Wymagania edukacyjne z fizyki i astronomii

Transkrypt

1 Wymagania edukacyjne z fizyki i astronomii Ruch, jego powszechność i względność dopuszczający pojęcia: jednostka, sekunda, doba, średnia arytmetyczna, niepewność pomiarowa, położenie, droga, przedział liczbowy, skala czasu, układ odniesienia, względność ruchu, zmienna zależna i niezależna, tabela wartości, wykres, tor, przemieszczenie (przesunięcie), prędkość chwilowa i średnia, przyspieszenie, ruch zmienny (jednostajnie przyspieszony i opóźniony), przyspieszenie ziemskie, spadek swobodny, symbole i jednostki poznanych wielkości fizycznych, na czym polega pomiar, czy zależność od czasu odległości, prędkości i przyspieszenia w ruchu jednostajnym i przyspieszonym jednostajnie jest liniowa czy kwadratowa, że istnieje w przyrodzie prędkość maksymalna i jest nią c, że przemieszczenia i prędkości są względne, przeprowadzić obserwację różnych ruchów i podać przykłady z życia codziennego w ruchu jednostajnym i jednostajnie zmiennym i przedstawić ją w postaci wykresu x(t), przeliczać jednostki wielkości fizycznych, wyszukać w podanych popularnonaukowych źródłach książkowych lub multimedialnych oraz w Internecie informacji na temat ruchu, pojęcia: wzór funkcji liniowej, kwadratowej opisującej zależności x(t), v(t), współczynnik kierunkowy, definicje poznawanych pojęć, wielkości fizycznych, od czego zależy nachylenie wykresu zależności x(t), dlaczego prędkości bliskie c muszą być inaczej składane niż małe, zademonstrować różne rodzaje ruchów: jednostajny, jednostajnie zmienny i zapisać wnioski z obserwacji, wykonać serię pomiarów czasu i opracować wyniki przeprowadzić badanie zależności odległości od czasu w ruchu jednostajnym i jednostajnie zmiennym i opracować ją, podać równanie prostej opisującej zależność x(t), zastosować definicje i zależności od czasu do rozwiązywania prostych zadań z kinematyki, wykonać obliczenia z użyciem jednostek z układu SI, uzasadnić, dlaczego pole pod wykresem zależności v(t) jest miarą przesunięcia, natomiast a(t) prędkości, wyszukać w podanych popularnonaukowych źródłach książkowych lub multimedialnych oraz w Internecie informacji na temat względności ruchu, wyrażać zależności położenia, prędkości i przyspieszenia od czasu w postaci

2 bardzo wyrażeń matematycznych i interpretować je, stosować wzory definicyjne oraz zależności od czasu w typowych zadaniach rachunkowych, wykonywać oddzielne działania na mianach i liczbach, szacować wyniki co do rzędu wielkości, samodzielnie przygotować zestaw przyrządów do badania ruchów, przeprowadzić doświadczenie badania ruchów, opracować wyniki pomiarów, rozwiązywać zadania rachunkowe i problemy z kinematyki o podwyższonym stopniu trudności, wyjaśnić, co to jest linearyzacja danych doświadczalnych i po co ją się stosuje, zastosować linearyzację w przypadku ruchu jednostajnie zmiennego, rozwiązywać zadania rachunkowe i problemy z kinematyki o podwyższonym stopniu trudności, ukazać związki kinematyki z naukami humanistycznymi (np. z historią i filozofią), samodzielnie zaplanować animacje, symulacje, napisać algorytm badania jakiegoś ruchu opisać jakościowo różne rodzaje ruchów ciała człowieka, wyrazić opinie, jak w miarę rozwoju kinematyki zmieniała się metodologia prowadzenia badań naukowych. Przyczyny ruchu dopuszczający pojęcia: wielkość skalarna, wielkość, wektorowa, punkt przyłożenia, kierunek, zwrot, wartość, oddziaływanie, masa, siła, siła wypadkowa, ciało izolowane, siła grawitacji (ciężkości), siła wyporu, przyspieszenie grawitacyjne (ziemskie), siła tarcia, przyspieszenie dośrodkowe, symbole i jednostki poznanych wielkości fizycznych, różnicę między wektorem i jego wartością, zasady dynamiki Newtona, co to znaczy, że siły się równoważą, że siły powiązane III zasadą dynamiki nie równoważą się, że ciało poruszające się po okręgu posiada przyspieszenie dośrodkowe, gdzie musi znajdować się obserwator wprowadzający przyspieszenie dośrodkowe, wyznaczyć graficznie (dowolną metodą) wypadkową dwóch wektorów sił równoległych (zgodnych i przeciwnych) i prostopadłych, wyznaczyć jej wartość, określić jakie siły działają na ciało w danej (prostej) w codziennych sytuacjach, wskazać, którą zasadę dynamiki należy wykorzystać w określonym (elementarnym) zadaniu rachunkowym lub problemie, podać przykłady sił, które nadają przyspieszenie dośrodkowe,

