raport rynek powierzchni handlowych report retail market Cushman & Wakefield opracowanie raportu report preparation

Transkrypt

1 302 raport rynek powierzchni handlowych report retail market Cushman & Wakefield opracowanie raportu report preparation Rynek powierzchni handlowych w Polsce Centra handlowo-rozrywkowe Na koniec 2011 r. w Polsce działało 387 centrów handlowych o łącznej powierzchni najmu brutto (GLA) blisko 7,7 mln m 2. Systematycznie zwiększa się udział miast średniej wielkości i małych w całkowitych zasobach centrów handlowych na koniec 2011 r. wynosił aż 45%. W czerwcu 2010 r. było to 40,7%. Przeważająca liczba centrów handlowych oddanych do użytku w tym roku była zlokalizowana w mniejszych ośrodkach miejskich, w tym również obiekty największe, takie jak Galeria Słoneczna w Radomiu, Millenium Hall w Rzeszowie i Turawa Park w Opolu. W analizowanym okresie ukończono również Galerię Twierdza w Zamościu, Galerię Leszno, Galerię Ostrovia w Ostrowie Wlkp. i Galerię Tęcza w Kaliszu. Łączna powierzchnia centrów handlowych oddanych do użytku w 2011 roku wynosi ponad m 2 GLA. Pod koniec czerwca 2011 r. w budowie było ponad m 2 GLA powierzchni centrów handlowych, a kolejnych m 2 czekało na wznowienie prac. Jedynie 35% budowanych obecnie centrów handlowych zostanie oddanych do użytku w 2012 roku. Do największych powstających obiektów należą: Korona Kielce, City Centre Rzeszów, Alfa Grudziądz, Galeria Katowicka, Nova Park Gorzów Wlkp. Charakterystycznym zjawiskiem na rynku centrów handlowych jest rozbudowa istniejących obiektów o ugruntowanej pozycji w celu zwiększenia ich konkurencyjności. Przykładami tego typu działań jest budowa II etapu centrum handlowego Wzgórze w Gdyni, II etapu CH Magnolia we Wrocławiu czy III etapu CH Jantar w Słupsku. Retail market in Poland Shopping & leisure centres At the end of 2011, Poland had 387 shopping centers, providing total of 7.7 million sq.m of GLA. Medium and smallsized cities accounted for an increasing share in total shopping centre stock: 45% at the end of 2011 against 40.7% for June Completed schemes, including large scale projects such as Galeria Słoneczna in Radom, Millenium Hall in Rzeszow and Turawa Park in Opole, were mainly in smaller cities. Other retail projects opening during the period included Galeria Twierdza in Zamość, Galeria Leszno, Galeria Ostrovia in Ostrow Wlk. and Galeria Tęcza in Kalisz. A total of 500,000 sq.m of shopping centre space GLA was added to the market in At the end of June 2011, approximately 500,000 sq.m of shopping centre space was being developed, with another 200,000 sq.m waiting for the construction works to restart. Only 35% of space that is now under construction is expected to hit the market in The largest developments under construction include Korona Kielce, City Centre Rzeszów, Alfa Grudziądz, Galeria Katowicka, Nova Park Gorzów Wlkp. To raise their competitiveness the established retail schemes are starting extension plans. Examples include the construction of phase II of Wzgórze shopping centre in Gdynia, phase II of CH Magnolia in Wroclaw and phase III of CH Jantar in Słupsk. Centra handlowe w wybranych miastach (m 2 ) Shopping centres in selected cities (sqm) Warszawa Trójmiasto Łódź Szczecin Kraków Wrocław Inne miasta / other cities Poznań Konurbacja Katowicka Określenie ilości planowanej powierzchni obarczone jest ryzykiem błędu, ponieważ deweloperzy wciąż wstrzymują decyzje inwestycyjne z powodu trudności z uzyskaniem finansowania i wystarczającego poziomu umów typu pre-let na warunkach rynkowych. Przegląd projektów w przygotowaniu pozwala sądzić, że kolejny wzrost aktywności deweloperskiej nastąpi dopiero po 2014 r. The exact total retail provision is difficult to predict with accuracy, because developers still find it difficult to obtain finance and a number of schemes will not proceed unless a sufficient number of prelets are signed. With this in mind, a rebound in the shopping centre market looks unlikely before 2014.

