Problem zgody pacjenta na zabiegi i czynności diagnostyki laboratoryjnej
|
|
- Jerzy Pietrzak
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 diagnostyka laboratoryjna Journal of Laboratory Diagnostics 2012 Volume 48 Number Praca poglądowa Review Article Problem zgody pacjenta na zabiegi i czynności diagnostyki laboratoryjnej Problem connected with the patient s agreement to carry out laboratory diagnostics procedures and activities Anna Augustynowicz Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego, Warszawa Streszczenie Streszczenie: W niniejszym artykule przedstawiono podstawowe regulacje dotyczące uzyskania zgody pacjenta na zabiegi i czynności diagnostyki laboratoryjnej. Omówione zostały także formy wyrażenia zgody i konsekwencje prawne związane z wykonaniem zabiegów i czynności diagnostyki laboratoryjnej bez zgody pacjenta. Summary Overview: In the present article there have been presented basic regulations relating to the patient s agreement to carry out laboratory diagnostics procedures and activities. What is more, forms of consent and legislative consequences linked with carrying out laboratory diagnostics procedures and activities without an agreement of a patient have been discussed. Słowa kluczowe: zgoda, pacjent, świadczenia zdrowotne Key words: consent, patient, health services Wstęp Podstawowym aktem prawnym regulującym prawa pacjenta jest ustawa o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta [1]. Ustawa ta zobowiązuje organy władzy publicznej właściwe w zakresie ochrony zdrowia, Narodowy Funduszu Zdrowia, podmioty udzielające świadczeń a także osoby wykonujące zawód medyczny oraz inne osoby uczestniczące w udzielaniu świadczeń zdrowotnych do przestrzegania praw pacjenta. Prawo pacjenta do wyrażenia zgody na świadczenia zdrowotne wywodzi się z unormowań konstytucyjnych, a ściślej mówiąc z art. 41 Konstytucji RP [2], który stanowi o prawie jednostki do samostanowienia oraz ochrony jej integralności. Świadczenia zdrowotne udzielane bez uprzedniego uzyskania zgody pacjenta są działaniem bezprawnym. Fakt ten znajduje uzasadnienie nie tylko w przepisach konstytucyjnych, ale również we wspomnianej wyżej ustawie o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta, a także w ustawach korporacyjnych ustawie o zawodach lekarza i lekarza dentysty [3], ustawie o zawodach pielęgniarki i położnej [4] oraz w ustawie o diagnostyce laboratoryjnej [5]. Znajduje także odzwierciedlenie w kodeksach etycznych [6]. Zgoda pacjenta przesądza o kwestii legalności świadczeń zdrowotnych [7]. Zważywszy na fakt, iż czynności diagnostyki laboratoryjnej są świadczeniami zdrowotnymi, zgoda pacjenta jest warunkiem niezbędnym dla legalności ich wykonania. Zgoda pacjenta, będąca szczególną formą oświadczenia woli, musi spełniać ogólne wymogi skuteczności i ważności takiej deklaracji. Osoba wyrażająca swą wolę musi być uprawniona do jej udzielenia, czynność stanowiąca przedmiot zgody nie pozostaje w sprzeczności z ustawą oraz zasadami współżycia społecznego. Oświadczenie woli, którego rezultatem jest wyrażenie zgody, musi być wynikiem integralnej i swobodnej decyzji osoby je składającej, powstałej w warunkach należytego rozpoznania okoliczności faktycznych, na gruncie których zgoda ta jest wyrażona. W szczególności zgoda nie może być wyrażona w warunkach przymusu, błędu lub w stanie psychicznym uniemożliwiającym jej wyrażenie. Zgoda musi być wyrażona w stosownej formie oraz w sytuacji należytego roze znania przez pacjenta wszelkich okoliczności faktycz nych związanych z tymi działaniami. Rozeznanie to wynika z rzetelnego, wszechstronnego i zrozumiałego poinformowania pacjenta o tych okolicznościach [8]. Udział diagnosty laboratoryjnego w postępowaniu diagnostyczno-terapeutycznym Diagnosta laboratoryjny bierze udział w postępowaniu diagnostycznym, profilaktycznym i monitorowaniu terapii (art
2 Problem zgody pacjenta na zabiegi i czynności diagnostyki laboratoryjnej ust. Ustawy o diagnostyce laboratoryjnej). Udział diagnosty laboratoryjnego w procesie diagnostyczno-terapeutycznym podkreśla także uchwalony 13 stycznia 2006 r. Kodeks Etyki Diagnosty Laboratoryjnego, stanowiąc, iż diagnosta laboratoryjny, wykorzystując całą swoją wiedzę i umiejętności, dąży do uzyskania wiarygodnych wyników badań i dokonuje ich interpretacji dla potrzeb diagnostycznych, leczniczych, sanitarno-epidemiologicznych i profilaktycznych. Podstawową funkcją diagnostyki laboratoryjnej jest stworzenie odpowiednich możliwości do wykorzystania w medycynie klinicznej wielu odkryć z dziedziny nauk podstawowych. Wyniki badań laboratoryjnych dostarczają informacji pomocnych dla oceny stanu zdrowia badanych, służą do badania stanu fizjologicznego, wczesnego wykrywania i rozpoznawania choroby, odzwierciedlają zaburzenia do których może dochodzić na poziomie komórkowym i subkomórkowym (medycyna profilaktyczna), zanim nastąpią objawy na poziomie narządowym. Diagnostyka laboratoryjna w medycynie naprawczej służy także ocenie zaawansowania procesu chorobowego, monitorowania przebiegu choroby oraz leczenia, ocenie jego efektywności a również możliwości wykrycia powikłań, skutków ubocznych, do których może dochodzić w trakcie terapii. Diagnostyka laboratoryjna służy także kontroli chorych po leczeniu. W ramach udziału w postępowaniu diagnostycznym, profilaktycznym oraz monitorowaniu terapii diagnosta laboratoryjny wykonuje czynności diagnostyki laboratoryjnej (art. 16 ustawy o diagnostyce laboratoryjnej). Może także pobierać materiał diagnostyczny do badań laboratoryjnych (art. 6b ustawy o diagnostyce laboratoryjnej). Diagnosta laboratoryjny mając wiedzę na temat najnowszych metod prowadzenia badań diagnostycznych i ich wiarygodności może także doradzać lekarzowi odnośnie ewentualnego uzupełnienia zakresu zleconych badań. Diagnosta laboratoryjny może również dokonywać oceny jakości i wartości diagnostycznej badania co może ułatwić lekarzowi decyzję w sprawie dalszego postępowania w stosunku do pacjenta [9]. Wszelkie działania diagnosty laboratoryjnego powinny się odbywać za wiedzą i zgodą pacjenta ewentualnie innego, uprawnionego do wyrażenia zgody, podmiotu. Wyraźnie do tej kwestii odnosi się art. 22 ustawy o diagnostyce laboratoryjnej stanowiąc, iż diagnosta laboratoryjny może przeprowadzać zabiegi i czynności diagnostyki laboratoryjnej po wyrażeniu przez pacjenta albo przedstawiciela ustawowego lub opiekuna faktycznego na zasadach określonych w ustawie o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta. Zatem rozważania dotyczące kwestii zgody na zabiegi i czynności diagnostyki laboratoryjnej wymagają systemowego podejścia, odnoszenia się nie tylko do ustawy o diagnostyce laboratoryjnej, ale również do przepisów ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta, a czasami posiłkowo chociażby do ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty. Pamiętać także należy, że diagnosta laboratoryjny jest członkiem zespołu diagnostyczno-terapeutycznego i działania tego zespołu powinny być dokonywane zawsze z pełnym poszanowaniem praw pacjenta. Respektowanie tych praw wymaga, aby wszyscy uczestniczący w postępowaniu diagnostyczno-terapeutycznym mieli pełną świadomość regulacji prawnych, które towarzyszą udzielaniu świadczeń zdrowotnych. Udzielenie informacji jako warunek sine qua non skuteczności zgody Pacjent ma prawo do wyrażenia zgody na udzielenie określonych świadczeń zdrowotnych lub ich odmowy, po uzyskaniu odpowiedniej informacji (art. 16 ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta). Zatem personel medyczny może przystąpić do udzielenia świadczenia zdrowotnego dopiero po uzyskaniu zgody odpowiednio poinformowanego pacjenta, lub w przypadkach określonych w obowiązujących przepisach, po uzyskaniu zgody innych osób uprawnionych do podjęcia takiej decyzji. Zakres obowiązku poinformowania pacjenta wyznacza art. 9 ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta. Pacjent, w tym małoletni, który ukończył 16 lat, lub jego przedstawiciel prawny mają prawo do uzyskania przystępnej informacji o stanie zdrowia, rozpoznaniu, proponowanych oraz możliwych metodach diagnostycznych i leczniczych, dających się przewidzieć następstwach ich zastosowania albo zaniechania, wynikach leczenia oraz rokowaniu. Udzielenie informacji w zakresie wyżej wskazanym jest obowiązkiem lekarza, zaś uzyskanie informacji jest jednym z podstawowych praw pacjenta. Niedopełnienie obowiązku poinformowania przez lekarza, pominięcie niektórych elementów informacji, jak też błędne ich przedstawienie może być przyczyną postawienia zarzutu udzielania świadczeń zdrowotnych bez świadomej zgody pacjenta [10]. W przypadku wykonywania badań diagnostycznych, w tym laboratoryjnych, lekarz ma obowiązek udzielić pacjentowi informacji o proponowanych oraz możliwych metodach diagnostycznych, uzasadnić wybór proponowanej metody, a także pouczyć pacjenta o dalszym postępowaniu po uzyskaniu wyniku badania. Pielęgniarka lub położna powinna udzielić informacji o pielęgnacji i zabiegach pielęgniarskich. Zatem pielęgniarka dokonująca zabiegu pobrania krwi informuje pacjenta o ewentualnych środkach ostrożności, które pacjent powinien stosować po pobraniu aby nie doszło np. do zasinienia w miejscu pobrania. W przypadku przekazania do medycznego laboratorium diagnostycznego przez świadczeniodawcę materiału diagnostycznego do badań, a także w przypadku przekazania materiału przez pacjenta dysponującego zleceniem lekarskim, diagnosta laboratoryjny wykonuje czynności przyjmując założenie, że stosowna informacja została pacjentowi udzielona. Podobnie, jeżeli pobranie materiału do badań ma miejsce w laboratorium diagnostycznym a pacjent posiada zlecenie badań wydane przez lekarza. Wątpliwości może budzić udzielanie informacji pacjentowi, który nie posiada zlecenia lekarskiego a chce wykonać określone badania. Diagnosta laboratoryjny może przekazać informacje w zakresie laboratoryjnej interpretacji wyniku badania, informacji o sprzęcie służącym do pobrania i zabezpieczenia materiału, metodyce badań, stosowanej aparaturze, odczynnikach. Nie powinien jednak 88