3 bardzo pojęcia: cecha wektora, opór ośrodka (powietrza), siła nacisku, I prędkość kosmiczna, siła odśrodkowa, stan przeciążenia, stan nieważkości, siła tarcia statycznego, dynamicznego, definicje poznawanych pojęć, wielkości fizycznych i jednostek tych wielkości, dla których obserwatorów nie są spełnione I i II zasada dynamiki, że III zasada dynamiki jest spełniona we wszystkich układach odniesienia, że skutki wzajemnego oddziaływania ciał nie muszą być jednakowe, dlaczego siły powiązane III zasadą dynamiki nie równoważą się, dlaczego w ruchu po okręgu występuje przyspieszenie dośrodkowe, wyznaczyć graficznie wypadkową dwóch dowolnie ustawionych sił, wykonać doświadczenie, polegające na sprawdzeniu zasady akcji i reakcji, zapisać II zasadę dynamiki za pomocą wyrażenia matematycznego w układzie odniesienia spoczywającym lub poruszającym się bez przyspieszenia, wykorzystać II zasadę dynamiki w postaci wyrażenia matematycznego do rozwiązania prostych problemów i zadań rachunkowych, wykonać obliczenia z użyciem właściwych jednostek, wyszukać informacje o rozwoju poglądów na temat przyczyn ruchu i przedstawić je w postaci spójnej całości w wyjaśnieniach i omówieniach używać poprawnej terminologii, pojęcia: inercjalny układ odniesienia, nieinercjalny układ odniesienia, współczynnik tarcia, że I zasada dynamiki bywa nazywana zasadą bezwładności, jakie są kierunki sił nacisku i tarcia, od czego i jak zależy wartość siły tarcia, że siły bezwładności występują w układzie nieinercjalnym, wykonać doświadczenie, polegające na sprawdzeniu zasady akcji i reakcji, zapisać II zasadę dynamiki za pomocą wyrażenia matematycznego w układzie odniesienia spoczywającym lub poruszającym się bez przyspieszenia, wykorzystać II zasadę dynamiki w postaci wyrażenia matematycznego do rozwiązania prostych problemów i zadań rachunkowych, wykonać obliczenia z użyciem właściwych jednostek, wyszukać informacje o rozwoju poglądów na temat przyczyn ruchu i przedstawić je w postaci spójnej całości w wyjaśnieniach i omówieniach używać poprawnej terminologii, opisać przykłady sytuacji w układzie nieinercjalnym, zaplanować i przeprowadzić doświadczenie, w którym można sprawdzić słuszność zasad dynamiki, przeanalizować wyniki, wyciągnąć wnioski, stosować matematyczne postaci zasad dynamiki do rozwiązywania typowych problemów i zadań

4 wskazać w danej sytuacji najlepszy inercjalny układ odniesienia, wyjaśnić istnienie pozornej siły (bezwładności) odczuwanej w układzie nieinercjalnym, zastosować zasady dynamiki w wybranych realnych zjawiskach fizycznych (np. spadek ciała z uwzględnieniem zmiennej siły oporu), wyjaśnić rozbieżności teorii z doświadczeniem, uogólnić wyniki, odnaleźć informacje dotyczące prowadzenia badań naukowych oraz jej wpływu na ludzką kulturę i cywilizację. Energia mechaniczna dopuszczający pojęcia: energia, praca, energia kinetyczna, potencjalna (oddziaływania), symbole i jednostki poznanych wielkości fizycznych, zasadę zachowania energii mechanicznej, przeprowadzić obserwacje różnych form przekazu energii, Wskazać, jaką postać zasady zachowania energii i jakie zależności matematyczne należy wykorzystać w określonym (elementarnym) zadaniu rachunkowym lub problemie dotyczącym pracy, ciepła i przemian energii, pojęcia: energia mechaniczna, praca, moc, definicje poznawanych pojęć, wielkości fizycznych i jednostek tych wielkości, zasadę zachowania energii mechanicznej, od czego i w jaki sposób zależy energia kinetyczna ciała, praca, energia potencjalna, że wartość energii kinetycznej zależy od układu odniesienia, bardzo zastosować odpowiednie zależności matematyczne i zasady zachowania energii oraz właściwe rozumowanie do rozwiązania prostego zadania rachunkowego dotyczącego pracy, przemian energii, wykonać działania na mianach i danych liczbowych, uzasadnić w jakich przypadkach praca jest dodatnia, ujemna, zerowa, przeprowadzić doświadczenie, w którym zbada zależność energii potencjalnej od wysokości, samodzielnie wyszukać zjawiska fizyczne w których ujawniają się prawa dotyczące pracy, ciepła i przemian energii, przeprowadzić obserwacje lub pomiary, przeanalizować i zaprezentować wyniki wyjaśniając przebieg zjawiska i ewentualne zastosowania, rozwiązywać zadania rachunkowe i problemy o podwyższonym stopniu trudności dotyczące pracy, energii, wrazić swój pogląd na temat odpowiedzialności naukowca za swoje odkrycie.

