IKONY DIZAJNU W WOJEWÓDZTWIE ŚLĄSKIM

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "IKONY DIZAJNU W WOJEWÓDZTWIE ŚLĄSKIM"

Transkrypt

1 IKONY DIZAJNU W WOJEWÓDZTWIE ŚLĄSKIM 1

2 IKONY DIZAJNU W WOJEWÓDZTWIE ŚLĄSKIM IRMA KOZINA Katowice

3 SPIS TREŚCI Wstęp I. Kierunki i tendencje w dziejach dizajnu na terenie województwa śląskiego 7 9 II. Ikony dizajnu z dzielnicy czarnych diamentów : 1. Funkcja podporządkowana dekoracji żeliwo w domach naszych prababek 2. Forma podążająca za funkcją meble gięte z drewna i stali 3. Pierwsze radioodbiorniki polskiego Śląska 4. Mechaniczny koń dla armii 5. Porcelanowe steatyty ze Śląska 6. Szklane asteroidy na PRL-owskich stołach 7. Długopisy, którymi pisała cała Polska! 8. Pierwsza polska endoproteza 9. Podniebne Foki z Bielska-Białej 10. Najlepsi z najlepszych inicjatywy promujące rozwój dizajnu na terenie województwa śląskiego Bibliografia Indeks nazwisk

4 WSTĘP Z inicjatywy Lidera projektu Design Silesia, realizowanego przez Urząd Marszałkowski Województwa Śląskiego, podjęto badania nad wstępnym rozpoznaniem trendów i tendencji w rozwoju dizajnu w województwie śląskim od 1900 roku po czasy współczesne. Praca zespołu badawczego złożonego z dwóch osób, autorki niniejszego opracowania oraz projektantki graficznej Zofii Oslislo, która przyjęła na siebie funkcje organizacyjne, zgromadzenie i opracowanie zbioru ilustracji oraz zaprojektowanie wydawnictwa, pozwoliła rozpoznać kilka unikatowych zjawisk, pretendujących do roli ikon wzornictwa regionalnego. Przedstawione w niniejszej publikacji wyniki kilkumiesięcznych poszukiwań należy potraktować jako zaczątek szerzej zakrojonych dociekań, które powinny trwać wiele lat, przyczyniając się do wnikliwego rozpoznania procesów projektowych regionu niezwykle bogatego w tradycje przemysłowe, prowadzące do powstania efektu finalnego w postaci seryjnie wytwarzanego produktu. W imieniu liczebnie niezwykle skromnego zespołu badawczego pragnę podziękować wszystkim, którzy przyczynili się do powstania tej publikacji, w pierwszym rzędzie P.T. projektantom Eryce Trzewik-Drost, Janowi Sylwestrowi Drostowi, Bogdanowi Kosakowi, Jadwidze Husarskiej-Chmielarz, inżynierom Józefowi Koszkulowi, Jerzemu Lejawce, Adamowi Gierkowi, Edwardowi Margańskiemu, Aleksandrowi Lorenzowi, Władysławowi Różyckiemu, prokurentowi firmy MOJ S.A. Jerzemu Górze, dziennikarzowi Wojciechowi Mszycy, fotografowi Krzysztofowi Szewczykowi, kolekcjonerom Eugeniuszowi Szczygłowi i Mariuszowi Matejczykowi, Krzysztofowi Parkitnemu, twórcy instrumentów ludowych Zbigniewowi Wałachowi, Dyrektorce Zamku Cieszyn Ewie Gołębiowskiej, Dyrektorowi Archiwum Państwowego w Katowicach Piotrowi Greinerowi oraz osobom niewymienionym z nazwiska, które zechciały podzielić się swoim doświadczeniem i wiedzą niezbędną do przygotowania prezentacji niniejszego materiału. Osobne podziękowania składam na ręce Dyrektora Muzeum w Gliwicach, Grzegorza Krawczyka oraz Dyrektora Narodowego Archiwum Cyfrowego, Wojciecha Woźniaka, którzy wyrazili zgodę na wykorzystanie w książce zasobów fotograficznych kierowanych przez siebie placówek. Serwis Asteroid, detal, proj. Jan Sylwester Drost, fot. K. Szewczyk 7

5 KIERUNKI I TENDENCJE W DZIEJACH DIZAJNU WOJEWÓDZTWA ŚLĄSKIEGO Seryjne wytwarzanie przedmiotów codziennego użytku, połączone z wypracowaniem technik reklamy produktu oraz jego masowej sprzedaży, ma na terenach wchodzących w skład dzisiejszego województwa śląskiego niezwykle długą tradycję. Jednym z pierwszych zakładów przemysłowych, wytwarzających sprzęty stosowane w gospodarstwie domowym w ilości dochodzącej do kilkunastu tysięcy sztuk rocznie, była uruchomiona jeszcze u schyłku xviii wieku Królewska Odlewnia Żeliwa w Gliwicach. W przypadku takich wyrobów, jak rondle, patelnie i garnki, firma ta zasadniczo wykorzystywała tradycyjne wzornictwo, stopniowo reagując na zmieniające się potrzeby swoich klientów poszerzaniem oferty handlowej. Pierwsi projektanci gliwiccy, absolwenci pruskich szkół artystycznych, często podporządkowywali funkcję dekoracji, zapożyczając ozdobne formy z tradycji artystycznego rzemiosła. Przedmiot produkowany seryjnie wymagał pieczołowitych zabiegów mechanicznych, które nadawały wyrobom cech unikatowego dzieła sztuki, dekorowanego motywami historyzującymi, początkowo nawiązującymi do jednej modnej w danym okresie stylistyki, z czasem zaś łączącymi w synkretyczną całość wiele odmian ornamentów, naśladujących czasowo odległe epoki. Tygiel, żeliwo, Królewska Odlewnia Żeliwa w Gliwicach, lata , zbiory Muzeum w Gliwicach, nr inwent.: MGl/ET/1907, fot. Sz. Janiczek Karta z wzornika wyrobów Królewskiej Odlewni Żeliwa w Gliwicach Preis-Courant, Gleiwitz, 1847 r.; zbiory Muzeum w Gliwicach, fot. W. Turkowski Stopniowo ważniejsza od dekoracji ornamentalnych okazywała się funkcja. Szczególne zasługi na polu modernizacji procesu produkcyjnego odlewni, powiązanego z wprowadzeniem nowych wzorów, odniósł mistrz hutniczy Wilhelm Kalide, któremu przypisuje się znaczącą reformę, podjętą jeszcze przed połową xix wieku. Wypracowane przez niego rozwiązania wykorzystywano z powodzeniem jeszcze w następnym stuleciu. Obok pozbawionych dekoracji, stricte funkcjonalnych naczyń kuchennych: żeliwnych i emaliowanych, gliwicka odlewnia produkowała także przedmioty ekskluzywne, utrzymane początkowo w stylistyce neoklasycystycznej (np. wazy i stojaki pod wazony, piece grzewcze), a potem także historyzującej, z ornamentami neogotyckimi (zegary, lampiony, obramienia okienne), 9

