Nr Informacja. Odpłatność za świadczenia zdrowotne w wybranych krajach. Małgorzata Dziubińska-Michalewicz

Transkrypt

1 KANCELARIA SEJMU BIURO STUDIÓW I EKSPERTYZ WYDZIAŁ ANALIZ EKONOMICZNYCH I SPOŁECZNYCH Odpłatność za świadczenia zdrowotne w wybranych krajach Luty 2006 Małgorzata Dziubińska-Michalewicz Informacja Nr 1245 Niniejsza informacja przedstawia zasady odpłatności za świadczenia zdrowotne udzielane pacjentom w ramach powszechnych systemów opieki zdrowotnej wybranych krajów. Charakteryzując zasady współpłacenia przez pacjentów, pominięto problem odpłatności za leki, gdyż zagadnienia polityki lekowej wymagają odrębnej analizy. Doświadczenia omówionych krajów mogą być przydatne przy reformowaniu naszego systemu opieki zdrowotnej, a szczególnie konstruowania koszyka gwarantowanych świadczeń zdrowotnych.

2 BSiE 1 W państwach przedstawionych w opracowaniu stosuje się dwa podstawowe modele ochrony zdrowia: tzw. model składkowy lub inaczej ubezpieczeniowy (obowiązujący w RFN, Francji, Holandii, Belgii, na Łotwie i w Izraelu), w którym opłacenie składki ubezpieczenia zdrowotnego jest warunkiem otrzymania świadczeń, a instytucje ubezpieczeniowe funkcjonują poza administracją publiczną państwa, bądź tzw. model narodowej służby zdrowia (Szwecja, Włochy, Finlandia, Hiszpania, Portugalia, Cypr, Ukraina), finansowany z podatków, w którym zagwarantowane jest wszystkim obywatelom prawo do świadczeń, bez względu na ich możliwości płacenia. W tym modelu państwo kontrolując cały system ochrony zdrowia, odpowiada za równy dostęp do świadczeń i określa w aktach prawnych podstawowy koszyk świadczeń zdrowotnych. Republika Federalna Niemiec Katalog świadczeń w ramach ustawowych ubezpieczeń jest ustalany przez ustawodawcę. Parlament decyduje jakie świadczenia przysługują pacjentom (kierując się możliwościami finansowymi ich zagwarantowania) w ramach ubezpieczenia w systemie kas chorych. Z katalogu tego wyłączone są: sterylizacja (chyba że jej wykonanie ma uzasadnienie medyczne), okulary i szkła kontaktowe dla osób dorosłych (bezpłatne okulary otrzymują dzieci, młodzież oraz osoby silnie niedowidzące), koszty dojazdów pacjenta do lekarza lub szpitala (choć w uzasadnionych przypadkach kasa chorych może wyrazić zgodę na przejęcie tego typu kosztów). Od 1 stycznia 2004 r. niemieccy ubezpieczeni zobowiązani są do wnoszenia tzw. opłaty rejestracyjnej (Praxisgebuer) w wysokości 10 euro przy pierwszej wizycie. Opłata ta wnoszona jest przy pierwszej wizycie w kwartale u swojego lekarza domowego, dentysty lub lekarza specjalisty. Celem wprowadzenia tej opłaty było powstrzymanie ubezpieczonych od składania zbędnych wizyt, szczególnie tych kosztownych u specjalistów. Pozostałe wizyty są już bezpłatne. Pacjenci leczeni w szpitalach wnoszą opłatę tzw. hotelową w wysokości 10 euro dziennie, maksymalnie przez 28 dni w roku kalendarzowym. Opłaty w tej samej wysokości, ale bez ograniczenia liczby dni, obowiązują także w przypadku korzystania ze stacjonarnych pobytów prewencyjno-rehabilitacyjnych.

