dzenie na moj_ rzecz od pozwanego kwoty... z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia
Bardziej szczegółowoVouchery na obki i nianie
Urzd Marszakowski Województwa Kujawsko-Pomorskiego w Toruniu Vouchery na obki i nianie Kujawsko-pomorskie rodziny mog otrzyma nawet 800 zotych miesicznie w postaci voucherów na pokrycie kosztów opieki
Bardziej szczegółowoMIEJSCA, MIESZKANIA, DZIELNICE. SZCZECIN I WYBRANE MIEJSCOWOŚCI WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO W BADANIACH MŁODYCH SOCJOLOGÓW
MIEJSCA, MIESZKANIA, DZIELNICE. SZCZECIN I WYBRANE MIEJSCOWOŚCI WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO W BADANIACH MŁODYCH SOCJOLOGÓW pod redakcją MACIEJA KOWALEWSKIEGO Szczecin 2012 Recenzet Prof. dr hab. ROBERT
Bardziej szczegółowoRzetelno!% i wiarygodno!% skonsolidowanego sprawozdania finansowego bankowej grupy kapita"owej
MBA 3/2010 Artykuy 65 Master of Business Administration 3/2010 (104): s. 65 72, ISSN 1231-0328, Copyright by Akademia Leona Komi"skiego Rzetelno% i wiarygodno% skonsolidowanego sprawozdania finansowego
Bardziej szczegółowo72 Beata STACHOWIAK Uniwersytet Miko!aja Kopernika w Toruniu POTRZEBY EDUKACYJNE MIESZKA!CÓW WSI A RYNEK PRACY W SPO"ECZE!STWIE INFORMACYJNYM Pocz"tek XXI wieku dla Polski to czas budowania nowego spo!ecze#stwa,
Bardziej szczegółowoWp!yw spo!eczny. Konformizm. Konformizm. dr Dariusz Rosi!ski
Konformizm Wp!yw spo!eczny dr Dariusz Rosi!ski!zmiana w zachowaniu na skutek rzeczywistego lub wyimaginowanego wp!ywu innych ludzi!ludzie daj" si# z!apa$ w pu!apk# wp!ywu spo!ecznego - w odpowiedzi na
Bardziej szczegółowo- Projekt - Uchwała Nr XLVII/ /2006 Rady Powiatu Wodzisławskiego z dnia 22 czerwca 2006r.
- Projekt - Uchwała Nr XLVII/ /2006 Rady Powiatu Wodzisławskiego z dnia 22 czerwca 2006r. w sprawie: nadania statutu Powiatowemu Domowi Dziecka w Gorzyczkach. Na podstawie art. 4 ust. 1 pkt 3, art. 12
Bardziej szczegółowoSUPLEMENT SM-BOSS WERSJA 6.15
SUPLEMENT SM-BOSS WERSJA 6.15 Spis treci Wstp...2 Pierwsza czynno...3 Szybka zmiana stawek VAT, nazwy i PKWiU dla produktów...3 Szeroki wydruk rejestru VAT...4 Filtry wydruków dotyczcych VAT...5 Kontrola
Bardziej szczegółowoSIEMENS GIGASET REPEATER
SIEMENS GIGASET REPEATER Wane wskazówki Wane wskazówki Wskazówki bezpieczestwa Gigaset repeater nie jest urzdzeniem wodoodpornym, nie naley wic umieszcza go w wilgotnych pomieszczeniach. Tylko dostarczony
Bardziej szczegółowoSamorz dy lokalne dla zdrowia mieszka ców program Zdrowe Miasta wiatowej Organizacji Zdrowia. Iwona Iwanicka Stowarzyszenie Zdrowych Miast Polskich
Realizacja przez Iwona Iwanicka 1 z 6 Samorzdy lokalne dla zdrowia mieszkaców program Zdrowe Miasta wiatowej Organizacji Zdrowia Iwona Iwanicka Cele programu Zdrowe Miasta Poprawa warunków zdrowotnych
Bardziej szczegółowoArgumenty na poparcie idei wydzielenia OSD w formie tzw. małego OSD bez majtku.
Warszawa, dnia 22 03 2007 Zrzeszenie Zwizków Zawodowych Energetyków Dotyczy: Informacja prawna dotyczca kwestii wydzielenia Operatora Systemu Dystrybucyjnego w energetyce Argumenty na poparcie idei wydzielenia
Bardziej szczegółowoWspółczesne nowoczesne budownictwo pozwala na wyrażenie indywidualnego stylu domu..