6 neorenesansowymi (zestawy schodów kręconych, świeczniki), secesyjnymi (biżuteria, patery). W latach 30. xx wieku pojawiły się także przedmioty z geometrycznym dekorem i ostrymi, jodełkowatymi cięciami, charakterystycznymi dla art deco (lampki elektryczne). Bogactwo asortymentu towarów wytwarzanych w tym przedsiębiorstwie poświadczone jest zachowanymi w archiwach tablicami rysunkowymi z wydawanych w xix wieku cenników oraz katalogów publikowanych przed 1945 r 1. Same przedmioty przetrwały w niewielkiej stosunkowo liczbie, do czego przyczynił się zapewne także postęp techniczny. Unikatowe zasoby odlewanego w Gliwicach żeliwa zgromadzono w miejscowym muzeum, eksponując część kolekcji w maszynowni dawnej kopalni Gliwice. Zaprezentowana w kompleksie o nazwie Nowe Gliwice wystawa umożliwia poznanie tajników produkcji wyrobów żeliwnych. Ich powstanie wiązało się z opanowaniem trudnej technologii sporządzania odlewów, które po wyjęciu z formy nie mogły być poddawane dalszej obróbce, gdyż wówczas nie spełniałyby wymaganych kryteriów trwałości materiałowej. Wypracowane w Gliwicach technologie stały się z czasem podwaliną tajemnic sztuki odlewniczej do dziś pielęgnowanych w niemieckim zakładzie w Hirzenhain, gdzie po drugiej wojnie światowej działał jeszcze niegdysiejszy główny projektant gliwickiej odlewni, Peter Lipp. Moment, w którym w projektowanie produktów górnośląskich firm zaangażowali się profesjonalni twórcy, o kilka lat wyprzedza powstanie niemieckiego Werkbundu. Pierwszym udokumentowanym zleceniem projektowym w tej części Europy była decyzja podjęta przez zarząd mającej swą filię w Cieszynie firmy J.&J. Kohn o zaangażowaniu czołowych przedstawicieli wiedeńskiej secesji do zaprojektowania mebli przygotowywanych na wystawę w Paryżu w 1900 r 2. Secesyjne projekty Gustava Siegla, Josefa Hoffmanna, Kolomana Mosera i Ottona Wagnera przez kilka dziesięcioleci kształtowały ofertę produkcyjną fabryki Kohna, która stała się potem częścią wielkiego imperium meblowego Thonet-Mundus, utworzonego przez bielszczanina Leopolda Pilzera. Produkowane z miejscowej buczyny meble gięte z Buczkowic, Rybarzowic, Łodygowic i świetnie obecnie prosperującej Jasienicy trafiały do najdalszych zakątków świata. Znalazły uznanie nawet wśród krytycznie nastawionych do historycznej tradycji radykalnych zwolenników nowoczesności 3. Urodzony w Bielsku Bruno Weill, dyrektor paryskiego oddziału tej firmy, 1 Por. B. Malik, J. Jenczewska-Pajka, Gliwicki Preis-Courant: wzorniki wyrobów Królewskiej Odlewni Żeliwa w Gliwicach w zbiorach Muzeum w Gliwicach = Der Gleiwitzer Preis-Courant : die Musterbücher der Erzeugnisse der Königlichen Eisengiesserei in Gleiwitz aus den Sammlungen des Museums in Gleiwitz, tł. D. Smolorz, Gliwice E.B. Ottillinger (red.), Gebrüder Thonet: Möbel aus gebogenem Holz, Wien Por. A. de la Belleissue Lourie, Mass-produced Aura: Thonet and the market for modern design, , New York 2008, s Szkło oświetleniowe. Lata 30. xx wieku. Huta Szkła w Zawierciu, wg B. Szczypka-Gwiazda, Kierunki artystyczne w wyrobach huty szkła w Zawierciu, w: O sztuce Górnego Śląska i Zagłębia Dąbrowskiego xv xx wieku, Katowice 1989 il. 8. (na następnej stronie) Towarzystwo Akcyjne Fabryki Szkła dawniej S. Reich i Ska w Zawierciu, 1928 r. sam zajmował się hobbystycznie projektowaniem, konkurując ze współczesnymi mu tuzami nowocześności, na czele z Le Corbusierem 4 i Marcelem Breuerem. W okresie międzywojennym we wzornictwie polskiej części Górnego Śląska równolegle współistniały ze sobą trzy wyraziste nurty. W oficjalnych wnętrzach monumentalnych dominował zmodernizowany klasycyzm. Tego typu stylizację wybrali na przykład Tadeusz Michejda i Lucjan Sikorski, projektując wnętrza Syndykatu Polskich Hut Żelaznych w Katowicach. Czuwający nad dekoracjami interiorów gmachu Urzędu Wojewódzkiego i Sejmu Śląskiego Ludwik Wojtyczko, który jeszcze w 1912 roku współpracował ze znanym zwolennikiem polskiej swojszczyzny Józefem Czajkowskim 5, opowiedział się po stronie stylistyki art deco. Modne w województwie śląskim, zwłaszcza około 1925 roku, motywy artdekowskie, które zdominowały między innymi wzornictwo lamp i żyrandoli (np. tych wytwarzanych w hucie szkła w Zawierciu), z czasem musiały ustąpić miejsca funkcjonalizmowi, który ze swoim programem radykalnego minimalizmu uzyskał wielu zwolenników zwłaszcza w okresie kryzysu wywołanego krachem na giełdach światowych z 1929 r. W poświęconym twórczości działających w województwie śląskim architektów numerze pisma fachowego Architektura i Budownictwo z 1932 roku 6 zaprezentowano między innymi przystosowane do produkcji seryjnej segmentowe modele kredensów i biblioteczek, tapczan, biurko i krzesła z drewna, rur chromowanych i tkanin, zaprojektowane przez architektów związanych z katowickim Urzędem Miejskim: Jana Bieńkowskiego i Jana Zarzyckiego. Te tanie i funkcjonalne rozwiązania współistniały wówczas z monumentalnymi i ekskluzywnymi meblami stolarskimi, projektowanymi zarówno w znanych w całym województwie fabrykach braci Jojko, jak też przez działających z wolnej stopy twórców takich, jak mający swą pracownię przy ulicy Wierzbowej w Katowicach Odo Józef Litawski, któremu jeszcze latem 1939 r. powierzono zaprojektowanie ekskluzywnego wyposażenia do mieszkania wojewody Michała Grażyńskiego. Litawski inspirował się czasem sztuką ludową, o czym świadczyć może zaaranżowane przez niego umeblowanie piwiarni Piwnica Śląska w Domu Powstańca Śląskiego w Katowicach. Motywy folklorystyczne pojawiły się też w malowidłach naściennych autorstwa Franciszka i Anny Seifertów w siedzibie Związku Kopalń Górnośląskich 4 Le Corbusier był propagatorem mebli produkowanych przez firmę Thonet Frères w Paryżu, zob. Ch. Wilk, Thonet: 150 Years of Furniture, New York 1980, s M. Wiśniewski, Ludwik Wojtyczko: krakowski architekt i konserwator zabytków pierwszej połowy xx wieku, Kraków 2003, s I. Kozina, Paradygmat innowacji idee kształtujące katowicki modernizm, w: T. Dudek-Bujarek (red.), Oblicza sztuki 20-lecia międzywojennego na obszarze obecnego województwa śląskiego, Katowice 2011, s

7

8 Fragment wnętrza autorstwa architekta, projektanta wnętrz i mebli Odo Józefa Litawskiego, r., Narodowe Archiwum Cyfrowe, Sygnatura: 1-K-4075, fot. A. Pawlikowski 2. Fragment wnętrza autorstwa architekta, projektanta wnętrz i mebli Odo Józefa Litawskiego, r., Narodowe Archiwum Cyfrowe, Sygnatura: 1-K-4074, fot. A. Pawlikowski 3. Fotel według projektu architekta, projektanta wnętrz i mebli Odo Józefa Litawskiego, r., Narodowe Archiwum Cyfrowe, Sygnatura: 1-K-4080, fot. A. Pawlikowski 4. Projekt komody autorstwa architekta, projektanta wnętrz i mebli Odo Józefa Litawskiego, r., Narodowe Archiwum Cyfrowe Sygnatura: 1-K-4067, fot. A. Pawlikowski Związek Kopalń Górnośląskich Robur w Katowicach, 1938 r., Narodowe Archiwum Cyfrowe, Sygnatura: 1-G Projekt toaletki autorstwa architekta, projektanta wnętrz i mebli Odo Józefa Litawskiego, r., Narodowe Archiwum Cyfrowe, Sygnatura: 1-K-4066, fot. A. Pawlikowski 7. Projekt łazienki autorstwa architekta, projektanta wnętrz i mebli Odo Józefa Litawskiego, r., Narodowe Archiwum Cyfrowe, Sygnatura: 1-K-4071, fot. A. Pawlikowski Robur w Katowicach. Dyrektorem tej instytucji w latach był Stanisław Wachowiak, który dwa lata wcześniej kierował organizacją Powszechnej Wystawy Krajowej w Poznaniu. Wysoki poziom przedwojennego rzemiosła wynikał także z rozwoju szkolnictwa zawodowego, którego stymulację traktowano niejednokrotnie jako sposób na walkę z kryzysem i ubóstwem znacznej części społeczeństwa. Dobrze obeznani z rzemiosłem technicy kształceni byli przez wybitnych pedagogów w Śląskich Technicznych Zakładach Naukowych w Katowicach. Tego rodzaju szkolnictwo funkcjonowało również w Zagłębiu Dąbrowskim. W 1927 r. w Sosnowcu powstała Żeńska Szkoła Rzemiosł im. Księdza Kanonika Franciszka Raczyńskiego, kształcąca dziewczęta w zakresie szycia, szewstwa, modniarstwa i introligatorstwa. Eksponowane na wystawach końcoworocznych tej szkoły prace świadczą o dobrym przygotowaniu zawodowym jej absolwentek. Najważniejszą organizacją wspierającą producentów przedmiotów użytkowych w województwie śląskim okresu międzywojennego było Śląskie Towarzystwo Wystaw i Propagandy Gospodarczej. Wybuch drugiej wojny światowej raptownie przerwał dobrze rokującą na przyszłość działalność wielu zakładów rzemieślniczych i przemysłowych. Część z nich 15

9 , 3., 5., 6. Meble do mieszkania służbowego wojewody Grażyńskiego, proj. Odo Józefa Litawski, Archiwum Państwowe w Katowicach 2. Projekt wnętrza autorstwa architekta, projektanta wnętrz i mebli Odo Józefa Litawskiego, r., Narodowe Archiwum Cyfrowe, Sygnatura: 1-K-4065, fot. A. Pawlikowski 4. Fragment wnętrza autorstwa architekta, projektanta wnętrz i mebli Odo Józefa Litawskiego, r., NAC, Sygnatura: 1-K-4073, fot. A. Pawlikowski 16 17

10 Wystawa prac uczennic działu introligatorskiego Żeńskiej Szkoły Rzemiosł im. Księdza Kanonika Franciszka Raczyńskiego Towarzystwa Szkół Średnich w Sosnowcu, r., Narodowe Archiwum Cyfrowe, Sygnatura: 1-N Wystawa prac uczennic działu krawieckiego Żeńskiej Szkoły Rzemiosł im. Księdza Kanonika Franciszka Raczyńskiego Towarzystwa Szkół Średnich w Sosnowcu, r., Narodowe Archiwum Cyfrowe, Sygnatura: 1-N Wystawa prac uczennic Żeńskiej Szkoły Rzemiosł im. Księdza Kanonika Franciszka Raczyńskiego Towarzystwa Szkół Średnich w Sosnowcu. Wnętrze jednopokojowego mieszkania, r., Narodowe Archiwum Cyfrowe, Sygnatura: 1-N Wystawa prac uczennic działu szewskiego Żeńskiej Szkoły Rzemiosł im. Księdza Kanonika Franciszka Raczyńskiego Towarzystwa Szkół Średnich w Sosnowcu, r., Narodowe Archiwum Cyfrowe, Sygnatura: 1-N