2 raport rynek powierzchni handlowych report retail market 303 W 2011 r. odnotowano poprawę sytuacji na rynku inwestycyjnym w Polsce, co przyniosło ostrożny optymizm i ożywienie również na rynku nieruchomości handlowych. Wzrastające zainteresowanie głównych graczy ogranicza się jednak do obiektów najlepszych w swoich kategoriach oraz tych przypadków, gdzie deweloperzy znacząco zrewidowali swoje oczekiwania finansowe. Sytuacja na rynku najmu powierzchni handlowych w Polsce jest bardzo zróżnicowana. Największym powodzeniem cieszą się obiekty w dobrej lokalizacji, o sprawdzonym koncepcie komercyjnym oraz ustabilizowanej pozycji handlowej. Najwyższe czynsze w tego typu budynkach wynoszą nawet EUR/m 2 /miesiąc za lokal o wielkości m 2. Optymizmem napawa fakt, że centra handlowe oddane do użytku w latach rejestrują powolny wzrost obrotów i liczby odwiedzających, spada też liczba pustostanów. Jednak wśród nowo budowanych centrów handlowych obiekty wynajęte w 100% w dniu otwarcia należą do rzadkości. Warunki najmu są, poza lokalizacją i jakością projektu, podstawą decyzji najemców o otwarciu sklepu. Szczególnie uwidacznia się to w sytuacji silnej konkurencji, kiedy na rynku powstają jednocześnie dwa lub trzy projekty handlowe. Bez elastycznej polityki czynszowej, budżetu na kontrybucje finansowe i aranżację powierzchni sprawne skomercjalizowanie obiektu jest praktycznie niemożliwe. Najemcy, mimo że najgorszy dla nich okres minął, analizują szczegółowo warunki umów dla proponowanych lokalizacji oraz wydłużają procesy decyzyjne. Większość sieci spożywczych ograniczyła swoją ekspansję. Można się spodziewać dalszej konsolidacji i przejęć w sektorze, co osłabi pozycję deweloperów zmuszonych dostosować warunki najmu do wymagań rozwijających się podmiotów. Duże sieci z sektora odzieżowego działają dynamicznie zgodnie z wcześniej przygotowaną strategią, ale oczekują korzystnych warunków najmu, w tym czynszu zależnego od obrotów oraz partycypacji właściciela w kosztach aranżacji powierzchni. Małe sieci handlowe skupiają się na najlepszych lokalizacjach, które gwarantują wysokie obroty i odwiedzalność. Podaż nowoczesnej powierzchni handlowej w 2011 r. (ok m 2 GLA) jest o 15% większa niż podaż z 2010 r. Biorąc pod uwagę ilość powierzchni będącej w budowie, prognozuje się spadek poziomu podaży w 2012 r. do poziomu m 2 GLA. Obserwowany obecnie wzrost aktywności deweloperów zaowocuje wzrostem podaży nowych projektów handlowych dopiero po roku Katarzyna Michnikowska Starszy Analityk, Dział Wycen i Doradztwa, Cushman & Wakefield Senior Analyst, Valuation & Advisory, Cushman & Wakefield The improved sentiment in the investment market in 2011 was also reflected in the Polish retail market, which shows clear signs of revival. But this optimism is tinged with caution. Major players are still looking to prime schemes and to those assets where developers scaled back their financial expectations. The occupancy market in Poland is varied. There remains a healthy appetite for established retail in good locations. The highest rents in such schemes are EUR 75-77/sq.m/month for a unit covering sq.m. Shopping centres delivered to the market during posted steadily growing turnover and footfall figures, and falling vacancies. However, only a few new developments attained a 100% occupancy rate prior to opening. Lease terms, along with location and quality, are major factors affecting tenants decision to take retail space in projects being developed simultaneously. Retailers are looking for the most flexible lease terms, and/or the most generous fit-out contributions. Despite positive economic data, occupiers remain cautious, eyeing up lease opportunities and avoiding quick decisions. Most food chains have shelved some of their expansion plans. Further consolidation and acquisitions are expected, which will weaken developers positions, as they are forced to improve lease terms even further. Large clothing chains are known for implementing expansion plans quickly, but even they are seeking favourable lease terms, including turnover rent and the owner s fit-out contribution. Small retail chains interest is focused on prime locations offering high footfall and revenues. Modern retail supply in 2011 (around 650,000 sq.m