3 sugerować pacjentowi badań, które ten w jego opinii powinien wykonać. Jak była mowa wyżej diagnosta laboratoryjny może doradzać lekarzowi co do zakresu zlecanych badań. Pamiętać jednakże należy, iż postępowania diagnostyczne, w tym wybór zestawu badań, jest zasadniczo obowiązkiem lekarza 1. Diagnosta laboratoryjny nie może również dokonywać medycznej interpretacji wyniku badania. Rozpoznawanie i diagnozowanie chorób należy bowiem do lekarza, prowadzącego leczenie pacjenta. Nie mniej jednak w razie niekorzystnego dla pacjenta wyniku badania laboratoryjnego diagnosta powinien poinformować pacjenta o konieczności zgłoszenia do lekarza, względnie informacje o takim wyniku przekazać lekarzowi Podmioty uprawnione do wyrażenia zgody na zabiegi i czynności diagnostyki laboratoryjnej Diagnosta laboratoryjny może przeprowadzać zabiegi i czynności diagnostyki laboratoryjnej po wyrażeniu zgody przez pacjenta. Zgodę powinien wyrazić pacjent, u którego czynność diagnostyki ma być wykonana. Podmiotem wyłącznie uprawnionym do jej udzielenia jest osoba, która ukończyła 18 lat i zachowuje zdolność świadomego wyrażania woli oraz nie jest całkowicie ubezwłasnowolniona. Jeżeli pełnoletni, mający pełną zdolność prawną i działający z rozeznaniem pacjent sprzeciwia się zabiegom i czynnościom diagnostyki laboratoryjnej, sprzeciw ten musi być uwzględniony. Chociaż trzeba przyznać, że do rzadkości należeć będzie sytuacja w której pełnoletni pacjent, nie zamierzający wyrazić zgody na badania pojawia się w laboratorium i zademonstruje swój sprzeciw. W określonych ustawowo sytuacjach zgodę na czynności diagnostyki laboratoryjnej może wyrazić przedstawiciel ustawowy, zaś w przypadku braku przedstawiciela ustawowego, opiekun faktyczny. Przedstawiciel ustawowy wyraża zgodę m.in. na udzielenie świadczenia zdrowotnego małoletniemu. Przedstawicielem ustawowym może być rodzic, przysposabiający, opiekun lub kurator. Rodzice są przedstawicielami ustawowymi dziecka, pod warunkiem że nie pozbawiono ich władzy rodzicielskiej, nie są małoletnimi [chyba, że są małżeństwem] albo ubezwłasnowolnionymi. Jeżeli władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom, każde z nich jest obowiązane i uprawnione do jej wykonywania, czyli każde z nich może podejmować decyzje w sprawach dziecka - art. 97 ust. 1 k.r.o. [11]. Przedstawicielem ustawowym małoletniego może być także przysposabiający a do jego czynności stosuje się zasady analogiczne jak w przypadku rodziców. Jeżeli żadnemu z rodziców nie przysługuje władza rodzicielska albo są nieznani, to dla dziecka ustanawia się opiekuna. W myśl art. 156 k.r.o. 1 Ustawa o zawodach lekarza i lekarza dentysty w art. 1 stanowi, iż wykonywanie zawodu lekarza polega na udzielaniu przez osobę posiadającą wymagane kwalifikacje, potwierdzone odpowiednimi dokumentami, świadczeń zdrowotnych, w szczególności: badaniu stanu zdrowia, rozpoznawaniu chorób i zapobieganiu im, leczeniu i rehabilitacji chorych, udzielaniu porad lekarskich, a także wydawaniu opinii i orzeczeń lekarskich. opiekun powinien uzyskiwać zezwolenie sądu opiekuńczego we wszelkich ważniejszych sprawach, które dotyczą osoby lub majątku małoletniego [12]. Przy czym wymóg uzyskania zezwolenia sądu opiekuńczego nie dotyczy zwykłych czynności i zabiegów nie stwarzających podwyższonego ryzyka, a do takich zalicza się zazwyczaj zabiegi i czynności diagnostyki laboratoryjnej [13]. Jeżeli opiekun doznał przemijającej przeszkody w sprawowaniu opieki nad małoletnim, sąd opiekuńczy może ustanowić kuratora. Zakres uprawnień kuratora określa sąd w postanowieniu. Kurator ma prawo do wypowiadania się w kwestii udzielania świadczeń zdrowotnych, w tym również zabiegów i czynności diagnostyki laboratoryjnej, gdy upoważnił go do tego sąd [14]. Jeżeli pacjent małoletni ukończył 16 rok życia, to ma także prawo do wyrażenia zgody. Wymagana jest wówczas zgoda kumulatywna przedstawiciela ustawowego i małoletniego pacjenta. Przy czym kompetencja do wyrażenia zgody małoletnich powyżej 16 roku życia może być brana pod uwagę jedynie w przypadku małoletnich spełniających wymóg faktycznej zdolności świadomego wyrażenia zgody. Jeżeli małoletni, który ukończył 16 rok życia nie jest w stanie świadomie wyrazić zgody, to wymagana jest jedynie zgoda jego przedstawiciela ustawowego. W sytuacjach niejednoznacznych należy się kierować zasadą dbałości o korzyść ochrony autonomii pacjenta. W każdym wypadku wystąpienia niezdolności do wyrażenia zgody, pomimo ukończenia 16 roku życia, powinna być ponadto uczyniona w dokumentacji medycznej stosowna adnotacja określająca powody zrezygnowania z odbierania zgody od pacjenta [15]. Powyższe informacje prowadzą do wniosku, że diagnosta laboratoryjny odbierając zgodę nie może się ograniczyć jedynie do sprawdzenia wieku małoletniego pacjenta. Powinien dodatkowo ocenić, czy pomimo ukończenia 16 roku życia pacjent ma zdolność świadomego wyrażenia zgody. Diagnosta laboratoryjny, nie mając w tym zakresie specjalistycznej wiedzy, siłą rzeczy nie może dokonać rzetelnej oceny, wymagałaby ona specjalistycznej wiedzy medycznej i psychologicznej. To zaś nie leży w kompetencjach diagnosty laboratoryjnego. Przedstawiciel ustawowy ma także prawo do wyrażenia zgody w przypadku pacjenta całkowicie ubezwłasnowolnionego lub niezdolnego do świadomego wyrażenia zgody. Przy czym zaznaczenia wymaga, że osoba ubezwłasnowolniona albo pacjent chory psychicznie lub upośledzony umysłowo, lecz dysponujący dostatecznym rozeznaniem może wyrazić sprzeciw co do wykonania świadczeń zdrowotnych, czy również zabiegu lub czynności diagnostyki laboratoryjnej (art. 17 ust. 3 ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta). Niejasno przedstawia się w tym zakresie sytuacja osób częściowo ubezwłasnowolnionych. Analizując przepis art. 17 ust. 2 ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta można uznać, że osoby te są uprawnione do samodzielnego wyrażenia zgody w odniesieniu do zabiegów i czynności nie stwarzających podwyższonego ryzyka a z takimi najczęściej mamy do czynienia w diagnostyce laboratoryjnej [16]. 89
4 Problem zgody pacjenta na zabiegi i czynności diagnostyki laboratoryjnej Jak była mowa powyżej przedstawiciel ustawowy jest uprawniony do wyrażenia zgody w przypadku pacjenta niezdolnego do świadomego wyrażenia zgody. Według M. Kapko pacjentem niezdolnym do świadomego wyrażenia zgody może być osoba, której stan zdrowia fizycznego lub psychicznego stoi na przeszkodzie wyrażeniu zgody świadomej - np. osoba nietrzeźwa, pozostająca w stanie odurzenia narkotycznego, odczuwająca silny ból, będąca pod wpływem leków upośledzających sprawność psychiczną]. Zatem zgodę na udzielenie świadczenia zdrowotnego może wyrazić tylko pacjent, którego stan zdrowia fizycznego i psychicznego pozwala na świadome podjęcie decyzji odnośnie poddania się określonym zabiegom lub co do odmowy [17]. Jednakże zwrócić uwagę, że sam fakt występowania choroby psychicznej czy upośledzenia umysłowego nie odbiera zdolności do wyrażenia zgody [18]. I tu powstaje pytanie jak często diagnosta będzie od takich osób odbierał zgodę na czynności diagnostyki laboratoryjnej. Wydaje się, że w zdecydowanej większości takich przypadków diagnosta laboratoryjny otrzyma pobrany np. na oddziale szpitalnym materiał celem wykonania czynności diagnostyki laboratoryjnej. Wówczas decyzje dotyczące uzyskania zgody podejmowane będą przez personel oddziału (patrz niżej). Jeżeli jednak zaistnieje sytuacja, gdy diagnosta laboratoryjny będzie musiał odebrać zgodę na wykonanie czynności diagnostyki laboratoryjnej to do niego należy ocena, czy pacjent znajduje się w odpowiednim stanie, by moc świadomie wyrazić zgodę. Pamiętać przy tym należy, że w razie wątpliwości odnośnie zdolności wyrażenia zgody na zabiegi należy