11 Dr Jerzy Łaszcz, Dyrektor Targów Katowickich Bilans 10-lecia Codzienna Gazeta Handlowa, 21 maja 1938 r., s. 4 Śląsk, perła Korony Polskiej, zajmuje powierzchnię km. kw., na której mieszka przeszło mieszkańców, a więc pod względem gęstości zaludnienia równy jest Belgii. Stara Piastowska dzielnica, dzięki trzykrotnym bohaterskim zrywom synów tej ziemi, po kilkusetletniej niewoli przyłączona została do swej Macierzy, która otoczyła ją opieką silną i troskliwą, stwarzając z tej dzielnicy najbardziej uprzemysłowioną część Polski, a dzięki wzorowej i celowej gospodarce na tej ziemi czynników rządowych i samorządowych, rozwinęła się wspaniale ta połać kraju, stojąca dziś może najwyżej pod względem materialnym i gospodarczym wśród innych dzielnic naszego Państwa. Dzielnica czarnych diamentów, jak powszechnie Śląsk nazywamy, przeżywała jednakże i swoje ciężkie chwile. Mamy tu na myśli przesilenie gospodarcze, jakie dotknęło cały świat, nie omijając i Polski, przesilenie, które najsilniejsze może ślady wyżłobiło na Śląsku, co jest rzeczą zrozumiałą, gdy zważymy, iż kryzys gospodarczy tam się daje najsilniej we znaki, gdzie tętno życia gospodarczego jest najsilniejsze. Tak też było i na Śląsku, który jest potegą gospodarczą, wyrażającą się w milionach ton produkcji i dziesiątkach tysięcy ludzi zatrudnionych w przemyśle, a którego dane statystyczne zajmują czołowe miejsce we wszystkich dziedzinach życia gospodarczego Polski i poczesne miejsce w statystyce ogólnoeuropejskiej. To też Śląsk, najbogatsza dzielnica polska, wymaga największej o siebie dbałości, a wszelkie zamierzenia muszą tu być dostosowane do iście amerykańskiego tempa pracy, gdyż barometr gospodarczy w ośrodku wielkiego przemysłu jest niezwykle czuły na odchylenia koniunkturalne. Po podkreśleniu charakterystycznych dla Śląska momentów o naturze zasadniczej możemy sobie dopiero zdać sprawę, na jak poważny krok zdecydowali się inicjatorzy Śląskiego Towarzystwa Wystaw i Propagandy Gospodarczej, przystępując do organizowania przed 10 laty Targów Katowickich, obecnie jubileuszowych, bo dziesiątych z rzędu. Śląskie Towarzystwo Wystaw i Propagandy Gospodarczej założone zostało w Katowicach w 1927 r. Udziałowcami tej instytucji są miata: Katowice, Chorzów, Mysłowice, Mikołów, Wydział Powiatowy w Katowicach, Izba Przemysłowo-Handlowa w Katowicach, Izba Rzemieślnicza w Katowicach, Syndykat Polskich Hut Żelaznych, Polski Związek Zrzeszeń Gospodarczych, Zjednoczenie Gospodarcze Polskiego Śląska itd. Celem Spółki jest urządzanie na obszarze Województwa Śląskiego Wystaw, Targów i Pokazów z dziedziny przemysłu, handlu, rolnictwa i komunikacji, tudzież organizowanie akcji propagandowej, mającej na celu bliższe zapoznanie Śląska z przejawami życia gospodarczego innych dzielnic kraju jakoteż odwrotnie zaznajomienie owych z życiem Śląska. Targi Katowickie. Stoiska motoryzacyjne Reprezentacji Fr. Grabowski i Ska Katowice ul. Raciborska prezentujące samochody Mercedes-Benz i motocykle D.K.W., 1937 r., Narodowe Archiwum Cyfrowe, Sygnatura: 1-G , fot. Czesław Datka Prezesem Rady Nadzorczej jest Prezydent miasta Katowic, a członkami Rady są przedstawiciele samorządów i życia gospodarczego Śląska. Z DOTYCHCZASOWYCH IMPREZ NALEŻY PODKREŚLIĆ: W roku 1928 urządziło Towarzystwo: Wystawę Wnętrze Domu; Wystawę Obrazów i Rzeźb Artystów Polskich; W roku 1929 przeprowadziło całkowitą organizację: Wystawy Samorządów Śląskich na Powszechnej Wystawie Krajowej w Poznaniu oraz urządziło wystawę pn. Pokaz Miast Śląskich, ilustrujący życie i rozwój najważniejszych samorządów na Śląsku. W roku 1930 zainicjowało i powołało do życia: I Targi Katowickie jako też współdziałało w urządzaniu pokazów: Śląsk na Międzynarodowej Wystawie Komunikacji i Turystyki w Poznaniu oraz Śląsk na Wystawie Turystycznej w Warszawie. W roku 1931 r. urządziło: II Targi Katowickie Wystawę Morską w Katowicach. W roku 1932: III Targi Katowickie. W roku 1933: IV Targi Katowickie; Wystawę Gospodarstwa Domowego. W roku 1934: V Targi Katowickie

12 W roku 1935: VI Targi Katowickie oraz VII Targi Katowickie (Jesienne Tygodnie Targowe). W roku 1936: VIII Targi Katowickie. W roku 1937: IX Targi Katowickie oraz Wystawę Przed Zimą. W roku 1938: X Targi Katowickie w czasie od 22.v do 6.vi. Nadto prowadziło Towarzystwo dział turystyczny, oprowadzając liczne wycieczki zagraniczne i krajowe po śląskim okręgu przemysłowym, zajmowało się propagandą gospodarczą przez publicystykę, prasę, filmy, udział w zjazdach, obradach, komisjach, oraz współpracowało z licznymi instytucjami, komisjami, komitetami itd. Od lipca 1932 r. Towarzystwo objęło Delegaturę Polskiego Touring Klubu na okręg śląski. Dziś, gdy z próby ogniowej w czasie ogólnej depresji gospodarczej Targi Katowickie wyszły zwycięsko, skutecznie zwalczając ogólny pesymizm na polu ekonomicznym, gdy w czasie najsilniejszego kryzysu swą inicjatywą i energią zdołały podtrzymać na duchu polskich wytwórców, ułatwiając im zbyt towarów przez nawiązanie bezpośredniego kontaktu z konsumentem, gdy stały się instrumentem czynników państwowych i samorządowych, budzącym optymizm gospodarczy Targi te po spełnieniu szczytnej misji wkroczyły w nową erę działalnosci, erę prężności, rozrostu i rozwoju, które są widoczne na każdym kroku. Podjęte zadanie propagandy przemysłu rodzimego, popieranie haseł naczelnych, rozwijanie idei motoryzacyjnej itp. nie przestają być wytycznymi prac organizatorów Targów. Targi Katowickie. Stoisko Polskiego Fiata. Widoczne modele samochodów Fiat, 1937 r., Narodowe Archiwum Cyfrowe, Sygnatura: 1-G Dziś, gdy odbywają się X Targi Katowickie, możemy z zadowoleniem podkreślić, iż zasięg ich działania dociera do każdego zakątka naszego kraju, każdy polski wytwórca zna Targi Katowickie, zdaje sobie sprawę z ich znaczenia dla propagandy i reklamy swych towarów i wie doskonale, iż kontakt nawiązany przez Targi Katowickie z wielusettysięczną rzeszą zwiedzających, a to głównie kupców, przemysłowców, nabywców itp., trwa nie tylko w czasie odbywania się Targów, ale nawiązany zostaje na stałe. W ten sposób wystawca dał się poznać wszystkim na Śląsku i wszyscy poznali jego wyroby. Ma to rzecz oczywista nader doniosłe znaczenie w propagowaniu wytwórczości krajowej, co też doceniają wystawcy, którzy na Jubileuszowe Targi Katowickie pośpieszyli gromadnie ze wszystkich stron Polski. Kilkuset wystawców prezentuje na obecnych Targach swe bogate ekspozycje z najróżnorodniejszych dziedzin wytwórczych, będące przeważnie wytworem pracy rąk polskiego robotnika, z krajowych produktów i materiałów wyrobione. Propagandę gopodarczą spełniają Targi i Wystawy Katowickie przez 10 lat celowo i z całą świadomością przyjętych na siebie zobowiązań, materialnie uniezależnione, bo samowystarczalne. Były one i są pionierami najważniejszych poczynań gospodarczo- -propagandowych na zachodnich rubieżach Rzeczypospolitej. Targi Katowickie. Stoisko Towarzystwa Radiotechnicznego ELEKTRIT z Wilna. Widoczne modele odbiorników radiowych różnych typów., 1937 r., Narodowe Archiwum Cyfrowe, Sygnatura: 1-G

13 rozpoczęła produkcję na potrzeby wojska, inne zmieniły właścicieli, jeszcze inne całkowicie zamknięto. Dużą stratą dla regionalnej gospodarki była likwidacja firm prowadzonych przez przedsiębiorców pochodzenia żydowskiego. Represje ze strony nazistów dotknęły zarówno właścicieli takiego meblarskiego giganta, jak Thonet-Mundus, jak też funkcjonujące z nieco mniejszym rozmachem zakłady braci Kapellnerów, produkujące rowery, maszyny do pisania i wytwarzane na austriackiej licencji luksusowe radioodbiorniki. Okupant zniszczył też unikatową w skali regionu inicjatywę inżyniera Gustawa Różyckiego, którego motocykl MOJ 130 uważany jest przez znawców tematu za pojazd dorównujący swą klasą słynnej marce Harley-Davidson. W pierwszych latach powojennych powoli ożywały w kraju inicjatywy gospodarcze, przejmowane przez państwo edyktami nacjonalizacyjnymi. Dzięki działalności edukacyjno-propagandowej Instytutu Wzornictwa Przemysłowego, założonego przez Wandę Telakowską 7 w Warszawie, w fabrykach ówczesnego województwa katowickiego utworzono wzorcownie, w których wychowankowie wrocławskiej Państwowej Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych (Eryka Trzewik-Drost, Jan Drost) i katowickiej Akademii Sztuk Pięknych (Henryk Baran) kreowali nowoczesne przedmioty, wpisujące się w modną w czołowych europejskich metropoliach stylistykę, określaną czasem przez specjalistów mianem new look. Ten awangardowy nurt artystyczny nie znajdował powszechnej akceptacji, dlatego zorientowani na klienta przedsiębiorcy, tacy jak właściciel fabryki porcelany Steatyt, Zbigniew Buksowicz, równolegle z nowoczesnymi formami utrzymanymi w stylizacji new look proponowali w swej ofercie handlowej wyroby pop-artowskie, cieszące się powodzeniem u odbiorców gadżetów w rodzaju mieniących się kolorami rybek i złoconych figurek wzorowanych na postaciach z kreskówek Walta Disneya. Te banalne przedmioty są dzisiaj rarytasem rynku antykwarycznego, wzbudzając zainteresowanie kolekcjonerów z całej Polski. Telakowska uchroniła niewątpliwie polskie wzornictwo przed nieco monotonną i często pozbawioną należytej jakości wytwórczością wiejską, popularyzowaną w rzemiośle propagowanym przez Cepelię, instytucję powołaną do istnienia w 1949 r., której zadaniem było krzewienie w Polsce mody na folklor i sztukę ludową. Zarówno rzemieślnicy PRL-owskiego województwa katowickiego (w latach zwanego stalinogrodzkim), jak też działający w jego ramach administracyjnych artyści i architekci, zdołali utrzymać wysoką jakość projektowanych Wyposażenie Gabinetu Dyrektora w Pałacu Młodzieży w Katowicach, proj. Tadeusz Gierula, fot. I. Kozina sprzętów nawet w okresie socrealizmu ( ). Świadczą o tym nie tylko wyrafinowane okucia i wyroby ślusarskie, tworzone zazwyczaj przez rzemieślników wykształtonych jeszcze przed 1939 r., ale także wyposażenie tak prestiżowych socrealistycznych założeń architektonicznych, jak katowicki Pałac Młodzieży, w którym do dzisiaj zachowały się szafki dla przedszkolaków, szafy, fotele, stoły i biurka będące szczytowym osiągnięciem ówczesnego stolarstwa. Głównym projektantem umeblowania tego budynku, autorem m.in. zachowanego bez uszczerbku Gabinetu Dyrektora, był Tadeusz Gierula. 8 7 Wanda Telakowska urodziła się w Sosnowcu. Wiele osobowości polskiego dizajnu pochodzi z terenów dzisiejszego województwa śląskiego. W Siemianowicach Śląskich urodził się, na przykład, główny projektant Syreny Sport, Cezary Nawrot. 8 S. Sienicki jun., Wnętrza Pałacu Młodzieży w Stalinogrodzie, Architektura, 1953 nr 4, s