5 Efekty relatywistyczne dopuszczający pojęcia: prędkość światła, prędkość względna, że prędkość światła jest nieprzekraczalna, symbole i jednostki poznanych wielkości fizycznych, transformacje Lorentza, postulaty Einsteina, relatywistyczną zasadę dodawania prędkości, bardzo pojęcia: pęd relatywistyczny, energia wiązania, energia kinetyczna relatywistyczna, energia spoczynkowa, masa spoczynkowa, wzory określające wymienione wyżej wielkości fizyczne, kiedy zachodzi zjawisko skrócenia długości ciała kiedy zachodzi zjawisko dylatacji czasu i na czym ono polega, rozwiązywać proste zadania rachunkowe dotyczące dylatacji czasu i skrócenia długości, relatywistycznego prawa dodawania prędkości, wyjaśnić na czym polega deficyt masy i obliczyć go, rozwiązywać proste zadania rachunkowe dotyczące: energii w ujęciu relatywistycznym, deficytu masy, energii wiązania, wytłumaczyć różnice pomiędzy transformacjami Galileusza a Lorentza, wytłumaczyć sens transformacji Galileusza i Lorentza, rozwiązywać zadania rachunkowe o podwyższonym stopniu trudności dotyczące powyższych pojęć. Oddziaływania w przyrodzie dopuszczający pojęcia: oddziaływanie, masa, siła grawitacji (ciężkości), przyspieszenie grawitacyjne (ziemskie), prawo powszechnego ciążenia, kiedy siła grawitacji jest równa ciężarowi ciała o czym informują prawa Keplera, że energia potencjalna grawitacji jest ujemna, a największą wartość równą zero osiąga w nieskończoności, pojęcia: energia potencjalna, potencjał, praca w polu grawitacyjnym, wyliczyć I prędkość kosmiczną, podać przykłady występowania stanów przeciążenia i nieważkości, wyznaczyć II prędkość kosmiczną z zasady zachowania energii, omówić rzuty w polu grawitacyjnym,

6 bardzo opisać przemiany energii zachodzące w polu grawitacyjnym wyjaśnić powstawanie stanów nieważkości i przeciążenia w kosmosie i na Ziemi, wyznaczyć przyspieszenie grawitacyjne ze znajomości siły powszechnego ciążenia, wyprowadzać wzory i obliczać zadania rachunkowe o podwyższonym stopniu trudności dotyczące: prędkości ucieczki na różnych planetach przy podanych parametrach planet oraz dotyczące obliczeń wagi człowieka na różnych planetach, omówić rzuty w polu grawitacyjnym ukośny i poziomy wraz z wyprowadzeniem wzorów na parametry opisujące rzuty Transport energii w ruchu falowym dopuszczający pojęcia: drgania swobodne, fala (poprzeczna i podłużna) fala (stojąca, biegnąca), strzałka, węzeł, prędkość i długość fali, okres i częstotliwość fali, dźwięki słyszalne, ultradźwięki, echo, interferencja fal, ugięcie (dyfrakcja) fal, symbole i jednostki poznanych wielkości fizycznych, rodzaje fal: mechaniczna (w tym akustyczna), elektromagnetyczna, zależność długości fali od jej prędkości i okresu, że rozprzestrzenianiu się energii drgań nie towarzyszy przenoszenie się materii, że fale dźwiękowe są falami podłużnymi, że częstotliwość drgań struny określa wysokość wytwarzanego dźwięku a emitowana moc głośność, jakim zjawiskom podlegają fale, przeprowadzić obserwacje: wymuszania drgań ciężarka wahadła za pomocą niewielkiej siły, drgań wahadeł sprzężonych, fali stojącej, fali biegnącej, drgań strun i kamertonów, zjawisk falowych, podać przykłady różnych fal występujących w przyrodzie, podać przykłady występowania zjawiska rezonansu w życiu codziennym i przyrodzie, wskazać, jaką zależność matematyczną należy wykorzystać w określonym (elementarnym) zadaniu rachunkowym lub problemie z drgań i fal, pojęcia: rezonans, amplituda fali, okres i częstotliwość fali, fala płaska, kolista, kulista, infradźwięki, moc źródła, natężenie dźwięku, próg słyszalności, próg bólu, zjawisko Dopplera, definicje poznawanych pojęć, wielkości fizycznych i jednostek tych wielkości, warunek na zajście rezonansu mechanicznego, jaki jest zakres częstotliwości dźwięków słyszalnych,