3 2 BSiE Odnośnie innych świadczeń obowiązuje: 10% udział pacjenta w kosztach środków pomocniczych, co najmniej jednak 5 euro i maksymalnie 10 euro (w przypadku środków przeznaczonych do ciągłego użytku, jak np. pieluchy dla dorosłych opłata 10 euro pobierana jest raz na miesiąc), 10% udział pacjenta w cenie świadczeń leczniczych i pielęgnacyjnych w domu pacjenta. Dodatkowo pacjent musi zapłacić 10 euro za każde zlecenie. Jeśli zatem pacjent otrzyma przepisane na receptę 10 masaży, z własnej kieszeni musi wydać 10 euro za receptę i przejąć 10% kosztu każdego masażu. 50% udział pacjenta przy trzech próbach sztucznego zapłodnienia. Całkowite obciążenie dopłatami nie może jednak przekraczać 2% tzw. rocznych dochodów brutto na życie. W przypadku beneficjentów pomocy społecznej, podstawę kalkulacji tych dochodów stanowi wysokość podstawowej stawki pomocy społecznej. Ustawowo określane są kategorie osób zwolnionych ze współpłacenia. Generalnie zwolnienie z dopłat przysługuje jedynie dzieciom i młodzieży do 18 roku życia. Francja W ubezpieczeniach zdrowotnych obowiązuje zasada współuczestnictwa pacjenta w wydatkach leczniczych. To uczestnictwo ubezpieczonego nazywa się biletem regulacyjnym (ticket moderateur). Tak więc część kosztów leczenia w ramach ubezpieczenia zdrowotnego nie podlega refundacji. Władze państwowe określają poziom zwrotu procentowej wysokości świadczeń ubezpieczonemu oraz wartość biletu wyrównawczego. Wysokość procentowego uczestnictwa w kosztach ponoszonych przez ubezpieczonego waha się od 20 do 60% i przedstawia się następująco: koszty hospitalizacji 20% porady lekarskie 25%, przedmioty ortopedyczne, transport 30%, badania laboratoryjne 35%. W niektórych przypadkach ubezpieczony może być zwolniony w całości lub części ze współpłacenia. Zwolnienie następuję za zgodą Kasy Pierwotnej Ubezpieczeń Chorobowych, głównie w przypadkach ciężkich zabiegów chirurgicznych lub innych schorzeń uznanych za długotrwałe i kosztowne. Istnieje ponadto lista 30 chorób (m.in. hemofilia, mukowiscydoza, AIDS, transplantacje organów), które są podstawą do całkowitego lub częściowego zwolnienia osoby ubezpieczonej od kosztów leczenia. Austria Ubezpieczeni w kasach chorych mogą korzystać bez żadnych ograniczeń i uiszczania dodatkowych opłat ze świadczeń ambulatoryjnych u lekarzy, którzy zawarli kontrakt z kasą chorych. W tym przypadku całkowite honorarium lekarza pokrywane jest przez ubezpieczyciela. Gdy pacjent korzysta z własnego wyboru z konsultacji lekarza niemającego kontraktu, uzyskuje on zwrot opłaty za honorarium z kasy chorych w wysokości 80% kwoty (od 1 sierpnia 1996 r., przedtem obowiązywała 100% refundacja). Od 1 lipca 1988 r. pacjenci leczeni w szpitalu zobowiązani są do wnoszenia opłat dziennych za pobyt (do 28 dni rocznie), w wysokości 5 euro dziennie. Koszty rehabilitacji oraz pobytów w sanatorium są pokrywane z ubezpieczenia, ale pacjent zobowiązany jest do uiszczania tzw. opłaty dziennej w wysokości 5,4 euro dziennie w okresie do 28 dni w roku. Instytucja ubezpieczeniowa pokrywa część kosztów specjalistycznych zabiegów, udział ubezpieczonego w tych kosztach waha się w granicach od 5,40 euro do 14 euro dziennie.