14 Pojazd dźwigowy, Kombinat Urządzeń Mechanicznych Bumar-Łabędy, Ośrodek Badawczo-Rozwojowy Urządzeń Mechanicznych, Gliwice, proj. Ryszard Trzaskuś, Biuletyn Urzędu Patentowego, 1983 nr 3 (239) Innowacyjne kreacje wzornicze najdłużej przetrwały w przemyśle szklarskim, gdzie prasowane wyroby projektowane przez Jana Drosta, obok kryształów i szkieł sodowych Józefa Podlaska i Marii Słaboń-Kapy, swymi niekonwencjonalnymi formami i dekoracjami dowodziły, że nawet masowa produkcja może się odznaczać innowacyjnością i wysoką jakością. Dominującą tendencją w latach 70. xx wieku była z jednej strony typizacja i uniformizacja wzorów, pozwalająca na pełne wykorzystanie mało zróżnicowanego parku maszynowego (co zaznacza się wyraźnie między innymi w produkcji wymiarowo zunifikowanych mebli segmentowych), z drugiej zaś organizacja produkcji oparta na kupowaniu licencji obcych bądź wręcz wykorzystywanie nieprecyzyjności prawa w celu eksploatowania cudzej myśli technicznej. Niemal zasadą socjalistycznego savoir-vivre była walka z kapitalizmem polegająca na bezpardonowym eksploatowaniu zachodniej myśli technicznej oraz projektowanie zespołowe, unikające sytuacji, w której wyraźnie dałoby się wskazać indywidualnego twórcę unikatowego wynalazku. Nierzadko jednak inicjatywy rozpoczęte jako powielanie istniejącego modelu przeradzały się w projekty oparte na autorskich rozwiązaniach i innowacyjnych wynalazkach. Na tym polu, obok silnego ośrodka projektowania szybowców w Bielsku- -Białej, prężnie działał funkcjonujący w tym samym mieście BOSMAL 9, w którym w 1983 r. konstruktor Wiesław Wiatrak eksperymentował z prototypem nigdy nie wdrożonego do produkcji samochodu marki Beskid 10. W tym samym roku konstruktor Ryszard Trzaskuś z Kombinatu Urządzeń Mechanicznych Bumar-Łabędy otrzymał potwierdzenie patentu na pojazd dźwigowy do podnoszenia na małe wysokości i o dużej sile udźwigu, zwłaszcza do wyciągania ugrzęźniętych pojazdów oraz holowania pojazdów mających niesprawny układ kierowniczy 11. Trzakuś zajął się zdobywaniem patentów na wprowadzane w Bumarze wynalazki jeszcze w latach 70. xx w. Myśl techniczna rozwijana była w czasach PRL-u także w Politechnice Śląskiej w Gliwicach. Zajmowano się tam głównie wynalazczością w dziedzinie przemysłu ciężkiego, konstruując maszyny i opracowując technologie znajdujące zastosowanie w górnictwie i hutnictwie. Zdarzały się wszakże również innego rodzaju eksperymenty. Architekt Wiktor Jackiewicz opracował na tej uczelni opatentowany Urządzenie dozujące, Główne Biuro Studiów i Projektów Przeróbki Węgla Separator, Katowice, proj. Alfred Rolnik, Bogumił Fajkis, Józef Pieszka, Biuletyn Urzędu Patentowego, 1983 nr 2 (238) 9 Ośrodek Badawczo-Rozwojowy Fabryki Samochodów Małolitrażowych. 10 S. Draguła, Beskid auto legenda z FSM w Bielsku-Białej, data podglądu: r. 11 Biuletyn Urzędu Patentowego 1983 nr

15 Lightbench, proj. SOKKA Katarzyna i Wojciech Sokołowscy Cholewka pantofla półpełnego, całozamkniętego typu mokasyn, Bielskie Zakłady Obuwia BEFADO, Bielsko-Biała, proj. Zofia Bednarczyk, Leopold Nycz, Marian Zemanek, Biuletyn Urzędu Patentowego, 1981 nr 10 (194) w 1977 roku układ do poziomej zmiany dekoracji teatralnej 12. Dwa lata później wprowadził on nowoczesne rozwiązanie w sali koncertowej dzisiejszego Centrum Kultury Katowice im. Krystyny Bochenek, stosując dla celów akustycznych wygięte płyty stalowe z powłoką rezonującą o wysokich frekwencjach 13. Innowacyjność znamionowała wówczas wiele dziedzin ludzkiej działalności, objawiając się nawet w takich branżach, jak produkcja obuwia. W 1980 r., na przykład, Zofia Bednarczyk, Leopold Nycz i Marian Zemanek z Bielskich Zakładów Obuwia BE- FADO zastrzegli w Urzędzie Patentowym sposób wytwarzania cholewki pantofla półpełnego, całozamkniętego, typu mokasyn 14. Zmiany systemowe 1989 r. zsynchronizowały się czasowo z restrukturyzacją obszarów pozostałych po likwidacji przemysłu ciężkiego. Wiele dużych przedsiębiorstw nie poradziło sobie z nowocześnie zorganizowaną konkurencją, tracąc rynki zbytu i ostatecznie ogłaszajac upadłość. Ich miejsce zajęły nowe inicjatywy, w których projektanci odgrywają rolę pierwszoplanową, zajmując się zarówno stylizowaniem samego produktu, jak też badaniami popytu i podaży oraz rozwiązywaniem problemów technologicznych i logistycznych towarzyszących procesowi wytwarzania i wprowadzania produktów do obrotu handlowego. Duży sukces ogólnopolski odniosła założona na początku lat 90. xx wieku w Chorzowie firma Saternus, zajmująca się projektowaniem placów zabaw dla dzieci. Jej założycielka, Krystyna Bielak, zaangażowała się w działalność projektową początkowo przede wszystkim jako matka dziecka, które nie miało dogodnych warunków do zabawy w swoim najbliższym otoczeniu. Jej pomysły szybko znalazły odbiorców i dzisiaj prowadzona przez Krystynę i Zbigniewa Bielaków firma projektowo-produkcyjna ma na swoim koncie realizacji, znajdujących się na obszarze całej Polski. Pojawiły się także nowe dziedziny dizajnu. Dużą popularnością wśród młodych projektantów cieszą się działania prospołeczne, związane z zagospodarowywaniem przestrzeni miejskiej, rewitalizacją podwórek i projektowaniem mebli uliczno-parkowych. Katarzyna i Wojciech Sokołowscy ze studia projektowego Sokka z Gliwic nie wahają się przy tej okazji eksperymentować z zaawansowaną technologią, proponując ławeczki z bateriami słonecznymi, które mają ogrzewać zmarzniętych w zimie i świecić nocą dzięki akumulacji energii słonecznej, gromadzonej w specjalnie skonstruowanych kolektorach. Modny jest także dizajn semantyczny, 12 Biuletyn Urzędu Patentowego 1977 nr K. Pławska-Jackiewicz, W. Jackiewicz, M. Jackiewicz, Przestrzeń zmienna i mobilna, Wrocław 2007, s Biuletyn Urzędu Patentowego 1981 nr

16 Kanapa, LA Design Studio w Gliwicach, fot. A. Sapierzyński i Ł. Siódmok Fotel, LA Design Studio w Gliwicach, fot. A. Sapierzyński i Ł. Siódmok Biurko i krzesło, LA Design Studio w Gliwicach, fot. A. Sapierzyński i Ł. Siódmok 31