7 bardzo w jakich ośrodkach rozchodzą się fale akustyczne, że skale częstotliwości i natężenia dźwięku powinny być logarytmiczne, że dwa dźwięki o różnych częstotliwościach a jednakowych natężeniach mogą różnić się głośnością, zastosować odpowiednią zależność matematyczną i właściwe rozumowanie do rozwiązania prostego zadania rachunkowego z tego działu, wyszukać informacje o drganiach, falach mechanicznych i akustycznych i przedstawić je w postaci spójnej całości w wyjaśnieniach i omówieniach używać poprawnej terminologii; pojęcia: widmo drgań układu, ruch zgodny w fazie, przeciwny w fazie, poziom natężenia, głośność, odbicie dźwięku, pogłos, dudnienie, interferencja dodatnia (konstruktywna) i ujemna (destruktywna), kształty wykresów zależności od czasu energii kinetycznej, potencjalnej, całkowitej ciała drgającego, warunki na zajście w danym miejscu przestrzeni interferencji dodatniej lub ujemnej, co to jest słuch absolutny, od czego zależy głośność instrumentów muzycznych, naszkicować wykresy zależności od czasu energii kinetycznej, potencjalnej, całkowitej ciała drgającego, wyjaśnić, jakie przemiany energii zachodzą w drganiach harmonicznych, określać poziom natężenia dźwięku (w decybelach) mając dane natężenie (i odwrotnie), na podstawie wykresu przedstawiającego obszar słyszalności porównać poziomy natężenia i głośności różnych dźwięków, wykonać doświadczenia i przeprowadzić porównanie dyfrakcji dźwięków i fal na wodzie, zaplanować i przeprowadzić demonstrację interferencji dźwięków, znaleźć miejsca wzmocnień i osłabień i wyznaczyć długość fali, rozwiązywać typowe zadania rachunkowe i problemy z drgań, fal i akustyki, ukazać związek nauki o drganiach, falach i akustyki z techniką, biologią, medycyną i innymi naukami przyrodniczymi, rozwiązywać zadania rachunkowe i problemy o podwyższonym stopniu trudności z drgań, fal i z akustyki, ukazać związek nauki o drganiach, falach i akustyki z muzyką. Elektrostatyka dopuszczający pojęcie linii pola, natężenia pola potencjału pola, pola centralnego, pola jednorodnego, powierzchni ekwipotencjalnej, treść prawa grawitacji i prawa Coulomba, wpływ pola jednorodnego i pola centralnego na ruch ciał,

8 bardzo umie wskazać przykłady pól jednorodnych oraz centralnych, że matematyczny opis pola elektrycznego i grawitacyjnego jest bardzo zbliżony, czym różnią się przewodniki od dielektryków, jakie pole jest wewnątrz przewodnika, a jakie wewnątrz dielektryka, podział ciał na przewodniki, półprzewodniki i izolatory, pojęcie strumienia w polu elektrostatycznym i jego jednostkę, pojęcie pojemności elektrycznej, stosować zasadę superpozycji pól, obliczyć pojemność zastępczą dla połączonych równolegle i szeregowo kondensatorów, podać zastosowania kondensatorów, opisać pole elektrostatyczne za pomocą pojęć potencjału, natężenia pola i linii pola, przedstawić graficznie pole grawitacyjne i elektryczne, ich natężenie oraz powierzchnie ekwipotencjalne, obliczyć natężenie pola elektrycznego i grawitacyjnego, wyjaśnić różnice miedzy polem magnetycznym a polami grawitacyjnym i elektrycznym, pojęcie wykonania w polu elektrostatycznym pracy, zna wzór na pracę, rozwiązać zadania i problemy z wykorzystaniem praw, wzorów na natężenie i potencjał pola, obliczyć wartość i wyznaczyć kierunek, z jaką pole działa na umieszczony w nim obiekt, przewidzieć i opisać tor ruchu obiektu w danym polu, wyjaśnić wpływ pola na energię poruszających się w nim obiektów, opisać wpływ obecności dielektryków na natężenie pola elektrycznego, rozważyć przypadki od czego zależy: energia, natężenie, ładunek, napięcie między okładkami kondensatora, przy zbliżaniu i oddalaniu okładek od siebie, policzyć pojemność zastępczą dla kondensatora, do którego włożono dielektryk o zadanej grubości, obliczać zadania o podwyższonym poziomie trudności Przewodnictwo elektryczne dopuszczający pojęcia: prąd elektryczny (stały), źródło napięcia, odbiornik energii elektrycznej, przewody, mierniki (amperomierz, woltomierz), przewodniki, natężenie prądu I, indukcyjność, napięcie elektryczne U, opór elektryczny R, elektryczne obwody drgające, opornik, prąd przemienny (sieciowy) i jego okres oraz częstotliwość, napięcie przemienne i jego amplituda,