of GLA) has increased by 15% compared to the previous year. However, with retail development remaining subdued, modern space provision in 2012 is expected to fall to the level of around ,000 sq.m of GLA. Recently noted gradual rise in development activity will push completion levels up, but this is not expected before Popyt na powierzchnie w centrach handlowych jest silnie zróżnicowany zarówno ze względu na miasto, lokalizację i jakość obiektu, jak i sektor handlowy oraz typ najemcy. Największym zainteresowaniem cieszą się pierwszorzędne centra handlowe, o ugruntowanej pozycji i lojalnej grupie konsumentów, w dużych aglomeracjach miejskich. Obiekty takie utrzymują wysoki poziom stawek czynszowych, a na zwolnienie lokalu czeka kolejka potencjalnych najemców. Obiekty drugorzędne przyciągają mniejszą liczbę najemców, a ich właściciele zmuszeni są do stosowania różnego rodzaju zachęt i prowadzenia elastycznej polityki czynszowej. Średni poziom pustostanów w miastach powyżej mieszkańców wynosi 0 5%, przy czym najwyższy wskaźnik notowany jest Demand for shopping centre space is highly selective in terms of both the location and quality as well as retail sector and tenant mix. Most tenants still favour prime urban facilities that attract a stable and loyal customer base. Such schemes are able to command high rents, and tenants are lining up to take the space. Landlords of secondary schemes have to offer very favourable lease terms in order to attract tenants. The average vacancy rate in the cities with a population of more than 200,000 stands at 0-5%. Radom and Tricity posted the highest vacancy rate, while the lowest rates were in Toruń, Kielce, Szczecin, Lublin and Warsaw.

3 304 raport rynek powierzchni handlowych report retail market w Radomiu i Trójmieście, a najniższy w Toruniu, Kielcach, Szczecinie, Lublinie oraz w Warszawie. Najwyższe czynsze dla najlepszych centrów handlowych utrzymują się na wysokim poziomie EUR/m 2 /miesiąc w Warszawie i średnio EUR/m 2 /miesiąc w pozostałych aglomeracjach. Spadki czynszów obserwowane są jednak nadal w przypadku obiektów drugorzędnych. Dotyczy to szczególnie lokali małej i średniej wielkości przeznaczonych dla najemców z sektora odzieżowego. Highest rents for prime shopping centres remained high: on average EUR 75-77/sq.m/month in Warsaw and EUR 37-40/ sq.m/month in other conurbations. In secondary schemes, rents continue to be under downward pressure, particularly in small and medium-sized units designated for tenants from the clothing sector. Podaż nowoczesnej powierzchni handlowej (m 2 ) Supply od modern retail space in Poland (sqm) Najwyższe czynsze w centrach handlowych, 4 kwartał 2011 (EUR/m 2 /miesiąc) Prime rents in shopping centres in Q (EUR/sqm/month) Inne miasta / other cities Szczecin Poznań Wrocław Trójmiasto Łódź Kraków centra handlowe / shopping centres 2011 K. Katowicka Warszawa hale hurtowe / wholesales magazyny handlowe / retail warehouses centra wyprzedażowe / outlet centres Główne ulice handlowe W 2011 r. nie odnotowano znaczących zmian dotyczących handlu przy głównych ulicach w Polsce. W zależności od miasta i dostępności lokali obserwowano różny poziom aktywności najemców i deweloperów. W Warszawie, szczególnie przy Nowym Świecie, wzrosła liczba pustostanów w związku z intensywną wymianą najemców. Na stołecznym rynku otwarto DT vitkac, który ma szansę wykreować nową, ekskluzywną lokalizację handlową w centrum miasta. W Szczecinie oddano do użytku centrum handlowe Kaskada. W Katowicach zainteresowanie sieci handlowych centralnymi lokalizacjami podtrzymuje budowa Galerii Katowickiej. W Poznaniu dobiega końca budowa Pasażu MM. W pozostałych aglomeracjach (Trójmiasto, Łódź, Kraków, Wrocław) w sektorze głównych ulic handlowych sytuacja się nie zmienia. Rozwój ulic handlowych na kształt ulic zachodnioeuropejskich zachodzi bardzo powoli i jest uzależniony od dostępności High streets In 2011 the Polish high street market did not see any major changes. The pattern of development and leasing activity, depending on the city and availability of units, was uneven. Warsaw, in particular Nowy Świat street, experienced a great amount of tenant movement, which resulted in a rise in vacancies. The capital market saw the opening of DT vitkac, which is intended to be a new up-market shopping destination in the city centre. With the completion of Galeria Kaskada in Szczecin and the development of Galeria Katowicka in Katowice, city centre locations have proven to be attractive for retailers. Pasaż MM in Poznań is at the final stage of development. The high street market in other conurbations (Tricity, Łódź, Kraków, Wrocław) overall remains flat. The development of high street as seen in western Europe is slow and dependent on the availability of units meeting the requirements of do-