je rozstrzygnąć na rzecz zasady autonomii pacjenta i uznać, że wyrażenie przez niego zgody jest konieczną podstawą dla dokonania czynności medycznej, choćby nawet nie była to przesłanką wystarczająca [19]. W razie braku przedstawiciela ustawowego w odniesieniu do badania zgodę w przypadku pacjenta małoletniego, całkowicie ubezwłasnowolnionego lub niezdolnego do świadomego wyrażenia zgody może wykonać opiekun faktyczny. Opiekun faktyczny może wyrazić zgodę jedynie na badanie. Chodzi tu o rutynowe i niestwarzające ryzyka czynności medyczne, które nie ingerują znacznie w integralność cielesną [20]. Zasada ta dotyczy również czynności diagnostyki laboratoryjnej. Ustawa o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta zawiera definicję opiekuna faktycznego. Jest to osoba sprawująca, bez obowiązku ustawowego, stałą opiekę nad pacjentem, który ze względu na wiek, stan zdrowia albo stan psychiczny opieki takiej wymaga. Istotą definicji opiekuna faktycznego jest m.in. to, że owa stała opieka jest sprawowana bez obowiązku ustawowego, a zatem pomiędzy opiekunem faktycznym pacjenta a samym pacjentem nie zachodzi stosunek prawny uregulowany przepisami ustawy Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Czynności przeprowadzane na zlecenie lekarskie Diagnosta laboratoryjny przeprowadza zabiegi i czynności diagnostyki laboratoryjnej po wyrażeniu przez pacjenta albo przedstawiciela ustawowego lub opiekuna faktycznego. Jednak zgoda pacjenta nie jest wymagana w przypadku wykonywania przez diagnostę laboratoryjnego zabiegów i czynności diagnostyki laboratoryjnej przeprowadzanych na zlecenie lekarskie (art. 25 ustawy o diagnostyce laboratoryjnej). Jakich zatem stanów faktycznych dotyczy ten przepis? Wykonywanie zawodu diagnosty laboratoryjnego wiąże się najczęściej z wykonywaniem zabiegów i czynności na zlecenie lekarskie. Jeżeli materiał diagnostyczny przekazany zostaje z oddziału, przychodni czy gabinetu lekarskiego do medycznego laboratorium diagnostycznego wówczas diagnosta laboratoryjny nie ma obowiązku uzyskania zgody. W tym przypadku zgoda [najczęściej dorozumiana] jest odbierana przy okazji zlecania przez lekarza badań laboratoryjnych (lekarz z pacjentem powinien omówić proponowane postępowanie diagnostyczne), zaś zgoda na pobranie materiału diagnostycznego do badań jest odbierana przy pobraniu tego materiału. Często jednakże do laboratorium przychodzi pacjent ze zleceniem lekarskim, a pobranie materiału diagnostycznego do badań ma miejsce w laboratorium. W tym przypadku na lekarzu ciąży obowiązek uzgodnienia z pacjentem postępowania diagnostycznego. Czy oznacza to, że diagnosta jest zwolniony z obowiązku uzyskania zgody pacjenta? Na to pytanie odpowiedzieć należy przecząco. Sam fakt uzgodnienia przez lekarza z pacjentem postępowania diagnostycznego nie zwalnia diagnosty laboratoryjnego z uzyskania zgody na pobranie materiału diagnostycznego do badań w celu wykonania czynności diagnostyki laboratoryjnej. Dotyczy to również wykonania zabiegów i czynności co prawda na zlecenie lekarskie, ale za odpłatnością dokonywaną przez pacjenta. Zgoda pacjenta jest także wymagana w przypadku wykonywania czynności diagnostyki laboratoryjnej bez zlecenia lekarskiego. Zgłaszają się bowiem do laboratorium pacjenci, którzy nie posiadając zlecenia lekarskiego chcą wykonania określonego badania diagnostycznego [21]. Wykonywanie czynności bez zgody pacjenta W wyjątkowych, sytuacjach decyzja o wykonaniu czynności diagnostyki laboratoryjnej może być podjęta bez zgody uprawnionych podmiotów. Wykonywanie zabiegów i czynności diagnostyki laboratoryjnej bez zgody pacjenta jest dopuszczalne, jeżeli konieczne jest natychmiastowe przeprowadzenie badań diagnostycznych, a ze względu na stan zdrowia lub wiek pacjent nie może wyrazić zgody. Dodatkowym warunkiem, który musi być spełniony jest brak możliwości porozumienia się z przedstawicielem ustawowym lub opiekunem faktycznym (art.26 ust. 1 ustawy o diagnostyce laboratoryjnej). W tym przypadku diagnosta laboratoryjny podejmuje decyzję o przeprowadzeniu zabiegów i czynności diagnostyki laboratoryjnej na pisemne zlecenie lekarza leczącego pacjenta odnotowane w dokumentacji medycznej [art. 26 ust. 2 ustawy o diagnostyce laboratoryjnej]. Przepis ten nie daje podstaw do udzielania świadczeń zdrowotnych wbrew woli pacjenta. Jeżeli pacjent dorosły, przytomny i nieubezwłasnowolniony całkowicie odmawia wyrażenia zgody na 90
5 czynności medyczne, nawet jeśli są one niezbędne do ratowania życia, personel medyczny jest związany wolą pacjenta [22]. W tym miejscu warto odpowiedzieć na pytanie, czy diagnosta laboratoryjny może podjąć decyzję o odmowie wykonania zabiegów i czynności diagnostyki laboratoryjnej w sytuacji, jeżeli konieczne jest niezwłoczne przeprowadzenie badań diagnostycznych. Ustawa o diagnostyce laboratoryjnej pozwala diagnoście laboratoryjnemu na odmowę wykonania zlecenia lekarskiego, jeżeli wykonanie tego zlecenia zagrażać może życiu lub zdrowiu pacjenta, chyba, że po zgłoszeniu lekarzowi tego zastrzeżenia, ten ostatni ponowi zlecenie na piśmie (art. 28 ust. 1). W ustawie o diagnostyce laboratoryjnej brak przepisu wskazującego na obowiązek podjęcia zabiegów i czynności diagnostyki laboratoryjnej w sytuacji, gdy pacjent ze względu na stan zdrowia lub wiek nie może wyrazić zgody. W tej sytuacji należy się opowiedzieć za obowiązkiem diagnosty laboratoryjnego. Obowiązek ten można jednak wywnioskować z aktów prawnych regulujących problematykę praw pacjenta (analogia iuris). Na podstawie art. 7 ust. 1 ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta, pacjent ma prawo do natychmiastowego udzielenia świadczeń zdrowotnych ze względu na zagrożenie zdrowia lub życia. Obowiązek udzielania pomocy medycznej w stanach nagłych został skonkretyzowany także w ustawie o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych. Ustawa o zawodach lekarza i lekarza dentysty w art. 30 ujmuje ten problem od strony obowiązku lekarskiego i nakazuje udzielenie pomocy lekarskiej w każdym przypadku, gdy zwłoka w jej udzieleniu, mogłaby spowodować niebezpieczeństwo utraty życia, ciężkiego uszkodzenia ciała lub ciężkiego rozstroju zdrowia, oraz w innych przypadkach nie cierpiących zwłoki. Podobnie pielęgniarka, położna ma obowiązek udzielić pomocy w każdym przypadku niebezpieczeństwa utraty życia, poważnego uszczerbku na zdrowiu pacjenta, zgodnie z posiadanymi kwalifikacjami (art. 19 ustawy o zawodach pielęgniarki i położnej). Skuteczne udzielenie pomocy w stanach nagłych wymaga często również współdziałania diagnostów laboratoryjnych. Stąd też nie może być wątpliwości co do obowiązku diagnosty laboratoryjnego. Forma wyrażenia zgody Zgoda osoby uprawnionej jak i jej sprzeciw mogą być wyrażone ustanie albo przez takie zachowanie, które w sposób niebudzący wątpliwości wskazuje na wolę poddania się zabiegom i czynnościom diagnostyki laboratoryjnej albo brak takiej woli (tzw. zgoda konkludentna lub dorozumiana). Zgoda w formie pisemnej jest wymagana dla zabiegów operacyjnych albo zastosowania metody leczenia lub diagnostyki stwarzających podwyższone ryzyko dla pacjenta (art. 18 ust. 1 ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta). W zdecydowanej większości przypadków zabiegi i czynności diagnostyki laboratoryjnej nie stanowią działań o podwyższonym ryzyku. Przejawem zgody konkludentnej mogą być słowa wypowiedziane lub napisane, a także inne zachowania polegające np. na mimice, gestach, skinieniu głową, czynach (jak np. przyniesienie do laboratorium materiału do badań diagnostycznych, wyciągnięcie ręki do pobrania krwi itp.), które wyrażają w sposób niebudzący wątpliwości wolę poddania się danej czynności medycznej. Na podobnych zasadach pacjent może manifestować swój sprzeciw co do poddania się czynnościom medycznym. Pacjent może wyrazić swój sprzeciw odmawiając współpracy z wykonującym dane świadczenie zdrowotne a także poprzez nieprzygotowanie się do badania, stawianie oporu [23]. W przypadku czynności diagnostyki laboratoryjnej odmowę stanowić może nie dostarczenie materiału diagnostycznego do badań, czy też nie zgłoszenie się w celu pobrania materiału. Milczenie pacjenta, jego bierne zachowania nie może być uznane za zgodę dorozumianą. Zgoda musi być pozytywnie udzielona, zaś milczenie pacjenta nie stanowi dostatecznej podstawy do ustalenia rzeczywistej woli pacjenta [24]. Nie ma żadnych przeszkód, aby pacjent wyraził zgodę na piśmie na czynności medyczne, które niestwarzające podwyższonego ryzyka. W praktyce stosowane są formularze zgody na zabiegi i czynności diagnostyki laboratoryjnej. Obowiązujące przepisy nie określają treści takiej zgody. Nie mniej jednak dokonując analizy całokształtu przepisów można wskazać, że powinno być w niej oświadczenie woli pacjenta. Warto też aby akt zgody pacjenta doprecyzowany był określeniem warunków w jakich oświadczenie woli zostało złożone, tj. że pacjent świadomie i swobodnie wyraża swoją wolę. W