9 bardzo oznaczenia poznanych elementów obwodów na schematach: półprzewodnik, dioda, tranzystor, prawo Ohma dla fragmentu obwodu, symbole i jednostki poznanych wielkości fizycznych, jak włączamy amperomierz i woltomierz w obwód, gdzie wykorzystujemy prąd stały a gdzie zmienny, na czym polega analogowy i cyfrowy zapis sygnałów, pojęcia: bateria, akumulator, ogniwo galwaniczne, dynamo, generator, półprzewodniki, izolatory, nośniki prądu, opór zastępczy, połączenie szeregowe i równoległe, siła elektromotoryczna, opór wewnętrzny ogniwa, napięcie skuteczne, moc, moc skuteczna, bezpiecznik, definicje poznawanych pojęć, wielkości fizycznych i jednostek tych wielkości, jakie są nośniki prądu w różnych ośrodkach i jaki jest kierunek prądu, I i II prawo Kirchhoffa, prawo Ohma dla całego obwodu, wzory na pracę (całkowitą, użyteczną) i moc dla prądu stałego oraz moc skuteczną prądu przemiennego, zasadę działania domowej instalacji elektrycznej, jaka jest przyczyna powstawania oporu elektrycznego, jaka jest zależność napięcia skutecznego od maksymalnego, wyznaczyć opór zastępczy układu oporników połączonych szeregowo i równolegle, na podstawie podanych wyników natężenia i napięcia sporządzić wykres zależności I(U) i dokonać prostej analizy wykresu, odczytywać schematy obwodów elektrycznych, zastosować odpowiednią zależność matematyczną i właściwe rozumowanie do rozwiązania prostego zadania rachunkowego dotyczącego prądów stałych i przemiennych, wykonać działania na mianach i danych liczbowych, pojęcia: charakterystyka prądowo napięciowa, elektrody, natężenie skuteczne, oscyloskop, zależność (jakościową) oporu elektrycznego od temperatury dla metali i półprzewodników, rozwiązywać typowe zadania rachunkowe i problemy z prądu elektrycznego, pojęcia: kondensator, mechanizm wzbudzania prądu elektrycznego przez pole elektromagnetyczne, wielkości charakteryzujące elektryczne obwody drgające że w półprzewodnikach istnieje przewodnictwo elektronowe i dziurawe,

10 rozwiązywać zadania rachunkowe i problemy z tego działu o podwyższonym stopniu trudności, związek między amplitudami napięcia i natężenia dla prądu przemiennego przy obciążeniu oporem R, pojęcia: elektrolit, dioda półprzewodnikowa, przeprowadzić obserwację wskazań mierników w obwodach prądu stałego i zmiennego, wskazać, jaki wzór należy wykorzystać w określonym zadaniu rachunkowym lub problemie dotyczącym prądu stałego i przemiennego, rozwiązywać zadania rachunkowe i problemy z tego działu o podwyższonym stopniu trudności. Oddziaływania elektromagnetyczne dopuszczający pojęcia: pole magnetyczne, linie pola, siła Lorentza, indukcja pola magnetycznego, siła elektrodynamiczna, prąd indukcyjny, symbole i jednostki poznanych wielkości fizycznych, że źródłami pola magnetycznego są magnesy i poruszające się ładunki (również tworzące prąd elektryczny), że pole to działa na magnesy i poruszające się ładunki (prądy), że magnes (elektromagnes) przyciąga żelazne przedmioty, przeprowadzić obserwację linii pola magnetycznego magnesów przewodników z prądem, działania pola magnetycznego na ładunki i przewodniki z prądem, wzbudzania prądu indukcyjnego, wskazać, jaką zależność matematyczną należy wykorzystać w określonym (elementarnym) zadaniu rachunkowym, pojęcia: reguła lewej dłoni, silnik elektryczny, indukcja elektromagnetyczna, definicje poznawanych pojęć, wielkości fizycznych i jednostek tych wielkości, wyrażenie matematyczne na zależność siły Lorentza i elektrodynamicznej od innych wielkości, sposoby wzbudzania prądu indukcyjnego, że linie pola magnetycznego tworzą zawsze domknięte pętle, że żelazo można namagnesować trwale a rdzeń żelazny silnie wzmacnia pole magnetyczne elektromagnesu, korzystając z odpowiednich reguł określić kierunek i zwrot linii pola magnetycznego, siły Lorentza (i elektrodynamicznej), oraz kierunku przepływu prądu indukcyjnego, omówić zasadę działania silnika elektrycznego, zastosować odpowiednią zależność matematyczną i właściwe rozumowanie do rozwiązania prostego zadania rachunkowego,