4 raport rynek powierzchni handlowych report retail market 305 Głównymi czynnikami, które mogą spowodować ponowne spowolnienie tempa rozwoju rynku nieruchomości komercyjnych w Polsce, są zmniejszenie skłonności instytucji finansowych do kredytowania działalności deweloperskiej oraz eskalacja wymagań w zakresie spełnienia określonych warunków, mających na celu zminimalizowanie ryzyka inwestycyjnego banków. Jeśli chodzi o ekspansję sieci handlowych, ważna wydaje się z jednej strony groźba spadku siły nabywczej, z drugiej ryzyko kursowe i wzrost kosztów. Zarówno deweloperzy, jak i sieci handlowe płacą nadal za nieroztropne decyzje podjęte w latach Ostatni okres charakteryzowała zatem większa ostrożność w zakresie rozwoju i taki trend niewątpliwie utrzyma się w kolejnych latach. Szanse na realizacje będą miały doskonale zlokalizowane obiekty o największym potencjale pozyskania klientów. W cenie pozostaną doświadczeni deweloperzy znający specyfikę sektora, mający na koncie udane inwestycje i dbający o dobre relacje z rynkiem. Ugruntowany know-how będzie niezbędny do tworzenia właściwych strategii komercjalizacji, poprzedzonych dogłębną analizą rynku, umożliwiającą realizację obiektu na miarę lokalnych potrzeb. Doświadczenie i zaufanie będą silną przewagą konkurencyjną. Takie uwarunkowania sprzyjają stosowaniu nowatorskich koncepcji i niesztampowych rozwiązań, rozwojowi obiektów wielofunkcyjnych oraz wyspecjalizowanych form komercyjnych. Od sieci handlowych wymaga to elastyczności, ale też konsekwencji w realizacji długofalowych strategii rozwoju, sprecyzowanego pozycjonowania, optymalizacji działań. Coraz częściej niezbędnym elementem staje się uwzględnienie sprzedaży outletowej jako narzędzia zapewniającego kontrolę nad pełnym życiem towaru oraz poszerzającego grupę potencjalnych odbiorców. Dobre centra wyprzedażowe, skupiające silne marki, będą niewątpliwie cenną alternatywą dla tradycyjnych kanałów dystrybucji. Agata Brzezińska dyrektor ds. najmu NEINVER Polska NEINVER Polska leasehold director The main factors which may cause another slowdown of the growth of Polish commercial real estate market, are the decrease in the willingness of financial institutions to lend to development activities, as well as an escalation of requirements in terms of meeting certain conditions aiming at minimizing banks investment risks. As far as expansion of trade networks is concerned, on one hand, the threat of purchasing power is on the decline, while on the other, the exchange rate is at risk and costs are on the increase. Both developers and retail chains are still paying for the unwise decisions made in Therefore, the last period was characterised by a greater caution in terms of development, and this trend is likely to persist in the years to come. The objects with the greatest chance of success will be well-situated ones, with the greatest potential to attract clients. Experienced developers will be valued, those who know the sector s specification, have made successful investments and care for good relations with the market. Well-established know-how will be essential for creation of proper commercialisation strategies, preceded by a thorough market analysis, allowing for realisation of facilities tailored to the local needs. Experience and trust will be strong competitive assets. Such conditions foster utilisation of unconventional conceptions and solutions, development of multifunctional facilities and specialised commercial forms. It requires trade networks to be flexible, but also consistent in realisation of long-term development strategies, precise positioning, optimisation of activities. The outlet sales become essential and necessary