części opisowej wskazać należy rodzaj zabiegu [np. pobranie krwi], któremu pacjent ma być poddany a także wskazać cel dla którego czynność diagnostyki będzie przeprowadzona. Akt zgody powinien być podpisany własnoręcznie przez pacjenta i diagnostę laboratoryjnego odbierającego zgodę. W przypadku niemożności własnoręcznego podpisania przez pacjenta zgodę podpisują osoby potwierdzające wolę pacjenta ze wskazaniem przyczyny braku jego podpisu. Zaznaczyć należy, iż celowym byłoby, aby zgodę odbierał osobiście diagnosta wykonujący daną czynność. Powinien on także ocenić zdolność pacjenta do świadomego wyrażenia zgody [25]. Formularz zgody pacjenta może być uzupełniony o dodatkowe klauzule, np. upoważnienie do odbioru wyniku badania przez inną osobę. Odpowiedzialność prawna Działanie bez zgody pacjenta jest bezprawne i naraża personel medyczny na odpowiedzialność karną [26]. Na podstawie art. 192 k.k. wykonanie zabiegu leczniczego wobec pacjenta bez jego zgody może skutkować dla podejmującego takie działania karą grzywny, ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności do lat 2. Przestępstwo to jest ścigane na wniosek pokrzywdzonego. Przestępstwo z art. 192 k.k. jest przestępstwem umyślnym. Może być popełnione w zamiarze bezpośrednim, kiedy np. diagnosta laboratoryjny wie, iż brakuje prawnie ważnej zgody pacjenta oraz w zamiarze ewentualnym, kiedy diagnosta laboratoryjny przewiduje 91
6 Problem zgody pacjenta na zabiegi i czynności diagnostyki laboratoryjnej możliwość, że pacjent nie wyraził ważnej prawnie zgody na czynności diagnostyki laboratoryjnej i godzi się na to, że mimo braku takiej zgody czynności i tak dokona [27]. Zabiegiem leczniczym w rozumieniu art. 192 k.k. jest każdy zabieg przybierający formę czynności leczniczej [terapeutycznej] lub czynności nieterapeutycznej, podejmowany w stosunku do pacjenta na etapie profilaktyki, diagnozy, terapii i rehabilitacji, który ze względu na właściwą mu technikę medyczną łączy się z naruszeniem integralności cielesnej pacjenta poprzez naruszenie jego tkanki cielesnej lub jest fizycznym, inwazyjnym wniknięciem w jego ciało bez naruszenia jego tkanki [28]. Wykonanie zabiegu bez zgody pacjenta oznacza każde zachowanie, które nie czyni zadość wymogom prawnej ważności zgody a także sytuacje w których nie uzyskano w ogóle zgody pacjenta przed przystąpieniem do interwencji medycznej. Niezrealizowanie jakiegokolwiek warunku niezbędnego do ważności zgody będzie działaniem bez zgody [29]. W sytuacjach, gdy ustawa nie wymaga zgody pacjenta [np. wykonanie zabiegów i czynności diagnostyki laboratoryjnej na zlecenie lekarskie art. 25 ustawy o diagnostyce laboratoryjnej], wyłączona jest odpowiedzialność z art. 192 k.k., brak bowiem cech bezprawności czynu koniecznej dla odpowiedzialności karnej [30]. Udzielanie świadczeń zdrowotnych bez wymaganej prawnie zgody może skutkować odpowiedzialnością cywilną z tytułu naruszenia dóbr osobistych na podstawie art k.c. Art. 448 k.c. stanowi, że w razie naruszenia dobra osobistego sąd może przyznać temu, czyje dobro osobiste zostało naruszone, odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę lub na jego żądanie zasądzić odpowiednią sumę pieniężną na wskazany cel społeczny, niezależnie od innych środków potrzebnych do usunięcia skutków naruszenia. Jeżeli w wyniku działania personelu medycznego pacjent poniósł szkodę [np. doszło do pogorszenia stanu zdrowia], możliwa jest także odpowiedzialność za czyny niedozwolone z art. 415 k.c. [31]. Wykonywanie czynności diagnostyki laboratoryjnej z naruszeniem praw pacjenta jest sprzeczne z przepisami prawa i zasadami etyki diagnostów laboratoryjnych i może skutkować pociągnięciem diagnosty laboratoryjnego do odpowiedzialności dyscyplinarnej. Podsumowanie Świadomość i realizacja, wynikających z obowiązujących przepisów prawnych, ciążących na przedstawicielach zawodów medycznych obowiązków jest nie tylko gwarancją ochrony praw pacjenta ale także jest jedną z gwarancji uniknięcia konsekwencji prawnych związanych z naruszeniem praw pacjenta. Wykonywanie zawodu medycznego, w tym zawodu diagnosty laboratoryjnego, to nie tylko proste wykonywanie świadczeń zdrowotnych ale także postępowanie zgodne z aktualnymi przepisami prawnymi. Przepisami, które nakładają obowiązki nie tylko na lekarzy ale na wszystkich uczestniczących w postępowaniu diagnostyczno-terapeutycznym. Piśmiennictwo 1. Ustawa z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta (z 2009 r., Dz.U. Nr 52, poz. 417 z późn. zm.). 2. Ustawa z dnia 2 kwietnia 1997 r. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. Nr 78, poz. 483 z późn. zm.). 3. Ustawa z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty (Dz.U. z 2008 r., Nr 136, poz. 857 z późn. zm.). 4. Ustawa z dnia 5 lipca 1996 r. o zawodach pielęgniarki i położnej (Dz.U. z 2001 r., Nr 57, poz. 602 z późn. zm.). 5. Ustawa z dnia 27 lipca 2001 r. o diagnostyce laboratoryjnej (Dz.U. z 2004 r., Nr 144, poz z późn. zm.). 6. Filar M, Krześ S, Marszałkowska-Krześ E i wsp. Odpowiedzialność lekarzy i zakładów opieki zdrowotnej, Warszawa 2005: Niemczyk S, Łazarska A. Materialnoprawne elementy aktu zgody pacjenta w ujęciu prawnym i medycznym, Prawo i Medycyna 2005; 2: Filar M. Lekarskie prawo karne, Zakamycze 2000: 250 i Augustynowicz A. (w:) Augustynowicz A, Budziszewska-Makulska A, Tymiński R i wsp. Ustawa o diagnostyce laboratoryjnej. Komentarz. CeDeWu, Warszawa 2010: Niemczyk S, Łazarska A. Materialnoprawne elementy aktu zgody pacjenta w ujęciu prawnym i medycznym, Prawo i Medycyna 2005; 2: Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz.U. Nr 9, poz. 59 z późn. zm.). 12. Kapko M. (w:) Ustawa o zawodach lekarza i lekarza dentysty. Komentarz pod red. Zielińskiej E. Warszawa 2008: Kalus S. Kodeks rodzinny i opiekuńczy z komentarzem, Warszawa 2001: 829. Przytaczam za M. Kapko (w:) Ustawa o zawodach lekarza i lekarza dentysty. Komentarz pod red. Zielińskiej E. Warszawa 2008: Safian M. Prawo i medycyna. Ochrona praw jednostki a dylematy współczesnej medycyny. Warszawa 1998: Safian M. Prawo i medycyna. Ochrona praw jednostki a dylematy współczesnej medycyny. Warszawa 1998: Safian M. Prawo i medycyna. Ochrona praw jednostki a dylematy współczesnej medycyny. Warszawa 1998: Kapko M. (w:) Ustawa o zawodach lekarza i lekarza dentysty. Komentarz pod red. Zielińskiej E. Warszawa 2008: Safian M. Prawo i medycyna. Ochrona praw jednostki a dylematy współczesnej medycyny. Warszawa 1998: Safian M. Prawo i medycyna. Ochrona praw jednostki a dylematy współczesnej medycyny. Warszawa 1998: Kapko M. (w:) Ustawa o zawodach lekarza i lekarza dentysty. Komentarz pod red. Zielińskiej E. Warszawa 2008: Augustynowicz A. (w:) Augustynowicz A, Budziszewska-Makulska A, Tymiński R i wsp. Ustawa o diagnostyce laboratoryjnej. Komentarz. CeDeWu. Warszawa 2010: Zoll A. Zaniechanie leczenia aspekty prawne. Prawo i Medycyna 2000; 5: 35, Zob. również Zielińska E. Powinności lekarza w przypadku braku zgody na leczenie oraz wobec pacjenta w stanie terminalnym. Prawo i Medycyna 2000; 5: 82. oraz Liszewska A. Problem zgody pacjenta jako dylemat aksjologiczny. Prawo i Medycyna 1999: 1: Niemczyk S, Łazarska A. Materialnoprawne elementy aktu zgody pacjenta w ujęciu prawnym i medycznym. Prawo i Medycyna 2005; 2: Niemczyk S, Łazarska A. Materialnoprawne elementy aktu zgody pacjenta w ujęciu prawnym i medycznym. Prawo i Medycyna 2005; 2: Niemczyk S, Łazarska A. Materialnoprawne elementy aktu zgody pacjenta w ujęciu prawnym i medycznym. Prawo i Medycyna 2005: 2: Wyrok SA w Poznaniu z dnia 29 września 2005 r., I Aca 236/05, 92
7 OSA 2007, z. 7, poz. 22 z glosą P. Daniluka, Palestra 2007, z. 7-8, s Filar M. Lekarskie prawo karne. Zakamycze 2000: Filar M. Lekarskie prawo karne. Zakamycze 2000: Filar M. Lekarskie prawo karne. Zakamycze 2000: Zoll A. (w:) G. Bogdan, K. Buchała, Z. Ćwiąkalski, M. i wsp. Kodeks karny. Część szczególna. Komentarz do art , T. II. Zakamycze 1999: Kapko M. (w:) Ustawa o zawodach lekarza i lekarza dentysty. Komentarz pod red. Zielińskiej E. Warszawa 2008: 521, Szerzej zob. Filar M, Krześ S, Marszałkowska-Krześ E i wsp. Odpowiedzialność lekarzy i zakładów opieki zdrowotnej, Warszawa 2005, M. Nesterowicz, Prawo medyczne. Toruń Zaakceptowano do publikacji: Adres do korespondencji: dr Anna Augustynowicz Centrum Medyczne Kształcenia Podyplomowego Warszawa, ul. Marymoncka 99/103 annahuk@cmkp.edu.pl 93
Zgoda pacjenta na świadczenie zdrowotne
Zgoda pacjenta na świadczenie zdrowotne dr nauk prawn. Małgorzata Serwach, Uniwersytet Medyczny, Uniwersytet Łódzki Zgoda pacjenta jako zasada generalna Zgodnie z postanowieniami ustawy z 5 grudnia 1996
Bardziej szczegółowoZgoda pacjenta na udzielenie świadczenia zdrowotnego
Zgoda pacjenta na udzielenie świadczenia zdrowotnego (stan prawny: 3 października 2016) Zbigniew Gąszczyk-Ożarowski Zakład Prawa Medycznego Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu PEŁNOLETNOŚĆ Art. 10 k.c. 1.