11 bardzo pojęcia: elektromagnes, cewka (zwojnica, solenoid), strumień pola magnetycznego, prądnica prądu przemiennego (generator), transformator, uzwojenie pierwotne i wtórne, diamagnetyki, paramagnetyki, ferromagnetyki, wzór na strumień pola magnetycznego, prawo indukcji magnetycznej, jaki jest związek napięć w transformatorze z liczbą zwojów, jak zachowują się substancje magnetyczne zewnętrznym polu magnetycznym, że właściwości magnetyczne substancji wynikają z ruchów elektronów w atomach, pojęcia: akcelerator, pozyton, indukowane pole magnetyczne (własne), że nie ma pojedynczych biegunów magnetycznych, rozwiązywać zadania rachunkowe i problemy z tego działu o podwyższonym stopniu trudności, wyjaśnić właściwości dia-, para- i ferromagnetyków, podać zastosowania dia-, para- i ferromagnetyków, pojęcia: komora Wilsona i pęcherzykowa, spektrograf masowy, domeny magnetyczne, temperatura Curie, nadprzewodnik, wyjaśnić na czym polega zjawisko samoindukcji i indukcji wzajemnej, powiedzieć od czego zależy indukcyjność cewki, rozwiązywać zadania o podwyższonym stopniu trudności. Własności materii dopuszczający pojęcia gęstości, ciśnienia, parcia, siły wyporu, treść praw Pascala i Archimedesa, prawo Hook a, podział ciał stałych na sprężyste, plastyczne i kruche, jak oblicza się ciśnienie wywierane na podłoże przez ciała stałe, jak oblicza się ciśnienie wywierane przez ciecz na dno naczynia, w jakich warunkach ciała pływają a w jakich toną, przykłady wykorzystania zjawisk hydrostatycznych i aerostatycznych, co to naprężenie wewnętrzne i wytrzymałość materiału na zerwanie, drugą z postaci prawa Hook a, od czego zależy wydłużenie ciała sprężystego, wyjaśnić zjawiska hydrostatyczne i aerostatyczne przewidywać pływanie

12 bardzo bądź tonięcie ciał w danej cieczy, rozwiązywać zadania i problemy z wykorzystaniem wzorów na gęstość, ciśnienie i siłę wyporu oraz praw Pascala i Archimedesa, zastosować wzór na siłę parcia do zadań rachunkowych, wyjaśnić od czego zależą siły parcia, rozwiązywać zadania o podwyższonym stopniu trudności. Procesy termodynamiczne dopuszczający pojęcia: silnik cieplny, grzejnik, chłodnica, ciepło pobrane, praca mechaniczna, ciepło oddane, sprawność silnika, symbole i jednostki poznanych wielkości fizycznych, że gaz doskonały stanowi użyteczny model gazu rzeczywistego, różnice między przemianami gazowymi: izotermiczną, izobaryczną i izochoryczną i potrafi je scharakteryzować równania poznanych przemian gazowych, pojęcia: ciepła topnienia, ciepło parowania, ciepło skraplania, ciepło krzepnięcia, punkt potrójny, że zarówno topnienie jak i wrzenie określonej substancji krystalicznej zachodzi w konkretnej temperaturze, nazwy przejść fazowych pomiędzy poszczególnymi stanami skupienia, że, aby silnik działał wykonując pracę, musi nie tylko pobierać ciepło z grzejnika ale również oddawać część ciepła do chodnicy, że pierwotnym źródłem energii na Ziemi jest Słońce, wskazać, jaką zależność matematyczną należy wykorzystać w określonym (elementarnym) zadaniu rachunkowym lub problemie dotyczącym silników, pojęcia: bezwzględna skala temperatur (skala Kelvina), silnik Carnota, I zasada termodynamiki, elektrownia konwencjonalna i jądrowa, paliwo, reaktor jądrowy, zależność sprawności silnika Carnota od temperatur grzejnika i chłodnicy wzór kinetycznej teorii gazów, pojęcia ciepła molowego w stałej objętości i stałym ciśnieniu, że silnik Carnota ma największą sprawność, że miarą temperatury gazów jest średnia energii kinetyczna jego cząsteczek, na czym polega zasada bilansu cieplnego, przeanalizować na prostym schemacie ideowym przepływ energii w silniku cieplnym i chłodziarce oraz elektrowni, podać dwa sformułowania II zasady termodynamiki (Kelvina i Clausiusa), zastosować odpowiednie zależności matematyczne i właściwe rozumowanie do rozwiązania prostego zadania rachunkowego dotyczącego silników, wykonać działania na mianach i danych liczbowych,

13 bardzo potrafi przedstawić przemiany jakim podlega gaz na odpowiednich wykresach, Pojęcia: perpetuum mobile I rodzaju i II rodzaju, chłodziarka (pompa cieplna), entropia, procesy odwracalne i nieodwracalne, od czego zależy sprawność silnika Carnota, kiedy ta sprawność dążyłaby do zera albo jedności, dlaczego silniki rzeczywiste mają mniejszą sprawność niż silnik Carnota, że skutkiem realnych procesów jest wzrost entropii, czyli wzrost nieuporządkowani, przeanalizować na schemacie ideowym przepływ energii w silniku cieplnym i chłodziarce oraz elektrowni węglowej i jądrowej z uwzględnieniem strat energii, rozwiązywać typowe zadania rachunkowe i problemy z termodynamiki; opisać wybraną przemianę gazową, narysować i zinterpretować wykresy zależności p(v), p(t) lub v(t) dla danej przemiany gazowej, wskazać przykłady przemian gazowych, wyznaczyć ciepło danego przejścia, wykazać równoważność dwóch sformułowań II zasady termodynamiki (Kelvina i Clausiusa), wyjaśnić pojęcie entropii, rozwiązywać zadania rachunkowe i problemy z termodynamiki o podwyższonym stopniu trudności, rozwiązywać zadania rachunkowe i problemy z termodynamiki o podwyższonym stopniu trudności, opisać przemiany fazowe, obliczać ciepło przemian fazowych, zastosować zasadę bilansu cieplnego. Światło i jego rola w przyrodzie dopuszczający pojęcia: źródło światła, światło widzialne, ultrafiolet i podczerwień, promień świetlny, cień, półcień, laser, rozpraszanie światła, odbicie, załamanie, kąty padania, odbicia, załamania, współczynnik załamania ośrodka, skupianie (ogniskowanie), soczewka (skupiająca, rozpraszająca), ognisko i ogniskowa soczewki, obraz rzeczywisty, krótkowzroczność, dalekowzroczność, rozszczepienie światła, dyfrakcja i interferencja światła, symbole i jednostki poznanych wielkości fizycznych, prawa odbicia i załamania światła, że w ośrodkach jednorodnych światło rozchodzi się po liniach prostych, gdzie się skupia wiązka promieni równoległych do osi soczewki skupiającej