Współczesne nowoczesne budownictwo pozwala na wyrażenie indywidualnego stylu domu.. w którym będziemy mieszkać. Coraz więcej osób, korzystających ze standardowych projektów, decyduje się nadać swojemu
Bardziej szczegółowoPiotr Błędowski Instytut Gospodarstwa Społecznego Szkoła Główna Handlowa. Warszawa, 18.11.2010 r.
Zadania polityki pomocy społecznej i polityki rynku pracy w zwalczaniu wykluczenia społecznego Piotr Błędowski Instytut Gospodarstwa Społecznego Szkoła Główna Handlowa Warszawa, 18.11.2010 r. Piotr B dowski2010
Bardziej szczegółowoUchwała Nr Rady Miasta Rejowiec Fabryczny
PROJEKT Uchwała Nr Rady Miasta Rejowiec Fabryczny z dnia w sprawie programu współpracy Miasta Rejowiec Fabryczny z organizacjami pozarzdowymi oraz podmiotami, o których mowa w art. 3 ust. 3 ustawy o działalnoci
Bardziej szczegółowoBiuro Informacyjne w Polsce
17-01- 2014 Jak Parlament Europejski uatwia ycie konsumentów? Debata Przychodzi Polak do... czyli jak nie kupi kota w worku" Dziki regulacjom przyjtym przez Parlament Europejski mieszkacy Unii maj wikszy
Bardziej szczegółowoTworzenie bazy danych Biblioteka tworzenie tabel i powiza, manipulowanie danymi. Zadania do wykonani przed przystpieniem do pracy:
wiczenie 2 Tworzenie bazy danych Biblioteka tworzenie tabel i powiza, manipulowanie danymi. Cel wiczenia: Zapoznanie si ze sposobami konstruowania tabel, powiza pomidzy tabelami oraz metodami manipulowania
Bardziej szczegółowoO tym jak wyliczy koszt przepływu palety przez magazyn
Optymalizacja zaangaowania kapitałowego 22.12.2004 r. w decyzjach typu make or buy. Magazyn własny czy obcy cz. 1. O tym jak wyliczy koszt przepływu palety przez magazyn Wprowadzenie Wan miar działania
Bardziej szczegółowo1. Informacje ogólne.
Polityka prywatności (Pliki Cookies) 1. Informacje ogólne. Lęborskie Centrum Kultury Fregata 1. Operatorem Serwisu www.lck-fregata.pl jest L?borskie Centrum Kultury "Fregata" z siedzib? w L?borku (84-300),
Bardziej szczegółowoResocjalizacja jako szansa na powrót do spo ecze stwa
Resocjalizacja jako szansa na powrót do spoeczestwa Perspektywa psychospoeczna dr Robert Porzak Fundacja Masz Szans Resocjalizacja sposób przeciwdziaania wykluczeniu spoecznemu (marginalizacji) Wykluczenie
Bardziej szczegółowoDziennik Ustaw Nr 233 16007 Poz. 1528 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA FINANSÓW 1) z dnia 26 listopada 2010 r.
Dziennik Ustaw Nr 233 16007 Poz. 1528 1528 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA FINANSÓW 1) z dnia 26 listopada 2010 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie wzorów zeznania deklaracji i informacji podatkowych obowiązujących
Bardziej szczegółowoZASADY REKRUTACJI UCZNIÓW DO IM. MIKO AJA KOPERNIKA W NOWEM
ZASADY REKRUTACJI UCZNIÓW DO LICEUM OGÓLNOKSZTACEGO IM. MIKOAJA KOPERNIKA W NOWEM I. Podstawa prawna. 1. Art. 9 ust. 2, art. 10 ust. 1 i ust. 9 ustawy z dnia 6 grudnia 2013 roku o zmianie ustawy o systemie
Bardziej szczegółowoPomoc na rozpoczęcie działalności gospodarczej. Nowej!