17 Instrumenty ludowe, Zbigniew Wałach, fot. Z. Oslislo Biżuteria Amberwood, proj. Marta Włodarska 32 33

18 operujący skojarzeniami symbolicznymi i słownymi, wpisującymi produkt w proces budowania tożsamości śląskiej przy użyciu kodu kulturowego. Projektuje się więc biżuterię z węgla, puffy o kształcie śląskich klusek, swetry z wyobrażeniem górnika na plecach czy też wyciskarki do cytryn w kształcie katowickiego Spodka. Jednocześnie podtrzymywane są nadal tradycyjne gałęzie rękodzieła, wpisujące się w nurt określany mianem etnodizajnu. Jako przykład takich działań posłużyć może wytwórczość rozwijana przez Zbigniewa Wałacha z Istebnej, który w swej chacie Pod Złotym Groniem wykonuje fujarki beskidzkie i gajdy, dbając, by jakość tych instrumentów dorównywała wysokim standardom, wypracowanym jeszcze w xix wieku. Nierzadko sięganie po tradycyjne materiały i techniki daje w efekcie nowatorski wyraz artystyczny. Projektantka biżuterii Marta Włodarska, założycielka studia Amberwood, łączy drewno z bursztynem tworząc unikatowe naszyjniki, zawieszki, bransolety, kolczyki i pierścionki urzekające klientelę zarówno w Polsce, jak też zagranicą. Dużą popularnością wśród zagranicznych odbiorców cieszą się meble wytwarzane z części samochodowych przez Andrzeja Sapierzyńskiego i Łukasza Siódmoka z gliwickiego LA Design Studio. Z gotowych elementów składa swoje harmonijki ustne Paweł Pilnik Pilecki, poddając dostępne na rynku części tuningowi w celu uzyskania lepszej jakości dźwięków i ciekawszej formy estetycznej instrumentu. 01. Wydaje się, że narastający od początku nowego millenium kryzys gospodarczy stymuluje wręcz rozwój produkcji przedmiotów użytkowych, a dbałość o konkurencyjność produktu i marki determinuje procedury, w których rolę pierwszoplanową obejmuje gwarantujący wysoki poziom wytwórczości fachowo wykształcony projektant. Naprzeciw temu zapotrzebowaniu wychodzi znowelizowany program edukacyjny katowickiej Akademii Sztuk Pięknych oraz uruchomienie kierunku wzornictwo w wielu uczelniach prywatnych województwa śląskiego, na przykład w Gliwickiej Wyższej Szkole Przedsiębiorczości opiekę nad studentami sprawuje Czesław Fiołek, projektant słynnej już dzisiaj plastikowej wanienki, która w czasach PRL-u ułatwiała życie milionom matek kąpiących swoje nowo narodzone pociechy. Rozwój dizajnu w województwie śląskim wspierają także licznymi działaniami dwie prężnie działające inicjatywy: projekt Design Silesia oraz instytucja Zamek Cieszyn. Fotel Kluska Śląska, proj. Matylda Sałajewska, fot. M. Sałajewska żeliwny igielnik 34 35

19 Wyjątkowe miejsce pośród wytwarzanych w Gliwicach przedmiotów żeliwnych, które przetrwały do dziś, zajmuje igielnik w formie neogotyckiego krzesła, z wysokim maswerkowym oparciem, podłokietnikami wspartymi na ostrołukowych arkadkach i siedziskiem tapicerowanym, w które wbijano igły. FUNKCJA PODPORZĄDKO- WANA DEKORACJI ŻELIWO W DOMACH NASZYCH PRABABEK Na Śląsku seryjna produkcja przedmiotów użytkowych, połączona z nowocześnie zorganizowanym zbytem produktów i prostymi formami reklamy, zaistniała wyraziście już w drugiej połowie xviii wieku, pojawiając się wraz z industrializacją. Ten administrowany przez króla pruskiego, bogaty w surowce naturalne, teren stał się swoistym laboratorium eksperymentalnym, przeszczepiającym na grunt pruski technologie produkcyjne opracowane na Wyspach Brytyjskich. Jednym z najważniejszych działów dizajnerskiej produkcji seryjnej stało się dość wcześnie odlewnictwo żeliwa. Działający na zlecenie króla Fryderyka Wilhelma II hrabia Friedrich Wilhelm von Reden sprowadził ze Szkocji w 1792 r. Johna Baildona, który razem z Johannesem Weddingiem uruchomił czynną niegdyś w Gliwicach Królewską Pruską Odlewnię Żeliwa. Jej budowę rozpoczęto w 1794 roku. Początkowo miała służyć produkcji dział szturmowych i kul armatnich, wykorzystywanych do obrony wysuniętych najdalej na południowy wschód ziem śląskich. Po ustaniu wojen napoleońskich, wobec braku zapotrzebowania na elementy uzbrojenia, zdecydowano się przebranżowić gliwickie zakłady, podejmując tam seryjną produkcję wyrobów artystycznych, biżuterii, pieców, ogrodzeń, różnych naczyń i sprzętów codziennego użytku. Przesłanką do tego typu restrukturyzacji było między innymi powodzenie biżuterii, wytwarzanej już wcześniej dla kobiet, które w czasie kampanii Napoleona, w geście patriotyzmu, wymieniały kosztowności na ozdoby żeliwne, wspierając prowadzoną przez rząd pruski zbiórkę pieniędzy na walkę z okupantem francuskim, zorganizowaną pod hasłem Złoto dałam za żelazo (Gold gab ich für Eisen). Ogniwo do wyrobu biżuterii o motywach roślinnych, ażurowe, żeliwo, Królewska Odlewnia Żeliwa w Gliwicach lub Berlinie, ok r., zbiory Muzeum w Gliwicach, nr inwent.: MGl/RA/2069, fot. Sz. Janiczek 36 37

20 W momencie prowadzenia eksperymentów w zakresie produkcji przedmiotów nie związanych z przemysłem zbrojeniowym, w 1802 roku, do Gliwic sprowadzono rzeźbiarza Christopha Mendla, zatrudnionego uprzednio w saskiej hucie Lauchhammer 15. Należy mu zapewne przypisać opracowanie ornamentów, arabesek i innych ozdób przy odlewach ławeczek, waz, zegarów i kandelabrów, być może także naczyń żeliwnych, wprowadzonych do produkcji już dwa lata po jego zatrudnieniu. Christoph (vel Christian) Mendel, , uczeń Josepha Mattersbergera, absolwent wrocławskiej Szkoły Rzemieślniczo-Artystycznej, czynny jako modelarz do 1802 r. w hucie Lauchhammer, a następnie w odlewni gliwickiej. Do jego czołowych realizacji należą: popiersie Friedricha Wilhelma von Reden z 1816 r., kapitele kolumn wykonane dla hrabiego Raczyńskiego do Poznania z 1823 r. oraz realizacja podobnego rodzaju zlecenia dla księcia Lichnowsky ego do jego rezydencji w Austrii. Po śmierci pochowany został na cmentarzu hutniczym w Gliwicach. W 1804 roku wyroby odlewni gliwickiej wyeksponowano na wystawie urządzonej w Berlinie. Wtedy też zdecydowano się uruchomić konkurencyjną dla śląskiej odlewnię w stolicy Prus, zatrudniając tam z czasem austriackiego rzeźbiarza Leonharda Poscha, który przysyłał swoje modele jako wzorce z Berlina do Gliwic. W 1816 r., w związku z wzrastającą liczbą zamówień, jako wsparcie dla Mendla sprowadzono Friedricha Wilhelma Ludwiga Beyerhausa, podejmując wobec niego pisemne zobowiązanie, że będzie mógł odbywać podróże szkoleniowe z Gliwic do Berlina, w celu studiowania stołecznych nowinek technologicznych i artystycznych. Julian Ursyn Niemcewicz Podróż do Wielkopolski i Śląska w 1821 roku ( ) Poznań 1872, cyt. za: B. Friedhofen, E. Dębowska, E. Bartel, Gliwice, Berlin, Sayn. Żeliwo Europejskie. Królewskie Pruskie Odlewnie Żeliwa, Sayn 2006, s. 67. Słusznie słyną dziś Glejwice z żelaznych odlewarni swoich. Hrabia Reden, minister pruski, biegły w górnictwie, odprawił podróż do Anglii dla przypatrzenia się piecom i machinom tamecznym. Za powrotem swoim odkrył w okolicach Gliwic bogate rudy żelazne i warstwy węgli kamiennych. Pierwszą machinę parową sprowadził z Anglii, wkrótce podług niej własne swe ulał. Postawił podług najświeższych wynalazków odlewarnie, piece do czyszczenia węgli, walce do robienia blach, świdralnie, szlifiernie, słowem pierwszym hut tych stał się założycielem. ( ) Glejwice odlewają w rozmaitych robotach do cetnarów. Od ogromnych dział szturmowych do przedmiotów sztuk najdrobniejszych znaleźć tam można. Widziałem tam mosty całe, kraty, lwy, kandelabry, wazy, krucyfuksy, medaliony wielkie i małe, krzyżyki, pierścionki, łańcuszki. Ulany potężny lew podług najpiękniejszych wzorów nie kosztuje więcej jak 100 talarów; wysoki na cztery łokcie kandelabr 30 talarów, drobne roboty droższymi są nierównie. Gdzie indziej w przepalaniu węgli pod gołym niebem siarka ginie w powietrzu, w takich jak tu piecach zgęszczony dym jej wydaje rodzaj dziegciu, który do smarowania kół w machinach służy i w znacznej ilości za granicę wyprowadzanym jest. Odlewarnia o kilka staj oddalona od Glejwic. Gmachy tam wzniesione, piękne dozorców i rzemieślników domy małe już składają miasteczko. Rząd daje rzemieślnikom mieszkania i dobrą zapłatę. Od samego składu fabrycznego zaczyna się nowo wykopany kanał ze śluzami, połączony z małą rzeczką opodal. Tym sposobem prowadza się na małych statkach ulane roboty przez sześć mil do Koźla, gdzie Odra dla większych już statków jest spławną: towar położony na nie idzie w głąb kraju aż do Szczecina. 15 I. Kozina, Żelazo i marmury. Plastyka czasów historyzmu, w: E. Chojecka (red.), Sztuka Górnego Śląska od średniowiecza do końca xx wieku, Katowice 2009, s Bransoleta, żeliwo, stal, Królewska Odlewnia Żeliwa w Gliwicach lub Berlinie, ok r., zbiory Muzeum w Gliwicach, nr inwent.: MGl/RA/2001, fot. Sz. Janiczek 38 39