4 BSiE 3 Z dopłat za rehabilitację i leczenie specjalistyczne zwolnione są osoby będące w trudnej sytuacji materialnej. Ubezpieczenie zdrowotne obejmuje również koszty podstawowego leczenia stomatologicznego, w granicach od 23 euro do 213 euro. Wyższe koszty pokrywane są przez pacjenta. Pacjenci partycypują od 25% do 50% kosztów z zakresu protetyki i ortodoncji. Środki pomocnicze, takie jak okulary, sprzęt ortopedyczny są finansowane w 90% ze środków ubezpieczeniowych. Ubezpieczenie zdrowotne pokrywa zdecydowaną większość świadczeń zdrowotnych, do których osoby ubezpieczone mają ustawowe prawo. Są jeszcze tzw. świadczenia uznaniowe, obejmujące leczenie sanatoryjne i uzdrowiskowe. Holandia W przypadku lecznictwa ambulatoryjnego ubezpieczony ponosi 20% kosztów leczenia, ale nie więcej aniżeli 90 euro rocznie. Wszyscy ubezpieczeni mają prawo wyboru szpitala spośród szpitali publicznych umieszczonych w wykazie ministra zdrowia. Nie ponoszą oni kosztów pobytu w szpitalu w pomieszczeniach wieloosobowych. Za pobyt w lepszych warunkach ( np. pokój 1-osoby, wybór menu) trzeba dodatkowo zapłacić. Zwykle te koszty pokrywa polisa dodatkowego, dobrowolnego ubezpieczenia zdrowotnego. Fundusz ubezpieczeń chorobowych ponosi również koszty transportu ubezpieczonego do placówki ochrony zdrowia w wysokości do 66 euro rocznie. Młodzież poniżej 19 roku życia jest objęta bezpłatnym leczeniem stomatologicznym, jeśli odwiedza dentystę regularnie (co 6 miesięcy) i posiada dokument potwierdzający ten fakt. Wszyscy powyżej 19 roku życia, którzy posiadają taki certyfikat i odbywają regularne wizyty kontrolne, otrzymują bezpłatne zabiegi zabezpieczające uzębienie. Inne świadczenia stomatologiczne (w tym również protezy zębowe) są odpłatne, pacjent pokrywa 25% ich ceny. W przypadku korzystania z pielęgniarskiej opieki domowej, ubezpieczony musi ponieść opłatę zależną od wielkości dochodu. Opłata ta nie może jednak przekroczyć pewnego limitu miesięcznego. Istnieją plany włączenia opieki pielęgniarskiej, świadczonej w domu, w podstawowy zakres ubezpieczenia. Ponadto realizowany jest specjalny programy domowej opieki paliatywnej. Celem tych programów jest umożliwienie pacjentom śmiertelnie chorym przeżycie tego okresu we własnym domu. Co więcej, rozwiązanie takie jest tańsze w porównaniu z umieszczeniem takiego pacjenta w placówce lecznictwa zamkniętego (szpitalu, domu pomocy społecznej, hospicjum). W ramach tego programu świadczone są tzw. regularne" usługi, opłacane z tytułu ubezpieczalnia 1 oraz specjalne nieregularne" usługi finansowane z budżetu programu. O zakresie tych nieregularnych usług zaliczanych do intensywnej opieki domowej decyduje lekarz opieki podstawowej na podstawie stanu zdrowia pacjenta. W odniesieniu do zaopatrzenia w środki pomocnicze, są refundowane ubezpieczonemu koszty zaleconej fizykoterapii. Jednakże, jeżeli leczenie obejmuje więcej niż 12 zabiegów, musi istnieć wcześniejsza zgoda ubezpieczalni. Koszty kąpieli i masaży nie są refundowane, a objęte dobrowolnymi ubezpieczeniami zdrowotnymi. Zaopatrzenie w pozostałe środki pomocnicze jest bezpłatne do pewnej granicy kosztów. I tak, np. aparat słuchowy do wysokości 561 euro finansowany jest przez fundusz ubezpieczeń zdrowotnych, podobnie jak jedna para butów ortopedycznych rocznie w cenie do 48 1 Opieka regularna obejmuje codzienną opiekę pielęgniarską, ograniczoną do 3 wizyt po 2,5 godziny każda, a także domowe wizyty lekarza opieki podstawowej, zaopatrzenie w leki oraz trwały sprzęt medyczny.