https://www. Pomoc na rozpoczęcie działalności gospodarczej. Nowej! Autor: Tadeusz Śmigielski Data: 22 lutego 2019 W?a?ciciele ma?ych gospodarstw maj? kolejn? szans?, aby z?o?y? wniosek i uzyska? pomoc
Bardziej szczegółowoSPIS ZAWARTOCI INFORMACJI
SPIS ZAWARTOCI INFORMACJI 1. PODSTAWA OPRACOWANIA I PRZEPISY OBOWIAZUJCE 2. 2. ZAKRES ROBÓT 3. 3. WYKAZ ISTNIEJCYCH I PROJEKTOWANYCH OBIEKTÓW BUDOWLANYCH 3. 4. WYKAZ ELEMENTÓW MOGCYCH STWARZA ZAGROENIE
Bardziej szczegółowoREGULAMIN RADY RODZICÓW w Zespole Szkół w Choczewie
REGULAMIN RADY RODZICÓW w Zespole Szkół w Choczewie ROZDZIAŁ I. POSTANOWIENIA WSTPNE Podstaw prawn niniejszego regulaminu stanowi: 1/ Ustawa z dnia 07.09.1991r. art. 53 i 54 (Dz.U.Nr 425 z pón.zm.), 2/
Bardziej szczegółowoFormy stosunków ssiedzkich w wiejskiej spoecznoci lokalnej. Na przykadzie miejscowoci Trbki
OLGA WONIAK Formy stosunków ssiedzkich w wiejskiej spoecznoci lokalnej. Na przykadzie miejscowoci Trbki 1. Wprowadzenie Czowiek jako istota spoeczna w cigu swojego ycia wchodzi w niezliczone iloci stosunków
Bardziej szczegółowoSkd mamy pienidze i na co je wydajemy
BUKOWNO 2009 PRZEJRZYSTA POLSKA Skd mamy pienidze i na co je wydajemy INFORMATOR BUDETOWY O DOCHODACH I WYDATKACH GMINY BUKOWNO W LATACH 2007-2009 1 !" #$ # %&# #" '# " " $#%#&'# Czym jest budet miasta?
Bardziej szczegółowoZastosowanie programu Microsoft Excel do analizy wyników nauczania
Grayna Napieralska Zastosowanie programu Microsoft Excel do analizy wyników nauczania Koniecznym i bardzo wanym elementem pracy dydaktycznej nauczyciela jest badanie wyników nauczania. Prawidłow analiz
Bardziej szczegółowoI. 1) NAZWA I ADRES: Miejski Zarz d Budynków Mieszkalnych, ul. Filaretów 31, Tychy, woj. tel w. 133, fax
Tychy: Wykonanie projektów budowlano - wykonawczych, na ocieplenie cian zewntrznych piciu budynków mieszkalnych w Tychach przy: - ul. Skodowskiej 1-7 - ul. Ciasnej 2-8 - ul. Elfów 6 - ul. Niepodlegci 2-12
Bardziej szczegółowoKobiety kształtujmy własn przyszło - wersja wstpna-
II raport okresowy z ewaluacji projektu: Kobiety kształtujmy własn przyszło - wersja wstpna- - Malbork, padziernik 2007 - opracował: Jakub Lobert Projekt dofinansowany przez Ministerstwo Pracy i Polityki
Bardziej szczegółowoSCENARIUSZ LEKCJI WYCHOWAWCZEJ: AGRESJA I STRES. JAK SOBIE RADZIĆ ZE STRESEM?
SCENARIUSZ LEKCJI WYCHOWAWCZEJ: AGRESJA I STRES. JAK SOBIE RADZIĆ ZE STRESEM? Cele: - rozpoznawanie oznak stresu, - rozwijanie umiejętności radzenia sobie ze stresem, - dostarczenie wiedzy na temat sposobów
Bardziej szczegółowoInstrukcja dla pracowników Uniwersytetu Rzeszowskiego.
Dost p!do!infrastruktury!informatycznej. Instrukcja dla pracowników Uniwersytetu Rzeszowskiego. Wersja dokumentu: 1.0.0 Rzeszów: 23.10.2009 OPTeam S.A. 35-032 Rzeszów, ul. Lisa Kuli 3 INFORMACJA O NOWYCH
Bardziej szczegółowoDECYZJA. Warszawa, dnia 4 padziernika 2004 r. GI-DEC-DS-208/04
Decyzja GIODO z dnia 4 padziernika 2004 r. nakazujca udostpnienie operatorowi telefonii komórkowej, udostpnienie Komendantowi Stray Miejskiej, danych osobowych abonenta telefonu komórkowego, w zakresie
Bardziej szczegółowoUCHWAŁA NR V/41/2015 RADY GMINY SZEMUD. z dnia 27 lutego 2015 r.