II POWSZECHNA WYSTAWA KRAJOWA KONKURENCYJNA POLSKA POZNAŃ, 2-15 CZERWCA 2014

II POWSZECHNA WYSTAWA KRAJOWA KONKURENCYJNA POLSKA POZNAŃ, 2-15 CZERWCA 2014 M i ędzynarodo w e Targ i P oznańsk i e II POWSZECHNA WYSTAWA KRAJOWA KONKURENCYJNA POLSKA POZNAŃ, 2-15 CZERWCA 2014 Honorowy Patronat Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Bronisława Komorowskiego WWW.PEWUKA.PL

Bardziej szczegółowo

Powiatowy Urząd Pracy w Chorzowie INWESTYCJA W CZŁOWIEKA W DZIAŁANIACH PUBLICZNYCH SŁUŻB ZATRUDNIENIA NA PRZYKŁADZIE MIASTA CHORZÓW

Powiatowy Urząd Pracy w Chorzowie INWESTYCJA W CZŁOWIEKA W DZIAŁANIACH PUBLICZNYCH SŁUŻB ZATRUDNIENIA NA PRZYKŁADZIE MIASTA CHORZÓW INWESTYCJA W CZŁOWIEKA W DZIAŁANIACH PUBLICZNYCH SŁUŻB ZATRUDNIENIA NA PRZYKŁADZIE MIASTA CHORZÓW POLSKA Podział na 16 województw 2,2 mln osób bezrobotnych 13,5% stopa bezrobocia (marzec 2014r.) 38,2 mln

Bardziej szczegółowo

STARA FABRYKA Bielsko-Biała. www: muzeum.bielsko.pl tel:

STARA FABRYKA Bielsko-Biała. www: muzeum.bielsko.pl   tel: Strona 1 / 6 PROGRAM W OBIEKCIE STARA FABRYKA ul. Żwirki i Wigury 8 43-300 Bielsko-Biała www: muzeum.bielsko.pl email: sekretariat@muzeum.bielsko.pl tel: +48 33 8122367 ZWIEDZANIE MUZEUM 10.06.2017 09:00-21:00

Bardziej szczegółowo

www.sdmp.pl Serdecznie witamy

www.sdmp.pl Serdecznie witamy www.sdmp.pl Serdecznie witamy 12 stycznia 2011 Wedding, Baildon, Wilkinson. Budowniczowie hut Z cyklu: Najważniejsze postacie w 250-cio letniej historii huty i Ozimka 13 marca 1757 urodził się w Seedorf

Bardziej szczegółowo

14 października2009. Nowoczesne wyroby Królewskiej Huty Malapane w początkach XIX wieku: mosty, maszyny, pomniki.

14 października2009. Nowoczesne wyroby Królewskiej Huty Malapane w początkach XIX wieku: mosty, maszyny, pomniki. Serdecznie witamy 14 października2009 Nowoczesne wyroby Królewskiej Huty Malapane w początkach XIX wieku: mosty, maszyny, pomniki. 1779 Abraham Derby III kończy budowę Iron Bridge 1780 Friedrich Wilhelm

Bardziej szczegółowo

FINE FURNITURE FOR FINE LIVING

FINE FURNITURE FOR FINE LIVING FINE FURNITURE FOR FINE LIVING Tradycja Posiadając ponad trzydzieści lat tradycji BalterCraft stał sie prestiżowym segmentem firmy meblowej utworzonej przez Adama Baltera, który swoje doświadczenie uzyskiwał

Bardziej szczegółowo

Porcelana Bogucice od ponad 90 lat jest obecna na stołach w wielu zakątkach świata. Przez ten okres wprowadzono do produkcji wiele nowych form i dekor

Porcelana Bogucice od ponad 90 lat jest obecna na stołach w wielu zakątkach świata. Przez ten okres wprowadzono do produkcji wiele nowych form i dekor Porcelana Bogucice od ponad 90 lat jest obecna na stołach w wielu zakątkach świata. Przez ten okres wprowadzono do produkcji wiele nowych form i dekoracji, a dzisiejsza kolekcja jest zwieńczeniem wieloletniego

Bardziej szczegółowo

Zagłębie Ruhry jak to mówią Niemcy Ruhrpott, jest mieszaniną wszystkiego i wszystkich. Jest położone nad rzeką Ruhrą, a także w pobliżu rzeki Ren.

Zagłębie Ruhry jak to mówią Niemcy Ruhrpott, jest mieszaniną wszystkiego i wszystkich. Jest położone nad rzeką Ruhrą, a także w pobliżu rzeki Ren. Zagłębie Ruhry Zagłębie Ruhry Zagłębie Ruhry jak to mówią Niemcy Ruhrpott, jest mieszaniną wszystkiego i wszystkich. Jest położone nad rzeką Ruhrą, a także w pobliżu rzeki Ren. Region zachodnich Niemiec,

Bardziej szczegółowo

Historia wikliniarstwa w Rudniku nad Sanem

Historia wikliniarstwa w Rudniku nad Sanem Historia wikliniarstwa w Rudniku nad Sanem Plecionkarstwo towarzyszyło człowiekowi od najdawniejszych czasów. W miarę rozwoju kultury ludności rodziły się nowe potrzeby na przedmioty użytkowe, ozdobne,

Bardziej szczegółowo

ODDZIAŁ ODLEWNICTWA ARTYSTYCZNEGO. ul. Bojkowska 37 44-100 Gliwice

ODDZIAŁ ODLEWNICTWA ARTYSTYCZNEGO. ul. Bojkowska 37 44-100 Gliwice PROGRAM W OBIEKCIE Strona 1 / 8 ODDZIAŁ ODLEWNICTWA ARTYSTYCZNEGO ul. Bojkowska 37 44-100 Gliwice www: muzeum.gliwice.pl email: info@muzeum.gliwice.pl tel: +48 32 2310854 fax: +48 32 3324742 ODLEWNICTWO

Bardziej szczegółowo

ARCHITEKTURA II Rzeczypospolitej inspiracje do przygotowania konkursowego LAPBOOKA

ARCHITEKTURA II Rzeczypospolitej inspiracje do przygotowania konkursowego LAPBOOKA ARCHITEKTURA II Rzeczypospolitej inspiracje do przygotowania konkursowego LAPBOOKA MODERNIZM Cechy architektury modernistycznej: FUNKCJONALIZM, czyli architektura dostosowana do potrzeb: dostęp do świeżego

Bardziej szczegółowo

RAMOWY PROGRAM DZIAŁANIA ODDZIAŁU WROCŁAWSKIEGO PZITB NA KADENCJĘ

RAMOWY PROGRAM DZIAŁANIA ODDZIAŁU WROCŁAWSKIEGO PZITB NA KADENCJĘ RAMOWY PROGRAM DZIAŁANIA ODDZIAŁU WROCŁAWSKIEGO PZITB NA KADENCJĘ 2016-2020 Podstawę opracowania ramowego programu działania Oddziału Wrocławskiego PZITB na kadencję 2016 2020 stanowią: - statut PZITB;

Bardziej szczegółowo

Kraina sztuki. Scenariusz 8. Dynamiczna i dekoracyjna sztuka secesji. Elżbieta Jezierska

Kraina sztuki. Scenariusz 8. Dynamiczna i dekoracyjna sztuka secesji. Elżbieta Jezierska Elżbieta Jezierska Kraina sztuki Scenariusz 8 Dynamiczna i dekoracyjna sztuka secesji Copyright by Nowa Era Sp. z o.o. 2015, wcześniej wydawany przez Wydawnictwo Szkolne PWN Zagadnienie programowe wiedza

Bardziej szczegółowo

UBOJNIA DROBIU Inwestycja WIPASZ SA w Międzyrzecu Podlaskim

UBOJNIA DROBIU Inwestycja WIPASZ SA w Międzyrzecu Podlaskim UBOJNIA DROBIU Inwestycja WIPASZ SA w Międzyrzecu Podlaskim WIPASZ SA PODSTAWOWE INFORMACJE WIPASZ SA funkcjonuje na rynku od 20 lat i jest w 100% polskim przedsiębiorstwem. Spółka jest największym polskim

Bardziej szczegółowo

Stowarzyszenie Klaster Grupa Meblowa HORECA. Toruń, 28.04.2015 r.

Stowarzyszenie Klaster Grupa Meblowa HORECA. Toruń, 28.04.2015 r. Stowarzyszenie Klaster Grupa Meblowa HORECA Toruń, 28.04.2015 r. GRUPA MEBLOWA HORECA 9 firm produkcyjnych oraz WSZP/UMK 2 firmy z branży informatycznej Produkcja mebli w technologiach: drewno, płyty meblowe,

Bardziej szczegółowo

Jak to jest zrobione, czyli architekci wnętrz w niemieckich

Jak to jest zrobione, czyli architekci wnętrz w niemieckich Jak to jest zrobione, czyli architekci wnętrz w niemieckich fabrykach Hettich Z cyfrową precyzją, przy pomocy zaawansowanych robotów, powstają zawiasy czy prowadnice szuflad firmy Hettich. Mogli się o

Bardziej szczegółowo

Po odrodzeniu w II RP panowała niezwykle trudna sytuacja gospodarcza. I wojna światowa i walki o granice przyniosły ogromne zniszczenia w kraju.

Po odrodzeniu w II RP panowała niezwykle trudna sytuacja gospodarcza. I wojna światowa i walki o granice przyniosły ogromne zniszczenia w kraju. Po odrodzeniu w II RP panowała niezwykle trudna sytuacja gospodarcza. I wojna światowa i walki o granice przyniosły ogromne zniszczenia w kraju. Ponadto poziom rozwoju w Polsce nie był równy. W zaborze

Bardziej szczegółowo

ojciec, przekazując jedną szlifierkę do szkła.

ojciec, przekazując jedną szlifierkę do szkła. Rok 2012 był wyjątkowy w historii Dubiel Vitrum - firma obchodziła jubileusz 30-lecia istnienia. Za formalną datę powstania zakładu przyjmuje się rok 1982, kiedy firma zastała oficjalne zarejestrowana,

Bardziej szczegółowo

Sejmik Województwa Śląskiego uchwala:

Sejmik Województwa Śląskiego uchwala: UCHWAŁA NR IV/49/5/2014 SEJMIKU WOJEWÓDZTWA ŚLĄSKIEGO z dnia 7 kwietnia 2014 r. w sprawie podania do publicznej wiadomości informacji o zamiarze i przyczynach połączenia Muzeum Śląskiego w Katowicach i

Bardziej szczegółowo

STYLOWE MEBLE Z DUSZĄ

STYLOWE MEBLE Z DUSZĄ MEBLE NA ZAMÓWIENIE STYLOWE MEBLE Z DUSZĄ Coraz częściej można spotkać się z opinią, że znakiem naszych czasów (przynajmniej w dziedzinie aranżacji wnętrz) jest globalizacja, produkcja seryjna i standaryzacja.