5 4 BSiE euro dla osoby powyżej 16 lat. Istnieją również regulowane ceny na silne soczewki. Natomiast koszty oprawek do okularów nie podlegają refundacji. Belgia Kasa chorych refunduje pacjentowi część kosztów wizyt u lekarza, pobytu w szpitalu i zakupu leków. Chory musi jednak opłacić część rachunku bezpośrednio z własnych środków. Zazwyczaj jest to ¼ kosztu wizyty u lekarza i leków i ok. 12 euro za dzień pobytu w szpitalu. Pacjent w Belgii posiada kartę magnetyczną SIS, które zawiera informacje o formie ubezpieczenia. Po wykonaniu świadczenia gabinet lekarski czy szpital sprawdza, jaką część rachunku powinien pacjent zapłacić sam. Za wizytę u lekarza trzeba zapłacić, a potem, na podstawie faktury, odebrać pieniądze od ubezpieczalni. Osoby, które chcą uniknąć dopłacania w razie choroby, mogą wykupić dodatkowe ubezpieczenie prywatne. Koszty pobytu w szpitalu oraz sanatorium osób, które kwalifikują się do kategorii osób pod tym względem uprzywilejowanych (bezrobotni, inwalidzi, sieroty) i członków ich rodzin, pokrywa w całości instytucja ubezpieczeń społecznych. Szwecja W tym kraju władze samorządowe mają autonomię w zakresie ustalania zasad współpłacenia pacjentów za otrzymywana świadczenia w opiece pozaszpitalnej. I tak, opłata pacjenta za wizytę z zakresu podstawowej ochrony zdrowia kształtuje się na poziomie od 100 do 150 koron szwedzkich (9,3 SEK=1 euro). Koszt porady specjalistycznej to SEK., w zależności od województwa. Obowiązuje ponadto współpłacenie podczas wizyt u psychoterapeutów, terapeutów, pielęgniarek, wahające się w granicach od 50 do 150 (SEK). Za pobyt w szpitalu trzeba zapłacić 80 SEK dziennie i jest to stawka obowiązująca w całym kraju. Głównym celem tych dopłat (mających wielowiekową tradycję) jest ograniczenie niepotrzebnych wizyt, z błahych powodów. Z drugiej strony, aby nie pogarszać dostępu do świadczeń osobom ich potrzebujących, ustalony został roczny pułap płatnych usług, który wynosi 900 SEK rocznie w przypadku opieki ambulatoryjnej oraz SEK odnośnie transportu chorych. Osoby, które przekroczyły te limity zwolnione są ze wszelkich dopłat, podobnie jak dzieci i młodzież do lat 20. Dzieci i młodzież mają zagwarantowane bezpłatne leczenie stomatologiczne. Włochy Bezpłatny jest pobyt w szpitalu (ale nie w pokoju 1-osobowym), leczenie stomatologiczne, w tym i zaopatrzenie w protezy zębowe. Natomiast współpłacenie ze strony pacjenta obejmuje: badania diagnostyczne w wysokości 36 euro (za 1 test), wizyty u specjalisty, fizykoterapeuty oraz wodolecznictwo, również w wysokości 36 euro, zabiegi z zakresu rehabilitacji i medycyny sportowej, powyżej bezpłatnego pułapu 6 lub 8 wizyt w zależności od rodzaju zabiegu, zaopatrzenie w środki pomocnicze i protezy zębowe, pobyt w sanatorium z maksymalną opłatą 38 euro. Z wymienionych dopłat zwolnieni są: inwalidzi wojenni i poszkodowani w związku z pracą, ze znacznym (75%) stopniem niesprawności, dzieci do 6 roku życia,

6 BSiE 5 emeryci, osoby o niskich dochodach, przewlekle chorzy, kobiety w ciąży i przebywające na urlopach macierzyńskich. Finlandia Do 1993 r. świadczenia ambulatoryjne udzielane w publicznych środkach zdrowia i opieka psychiatryczna były bezpłatne. Po tym okresie gminy uzyskały prawo decydowania o ewentualnym wprowadzaniu na swoim terenie dopłat do świadczeń i ich wysokości. To współpłacenie może występować w następujących formach: zryczałtowanej kwoty pieniężnej do ogółu świadczeń uzyskiwanych w ciągu roku, każdorazowej kwoty do każdej wizyty, pewnego limitu bezpłatnych wizyt. Przez rząd ustalana jest maksymalna wysokość jednorazowej dopłaty za wizytę u lekarza pierwszego kontaktu, u lekarza specjalisty oraz za krótkoterminowe leczenie szpitalne w ośrodku zdrowia. 