14 bardzo po przejściu przez nią, co to znaczy, że soczewka jest skupiająca lub rozpraszająca, jakich okularów (plusów czy minusów) powinien używać krótkowidz a jakich dalekowidz, że światło białe jest mieszaniną wielu składowych 9 różnych barwach, że światło jest falą elektromagnetyczną, pojęcia: fala elektromagnetyczna, promieniowanie elektromagnetyczne, źródła punktowe i rozciągłe, promień świetlny, zdolność skupiająca, obraz pozorny, akomodacja oka, natężenie światła, pryzmat, widmo światła białego, podczerwień, ultrafiolet, definicje poznawanych pojęć, wielkości fizycznych i jednostek tych wielkości, równanie soczewki, przybliżoną wartość prędkości światła, na czym polega krótkowzroczność i dalekowzroczność, zapisać, w postaci wyrażenia matematycznego, prawa odbicia i załamania światła i zilustrować te prawa, wyjaśnić powstawanie obrazu w zwierciadle płaskim przedstawiając na rysunku bieg promieni, narysować konstrukcje powstawania obrazów w soczewkach skupiających i określić, jakie powstają obrazy, pojęcia: widmo fal elektromagnetycznych, całkowite wewnętrzne odbicie i kąt graniczny, światłowód, siatka dyfrakcyjna, światło spolaryzowane (liniowo), polaryzator, narysować konstrukcje powstawania obrazów w soczewkach rozpraszających i określić, jakie powstają obrazy, pojęcia: korpuskularna teoria światła, rogówka, tęczówka, złudzenie optyczne, wady wzroku, siatka dyfrakcyjna odbiciowa, stała siatki, światło laserowe (spójne), że używając światła białego do oświetlenia siatki dyfrakcyjnej otrzymujemy widma, opisać fizyczne aspekty budowy oka i mechanizmu widzenia, rozwiązywać zadania rachunkowe i problemy z optyki o podwyższonym stopniu trudności, pojęcia: pręciki, czopki, proces fotochemiczny, w oku, purpura wzrokowa, powidok, czułość widmowa, barwa dopełniająca, na czym polega widzenie przestrzenne, wyznaczyć doświadczalnie długość fali świetlnej za pomocą siatki dyfrakcyjnej,

15 opracować wyniki doświadczenia, rozwiązywać typowe zadania rachunkowe i problemy z optyki, rozwiązywać zadania rachunkowe i problemy z optyki o podwyższonym stopniu trudności. Budowa atomu i jądra atomowego dopuszczający pojęcia: atom, jądro atomowe, elektron, neutron, proton, foton, cząstka alpha, jonizacja atomu (cząsteczki), jon (dodatni, ujemny), orbita dozwolona, stała symbole i jednostki poznanych wielkości fizycznych; stała rozpadu, czas połowicznego rozpadu, średni czas życia cząstek, na czym polega zjawisko fotoelektryczne, wzory określające poznane wielkości fizyczne, że elektrony w atomie nie mogą mieć dowolnych spinów, prawo rozpadu promieniotwórczego energii tylko ściśle określone przebywając na dozwolonych orbitach, że atom wysyła promieniowanie przy przeskoku elektronu z dalszej orbity na bliższą, pojęcia: masa atomowa, ładunek elementarny, liczba masowa A, liczba atomowa Z, fotoelektron, kwant energii, praca wyjścia, poziom energetyczny, stan podstawowy, stan wzbudzony, energia jonizacji, definicje poznawanych pojęć, wielkości fizycznych i jednostek tych wielkości, że zjawisko fotoelektryczne jest potwierdzeniem korpuskularnej teorii światła i oddziałują w nim pojedyncze fotony i elektrony, jak wygląda model planetarny atomu wodoru, rozróżnić promieniotwórczość α, β, γ, omówić jak zmienia się z czasem aktywność substancji promieniotwórczej i jak obliczyć tę aktywność po kilku pełnych okresach połowicznego zaniku, pojęcia: fala materii (de Broglie'a), widmo absorpcyjne, jakie zjawisko potwierdza falową naturę elektronów, jak powstaje i jak wygląda widmo absorpcyjne, zjawisko Comptona, uzupełnić podaną reakcję jądrową w oparciu o zasady zachowania liczby nukleonów i ładunku, omówić, jak było badane zjawisko fotoelektryczne i jak można w nim wyznaczyć liczbę elektronów i modele atomu wodoru, rozwiązywać typowe zadania rachunkowe i problemy dotyczące zjawiska fotoelektrycznego, atomów i innych zagadnień z tego działu, obliczać liczbę jąder jaka uległa rozpadowi mając dane masę początkową substancji,