Bardziej szczegółowo

Jako pierwsi szkło przypadkowo wytopili feniccy kupcy podczas transportu kamienia gdy rozpalili ognisko ok p.n.e..

Jako pierwsi szkło przypadkowo wytopili feniccy kupcy podczas transportu kamienia gdy rozpalili ognisko ok p.n.e.. Jako pierwsi szkło przypadkowo wytopili feniccy kupcy podczas transportu kamienia gdy rozpalili ognisko ok. 5000 p.n.e.. Surowcem do produkcji tradycyjnego szkła jest piasek kwarcowy oraz dodatki, najczęściej:

Bardziej szczegółowo

ODDZIAŁ ODLEWNICTWA ARTYSTYCZNEGO - NOWE GLIWICE ul. Bojkowska Gliwice

ODDZIAŁ ODLEWNICTWA ARTYSTYCZNEGO - NOWE GLIWICE ul. Bojkowska Gliwice PROGRAM W OBIEKCIE Strona 1 / 11 ODDZIAŁ ODLEWNICTWA ARTYSTYCZNEGO - NOWE GLIWICE ul. Bojkowska 37 44-100 Gliwice www: muzeum.gliwice.pl email: info@muzeum.gliwice.pl tel: +48 32 2310854 fax: +48 32 3324742

Bardziej szczegółowo

Wiedeń 2015-06-09 15:10:35

Wiedeń 2015-06-09 15:10:35 Wiedeń 2015-06-09 15:10:35 2 Wiedeń jest stolicą i największym miastem Austrii z 1,6 mln mieszkańców. Od lat to jedna z najzamożniejszych aglomeracji świata. Aglomeracja nad Dunajem leży we wschodniej

Bardziej szczegółowo

"Ludwiki", czyli pomysł na wnętrze w stylu francuskim

Ludwiki, czyli pomysł na wnętrze w stylu francuskim "Ludwiki", czyli pomysł na wnętrze w stylu francuskim Elegancja, luksus i przepych - tak kojarzą się wnętrza w stylu francuskim. Ale charakteryzuje je również wdzięk, lekkość i symetria, wprowadzająca

Bardziej szczegółowo

ŚWIATOWY DZIEŃ TARGÓW. Kampania promocyjna na rzecz przemysłu targowego na świecie

ŚWIATOWY DZIEŃ TARGÓW. Kampania promocyjna na rzecz przemysłu targowego na świecie ŚWIATOWY DZIEŃ TARGÓW Kampania promocyjna na rzecz przemysłu targowego na świecie Światowy Dzień Targów 2016 CEL KAMPANII Wyeksponowanie znaczenia przemysłu targowego w odbiorze kluczowych grup interesariuszy

Bardziej szczegółowo

MUZEUM PRASY ŚLĄSKIEJ. ul. Piastowska Pszczyna. www: muzeumprasy.pl tel: tel:

MUZEUM PRASY ŚLĄSKIEJ. ul. Piastowska Pszczyna. www: muzeumprasy.pl   tel: tel: Strona 1 / 5 PROGRAM W OBIEKCIE MUZEUM PRASY ŚLĄSKIEJ ul. Piastowska 26 43-200 Pszczyna www: muzeumprasy.pl email: biuro@tmzp.pl tel: +48 32 2101627 tel: +48 502557804 10.06.2017 12:00-13:00 TROPEM IKON

Bardziej szczegółowo

WYMAGANIA EDUKACYJNE NIEZBĘDNE DO UZYSKANIA POSZCZEGÓLNYCH ŚRÓDROCZNYCH I ROCZNYCH OCEN Z PLASTYKI W KLASIE IV

WYMAGANIA EDUKACYJNE NIEZBĘDNE DO UZYSKANIA POSZCZEGÓLNYCH ŚRÓDROCZNYCH I ROCZNYCH OCEN Z PLASTYKI W KLASIE IV WYMAGANIA EDUKACYJNE NIEZBĘDNE DO UZYSKANIA POSZCZEGÓLNYCH ŚRÓDROCZNYCH I ROCZNYCH OCEN Z PLASTYKI W KLASIE IV Z pomocą nauczyciela uczeń: wymienia placówki działające na rzecz kultury, tłumaczy zasady

Bardziej szczegółowo

KATOWICE GOSPODARZEM SZCZYTU KLIMATYCZNEGO ONZ W POLSCE. Wpisany przez Administrator2 czwartek, 01 czerwca :29

KATOWICE GOSPODARZEM SZCZYTU KLIMATYCZNEGO ONZ W POLSCE. Wpisany przez Administrator2 czwartek, 01 czerwca :29 W 2018 r. Polska będzie gospodarzem 24. sesji Konferencji Stron Ramowej Konwencji Narodów Zjednoczonych (UNFCCC) w sprawie zmian klimatu (COP24). Miastem, w którym odbędzie się szczyt klimatyczny, będą

Bardziej szczegółowo

Samorząd gospodarczy. dr Karol Dąbrowski

Samorząd gospodarczy. dr Karol Dąbrowski Samorząd gospodarczy wykład nr 4 i 5: - instytucje samorządu gospodarczego na ziemiach polskich - zadania samorządu gospodarczego - geneza i ewolucja samorządu gospodarczego w Europie - modele izb handlowych

Bardziej szczegółowo

oscar projekt: Stanisław Charaziak audytoria obiekty kultury

oscar projekt: Stanisław Charaziak audytoria obiekty kultury oscar projekt: Stanisław Charaziak audytoria obiekty kultury Sztuka w dobrej formie projekt: Stanisław Charaziak Jest absolwentem Wydziału Wzornictwa Przemysłowego Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie.

Bardziej szczegółowo

Władysław Pluta odpowiada na pytania Agnieszki Ziemiszewskiej. największe emocje wywołują we mnie dzieła racjonalne

Władysław Pluta odpowiada na pytania Agnieszki Ziemiszewskiej. największe emocje wywołują we mnie dzieła racjonalne Władysław Pluta odpowiada na pytania Agnieszki Ziemiszewskiej największe emocje wywołują we mnie dzieła racjonalne PLAKAT: WŁADYSŁAW PLUTA największe emocje wywołują we mnie dzieła racjonalne Władysław

Bardziej szczegółowo

Kto na Śląsku inwestuje w design?

Kto na Śląsku inwestuje w design? Kto na Śląsku inwestuje w design? Wielu osobom design wciąż kojarzy się jedynie z czymś współczesnym podobnie myśli się i na Śląsku. Warto jednak pamiętać, że od dekad o wzornictwie użytkowym i projektowaniu

Bardziej szczegółowo

12 września 2015 (sobota) godz. 11:00-13:00 Galeria Arsenał, ul. A. Mickiewicza 2, Białystok udział w warsztatach jest bezpłatny

12 września 2015 (sobota) godz. 11:00-13:00 Galeria Arsenał, ul. A. Mickiewicza 2, Białystok udział w warsztatach jest bezpłatny T ypo-tyta czyli tyta typograficzna w Galerii Arsenał Galeria Arsenał zaprasza dzieci w wieku 5-8 lat wraz z opiekunami na Warsztaty rodzinne - Typo-tyta czyli tyta typograficzna. Zajęcia poprowadzi Małgorzata

Bardziej szczegółowo

OD POMYSŁU DO PRZEMYSŁU

OD POMYSŁU DO PRZEMYSŁU OD POMYSŁU DO PRZEMYSŁU TRANSFER WIEDZY NA PRZYKŁADZIE WDROŻEŃ WZORNICZYCH W PRZEDSIĘBIORSTWACH Seminarium podsumowujące prace zespołów wdrożeniowych w ramach projektu: Dolnośląska Sieć Wzornictwa Przemysłowego

Bardziej szczegółowo

Wspólne prowadzenie instytucji kultury przez samorząd województwa oraz jednostki samorządu terytorialnego i administrację rządową.

Wspólne prowadzenie instytucji kultury przez samorząd województwa oraz jednostki samorządu terytorialnego i administrację rządową. Wspólne prowadzenie instytucji kultury przez samorząd województwa oraz jednostki samorządu terytorialnego i administrację rządową. Przemysław Smyczek Dyrektor Wydziału Kultury Urząd Marszałkowski Województwa

Bardziej szczegółowo

AKADEMIA SZTUK PIĘKNYCH IM. JANA MATEJKI W KRAKOWIE WYDZIAŁ ARCHITEKTURY WNĘTRZ

AKADEMIA SZTUK PIĘKNYCH IM. JANA MATEJKI W KRAKOWIE WYDZIAŁ ARCHITEKTURY WNĘTRZ EFEKTY KSZTAŁCENIA DLA KIERUNKU ARCHITEKTURA WNĘTRZ STUDIA PIERWSZEGO STOPNIA profil ogólnoakademicki w obszarze w zakresie sztuki WIEDZA u obszarowego 1. Wiedza o realizacji prac artystycznych K1_W01

Bardziej szczegółowo

Efekty kształcenia dla kierunku Wzornictwo studia I stopnia

Efekty kształcenia dla kierunku Wzornictwo studia I stopnia Efekty kształcenia dla kierunku Wzornictwo studia I stopnia Oznaczenia: KW kierunkowe efekty kształcenia dla Wzornictwa studia I stopnia W kategoria wiedzy w efektach kształcenia U kategoria umiejętności