2 Pewnego rodzaju świadczenia, zgodnie z prawem, muszą pozostać całkowicie bezpłatne, np. profilaktyka i opieka nad ciężarnymi i uczniami, opieka stomatologiczna dla osób poniżej 19 roku życia. Ze środków publicznych refundowane są pewne koszty świadczeń medycznych. I tak, pacjenci otrzymują zwrot 35% kosztów wizyty u lekarza prywatnego, a pracodawcy 50% kosztów obowiązkowych badań pracowniczych. W przypadku innych świadczeń, pacjent zobowiązany jest do pokrycia : 90% kosztów przeglądu i profilaktyki stomatologicznej, 3 60% innych kosztów świadczeń stomatologicznych, 20% opłat za opiekę długoterminową, wszystkich kosztów transportowych przewyższających ustalony pułap. Hiszpania Współpłacenie ze strony pacjenta odgrywa niewielką rolę i praktycznie ogranicza się do niektórych protez i środków ortopedycznych oraz leczenia stomatologicznego. Większość protez jest również dostarczana na koszt instytucji ubezpieczeń społecznych. Ubezpieczeni mają ponadto prawo do korzystania z domowej opieki pielęgnacyjnej oraz darmowych środków transportu do szpitala. Portugalia Prawie wszystkie świadczenia sektora publicznego są oferowane ubezpieczonym pacjentom bezpłatnie. Opłaty są pobierane tylko za pojedyncze pokoje w szpitalach publicznych. Ponadto ubezpieczeni ponoszą 25% kosztów protez zębowych, 75% wydatków na okulary i 80% na protezy. Osoby zamieszkujące rejony oddalone od ośrodków zdrowia mają prawo do bezpłatnego transportu. Niemożność zagwarantowania leczenia w publicznym szpitalu przez okres 3 miesięcy upoważnia ubezpieczonego do żądania przyjęcia do prywatnej kliniki. Koszty tego leczenia finansowane są ze środków publicznych. Dzięki tej ścisłej współpracy sektora publicznego i prywatnego udało się wyeliminować długie oczekiwanie na wykonanie większości świadczeń szpitalnych. Obecnie w sektorze prywatnym wykonywana jest niemal połowa wszyst- 2 Wizyta u specjalisty jest droższa aniżeli u lekarza pierwszego kontaktu. 3 Dotyczy dorosłych pacjentów

7 6 BSiE kich świadczeń portugalskiej służby zdrowia. Trafia do niego ok. 35% łącznego budżetu na świadczenia zdrowotne i 45-50% środków przeznaczonych na usługi pomocnicze. Cypr W kraju tym istnieje bardzo szeroki pakiet bezpłatnych świadczeń dla wszystkich mieszkańców, który oprócz wszystkich świadczeń podstawowych obejmuje także: leczenie w następstwie wypadków i innych nagłych zdarzeń, mammografię, badanie słuchu dla dzieci w wieku 7-9 miesięcy, badanie słuchu i widzenia dla dzieci w wieku 3-4 lat, badanie genetyczne (wykrywające nieprawidłowości w zakresie chromosomów) dla kobiet w ciąży, badanie profilaktyczne w zakresie talasemii. Część obywateli uprawniona jest do większości bezpłatnych świadczeń. Dotyczy to: służb mundurowych, korzystających z pomocy społecznej, osób o niskich dochodach, poniżej: 1) 9 tys. CYP ( euro) rocznie dla osoby samotnej, 2) 18 tys. CYP ( euro) dla rodziny CYP dochodu na każde dziecko), osób chorych na chroniczne choroby. Natomiast prawo do zredukowanych opłat za świadczenia przysługuje osobom o dochodach: osoba samotna CYP, rodzina CYP CYP na każde dziecko. Osoby, które maja prawo do zredukowanej wysokości współpłacenia ponoszą koszty: wizyty u lekarza pierwszego kontaktu 5,12 euro, wizyty u specjalisty 6,82 euro, 50% kosztów badań laboratoryjnych, prześwietlenia i innych badań diagnostycznych, leczenia szpitalnego, w zależności od warunków zakwaterowania od 5,12 euro dziennie (tzw. 3 klasa