UCHWAŁA NR V/41/2015 RADY GMINY SZEMUD z dnia 27 lutego 2015 r. w sprawie przyjęcia programu opieki nad zwierzętami bezdomnymi oraz zapobiegania bezdomności zwierząt na terenie Gminy Szemud na rok 2015
Bardziej szczegółowoGMINNY PROGRAM PROFILAKTYKI I ROZWIZYWANIA PROBLEMÓW ALKOHOLOWYCH ORAZ PRZECIWDZIAŁANIA NARKOMANII NA ROK 2006 DLA GMINY WARKA.
Załcznik nr 1 do Uchwały Rady Miejskiej w Warce Nr XLII/454/06 z dnia 3 marca 2006 GMINNY PROGRAM PROFILAKTYKI I ROZWIZYWANIA PROBLEMÓW ALKOHOLOWYCH ORAZ PRZECIWDZIAŁANIA NARKOMANII NA ROK 2006 DLA GMINY
Bardziej szczegółowoRegulamin Konkursów Ortograficznych
RegulaminKonkursówOrtograficznych OstrowskieDyktando2014 oraz OstrowskieDyktando2014dlaDziennikarzy Organizatorem Konkursów Ortograficznych Ostrowskie Dyktando 2014 oraz Ostrowskie Dyktando 2014 dla Dziennikarzy
Bardziej szczegółowoMielec: Dostawa mikroelektrowni wiatrowych Numer og!oszenia: 329766-2011; data zamieszczenia: 11.10.2011 OG!OSZENIE O ZAMÓWIENIU - dostawy
Mielec: Dostawa mikroelektrowni wiatrowych Numer og!oszenia: 329766-2011; data zamieszczenia: 11.10.2011 OG!OSZENIE O ZAMÓWIENIU - dostawy Zamieszczanie og!oszenia: obowi"zkowe. Og!oszenie dotyczy: zamówienia
Bardziej szczegółowoRewitalizacja w RPO WK-P 2014-2020
Rewitalizacja w RPO WK-P 2014-2020 Definicja Rewitalizacja to kompleksowy proces wyprowadzania ze stanu kryzysowego obszarów zdegradowanych poprzez działania całościowe (powiązane wzajemnie przedsięwzięcia
Bardziej szczegółowoKwestionariusz AQ. Imię i nazwisko:... Płeć:... Data urodzenia:... Dzisiejsza data:...
Kwestionariusz AQ Imię i nazwisko:... Płeć:... Data urodzenia:... Dzisiejsza data:... Poniżej znajduje lista stwierdzeń. Proszę przeczytać każde stwierdzenie bardzo dokładnie i zaznaczyć, w jakim stopniu
Bardziej szczegółowoPolityka społeczna w zakresie zróżnicowanych form mieszkalnictwa w regionie lubelskim
Polityka społeczna w zakresie zróżnicowanych form mieszkalnictwa w regionie lubelskim Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej w Lublinie 16 maja 2014 r. Sytuacja demograficzna Liczba ludności 2 160 513
Bardziej szczegółowoPrzygotowanie rodowiska dla egzaminu e-obywatel
Kandydaci przystpujcy do testu powinni dokona rejestracji w Centrum Egzaminacyjnym ECDL-A wypełniajc Kart rejestracji uczestnika egzaminu ECDL e-obywatel (ang. ECDL e-citizen Skills Card). Po zakoczeniu
Bardziej szczegółowoInformacje z zakresu pomocy osobom bezdomnym w województwie pomorskim
Informacje z zakresu pomocy osobom bezdomnym w województwie pomorskim Pomorski Urząd Wojewódzki Wydział Polityki Społecznej Ewa Szczypior Szczecin 13 września 2018 roku Bezdomność jest wielowymiarowym
Bardziej szczegółowoPROJEKT SYSTEMOWY,,TERAZ CZAS NA CIEBIE
PROJEKT SYSTEMOWY,,TERAZ CZAS NA CIEBIE wspófinansowany przez Uni Europejsk ze rodków Europejskiego Funduszu Spoecznego w ramach Priorytetu VII Promocja Integracji Spoecznej, Poddziaania 7.1.1 Rozwój i
Bardziej szczegółowoUCHWAŁA NR./07 RADY MIASTA ZIELONA GÓRA. z dnia 2007 r.