16 bardzo zasadę nieoznaczoności Heisenberga dla położenia i prędkości oraz czasu i energii, wyjaśnić w pełni mechanizm zjawiska fotoelektrycznego; uzasadnić na jego podstawie korpuskularną teorię światła, wyjaśnić zasadę działania lasera, rozwiązywać zadania rachunkowe i problemy o podwyższonym stopniu trudności z tego działu, pojęcia: mikroskop elektronowy, liczba kwantowa n, orbita stacjonarna, przeskok kwantowy, widma emisyjne, linie widmowe, widmo liniowe (dyskretne), przeprowadzić obserwację wybijania przez światło elektronów z ujemnie naładowanej płytki (cynkowej) oraz obserwację promieniowania atomów gazu i ich widm oraz podać, gdzie są wykorzystywane te zjawiska, przeprowadzić demonstrację przebiegu zjawiska fotoelektrycznego dla cynku i wyciągnąć jakościowe wnioski, oszacować promień jądra, rozwiązywać zadania rachunkowe i problemy o podwyższonym stopniu trudności z tego działu, uzasadnić falową naturę elektronów i innych cząstek, wyprowadzić zależności promienia, prędkości i energii elektronu w atomie wodoru od liczby kwantowej n, uzasadnić, jakie są granice stosowalności modelu Bohra. Budowa i ewolucja Wszechświata dopuszczający sposoby obserwacji Wszechświata dawniej i dziś, skąd pochodzi energia gwiazd, etapy ewolucji Słońca, czym zajmuje się kosmologia, że Słońce wypromieniowuje ilość energii stałą w czasie, że patrzenie na Słońce bez odpowiednich okularów jest groźne dla oczu, diagram H R, główne etapy cyklu życia gwiazdy podobnej do Słońca, w jakich warunkach może powstać czarna dziura, fakty wskazujące na istnienie czarnych dziur, zna budowę naszej Galaktyki, że poza naszą Galaktyką istnieją inne, że Droga Mleczna to obraz naszej Galaktyki obserwowanej z Ziemi, jaka przemiana pierwiastków jest źródłem energii promieniowanej przez Słońce, Uczeń zna, wie i rozumie:

17 bardzo że wszechświat się rozszerza, podstawy teorii Wielkiego Wybuchu, że czas życia gwiazdy zależy od jej masy, jaki kształt ma nasza galaktyka, jakie mogą być końcowe stadia życia gwiazdy, podać uproszczoną wersję teorii historii Wszechświata, Pojęcia: cefeidy, gromady galaktyk, supergromady, Prawo Hubble a, klasyfikację widmowa gwiazd, podstawowe cechy promieniowania termicznego, opisać ewolucję gwiazd o różnych masach początkowych, wskazać drogę ewolucji danej gwiazdy na diagramie H R, porównać cechy różnych typów galaktyk, nowinki dotyczące badań kosmosu, zapisać schemat typowej reakcji termojądrowej zachodzącej we wnętrzu Słońca, omówić sposoby wyznaczania odległości do gwiazd, omówić teorię Wielkiego Wybuchu i domniemanych dalszych losów wszechświata, samodzielnie wyszukiwać zjawiska fizyczne, w których ujawniają się prawa dotyczące gwiazd i kosmosu, przeprowadzić obserwację lub pomiary, przeanalizować i zaprezentować wyniki wyjaśniając przebieg zjawiska, sporządzać różne diagramy i interpretować je. 1. (Metody sprawdzania wiadomości i umiejętności) Formy aktywności ucznia podlegające ocenie wraz z przypisanymi im wielkościami wagowymi i kolorami

18 FORMA AKTYWNOŚCI ILOŚĆ W OKRESIE WAGA KOLOR Prace klasowe czerwony Kartkówki zielony Odpowiedzi ustne Czarny, niebieski Prezentacje 1 1 j.w. Pisemne prace domowe j.w. Aktywność na lekcji Bez ograniczeń 1 j.w. 2. Kryteria i zasady oceniania wiadomości i umiejętności Zgodne z Systemem Oceniania Wewnątrzszkolnego 3. Sposoby przeliczania plusów i minusów na oceny cząstkowe Uzyskanym plusom i minusom odpowiadają oceny: dziesięć plusów, pięć plusów bardzo, trzy minusy nie. 4. Ewaluacja i modyfikacja