szpitala), 8,53 euro 2 klasa, do 17 euro w szpitalu 1 klasy, 25% kosztów sztucznych stawów biodrowych, protez zębowych. Natomiast osoby z grupy uprzywilejowanej ponoszą koszty wizyt ambulatoryjnych (1,71 euro za wizytę), pobytu w szpitalu (uiszczają 50% wymienionych wyżej stawek w poszczególnych kategoriach szpitali). Nie wnoszą oni żadnych opłat za wszczepienie sztucznych stawów biodrowych. Natomiast prawo do bezpłatnych protez zębowych mają z tej grupy tylko osoby o niskich dochodach. Subsydiowane aparaty słuchowe przysługują: dzieciom do 18 lat, osobom powyżej 65 lat, niedosłyszącym od urodzenia. Wysokość tych subsydiów zależna jest od statusu materialnego pacjenta. Ukraina Uchwalona w listopadzie 1992 r. ustawa o opiece zdrowotnej określa zasady, na jakich opiera się ukraiński system opieki zdrowotnej. Zasady te brzmią następująco:

8 BSiE 7 każdy ma prawo do ochrony zdrowia, pomocy medycznej i ubezpieczenia medycznego, państwo zabezpiecza ochronę zdrowia poprzez finansowanie odpowiednich programów socjalno-ekonomicznych, medyczno-sanitarnych i profilaktycznych, państwo tworzy warunki dla efektywnej i dostępnej dla wszystkich obywateli obsługi medycznej, w państwowych i komunalnych ośrodkach zdrowia pomoc medyczna jest bezpłatna, istniejąca sieć zakładów nie może się pomniejszyć, państwo sprzyja rozwojowi jednostek medycznych i różnych ich form własności. Dzieciom w wieku do 12 roku życia, które mają temperaturę powyżej 37,5º C, przysługują domowe wizyty lekarzy pediatrów. Pomimo zagwarantowanego każdemu obywatelowi prawa do ochrony zdrowia i bezpłatnej opieki zdrowotnej w jednostkach będących własnością państwa, ze względu na niedobory finansowe sektora zdrowia i ogólną sytuację ekonomiczną, w praktyce szereg świadczeń zdrowotnych nie jest bezpłatnych. Pacjenci wnoszą szczególnie w szpitalach wiele nieformalnych opłat np. za leki, materiały pomocnicze, czystą pościel itp. Z drugiej strony pozytywnie należy ocenić fakt, iż osoby bezdomne oraz cudzoziemcy mieszkający na stałe na terenie Ukrainy są również objęci bezpłatną opieką medyczną. Łotwa W momencie korzystania ze świadczeń ubezpieczony pacjent zobowiązany jest do wniesienia zryczałtowanej opłaty, która wynosi: 0,5 LVL (~0,75 ) za ogólne badanie lekarskie, 0,5-9 LVL (do wysokości 15 ) w przypadku badania z koniecznością wykonania badań specjalistycznych lub konsultacji lekarza specjalisty, 2 LVL (~3 ) za wizytę domową, w przypadku hospitalizacji 5 LVL (~8 ) za pierwszy dzień, za każdy następny 1,5 LVL (~2,50 ). Maksymalnie opłata może wynieść 25 LVL (~40 ) za jedną hospitalizację i nie więcej niż 80 LVL (120 ) na rok, w przypadku korzystania z opieki szpitalnej w ośrodkach pobytu dziennego (np. w razie dializoterapii) opłata za pierwszy dzień wynosi 2,5 LVL (~4 ) i za każdy następny 1 LVL (~1,5 ). 50 LVL za wykonanie zabiegów lub procedur wysokospecjalistycznych w ramach tzw. programów krajowych finansowanych z budżetu centralnego (np.: operacje kardiochirurgiczne, wymiana protez stawów kolanowych, biodrowych, itp.). 4 Ubezpieczenie zdrowotne generalnie nie finansuje następujących świadczeń: leczenia stomatologicznego, ortodontycznego i protezowania, z wyjątkiem takich zabiegów u dzieci do 18 roku życia, aborcji, jeśli nie ma wskazań klinicznych lub socjalnych, pewnych badań profilaktycznych (np. genetycznych) z wyjątkiem HIV i w kierunku chorób wenerycznych, usług chirurgii kosmetycznej i zmiany płci, detoksykacji alkoholowej i narkotycznej, leczenia homeopatycznego i medycyny alternatywnej. 4 Koszt protezy jest wliczony w cenę zabiegu.