to take under consideration in order to maintain control over a product s lifespan and to enlarge the group of potential clients. Good outlet centres, bringing together strong brands, will surely be a valuable alternative to traditional distribution channels. lokali, spełniających standardy krajowych i międzynarodowych sieci handlowych oraz wzrostu popytu ze strony sieci ekskluzywnych. Największe zmiany obserwowane są w Warszawie. Ciekawym zjawiskiem jest pojawianie się nowych mikrolokalizacji przyciągających sieci handlowe ze średniej i wyższej półki cenowej. W Warszawie obserwujemy wzrost zainteresowania najemców ul. Mokotowską, odzyskującą swoją dawną świetność dzięki ukończonemu ostatnio remontowi i nowo otwieranym sklepom, punktom usługowym i gastronomicznym. Główne ulice handlowe nie są domeną jedynie największych aglomeracji. W Polsce często właśnie w miastach mniejszych zachowały się tradycyjne ulice handlowe z naturalnym intensywnym ruchem pieszym, niezakłóconymi ciągami handlowymi i szeroką ofertą towarów i usług. Przykładem takiej ulicy jest Szeroka w Toruniu, gdzie swoje sklepy prowadzą między innymi: Reserved, House, New Yorker, Orsay, Carry, Diverse, Reporter. Czynsze mestic and international retail chains as well as on the growing demand from luxury brands. The Warsaw market witnessed the most significant changes. The retail chains from mid and up-market sector are continuing to expand in emerging microlocations, such as Mokotowska street in Warsaw, which is reclaiming its former splendor. It has undergone a complete overhaul, including building renovations and the addition of convenience stores, service points and gastronomy outlets. High street retailing is not bound to large conurbations. In Poland smaller cities have typically retained a traditional high street, with regular high footfall, undisturbed pedestrian passages and a wide offer of products and services. In Toruń, for example, Szeroka street now boasts Reserved, House, New Yorker, Orsay, Carry, Diverse and Reporter, among other tenants. Rents on most high streets remained stable, with

5 306 raport rynek powierzchni handlowych report retail market przy większości głównych ulic handlowych pozostają stabilne, a najwyższe wartości osiągają w Warszawie (83 85 EUR/m 2 /miesiąc) i Krakowie (77 79 EUR/m 2 /miesiąc). higher rents in Warsaw (EUR 83 85/sq.m/month) and Kraków (EUR 77 79/sq.m/month). Najwyższe czynsze przy ulicach handlowych, 4 kwartał 2011 (EUR/m 2 /miesiąc) Prime rents on high streets in Q (EUR/sqm/month) Inne miasta Szczecin Poznań Wrocław Trójmiasto Łódź Kraków K. Katowicka Warszawa Hipermarkety / Supermarkety W 2011 r. hipermarkety ograniczyły swoją ekspansję, z kolei supermarkety i dyskonty spożywcze nadal dynamicznie się rozwijały. Do 2012 roku spodziewane są przejęcia, sprzedaże i konsolidacje sieci spożywczych. Obecnie w Polsce działa ponad 250 hipermarketów oraz kilka tysięcy supermarketów i dyskontów spożywczych. Wśród hipermarketów działalność w Polsce prowadzą Auchan, Carrefour, E. Leclerc, Real i Tesco, które jest obecnie najdynamiczniej rozwijającą się siecią w sektorze. Mniejsze formaty sklepów spożywczych supermarkety, prowadzą między innymi sieci: Carrefour, Tesco, Kaufland, Billa, Piotr i Paweł, Intermarché i Stokrotka. Wśród dyskontów spożywczych dominującą pozycję zajmuje Biedronka. Rozwijają się także Lidl, Aldi i Netto. W 2011 roku otwarte zostały między innymi Tesco w Starogardzie Gdańskim, Ostrowie Wielkopolskim (Galeria Ostrovia), Jarosławiu (Galeria Pruchnicka) i Nowym Sączu (Centrum Gołąbkowice); Carrefour w Gdańsku (Morski Park Handlowy) i Opolu (Turawa Park); Intermarché w Lesznie (Galeria Leszno) i Zamościu (Galeria Twierdza) oraz Piotr i Paweł w Słupsku/Bolesławicach (CH Pod Wiatrakami) i Millenium Hall w Rzeszowie. Supermarkety lokują tradycyjnie swoje sklepy w centrach i parkach handlowych. Nowym obszarem dla ich rozwoju stają się jednak duże osiedla mieszkaniowe w największych aglomeracjach miejskich, gdzie brakuje podstawowej infrastruktury handlowo-usługowej. Większość budowanych i planowanych obecnie obiektów handlowych zawiera powierzchnię przeznaczoną dla operatorów spożywczych, głównie supermarketów. W najbliższym czasie zostaną otwarte między innymi: Piotr Hyper and supermarkets In 2011 hypermarkets curbed their expansion alongside the continued development of supermarkets and discount stores. Acquisitions, sales and consolidations of food chains are expected in There are now over 250 hypermarkets and several thousand supermarkets and discount stores in Poland. The key hypermarket players are Auchan, Carrefour, E. Leclerc, Real as well as Tesco, which is the fastest-growing food chain in the sector. Supermarkets are operated by chains such as Carrefour, Tesco, Kaufland, Billa, Piotr i Paweł, Intermarché and Stokrotka. The discount store segment is dominated by Biedronka, with Lidl, Aldi and Netto catching up. Openings in the sector in 2011 included Tesco in Starogard Gdański, Ostrów Wlkp. (Galeria Ostrovia), Jarosław (Galeria Pruchnicka) and Nowy Sącz (Centrum Gołąbkowice); Carrefour in Gdańsk (Morski Park Handlowy) and Opole (Turawa Park); Intermarché in Leszno (Galeria Leszno) and Zamość (Galeria Twierdza); and Piotr i Paweł in Słupsk-Bolesławice (CH Pod Wiatrakami) and Millenium Hall in Rzeszów. Supermarket operators tend to locate their stores in shopping centres and retail parks. They are, however, also beginning to target large housing estates with no basic retail and service facilities, located in Poland s largest agglomerations. Most retail schemes in the pipeline or under construction offer space to food operators, mainly supermarkets. Schemes to open soon include Piotr i Paweł in Nova Park Gorzów Wlkp, in Galeria Szperk Gdynia and Alfa Grudziądz; Stokrotka in Galeria Katowicka. The reduced expansion of large-scale food chains pushed rents down.

6 raport rynek powierzchni handlowych report retail market 307 i Paweł w Nova Park Gorzów Wlkp., Galerii Szperk Gdynia oraz w Alfie Grudziądz, Stokrotka w Galerii Katowickiej. Ograniczenie rozwoju wielkopowierzchniowych sieci spożywczych spowodowało spadek czynszów w sektorze. Czynsze dla hipermarketów mieszczą się obecnie w przedziale 6,5 7,5 EUR/m 2 /miesiąc, dla supermarketów 9 13 EUR/m 2 /miesiąc, a dla dyskontów spożywczych 5,5 8,5 EUR/m 2 /miesiąc. Rents now stand at EUR /sq.m/month for hypermarkets, EUR 9 13/sq.m/month for supermarkets and EUR /sq.m/month for discount stores. Parki handlowe Na koniec drugiego kwartału 2011 r. wielkopowierzchniowe sklepy niespożywcze zajmowały 2,2 mln m 2, z czego 20% powierzchni przypadało na parki handlowe. W 2011 r. oddano do użytku ok m 2 tego typu powierzchni. Do największych ukończonych obiektów należały Futura Park w Krakowie i CH Pod Wiatrakami w Słupsku. Stabilny rozwój kontynuowały również wolno stojące sklepy z artykułami budowlanymi. W 2011 r. nowe sklepy otworzyły między innymi Leroy Merlin w Gliwicach i Białymstoku, OBI w Suwałkach i Castorama w Krakowie. Retail parks At the end of Q2 2011, large-scale non-food stores occupied 2.2 million sq.m, of which 20% was in retail parks. In 2011, around 150,000 sq.m of such space was delivered onto the Polish market. The largest schemes completed were Futura Park in Krakow and CH Pod Wiatrakami in Słupsk. Freestanding DIY stores also continued to expand steadily; new schemes opening in 2011 included Leroy Merlin in Gliwice and Białystok, OBI in Suwałki and Castorama in Kraków. Sklepy z materiałami budowlanymi, 4 kwartał 2011 Diy sector in Poland in Q Bricomarche 27% Castorama 20% Praktiker 9% Brico Depot 2% Bricoman 1% OBI 14% Nomi 12% Leroy Merlin 15% W budowie pozostaje blisko m 2 powierzchni na potrzeby wielkopowierzchniowych sklepów niespożywczych, w tym Europa Centralna Park w Gliwicach i Family Point w Lublinie. Największy deweloper w sektorze parków handlowych IKEA, czasowo wstrzymał swoje plany rozwoju, w tym budowę projektu miasteczka handlowego Bulwary Poznańskie. Wśród najemców w sektorze parków handlowych przeważają sieci handlowe z sektorów: artykuły budowlane, RTV AGD, meble, sprzęt sportowy i wyposażenie wnętrz. Do najaktywniejszych podmiotów należą: OBI, Castorama, Leroy Merlin, Media Expert, Decathlon oraz BRW, Agata Meble i Jysk, otwierający swoje sklepy również w miastach średniej wielkości i małych. Chociaż parki handlowe w Polsce nie cieszą się popularnością wśród sieci odzieżowych, to istnieją najemcy z tego sektora, którzy z sukcesem prowadzą w nich swoje