UCHWAŁA NR./07 RADY MIASTA ZIELONA GÓRA z dnia 2007 r. w sprawie przystpienia do zmiany miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego miasta Zielona Góra. Na podstawie art. 18 ust. 2 pkt 5 ustawy z
Bardziej szczegółowoZnaki Zakazu. Zakaz wjazdu motocykli Oznacza zakaz wjazdu na drog wszelkich motocykli (nawet tych z bocznym wózkiem).
Znaki Zakazu Zakaz ruchu w obu kierunkach Znak ten oznacza, e droga, na której jest on ustawiony jest zamknita dla ruchu drogowego w obu kierunkach. W przypadku, gdy znak ten obowizuje tylko w okrelonych
Bardziej szczegółowoPierwszym, zasadniczym pytaniem jakie musimy sobie zada przy wyborze tunera DVB-T jest: Jaki mamy telewizor?
TELEWIZJA CYFROWA Proces cyfryzacji polskiego radia i telewizji wnie si rozpocz. Do czerwca 2012 w prawie kadym polskim domu, ma odbiera cyfrowa telewizja naziemna, a w 2013 cakowicie zastpi telewizje
Bardziej szczegółowoInstrukcja dotycz ca zasad gospodarki kluczami i ochrony fizycznej w budynkach Urz du Gminy K ty. Rozdzia I Postanowienia ogólne
Instrukcja dotyczca zasad gospodarki kluczami i ochrony fizycznej w budynkach Urzdu Gminy Kty Rozdzia I Postanowienia ogólne 1 Ilekro w instrukcji jest mowa o: 1. Urzdzie naley przez to rozumie Urzd Gminy
Bardziej szczegółowoWIG MAGAZYNOWY SL O UD WIGU 150-750 KG
STAY WIG MAGAZYNOWY SL O UDWIGU 150-750 KG STAY DWIG MAGAZYNOWY Z MOLIWOCI WYKORZYSTANIA DO CELÓW PRZEMYSOWYCH Poszukujecie Pastwo rzetelnego i dostpnego cenowo rozwizania w dziedzinie transportu pionowego?
Bardziej szczegółowoOtwarta koordynacja polityki społecznej w UE. Stanisława Golinowska
Otwarta koordynacja polityki społecznej w UE Stanisława Golinowska Dotychczasowe elementy wspólnej polityki społecznej UE Standardy minimalne BHP - 1987 Karta Wspólnoty o Fundamentalnych Prawach Socjalnych
Bardziej szczegółowoProtokół. 7. Kserokopie Kart udziału w zajciach specjalistycznych prowadzonych
Małopolski Urzd Wojewódzki w Krakowie Wydział Polityki Społecznej PS.IV.0933-5-08 Protokół z kontroli sprawdzajcej przeprowadzonej w Zespole Jednostek Wspierajcych Rodzin w Dbrowie Tarnowskiej, ul. Piłsudskiego
Bardziej szczegółowoMłodzi ludzie wobec rynku pracy sytuacja, aspiracje, postawy
Młodzi ludzie wobec rynku pracy sytuacja, aspiracje, postawy Plan prezentacji: Forum Społeczne CASE 25 kwietnia 2003 Prezentacja wyników bada Praca dla młodych i Młodzi w pracy zrealizowanych w latach
Bardziej szczegółowo1. W cz ci SKOK FIO Aktywny Zmiennej Alokacji, w pkt 1.1.b) skre lono s owa: Katarzyna Uniwersa Wiceprezes Zarz du,
Przytoczenie zmian w prospekcie informacyjnym Funduszy: SKOK Fundusz Inwestycyjny Otwarty Aktywny Zmiennej Alokacji, SKOK Fundusz Inwestycyjny Otwarty Stabilny Zmiennej Alokacji. I. Strona tytuowa: W ostatnim
Bardziej szczegółowoEnergia odnawialna w województwie zachodniopomorskim Koncepcje współpracy
Energia odnawialna w województwie zachodniopomorskim Koncepcje współpracy Podstaw rozwoju kadego społeczestwa jest jego rozwój gospodarczy, a energia stanowi wan rol w jego realizacji. Z uwagi na cigły
Bardziej szczegółowoNowelizacja prawa wodnego - Sprawa bardzo poważna.
https://www. Nowelizacja prawa wodnego - Sprawa bardzo poważna. Autor: Tadeusz Śmigielski Data: 5 listopada 2018 Sprawa łatwa nie jest, skoro Wielkopolska Izba Rolnicza zorganizowała cykl szkoleń, których
Bardziej szczegółowoREGULAMIN KONKURSU Wygraj pomp ciep a Ariston Nuos
REGULAMIN KONKURSU Wygraj pomp ciepa Ariston Nuos Niniejszy Regulamin, zwany dalej Regulaminem okrela zasady, warunki uczestnictwa oraz nagradzania uczestników w Konkursie Wygraj pomp ciepa Ariston Nuos.