9 8 BSiE Izrael W 1997 r. Izrael wprowadził specjalną procedurę ustalania, jakie świadczenia powinny zostać włączone do podstawowego pakietu oferowanego ubezpieczonym. Każdego roku, w ramach ustalania budżetu, rząd przeznacza pewną pulę środków na finansowanie nowych technologii medycznych. W tym samym czasie Ministerstwo Zdrowia rozpatruje propozycje rozszerzenia koszyka o nowe świadczenia (w tym i leki), które mogłyby być wprowadzone do pakietu. Sugestie przedstawiane są zarówno przez fundusze zdrowia, firmy farmaceutyczne, Związek Lekarzy w Izraelu (IMA) oraz inne organizacje. W celu ustalenia koszyka świadczeń powoływana jest specjalna komisja, składająca się z przedstawicieli wyżej wymienionych instytucji. Chociaż zalecenia tej komisji nie są wiążące dla ministra zdrowia, to w praktyce wszystkie jej propozycje były dotychczas akceptowane. W pierwszych latach funkcjonowania tej procedury, najwięcej dodatków do pakietu stanowiły leki. Oprócz propozycji poszerzania pakietu świadczeń, zgłaszane są też sugestie co do wyłączenia niektórych usług lub zredukowania ilości refundowanych świadczeń specjalnych. Tak było np. z zapłodnieniem in vitro. Do usług, które nie są zawarte w pakiecie zapewnianym przez ubezpieczenie zdrowotne należą: opieka długoterminowa, profilaktyka chorób, leczenie stomatologiczne (rząd dofinansowuje jedynie opiekę stomatologiczną dla dzieci szkolnych oraz dla ludzi starszych i ubogich), leczenie w zakresie medycyny alternatywnej, wizyty u psychiatry i psychologa, usługi optyczne. W Izraelu od 1998 r. pacjenci są zobowiązani do ponoszenia częściowych kosztów za opiekę specjalistyczną w ramach zagwarantowanych świadczeń podstawowych (porady w tym zakresie udzielane są w specjalistycznych klinikach i centrach diagnostyki). Deklarowanym celem tych dopłat jest zmniejszenie deficytu funduszy zdrowia, jak i zredukowanie ilość niepotrzebnych wizyt u lekarzy. Obecnie dopłaty są pobierane za pierwszą wizytę oraz powtarzające się wizyty u tego samego specjalisty. Wysokość tych dopłat jest zróżnicowana w zależności od funduszu zdrowia (waha się w granicach szekli) 5. Aby względy finansowe nie stanowiły bariery w dostępie do świadczeń, stosowane są pewne rozwiązania zmniejszające obciążenia związane ze współfinansowaniem. I tak, np. osoby pobierające zasiłki z pomocy społeczne są w ogóle zwolnione z dopłat. Przewidziany jest także kwartalny limit dopłat na rodzinę, niezależnie od jej wielkości. W przypadku osób starszych, limit ten jest o połowę niższy. Podsumowanie W większości systemów powszechnych (inaczej: narodowej służby zdrowia) zakres świadczeń gwarantowanych jest bardzo szeroki i w zasadzie zabezpiecza wszelkie niezbędne podstawowe usługi. Niemniej we wszystkich opisanych krajach pobierane są opłaty (w formie współpłacenia) za część świadczeń. Wypracowane zostały jednak pewne rozwiązanie chroniące zwłaszcza osoby o niskich dochodach przed nadmiernym obciążeniem finansowym. Także w krajach, w których realizowany jest model ubezpieczeniowy ochrony zdrowia (który nie zapewnia tak szerokiego, jak w modelu powszechnym, zakresu świadczeń i pełnej dostępności do usług medycznych dla wszystkich obywateli) są wyłączenia z koszyka świad szekli =18,3 euro

10 BSiE 9 czeń gwarantowanych przez instytucje ubezpieczeniowe (są to przeważnie kasy chorych). Z reguły zakres współpłacenia jest zależny od możliwości finansowych państwa i przyjętych przez dane państwo priorytetów w zakresie realizowanej polityki społecznej. Wykorzystana literatura 1. Strona internetowa: www. reformmonitor.org. 2. Strona internetowa Światowej Organizacji Zdrowia: (odnośne kraje). 3. Strona internetowa: www. missoc2004_may_en.pdf wybrane kraje. 4. G. Jasiński, Dobrowolne ubezpieczenia w UE, Służba Zdrowia nr 9-12/ C. Sowada, Reforma zdrowa w Niemczech w 2004 r. Najważniejsze cele i zmiany, Polityka Społeczna nr 10/ A. Świątkowski, Ochrona zdrowia ubezpieczonych, w: Europejskie prawo socjalne, Dom Wydawniczy ABC, Warszawa J. Monkiewicz, Ubezpieczenia w Unii Europejskiej, Poltext T. Getzen, Ekonomika Zdrowia, PWN 2000.