Bardziej szczegółowoKarta Praw Pacjenta Zgodnie z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskie (Dz.U z 1997 Nr 78, poz. 483 ze zm.)
Karta Praw Pacjenta Zgodnie z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskie (Dz.U z 1997 Nr 78, poz. 483 ze zm.) 1. Każdy ma prawo do ochrony zdrowia art. 68 ust. 1 Konstytucji, 2. Każdy obywatel ma prawo do równego
Bardziej szczegółowoZgoda albo sprzeciw na leczenie osób z niepełnosprawnością intelektualną lub psychiczną dr Małgorzata Szeroczyńska
Zgoda albo sprzeciw na leczenie osób z niepełnosprawnością intelektualną lub psychiczną dr Małgorzata Szeroczyńska 27 lutego 2016 r. Pacjent niepełnosprawny intelektualnie lub psychicznie Pacjent niepełnosprawny
Bardziej szczegółowoKarta Praw Pacjenta. Zgodnie z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskie (Dz.U z 1997 Nr 78, poz. 483 ze zm.)
Karta Praw Pacjenta Zgodnie z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskie (Dz.U z 1997 Nr 78, poz. 483 ze zm.) 1. Każdy ma prawo do ochrony zdrowia art. 68 ust. 1 Konstytucji, 2. Każdy obywatel ma prawo do równego
Bardziej szczegółowoKARTA PRAW PACJENTA podstawowe unormowania prawne wynikające z ustawy zasadniczej - Konstytucji z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. Nr 78, poz.
KARTA PRAW PACJENTA podstawowe unormowania prawne wynikające z ustawy zasadniczej - Konstytucji z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. Nr 78, poz. 483 z późniejszymi zmianami) określone w ustawach: z dnia 6
Bardziej szczegółowoKarta Praw Pacjenta (wyciąg)
Karta Praw Pacjenta (wyciąg) Prawa pacjenta są zbiorem praw, zawartych między innymi w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, ustawie o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych,
Bardziej szczegółowoPRAWA PACJENTA. Prawo pacjenta do informacji Pacjent ma prawo do informacji o swoim stanie zdrowia.
PRAWA PACJENTA Załącznik nr 2 do Regulaminu Organizacyjnego MSZ Prawo pacjenta do świadczeń zdrowotnych Pacjent ma prawo do świadczeń zdrowotnych udzielanych z należytą starannością, odpowiadających wymaganiom
Bardziej szczegółowoKARTA PRAW PACJENTA PRAWO PACJENTA DO OCHRONY ZDROWIA I ŚWIADCZEŃ ZDROWOTNYCH
KARTA PRAW PACJENTA PRAWO PACJENTA DO OCHRONY ZDROWIA I ŚWIADCZEŃ ZDROWOTNYCH 1. Pacjent ma prawo do ochrony zdrowia. 2. Pacjent ma prawo do świadczeń zdrowotnych odpowiadających wymaganiom aktualnej wiedzy
Bardziej szczegółowoZASADY WYRAŻANIA PRZEZ PACJENTA/PACJENTA MAŁOLETNIEGO/PRZEDSTAWICIELA USTAWOWEGO ŚWIADOMEJ ZGODY NA STOSOWANE PROCEDURY MEDYCZNE
ZASADY WYRAŻANIA PRZEZ PACJENTA/PACJENTA MAŁOLETNIEGO/PRZEDSTAWICIELA USTAWOWEGO ŚWIADOMEJ ZGODY NA STOSOWANE PROCEDURY MEDYCZNE Świadczeń zdrowotnych możesz udzielać po uzyskaniu zgody pacjenta, którą
Bardziej szczegółowoZgoda pacjenta z zaburzeniami psychicznymi a ratowanie życia
Zgoda pacjenta z zaburzeniami psychicznymi a ratowanie życia 191 MARTA ŚWIEJKOWSKA Zgoda pacjenta z zaburzeniami psychicznymi a ratowanie życia Jedną z kluczowych wartości konstytucyjnych współcześnie
Bardziej szczegółowoPrawa i obowiązki pacjenta
Prawa i obowiązki pacjenta Podstawowe unormowania prawne Wynikają one z ustawy zasadniczej - Konstytucji z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. Nr 78, poz. 483) oraz następujących ustaw: z dnia 27 sierpnia
Bardziej szczegółowoPrawa Pacjenta ze strony
Prawa Pacjenta ze strony www.rodzicpoludzku.pl CZY SĄD MOŻE INGEROWAĆ W LECZENIU DZIECKA, GDY RODZICE NIE GODZĄ SIĘ NA KONIECZNĄ DLA RATOWANIA JEGO ŻYCIA OPERACJĘ? Zasadą jest, że pacjent sam decyduje
Bardziej szczegółowoPodstawowe unormowania prawne wynikające z ustawy zasadniczej - Konstytucji z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz U. Nr 78, poz 483), określone w ustawach:
Podstawowe unormowania prawne wynikające z ustawy zasadniczej - Konstytucji z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz U. Nr 78, poz 483), określone w ustawach: - z dnia 30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej
Bardziej szczegółowoP R A W A PACJENTA. na podstawie ustawy z dnia 6 listopada 2008 r., o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta (Dz.U.2008 nr 52 poz.
P R A W A PACJENTA na podstawie ustawy z dnia 6 listopada 2008 r., o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta (Dz.U.2008 nr 52 poz.417) I. Prawo do świadczeń zdrowotnych Art. 6 1. Pacjent ma prawo do
Bardziej szczegółowoPRAWA I OBOWIĄZKI PACJENTA
PRAWA I OBOWIĄZKI PACJENTA 1. Prawo pacjenta do świadczeń zdrowotnych 1) Pacjent ma prawo do świadczeń zdrowotnych odpowiadających wymaganiom aktualnej wiedzy medycznej. 2) Pacjent ma prawo, w sytuacji
Bardziej szczegółowoPrawo pacjenta do świadczeń zdrowotnych
Prawo pacjenta do świadczeń zdrowotnych Pacjent ma prawo do świadczeń zdrowotnych odpowiadających wymaganiom aktualnej wiedzy medycznej. Pacjent ma prawo, w sytuacji ograniczonych możliwości udzielenia
Bardziej szczegółowoKARTA PRAW PACJENTA I. PRAWO PACJENTA DO OCHRONY ZDROWIA PRAWO PACJENTA DO ŚWIADCZEŃ ZDROWOTNYCH
KARTA PRAW PACJENTA Biuro Rzecznika Praw Pacjenta Krystyna Barbara Kozłowska ul. Młynarska 46 01-171 Warszawa Sekretariat: tel. +48 22 532-82 - 50 fax. +48 22 532-82 - 30 sekretariat@bpp.gov.pl Ogólnopolska
Bardziej szczegółowoKARTA PRAW PACJENTA. Przepisy ogólne
KARTA PRAW PACJENTA Podstawowe unormowania prawne określone w ustawie z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta (Dz.U. 2009 nr.52 poz.417). Przepisy ogólne 1. Przestrzeganie
Bardziej szczegółowoINFORMACJA O PRAWACH PACJENTA
SAMODZIELNY PUBLICZNY SZPITAL KLINICZNY NR 1 IM. PROF. STANISŁAWA SZYSZKO Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach Załącznik do Zarządzenia Nr 27/19. z dnia 22.03.2019 r. Dyrektora SPSK Nr 1 im.
Bardziej szczegółowoPOLSKA KARTA PRAW PACJENTA
POLSKA KARTA PRAW PACJENTA podstawowe unormowania prawne wynikające z ustawy zasadniczej - Konstytucji z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. Nr 78, poz. 483) określone w ustawach *: I. Prawa pacjenta wynikające
Bardziej szczegółowoBunt nastolatka na sali operacyjnej czyli o sprzecznej woli rodziców i małoletnich pacjentów w zakresie leczenia
Bunt nastolatka na sali operacyjnej czyli o sprzecznej woli rodziców i małoletnich pacjentów w zakresie leczenia mgr Katarzyna Smyk Centrum Badań Problemów Prawnych i Ekonomicznych Komunikacji Elektronicznej
Bardziej szczegółowoMedycyna Wieku Podeszłego wybrane aspekty prawne w opiece nad osobami starszymi.
Medycyna Wieku Podeszłego wybrane aspekty prawne w opiece nad osobami starszymi. W opiece nad osobami w wieku podeszłym personel medyczny napotkać może wiele sytuacji, w których znajomość przepisów prawa,
Bardziej szczegółowoCentrum Chirurgii Krótkoterminowej EPIONE KARTA PRAW PACJENTA
EPIONE KARTA PRAW PACJENTA Wydanie 1/6/05/2016 I. Prawo pacjenta do świadczeń zdrowotnych (opieki, leczenia) 1. Pacjent ma prawo do świadczeń zdrowotnych odpowiadających wymaganiom aktualnej wiedzy medycznej.