Bardziej szczegółowoIII. GOSPODARSTWA DOMOWE, RODZINY I GOSPODARSTWA ZBIOROWE
III. GOSPODARSTWA DOMOWE, RODZINY I GOSPODARSTWA ZBIOROWE 1. GOSPODARSTWA DOMOWE I RODZINY W województwie łódzkim w maju 2002 r. w skład gospodarstw domowych wchodziło 2587,9 tys. osób. Stanowiły one 99,0%
Bardziej szczegółowoĄ Ą Ą ź Ą Ą Ą ź Ł Ę ć Ń Ń ć Ś ź ć Ą ć ć ć ŚĆ ć ć ć ŚĆ ć ź ź Ś Ś ć ć ź ć ć ź ć ź ć Ś ć Ś ć ć ć ć ć Ś ć Ź ć ć Nowoczesna profilaktyka uzalenie to uczenie dojrzaej i mdrej postawy we wszystkich dziedzinach
Bardziej szczegółowoSkd mamy pienidze i na co je wydajemy? czyli BUDET POWIATU KIELECKIEGO
Skd mamy pienidze i na co je wydajemy? czyli BUDET POWIATU KIELECKIEGO Szanowni Pastwo! Po raz pierwszy macie Pastwo okazj zapozna si z informatorem budetowym dla mieszkaców Skd mamy pienidze. Za porednictwem
Bardziej szczegółowoRegulamin. Okre?laj?cy zakres remontów i konserwacji obci??aj?cych Spó?dzielni? i u?ytkowników lokali
UWAGA!!! Rregulamin do pobrania poni?ej. Regulamin Okre?laj?cy zakres remontów i konserwacji obci??aj?cych Spó?dzielni? i u?ytkowników lokali Podstawa prawna: Ustawa z dnia 16.09.1982 r.prawo Spó?dzielcze
Bardziej szczegółowoWNIOSEK O USTALENIE PRAWA DO ZASIŁKU RODZINNEGO ORAZ DODATKÓW DO ZASIŁKU RODZINNEGO. 2. Wnosz o przyznanie zasiłku rodzinnego na nastpujce dzieci:
Nazwa podmiotu realizujcego wiadczenia rodzinne : Adres: WNIOSEK O USTALENIE PRAWA DO ZASIŁKU RODZINNEGO ORAZ DODATKÓW DO ZASIŁKU RODZINNEGO Cz I 1. Dane osoby ubiegajcej si Imi i nazwisko 1.Dane wnioskodawcy
Bardziej szczegółowoUchwała Nr XXVIII/266/2008 Rady Miejskiej w Jarocinie z dnia 16 czerwca 2008 r.
Uchwała Nr XXVIII/266/2008 z dnia 16 czerwca 2008 r. w sprawie okrelenia warunków i trybu wspierania, w tym finansowego, rozwoju sportu kwalifikowanego przez Gmin Jarocin. Na podstawie art. 18 ust. 2 pkt.15,
Bardziej szczegółowoPi lat programu promocji kultury przedsibiorczoci PRZEDSI BIORSTWO FAIR PLAY
Pi lat programu promocji kultury przedsibiorczoci PRZEDSI BIORSTWO FAIR PLAY W 22 roku po raz pity zrealizowalimy program Przedsibiorstwo Fair Play. Przez te minione lata, w trakcie realizacji kolejnych
Bardziej szczegółowoZintegrowany system działań na rzecz osób bezdomnych przebywających na terenie Gminy Miasto Rzeszów
Zintegrowany system działań na rzecz osób bezdomnych przebywających na terenie Gminy Miasto Rzeszów Jak tworzyć zwarty system na rzecz osób bezdomnych? Partnerzy Rzeszów liczba mieszkańców 191 tysięcy
Bardziej szczegółowoInstrukcje obs ugi, konserwacji i utrzymania dobrego stanu technicznego dla drewnianych okien i drzwi
Instrukcje obsugi, konserwacji 1. Zalecenia po montau/ - w czasie budowy Ochrona elementów Prosimy o zwrócenie uwagi na prawidow ochron wszystkich elementów w czasie caego czasu budowy! Oklejanie odpowiednimi
Bardziej szczegółowoEP io default website