sklepy (np. TK Maxx w parku handlowym Batory Nearly 80,000 sq.m of large-scale non-food retail space is under construction, including Europa Centralna Park in Gliwice and Family Point in Lublin. IKEA, the largest developer in the retail park sector, has temporarily shelved its expansion plans, which include the construction of a retail city, Bulwary Poznańskie. Retail park tenants are mainly retailers from the DIY products, household appliances and electronics, furniture, sports equipment and homeware sectors. The dominant market players include OBI, Castorama, Leroy Merlin, Media Expert, Decathlon as well as BRW, Agata Meble and Jysk, opening their stores also in small and medium-sized towns. Although retail parks are not popular with fashion chains in Poland, some fashion retailers operate successfully in these locations, such as TK Maxx in the Batory retail park in Bydgoszcz. The toy store chain Toys R Us, which traditionally opens in retail parks, has also announced its plans to expand

7 308 raport rynek powierzchni handlowych report retail market w Bydgoszczy). Ekspansję na rynku polskim zapowiada również sieć sklepów z zabawkami Toys R Us, tradycyjnie otwierająca swoje sklepy w parkach handlowych. Czynsze w parkach handlowych w 2011 r. kształtowały się na poziomie 6,5 8 EUR/m 2 / miesiąc dla dużych powierzchni i 9 13 EUR/m 2 /miesiąc dla powierzchni średnich. W przypadku parków handlowych poziom zachęt w pakietach najmu jest niższy niż w centrach handlowych, co wynika ze specyfiki tych obiektów (prosta konstrukcja, stosunkowo niskie koszty budowy, podstawowy standard wykończenia). in the Polish market. Rents at retail parks in 2011 reached EUR 6.5 8/sq.m/month for large units and EUR 9 13/sq.m/ month for medium-sized ones. Incentive packages for retail parks are smaller than those for shopping centres, owing to parks simple structure, relatively low construction costs and basic fit-out standard. Centra wyprzedażowe W 2011 r. istniejące obiekty wyprzedażowe w Polsce utrwaliły swoją pozycję na rynku. Otwarto centrum Factory w Modlniczce pod Krakowem. Firma Echo Investment buduje w Szczecinie nowe centrum wyprzedażowe. Neinver przygotowuje budowę swojego drugiego obiektu w Warszawie Factory Annopol. W Polsce istnieje siedem centrów wyprzedażowych o łącznej powierzchni ponad m 2 : Factory Ursus (Warszawa), Factory Wrocław, Factory Luboń (Poznań), Factory Modlniczka (Kraków), Fashion House Piaseczno (Warszawa), Fashion House Gdańsk i Fashion House Sosnowiec. W budowie pozostaje m 2 nowej powierzchni (Outlet Park Szczecin). W planach do 2013 r. pozostaje ponad m 2, w tym Factory Annopol. Grupa najemców zainteresowanych wynajmem lokali w centrach wyprzedażowych jest wciąż ograniczona. W centrach wyprzedażowych funkcjonuje łącznie ponad 650 sklepów, z czego największa liczba w sektorach: odzież (330), sport (60) i obuwie (50). Popyt na lokale w centrach wyprzedażowych przekłada się na liczbę pustostanów, która na koniec drugiego półrocza 2011 r. wynosiła 3 5%, w zależności od obiektu. Interesującym zjawiskiem są wejścia na polski rynek międzynarodowych sieci handlowych przez centra wyprzedażowe. Przykładem realizacji takiej strategii jest decyzja hiszpańskiej firmy odzieżowej Desigual, która jeden ze swoich pierwszych salonów w Polsce otworzyła w Factory Ursus w Warszawie. Czynsze za powierzchnie w centrach wyprzedażowych są w Polsce niższe niż w tradycyjnych centrach handlowych i wynoszą średnio EUR/m 2 /miesiąc w zależności od lokalizacji, wielkości lokalu i branży najemcy. Firmy poszukujące powierzchni w centrach wyprzedażowych oczekują partycypacji właściciela w kosztach aranżacji lokalu i innych kontrybucji finansowych. Popularne stają się również umowy oparte o tzw. czynsze kroczące i obniżki czynszu na początkowym etapie działalności. Powoduje to różnicę między czynszem nominalnym a efektywnym na poziomie 10 20%. Outlet centres In 2011 existing outlet centres consolidated their market positions. A factory outlet centre in Modlniczka near Kraków has just opened, Echo Investment is building a new factory outlet in Szczecin. Neinver is also preparing to construct Factory Annopol, its second scheme in Warsaw. Poland is home to seven factory outlet centres, totalling over 