Bardziej szczegółowoLAS-MED. REHABILITACJA
Prawo pacjenta do świadczeń zdrowotnych Pacjent ma prawo do świadczeń zdrowotnych odpowiadających wymaganiom aktualnej wiedzy medycznej. Pacjent ma prawo, w sytuacji ograniczonych możliwości udzielenia
Bardziej szczegółowoSZCZEGÓŁOWE PRAWA PACJENTA W PRZEPISACH PRAWNYCH
SZCZEGÓŁOWE PRAWA PACJENTA W PRZEPISACH PRAWNYCH 1. Prawo do ochrony zdrowia (art. 68 ust. 1 Konstytucji RP). 2. Prawo do równego dostępu do świadczeń opieki zdrowotnej finansowanej ze środków publicznych,
Bardziej szczegółowoPodstawy prawne zaniechania i wycofania się z uporczywego leczenia podtrzymującego życie
Podstawy prawne zaniechania i wycofania się z uporczywego leczenia podtrzymującego życie dr Małgorzata Szeroczyńska 24 listopada 2015 r. Legalność czynności leczniczych czynność ma być wykonana przez osobę
Bardziej szczegółowoK O M U N I K A T MINISTRA ZDROWIA I OPIEKI SPOŁECZNEJ z dnia 11 grudnia 1998r. w sprawie przekazania do publicznej informacji Karty Praw Pacjenta
K O M U N I K A T MINISTRA ZDROWIA I OPIEKI SPOŁECZNEJ z dnia 11 grudnia 1998r w sprawie przekazania do publicznej informacji Karty Praw Pacjenta Przekazuję do publicznej informacji Kartę Praw Pacjenta
Bardziej szczegółowoProblem świadomej zgody na leczenie u pacjentów z zaburzeniami neurologicznymi dr Małgorzata Szeroczyńska
Problem świadomej zgody na leczenie u pacjentów z zaburzeniami neurologicznymi dr Małgorzata Szeroczyńska Piaski 26 października 2016 r. Pacjent z zaburzeniami neurologicznymi Pacjent z zaburzeniami neurologicznymi
Bardziej szczegółowoAspekty prawne chirurgii
Aspekty prawne chirurgii Prof. dr hab. Zbigniew Włodarczyk Wykład Propedeutyka chirurgii III rok Wydział Lekarski Kopiowanie, powielanie, udostępnianie, rozpowszechnianie całości lub fragmentów, wykorzystywanie
Bardziej szczegółowoAudyt Bezpieczna Klinika - innowacyjne narzędzie analizy ryzyka prawnego działalności szpitala. dr Marek Koenner, radca prawny
Audyt Bezpieczna Klinika - innowacyjne narzędzie analizy ryzyka prawnego działalności szpitala dr Marek Koenner, radca prawny Przesłanki Audytu rosnąca liczba postępowań w sprawach o błędy medyczne, zarówno
Bardziej szczegółowoAgata Wnukiewicz-Kozłowska Interdyscyplinarna Pracownia Prawa Medycznego i Bioetyki Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytet Wrocławski
Agata Wnukiewicz-Kozłowska Interdyscyplinarna Pracownia Prawa Medycznego i Bioetyki Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytet Wrocławski Medycyna paliatywna (łac. pallium płaszcz) dział medycyny,
Bardziej szczegółowoUSTAWA z dnia 24 kwietnia 2009 r.
Kancelaria Sejmu s. 1/1 USTAWA z dnia 24 kwietnia 2009 r. Opracowano na podstawie: Dz.U. z 2009 r. Nr 76, poz. 641. Przepisy wprowadzające ustawę o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta, ustawę o
Bardziej szczegółowoPRAWA PACJENTA 1. Prawo pacjenta do świadczeń zdrowotnych 1) pacjent ma prawo do świadczeń zdrowotnych odpowiadających wymaganiom aktualnej wiedzy
PRAWA PACJENTA 1. Prawo pacjenta do świadczeń zdrowotnych pacjent ma prawo do świadczeń zdrowotnych odpowiadających wymaganiom aktualnej wiedzy medycznej, w sytuacji ograniczonych możliwości udzielenia
Bardziej szczegółowoPRAWA PACJENTA. Katarzyna Syroka-Marczewska Warszawa, 2014 r.
1 PRAWA PACJENTA Katarzyna Syroka-Marczewska Warszawa, 2014 r. 2 DEFINICJA POJĘCIA PACJENT Osoba zwracającą się o udzielenie świadczeń zdrowotnych lub korzystającą ze świadczeń zdrowotnych udzielanych
Bardziej szczegółowoI. Prawa człowieka a funkcjonowanie systemu opieki zdrowotnej
Prawa pacjenta I. Prawa człowieka a funkcjonowanie systemu opieki zdrowotnej 1. Każdy ma prawo do poszanowania swojej osoby jako osoby ludzkiej. 2. Każdy ma prawo do samo decydowania. 3. Każdy ma prawo
Bardziej szczegółowoPRAWA PACJENTA W PIGUŁCE
1 PRAWA PACJENTA W PIGUŁCE Opracowano na podstawie Ustawy z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta (Dz. U. 2009 r., nr 52, poz.417) Terminy użyte w ustawie Opiekun faktyczny
Bardziej szczegółowoKARTA PRAW PACJENTA. Pacjent ma prawo do natychmiastowego udzielenia świadczeń zdrowotnych ze względu na zagrożenie zdrowia lub życia.
Załącznik nr 5 do Regulaminu Organizacyjnego KARTA PRAW PACJENTA Prawa pacjenta są zbiorem praw, zawartych między innymi w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, ustawie o świadczeniach opieki zdrowotnej
Bardziej szczegółowoKlauzula sumienia w służbie zdrowia
MICHAŁ BALICKI Klauzula sumienia w służbie zdrowia Podstawowym zadaniem klauzuli sumienia jest zapewnienie lekarzom, pielęgniarkom oraz położnym możliwości wykonywania zawodu w zgodzie z własnym sumieniem.
Bardziej szczegółowoSamodzielny Publiczny Centralny Szpital Kliniczny w Warszawie PRAWA PACJENTA
PRAWA PACJENTA Wyciąg z Ustawy z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta (Dz. U. z dnia 31 marca 2009 r.) Prawo pacjenta do świadczeń zdrowotnych Art. 6. 1. Pacjent ma prawo
Bardziej szczegółowoKarta Praw Pacjenta Wojewódzkiego Szpitala Specjalistycznego im. F. Chopina
Karta Praw Pacjenta Wojewódzkiego Szpitala Specjalistycznego im. F. Chopina Prawo Pacjenta do świadczeń zdrowotnych 1. 1. Pacjent ma prawo do świadczeń zdrowotnych odpowiadających wymaganiom aktualnej
Bardziej szczegółowoPROBLEMATYKA PRAW PACJENTA W USTAWIE O DIAGNOSTYCE LABORATORYJNEJ
Problematyka praw pacjenta w ustawie o diagnostyce laboratoryjnej PROBLEMATYKA PRAW PACJENTA W USTAWIE O DIAGNOSTYCE LABORATORYJNEJ The issue of patients rights in the Laboratory Diagnostics Act Anna Augustynowicz,
Bardziej szczegółowo1. OCHRONA OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH PRZED PODDAWANIEM ICH LECZENIU (LUB INNYM PROCEDUROM) BEZ SWOBODNIE I ŚWIADOMIE WYRAŻONEJ ZGODY
Artykuł 17 Ochrona integralności osobistej Każda osoba niepełnosprawna ma prawo do poszanowania jej integralności fizycznej i psychicznej, na zasadzie równości z innymi osobami. 1. OCHRONA OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH
Bardziej szczegółowoKARTA PRAW PACJENTA. Źródło: Ustawa z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta (Dz. U. Nr 52 poz. 417 z 2009 z późn. zm.
KARTA PRAW PACJENTA Źródło: Ustawa z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta (Dz. U. Nr 52 poz. 417 z 2009 z późn. zm.) Prawo pacjenta do świadczeń zdrowotnych Art. 6. 1.
Bardziej szczegółowoPRAWA PACJENTA I. Prawa pacjenta określone w ustawie o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta. Prawo pacjenta do świadczeń zdrowotnych:
PRAWA PACJENTA określone w ustawach: z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta (Dz. U. z 2009 r., Nr 52, poz. 417 z późn. zm.). z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia
Bardziej szczegółowoPRAWA PACJENTA I. Prawo pacjenta do świadczeń zdrowotnych. - -
PRAWA PACJENTA (wyciąg sporządzony na podstawie przepisów ustawy z dnia 6.11.2008 r. o prawach pacjenta i rzeczniku praw pacjenta Dz. U. z 2012 r. poz. 159 tekst jednolity ze zmianami) I. Prawo pacjenta
Bardziej szczegółowoKARTA PRAW PACJENTA. w Samodzielnym Publicznym Zakładzie Opieki Zdrowotnej w Parczewie
KARTA PRAW PACJENTA Załącznik nr 1 do Zarządzenia nr 63/2012 w Samodzielnym Publicznym Zakładzie Opieki Zdrowotnej w Parczewie 1. Prawo do świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych
Bardziej szczegółowoKARTA PRAW PACJENTA CENTRUM ONKOLOGII ZIEMI LUBELSKIEJ IM. ŚW. JANA Z DUKLI
KARTA PRAW PACJENTA CENTRUM ONKOLOGII ZIEMI LUBELSKIEJ IM. ŚW. JANA Z DUKLI 1 Załącznik nr 1 Do Zarządzenia Nr 173/2011 Dyrektora Centrum Onkologii Ziemi Lubelskiej im. św. Jana z Dukli z dnia 26 października
Bardziej szczegółowoInformacja medyczna i zgoda na zabieg u osoby niezdolnej do samodzielnego jej wyrażenia
Informacja medyczna i zgoda na zabieg u osoby niezdolnej do samodzielnego jej wyrażenia Opracowanie: Prof. dr hab. n. prawn. Rafał Kubiak - Zakład Nauki o Przestępstwie UŁ - Zakład Prawa Medycznego UM
Bardziej szczegółowoKarta Praw Pacjenta. I. Każdy pacjent naszego Szpitala ma prawo do:
Karta Praw Pacjenta I. Każdy pacjent naszego Szpitala ma prawo do: ochrony swojego zdrowia, równego dostępu do świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, na warunkach i w zakresie
Bardziej szczegółowoUdzielanie świadczeń zdrowotnych Masz prawo do świadczeń zdrowotnych odpowiadających wymaganiom aktualnej wiedzy medycznej.