25-11- 2014 Papie Franciszek odwiedzi Parlament Europejski w Strasburgu Obrona ludzkiej godnoci bya gównym przesaniem papiea Franciszka w ordziu do czonków Parlamentu Europejskiego. Wezwa on Europ do "ponownego
Bardziej szczegółowo- 1 - OPIS TECHNICZNY Do projektu wykonawczego modernizacji budynku Komisariatu Policji w Gniewoszowie, pow. Kozienice
- 1 - OPIS TECHNICZNY Do projektu wykonawczego modernizacji budynku Komisariatu Policji w Gniewoszowie, pow. Kozienice 1. OPIS OGÓLNY! " # $%&&' ( )%"&*+!!!!! $,!!$-!!#!"! #. /,0123"45044"67,88 8 ("9(5"%6!!:
Bardziej szczegółowoPOMOC MATERIALNA O CHARAKTERZE SOCJALNYM DLA UCZNIÓW
POMOC MATERIALNA O CHARAKTERZE SOCJALNYM DLA UCZNIÓW W dniu l stycznia weszły w ycie przepisy ustawy z dnia 16 grudnia 2004 r. o zmianie ustawy o systemie owiaty oraz ustawy o podatku dochodowym od osób
Bardziej szczegółowoREGULAMIN PRZYZNAWANIA I PRZEKAZYWANIA STYPENDIÓW W RAMACH PROGRAMU STYPENDIALNEGO LEPSZE JUTRO W ROKU SZKOLNYM 2006/2007
REGULAMIN PRZYZNAWANIA I PRZEKAZYWANIA STYPENDIÓW W RAMACH PROGRAMU STYPENDIALNEGO LEPSZE JUTRO W ROKU SZKOLNYM 2006/2007 REGULAMIN przyznawania i przekazywania stypendiów w ramach programu stypendialnego
Bardziej szczegółowoWykres 1. Płeć respondentów. Źródło: opracowanie własne. Wykres 2. Wiek respondentów.
Ogółem w szkoleniach wzięły udział 92 osoby, które wypełniły krótką ankietę mającą na celu poznanie ich opinii dotyczących formy szkolenia, osób prowadzących, a także przydatności przekazywanych informacji.
Bardziej szczegółowoGĄSKI, GMINA MIELNO, 650M OD MORZA 58 DZIAŁEK BUDOWLANYCH I REKREACYJNYCH
GĄSKI, GMINA MIELNO, 650M OD MORZA 58 DZIAŁEK BUDOWLANYCH I REKREACYJNYCH Najtańsza działka: 51.000zł Najmniejsza działka: 708m2 Zostały 42 wolne działki. 10 działek posiada WZ na budowę domu jednorodzinnego
Bardziej szczegółowo=@ /ABCDEFAG, ;@ 'BHIBGJAFIBCKJ,
=@ /ABCDEFAG, Do Horsens mo!na dosta" si# za pomoc$ publicznego transportu np. autobusem z Lublina przez %ód& lub samolotem. Do listopada 2013 roku istnia'o tanie po'$czenie lotnicze liniami Ryanair z
Bardziej szczegółowoROZPORZDZENIE MINISTRA INFRASTRUKTURY 1)
ROZPORZDZENIE MINISTRA INFRASTRUKTURY 1) z dnia 5 lipca 2004 r. w sprawie wysokoci opłat za czynnoci administracyjne zwizane z wykonywaniem transportu drogowego oraz za egzaminowanie i wydanie certyfikatu
Bardziej szczegółowoEP io default website
29-11-2014 Dni Nagrody LUX: debata Gdzie jest widownia? Europejskie filmy i ich publiczno Liczba filmów produkowanych w Europie wzrosa, ale Europejczycy ogldaj gównie filmy amerykaskie i nie wszdzie wyprodukowane
Bardziej szczegółowoUMOWA nr./.. - PROJEKT. zawarta dnia.. 2007 roku. po przeprowadzonym post&powaniu o zamówienie publiczne w trybie przetargu
Nr sprawy ZP 03/2007 51 ZACZNIK NR 9 WZÓR UMOWY UMOWA nr./.. - PROJEKT zawarta dnia.. 2007 roku po przeprowadzonym post&powaniu o zamówienie publiczne w trybie przetargu nieograniczonego, poni/ej 60 000
Bardziej szczegółowo