110,000 sq.m. They are Factory Ursus (Warsaw), Factory Wrocław, Factory Luboń (Poznań), Factory Modlniczka (Kraków), Fashion House Piaseczno (Warsaw), Fashion House Gdańsk and Fashion House Sosnowiec. A further 23,000 sq.m is under construction in Outlet Park Szczecin. The development pipeline until 2013 exceeds 25,000 sq.m, including Factory Annopol. Demand for premises in factory outlet centres is still limited. Factory outlet centres comprise more than 650 stores; the fashion sector accounts for 330 units, sports equipment accounts for 60 units and footwear brands 50. The demand for units in factory outlet centres is reflected in the vacancy rate, which stood at 3-5% in 2011, depending on the scheme. It is noteworthy that some international retail chains are entering the Polish market through factory outlet centres. Continuing its global expansion strategy, Spanish fashion retailer Desigual opened its first store in Factory Ursus in Warsaw. Rent for outlet centres in Poland is lower than for traditional shopping centres and averages EUR 15 21/sq.m/month, depending on location, unit size and brand. Companies looking for space at factory outlet centres expect a contribution to fit-out costs and other financial incentives. Step-up leases and lower rents at the start of operation are also becoming increasingly popular, pushing the gap between headline and effective rents to 10 20%.

8 raport rynek powierzchni handlowych report retail market 309 Centra wyprzedażowe, 4 kwartał 2011 (m 2 ) Factory outlets in Poland in Q (sqm) Warszawa Konurbacja Kraków Łódź Poznań Szczecin Trójmiasto Wrocław Katowicka istniejące / existing w budowie / under construction planowane / planned Inne miasta Raport Rynek powierzchni handlowych opracowała firma Cushman & Wakefield Retail market overview in Poland report compiled by Cushman & Wakefield Cushman & Wakefield jest wiodącą na świecie firmą świadczącą usługi doradcze na rynku nieruchomości komercyjnych. Została założona w 1917 r. i obecnie zatrudnia ponad pracowników w 234 biurach w 61 krajach. Firma reprezentuje zarówno małe firmy, jak i duże korporacje z listy Fortune 500. Firma Cushman & Wakefield oferuje pełen zakres usług w pięciu głównych obszarach: Obsługa Transakcji (reprezentowanie najemców i wynajmujących na rynku powierzchni biurowych, handlowych i magazynowych); Rynki Kapitałowe (sprzedaż nieruchomości, zarządzanie inwestycyjne nieruchomościami, bankowość inwestycyjna, finansowanie dłużne i kapitałowe); Rozwiązania dla Inwestorów i Najemców Korporacyjnych (zintegrowane doradztwo strategiczne na rzecz dużych korporacji i właścicieli nieruchomości, w tym zarządzanie nieruchomościami i zarządzanie projektami); Konsulting (doradztwo biznesowe oraz doradztwo w zakresie nieruchomości); Usługi Wyceny i Doradztwa (wycena, analiza HBU, pomoc w rozstrzyganiu sporów oraz inne specjalistyczne usługi obejmujące różne sektory rynku). Firma Cushman & Wakefield jest uznanym liderem w dziedzinie badań światowego rynku nieruchomości, publikuje szereg raportów, które dostępne są w części Knowledge Center na stronie Cushman & Wakefield is the world s largest privately-held commercial real estate services firm. Founded in 1917, it has 234 offices in 61 countries and more than 13,000 employees. The firm represents a diverse customer base ranging from small businesses to Fortune 500 companies. It offers a complete range of services within five primary disciplines: Transaction Services, including tenant and landlord representation in office, industrial and retail real estate; Capital Markets, including property sales, investment management, investment banking, debt and equity financing; Corporate Occupier & Investor Services, including integrated real estate strategies for large corporations and property owners, Property & Asset Management and Project Management; Consulting Services, including business and real estate consulting; and Valuation & Advisory, including appraisals, highest and best use analysis, dispute resolution and litigation support, along with specialized expertise in various industry sectors. A recognized leader in global real estate research, the firm publishes a broad array of proprietary reports available on its online Knowledge Center at