Prawo do świadczeń zdrowotnych Udzielanie świadczeń zdrowotnych Masz prawo do świadczeń zdrowotnych odpowiadających wymaganiom aktualnej wiedzy medycznej. Osoby wykonujące zawód medyczny (m.in. lekarz,
Bardziej szczegółowoPRAWA PACJENTA W PIGUŁCE
1 PRAWA PACJENTA W PIGUŁCE Opracowano na podstawie Ustawy z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta (Dz. U. 2009 r., nr 52, poz.417 z późn. zm.), zwanej dalej ustawą. Terminy
Bardziej szczegółowoWarszawa, 30 listopada 2015 r. BIURO RZECZNIKA PRAW PACJENTA Wydział ds. Zdrowia Psychicznego RzPP-ZZP KAS
Warszawa, 30 listopada 2015 r. BIURO RZECZNIKA PRAW PACJENTA Wydział ds. Zdrowia Psychicznego RzPP-ZZP.431.352.2015.KAS Pani Agata Walczak agata.512@interia.pl Szanowna Pani Odpowiadając na Pani wiadomość
Bardziej szczegółowoUSTAWA. o zmianie ustawy Kodeks cywilny, Kodeks rodzinny i opiekuńczy, Kodeks postępowania cywilnego oraz o zmianie innych ustaw 1
USTAWA z dnia o zmianie ustawy Kodeks cywilny, Kodeks rodzinny i opiekuńczy, Kodeks postępowania cywilnego oraz o zmianie innych ustaw 1 Art. 1. W ustawie z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy
Bardziej szczegółowoPrawa pacjenta. Prawo pacjenta do świadczeń zdrowotnych. Prawo do informacji. Prawo do zgłaszania działań niepożądanych produktów leczniczych
Na podstawie: USTAWY z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta (tekst pierwotny: Dz. U. 2009 r. Nr 52 poz. 417) (tekst jednolity: Dz. U. 2012 r. poz. 159) Prawa pacjenta Prawo
Bardziej szczegółowoPrawa pacjenta - stan prawny na marzec 2014 r.
Prawa pacjenta - stan prawny na marzec 2014 r. I. Prawo pacjenta do świadczeń zdrowotnych 1. Pacjent ma prawo do świadczeń zdrowotnych odpowiadających wymaganiom aktualnej wiedzy medycznej udzielonych
Bardziej szczegółowoPrawa pacjenta. Marcin Mikos
Prawa pacjenta Marcin Mikos Konstytucyjna ochrona życia Rzeczpospolita Polska zapewnia każdemu człowiekowi prawną ochronę życia. Konstytucyjna ochrona przed eksperymentami Nikt nie może być poddany eksperymentom
Bardziej szczegółowoWstęp... XIII. Wykaz skrótów...
Wstęp... XIII Wykaz skrótów... XV Część pierwsza. Wiadomości ogólne Rozdział 1. Pojęcie i źródła prawa medycznego... 3 1. Pojęcie prawa medycznego... 3 Rozdział 2. Wykonywanie zawodu medycznego... 6 2.
Bardziej szczegółowoKARTA PRAW PACJENTA. / w oparciu o Deklarację Praw Pacjenta WHO / I. Wartości ludzkie a funkcjonowanie systemu opieki zdrowotnej.
KARTA PRAW PACJENTA / w oparciu o Deklarację Praw Pacjenta WHO / I. Wartości ludzkie a funkcjonowanie systemu opieki zdrowotnej. 1. Każdy ma prawo do poszanowania swojej osoby jako osoby ludzkiej. 2. Każdy
Bardziej szczegółowoUSTAWA O PRAWACH PACJENTA
Dziennik Ustaw z 31 marca 2009 Nr 52 poz. 417 USTAWA O PRAWACH PACJENTA z dnia 6 listopada 2008 r. Rozdział 1 Przepisy ogólne Art. 1. Ustawa określa: 1) prawa pacjenta; 2) zasady udostępniania dokumentacji
Bardziej szczegółowoKARTA PRAW I OBOWIĄZKÓW PACJENTA
Załącznik nr 1 do Regulaminu Organizacyjnego Samodzielnego Publicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej w Grodzisku Wielkopolskim KARTA PRAW I OBOWIĄZKÓW PACJENTA -podstawa prawna- Ustawa o prawach pacjenta i
Bardziej szczegółowoODPOWIEDŹ NA PYTANIE PRAWNE
Sopot, dnia 25 sierpnia 2017 r. Sygn.: 005721 ODPOWIEDŹ NA PYTANIE PRAWNE Przedmiot odpowiedzi: 1. Czy lekarz stażysta może, w związku z potrzebą pracodawcy, zostać oddelegowany na dowolny czas do pracy
Bardziej szczegółowoKarta Praw Pacjenta w oparciu o Deklarację Praw Pacjenta Światowej Organizacji Zdrowia (WHO)
Deklaracja Praw Pacjenta WHO Karta Praw Pacjenta w oparciu o Deklarację Praw Pacjenta Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) PRAWA OGÓLNE * Każdy ma prawo do poszanowania swojej osoby jako osoby ludzkiej.
Bardziej szczegółowoInformator dla pacjentów Wydanie 3. Prawa Pacjenta
Informator dla pacjentów Wydanie 3 Niniejszy informator jest kierowany do pacjentów korzystających z usług Samodzielnego Publicznego Wielospecjalistycznego Zakładu Opieki Zdrowotnej w Stargardzie Szczecińskim.
Bardziej szczegółowoSPIS TREŚCI. Przedmowa... Wykaz skrótów...
SPIS TREŚCI Przedmowa... Wykaz skrótów... V XIII CZĘŚĆ I. WIADOMOŚCI OGÓLNE Rozdział I. Pojęcie i źródła prawa medycznego... 3 1. Pojęcie prawa medycznego... 3 Rozdział II. Wykonywanie zawodu medycznego...
Bardziej szczegółowoWyciąg z Instrukcji postępowania z dokumentacją medyczną
Załącznik nr 2 do Instrukcji postępowania z dokumentacją medyczną w PUC S.A. Wyciąg z Instrukcji postępowania z dokumentacją medyczną PODSTAWA PRAWNA 1. Ustawa o działalności leczniczej z dnia 15 kwietnia
Bardziej szczegółowoPRAWA PACJENTA W ZAKRESIE OPIEKI PIELĘGNIARSKO- POŁOŻNICZEJ TERESA KRUCZKOWSKA
W ZAKRESIE OPIEKI PIELĘGNIARSKO- POŁOŻNICZEJ TERESA KRUCZKOWSKA Prawa pacjenta w oparciu o Ustawę z dn. 6 listopada 2008 r. (Dz. U. 2012. 159 j.t.) Przestrzeganie praw pacjenta określonych w ustawie jest
Bardziej szczegółowoKARTA PRAW I OBOWIĄZKÓW PACJENTA
KARTA PRAW I OBOWIĄZKÓW PACJENTA PRAWA PACJENTA Rozdział I Prawo pacjenta do świadczeń zdrowotnych (opieki, leczenia) 1. Pacjent ma prawo do świadczeń zdrowotnych udzielanych z należytą starannością, odpowiadających
Bardziej szczegółowoPRAWA I OBOWIĄZKI PACJENTA
Załącznik Nr 2 do Regulaminu Organizacyjnego Wojewódzkiego Szpitala Zespolonego w Płocku /tekst jednolity/ PRAWA I OBOWIĄZKI PACJENTA 1. 1. Prawo do ochrony zdrowia jest jednym z podstawowych praw człowieka.
Bardziej szczegółowoPragniemy przybliżyć Państwu prawa pacjenta, przedstawiając wybrane najważniejsze zagadnienia i odpowiedzi na nurtujące pytania.
Prawa Pacjenta w aktach prawnych Pragniemy przybliżyć Państwu prawa pacjenta, przedstawiając wybrane najważniejsze zagadnienia i odpowiedzi na nurtujące pytania. Leczenie zgoda i odmowa Pacjent ma prawo
Bardziej szczegółowoPRAWO PACJENTA DO ŚWIADCZEŃ ZDROWOTNYCH
KARTA PRAW PACJENTA PRAWO PACJENTA DO ŚWIADCZEŃ ZDROWOTNYCH 1. 1. Pacjent ma prawo do świadczeń zdrowotnych odpowiadających wymaganiom aktualnej wiedzy medycznej. 2. Pacjent ma prawo, w sytuacji ograniczonych
Bardziej szczegółowoKARTA PRAW PACJENTA. I. Prawa pacjenta wynikające z bezpośredniego stosowania przepisów Konstytucji
KARTA PRAW PACJENTA podstawowe unormowania prawne wynikające z ustawy zasadniczej - Konstytucji z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. Nr 78, poz. 483 z późniejszymi zmianami) określone w ustawach: z dnia 6
Bardziej szczegółowoPrawo w psychiatrii. Marcin Wojnar
Prawo w psychiatrii Marcin Wojnar Ustawa o ochronie zdrowia psychicznego (z dnia 19 sierpnia 1994 r.) Art. 22 1. Przyjęcie osoby z zaburzeniami psychicznymi do szpitala psychiatrycznego następuje za jej
Bardziej szczegółowoWniosek. Rzecznika Praw Obywatelskich. Na podstawie art. 191 ust. 1 pkt 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2
RZECZPOSPOLITA POLSKA Rzecznik Praw Obywatelskich Irena LIPOWICZ RPO-634333-X-09/ST 00-090 Warszawa Tel. centr. 22 551 77 00 Al. Solidarności 77 Fax 22 827 64 53 Trybunał Konstytucyjny Warszawa Wniosek
Bardziej szczegółowoPrawa pacjenta - stan prawny na maj 2017 r.
Prawa pacjenta - stan prawny na maj 2017 r. I. Prawo pacjenta do świadczeń zdrowotnych 1. Pacjent ma prawo do świadczeń zdrowotnych odpowiadających wymaganiom aktualnej wiedzy medycznej udzielonych zgodnie
Bardziej szczegółowoKARTA PRAW PACJENTA. Na podstawie ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta (tekst jednolity) Dziennik Ustaw z 2012 r. poz.
KARTA PRAW PACJENTA Załącznik nr 1 do Zarządzenia nr 1/2012 Dyrektora Naczelnego Centrum z dnia 28 marca 2012 r. Na podstawie ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta (tekst jednolity) Dziennik
Bardziej szczegółowoKARTA PRAW PACJENTA. przekazana do publicznej wiadomości Komunikatem Ministerstwa Zdrowia z dnia 11 grudnia 1998r.
KARTA PRAW PACJENTA przekazana do publicznej wiadomości Komunikatem Ministerstwa Zdrowia z dnia 11 grudnia 1998r. I. Konstytucja RP z 2 kwietnia 1997r. (Dz. U. z 1997r. nr 78, poz. 483) 1. KaŜdy ma prawo
Bardziej szczegółowoZawody lekarza i lekarza dentysty. Wejście w życie: zobacz: USTAWA
Zawody lekarza i lekarza dentysty. Dz.U.2017.125 t.j. z dnia 2017.01.19 Status: Akt obowiązujący Wersja od: 1 maja 2017 r. Wejście w życie: 27 września 1997 r., 1 października 1997 r., 1 października 1999
Bardziej szczegółowoMASZ PRAWO DO BEZPŁATNYCH ŚWIADCZEŃ OPIEKI
MASZ PRAWO DO BEZPŁATNYCH ŚWIADCZEŃ OPIEKI ZDROWOTNEJ Prawo do równego dostępu do świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych. Sposób udzielania Ci pomocy medycznej i procedury z tym
Bardziej szczegółowoPODSTAWY PRAWA DLA PEDAGOGÓW cz. II
PODSTAWY PRAWA DLA PEDAGOGÓW cz. II Zakres zdolności do czynności prawnych zależy od Wieku Ubezwłasnowolnienia Wiek a zdolność do czynności prawnych Brak zdolności do czynności prawnych do ukończenia 13
Bardziej szczegółowoZGODA NA ZABIEG OPERACYJNY/CHIRURGICZNY DANE PACJENTA: IMIĘ I NAZWISKO:... PESEL:...
ZGODA NA ZABIEG OPERACYJNY/CHIRURGICZNY DANE PACJENTA: IMIĘ I NAZWISKO:... PESEL:... Ja, niżej podpisany wyrażam zgodę i upoważniam:... (imię i nazwisko lekarza wykonującego zabieg) do wykonania u *mnie/mojego
Bardziej szczegółowoW toku analizy przepisów prawa dotyczących autonomii pacjentów w zakresie leczenia
RZECZPOSPOLITA POLSKA Rzecznik Praw Obywatelskich RPO-634333-X-09/ST 00-090 Warszawa Tel. centr. 0-22 551 77 00 Al. Solidarności 77 Fax 0-22 827 64 53 Pani Ewa Kopacz Minister Zdrowia W toku analizy przepisów
Bardziej szczegółowoKARTA PRAW PACJENTA podstawowe unormowania prawne wynikające z ustawy zasadniczej - Konstytucji z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. Nr 78, poz.
określone w ustawach: KARTA PRAW PACJENTA podstawowe unormowania prawne wynikające z ustawy zasadniczej - Konstytucji z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. Nr 78, poz. 483) z dnia 30 sierpnia 1991 r. o zakładach
Bardziej szczegółowoPROGRAMY EDUKACYJNE DLA PACJENTÓW 12.10.2012r. Temat: Prawa Pacjenta. Pełnomocnik ds. praw pacjenta mgr Katarzyna Serek
PROGRAMY EDUKACYJNE DLA PACJENTÓW 12.10.2012r. Temat: Prawa Pacjenta Pełnomocnik ds. praw pacjenta mgr Katarzyna Serek PRAWA PACJENTA Prawa pacjenta są zbiorem praw przysługujących pacjentowi z tytułu
Bardziej szczegółowoOdpowiedzialność pielęgniarki i położnej
Odpowiedzialność pielęgniarki i położnej Dr n. med. Grażyna Rogala-Pawelczyk Uniwersytet Medyczny w Lublinie Warszawa 09.04.2011 ZAWÓD System czynności czy prac, który jest wewnętrznie spójny, skierowany
Bardziej szczegółowoPrawo pacjenta do informacji
KARTA PRAW PACJENTA z dnia 12.05.2017 I. Prawo pacjenta do świadczeń zdrowotnych (opieki, leczenia) 1. Pacjent ma prawo do świadczeń zdrowotnych odpowiadających wymaganiom aktualnej wiedzy medycznej. 2.
Bardziej szczegółowoODPOWIEDŹ NA PYTANIE PRAWNE
Sopot, dnia 25 maja 2016 r. Sygn.: 001890 ODPOWIEDŹ NA PYTANIE PRAWNE skierowane przez Zleceniodawcę Pana Pawła Ruszczykowskiego w dniu 24 maja 2016 r. o godzinie 16:09 w ramach abonamentu Lex Secure 24h
Bardziej szczegółowoOdpowiedzialność karna lekarza
Sławomir Turkowski Odpowiedzialność karna lekarza Zakres i skuteczne ograniczenie odpowiedzialności karnej Warszawa 2012 2 Odpowiedzialność karna lekarza Zakres i skuteczne ograniczenie odpowiedzialności
Bardziej szczegółowoTekst ustawy przekazany do Senatu zgodnie z art. 52 regulaminu Sejmu. USTAWA z dnia 20 maja 2005 r. o zmianie ustawy o ochronie zdrowia psychicznego
Tekst ustawy przekazany do Senatu zgodnie z art. 52 regulaminu Sejmu USTAWA z dnia 20 maja 2005 r. o zmianie ustawy o ochronie zdrowia psychicznego Art. 1. W ustawie z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie
Bardziej szczegółowoWYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. Dnia 16 maja 2012 r. Sąd Najwyższy w składzie :
Sygn. akt III CSK 227/11 WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Dnia 16 maja 2012 r. Sąd Najwyższy w składzie : SSN Dariusz Zawistowski (przewodniczący) SSN Marian Kocon (sprawozdawca) SSN Maria Szulc
Bardziej szczegółowoKARTA PRAW PACJENTA WOJEWÓDZKIEGO OŚRODKA MEDYCYNY PRACY W TORUNIU CZĘŚĆ OGÓLNA
KARTA PRAW PACJENTA WOJEWÓDZKIEGO OŚRODKA MEDYCYNY PRACY W TORUNIU Wydanie 3 Data wydania: 02.01.2013 r. CZĘŚĆ OGÓLNA Dotyczy pacjentów korzystających ze świadczeń zdrowotnych w ramach ubezpieczenia zdrowotnego,
Bardziej szczegółowoUSTAWA z dnia 1 lipca 2005 r. o zmianie ustawy o ochronie zdrowia psychicznego
Kancelaria Sejmu s. 1/1 USTAWA z dnia 1 lipca 2005 r. Opracowano na podstawie: Dz.U. z 2005 r. Nr 141, poz. 1183. o zmianie ustawy o ochronie zdrowia psychicznego Art. 1. W ustawie z dnia 19 sierpnia 1994
Bardziej szczegółowoSpis treści Rozdział I. Zasady sprawowania opieki zdrowotnej w świetle Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej
Wykaz skrótów... XI Rozdział I. Zasady sprawowania opieki zdrowotnej w świetle Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej... 1 1. Wprowadzenie. Rozwój rozwiązań prawnych... 1 2. Umiejscowienie regulacji w systemie
Bardziej szczegółowoZAŁĄCZNIK 3 FORMULARZ ZGODY NA UDZIAŁ W BADANIU NAUKOWYM
ZAŁĄCZNIK 3 FORMULARZ ZGODY NA UDZIAŁ W BADANIU NAUKOWYM 3.1. Formularz zgody własnej na udział w badaniu 1 DEKLARACJA ZGODY WŁASNEJ NA UDZIAŁ W BADANIU NAUKOWYM Tytuł badania naukowego: Kierownik badania:
Bardziej szczegółowoUCHWAŁA. SSN Jacek Gudowski (przewodniczący) SSN Maria Szulc (sprawozdawca) SSN Dariusz Zawistowski. Protokolant Katarzyna Bartczak
Sygn. akt III CZP 19/15 UCHWAŁA Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 13 maja 2015 r. SSN Jacek Gudowski (przewodniczący) SSN Maria Szulc (sprawozdawca) SSN Dariusz Zawistowski Protokolant Katarzyna Bartczak
Bardziej szczegółowoDylematy w pracy socjalnej. psychicznymi
Dylematy w pracy socjalnej z osobami z zaburzeniami psychicznymi W ramach Specjalistycznego Zespołu Pracy Socjalnej w Miejskim Ośrodku Pomocy Rodzinie w Poznaniu Misja Zespołu Pracownicy Specjalistycznego
Bardziej szczegółowoKARTA PRAW I OBOWIĄZKÓW PACJENTA
KARTA PRAW I OBOWIĄZKÓW PACJENTA podstawowe unormowania prawne wynikające z ustawy zasadniczej - Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. Nr 78, poz. 483, określone w: ustawie
Bardziej szczegółowoPrawa i obowiązki pacjenta
Załącznik nr 1 do Regulaminu organizacyjnego Prawa i obowiązki pacjenta Rozdział I. PRAWA PACJENTA Dział 1. Prawo pacjenta do świadczeń zdrowotnych. I. 1. Pacjent ma prawo do świadczeń zdrowotnych odpowiadających
Bardziej szczegółowoDotyczy : ISO 9001: 2008, AKREDYTACJA CMJ. Procedura. Stanowisko: Imię i Nazwisko Data Podpis. Opracował: Położna Anna Zimny
PROCEDURA: Postępowanie z Pacjentem na wypadek braku możliwości udzielenia świadczenia zdrowotnego w postaci terminacji ciąży z uwagi na skorzystanie przez lekarzy z klauzuli sumienia Stanowisko: Imię
Bardziej szczegółowoFORMULARZ ZGODY NA UDZIAŁ W BADANIU NAUKOWYM
Załącznik do wniosku do Komisji Etyki Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach ds. badań naukowych prowadzonych z udziałem ludzi o wyrażenie opinii o projekcie badawczym FORMULARZ ZGODY NA UDZIAŁ W BADANIU
Bardziej szczegółowo