Bardziej szczegółowo

NOWE Muzeum Powstania Wielkopolskiego

NOWE Muzeum Powstania Wielkopolskiego NOWE Muzeum Powstania Wielkopolskiego 1918-1919 Poznań, 12.06.2018 Mamy obecnie 340 m2 Obecne Muzeum, a inne Muzea Historyczne w Polsce Muzeum Polin 4000m2 Muzeum Śląskie 9264m2 Centrum Historii Zajezdnia

Bardziej szczegółowo

Zespół Szkół Plastycznych w Gdyni REALIZM SOCJALISTYCZNY ZWIĄZEK RADZIECKI

Zespół Szkół Plastycznych w Gdyni REALIZM SOCJALISTYCZNY ZWIĄZEK RADZIECKI REALIZM SOCJALISTYCZNY ZWIĄZEK RADZIECKI Socrealizm jest kierunkiem w sztuce, którego podstawy zostały sformułowane w wyrazistej opozycji wobec nurtów awangardowych i który został zainicjowany w Związku

Bardziej szczegółowo

instytut sztuk wizualnych

instytut sztuk wizualnych instytut sztuk wizualnych www.isw.uz.zgora.pl o instytutcie grafika malarstwo architektura wnętrz edukacja artystyczna rekrutacja http://rekrutacja.uz.zgora.pl O Instytucie Sztuk Wizualnych na WA UZ: Początki

Bardziej szczegółowo

Wystawa fotografii współczesnej architektury poprzemysłowej Żyrardowa

Wystawa fotografii współczesnej architektury poprzemysłowej Żyrardowa Wystawa fotografii współczesnej architektury poprzemysłowej Żyrardowa Realizatorem projektu jest nieformalna grupa Projekt dofinansowany ze środków Programu Fundusz Inicjatyw Obywatelskich - Mazowsze Lokalnie

Bardziej szczegółowo

Andrzej Jezierski. Cecylia Leszczyńska HISTORIA

Andrzej Jezierski. Cecylia Leszczyńska HISTORIA Andrzej Jezierski Cecylia Leszczyńska HISTORIA Wydawnictwo Key Text Warszawa 2003 Spis treści Od autorów 13 Rozdział 1 Polska w średniowieczu 1.1. Państwo 15 1.2. Ludność 19 1.2.1. Zaludnienie 19 1.2.2.

Bardziej szczegółowo

Innowacyjna działalność kluczem do inteligentnego rozwoju - na przykładzie Spółki Akcyjnej ODLEWNIE POLSKIE. Elbląg, dnia 24 września 2014 r.

Innowacyjna działalność kluczem do inteligentnego rozwoju - na przykładzie Spółki Akcyjnej ODLEWNIE POLSKIE. Elbląg, dnia 24 września 2014 r. Innowacyjna działalność kluczem do inteligentnego rozwoju - na przykładzie Spółki Akcyjnej ODLEWNIE POLSKIE Elbląg, dnia 24 września 2014 r. Inteligentny rozwój - Nowoczesna technika i technologia (inwestowanie

Bardziej szczegółowo

Rozwój technologii żeliwa ADI w Polsce

Rozwój technologii żeliwa ADI w Polsce Rozwój technologii żeliwa ADI w Polsce instytut odlewnictwa Kraków 2009 Opracowanie redakcyjne Marta Konieczna, Adam Kowalski, Józef Turzyński Skład komputerowy Agnieszka Fiutowska Projekt okładki i opracowanie

Bardziej szczegółowo

Robert Izdebski usługi stolarskie

Robert Izdebski usługi stolarskie Na indywidualne zamówienie klientów tworzymy tradycyjne, drewniane meble, o wysokim standardzie wykonania, wzornictwa i jakości materiałów. Kontynuujemy rodzinną tradycję stolarską sięgającą lat 50-tych

Bardziej szczegółowo

Wystawa 100 gryfnych rzeczy z hasioka w Pałacu Kultury Zagłębia to mariaż między 100 leciem Polski Niepodległej i 100-leciem polskiego designu.

Wystawa 100 gryfnych rzeczy z hasioka w Pałacu Kultury Zagłębia to mariaż między 100 leciem Polski Niepodległej i 100-leciem polskiego designu. Wystawa 100 gryfnych rzeczy z hasioka w Pałacu Kultury Zagłębia to mariaż między 100 leciem Polski Niepodległej i 100-leciem polskiego designu. Wśród 100 projektów, obok mebli, szkła czy porcelany, czyli

Bardziej szczegółowo

Holzhausen, Moritz i Schottelius. Twórcy przemysłu maszynowego

Holzhausen, Moritz i Schottelius. Twórcy przemysłu maszynowego Serdecznie witamy 9 lutego 2011 Holzhausen, Moritz i Schottelius. Twórcy przemysłu maszynowego Z cyklu: Najważniejsze postacie w 250-cio letniej historii huty i Ozimka 1 stycznia 1786 William Richards

Bardziej szczegółowo

Ewaluacja programu własnego Moja przygoda w muzeum

Ewaluacja programu własnego Moja przygoda w muzeum Ewaluacja programu własnego Moja przygoda w muzeum Program Moja przygoda w muzeum został napisany dla wybranej grupy uczniów Ośrodka Rehabilitacyjno Edukacyjno Wychowawczego w Krośnie. Opracowany w celu

Bardziej szczegółowo

Nasza historia. Podbój świata. Tradycja zobowiązuje

Nasza historia. Podbój świata. Tradycja zobowiązuje Katalog produktów 2014 Nasza historia Od samego początku działalność naszej radomszczańskiej firmy oparta była na niezwykłym dziedzictwie pioniera produkcji mebli z giętego drewna Michaela Thoneta. Klasyczne

Bardziej szczegółowo

METALOPLASTYKA - WYTRZYMAŁE I ESTETYCZNE MEBLE

METALOPLASTYKA - WYTRZYMAŁE I ESTETYCZNE MEBLE MEBLE KUTE W DOMU I W OGRODZIE METALOPLASTYKA - WYTRZYMAŁE I ESTETYCZNE MEBLE Meble i akcesoria kute to inwestycja, która się opłaca. Przede wszystkim są one niemal niezniszczalne, odporne na jakiekolwiek

Bardziej szczegółowo

Piękny gest 98-letniej łodzianki. Ufundowała Muzeum Miasta Łodzi obraz

Piękny gest 98-letniej łodzianki. Ufundowała Muzeum Miasta Łodzi obraz 06-07-19 1/5 Ufundowała Muzeum Miasta Łodzi 17.01.2019 15:17 Aleksandra Górska / BPKSiT kategoria: Aktualności kulturalne Pani Zofia Dachniewska napisała do magistratu, deklarując chęć przeznaczenia części

Bardziej szczegółowo

5 LETNIE TECHNIKUM TECHNIK INFORMATYK TECHNIK MECHANIK TECHNIK MECHATRONIK TECHNIK ELEKTRYK

5 LETNIE TECHNIKUM TECHNIK INFORMATYK TECHNIK MECHANIK TECHNIK MECHATRONIK TECHNIK ELEKTRYK Dlaczego my? WYBIERZ KIERUNEK Z PRZYSZŁOŚCIĄ rok szkolny 2019 /2020 W dzisiejszym świecie liczą się fachowe umiejętności. Będziesz mógł wcześniej rozpocząć swoją karierę zawodową, szybko się usamodzielnić

Bardziej szczegółowo

Antoni Guzik. Rektor, Dziekan, Profesor, wybitny Nauczyciel, Przyjaciel Młodzieży

Antoni Guzik. Rektor, Dziekan, Profesor, wybitny Nauczyciel, Przyjaciel Młodzieży Antoni Guzik Antoni Guzik Rektor, Dziekan, Profesor, wybitny Nauczyciel, Przyjaciel Młodzieży Docent Antoni Guzik urodził się 7 kwietnia 1925 r. w Izydorówce, w dawnym województwie stanisławowskim. Szkołę

Bardziej szczegółowo

Podczas pobytu w Żywcu artysta malarz portretował wielu mieszczan żywieckich.

Podczas pobytu w Żywcu artysta malarz portretował wielu mieszczan żywieckich. Historia Szkoły bogata, ciekawa, mało znana Odcinek 17. Czy wiesz, że uznanym artystą malarzem i równocześnie nauczycielem tej szkoły był Jan Kazimierz Olpiński, który uczył w niej rysunków, a jego twórczość

Bardziej szczegółowo

Stan realizacji Regionalnej Strategii Innowacji Województwa Śląskiego na lata Katowice, 20 września 2005 r.

Stan realizacji Regionalnej Strategii Innowacji Województwa Śląskiego na lata Katowice, 20 września 2005 r. Stan realizacji Regionalnej Strategii Innowacji Województwa Śląskiego na lata 2003-2013 Katowice, 20 września 2005 r. Misja i Wizja RSI Woj. Śląskiego Misja i Wizja RSI Woj. Śląskiego Wyobrażenia tworzą

Bardziej szczegółowo

MUZEUM USTROŃSKIE. ul. Hutnicza Ustroń. www: muzeum.ustron.pl tel:

MUZEUM USTROŃSKIE. ul. Hutnicza Ustroń. www: muzeum.ustron.pl   tel: Strona 1 / 6 PROGRAM W OBIEKCIE MUZEUM USTROŃSKIE ul. Hutnicza 3 43-450 Ustroń www: muzeum.ustron.pl email: muzeumustronskie@op.pl tel: +48 33 8542996 POKAZ KUCIA WOLNORĘCZNEGO 11.06.2016 09:00-18:00 Pokaz

Bardziej szczegółowo

Wielkopolska Rada ds. Bezpieczeństwa Pracy w Budownictwie

Wielkopolska Rada ds. Bezpieczeństwa Pracy w Budownictwie Wielkopolska Rada ds. Bezpieczeństwa Pracy w Budownictwie POWOŁANIE RADY W dniu 8 kwietnia 2002r. w wyniku dyskusji w ramach Okrągłego stołu dotyczącego bezpieczeństwa pracy w wielkopolskim budownictwie

Bardziej szczegółowo

ZGŁOSZENIE POMYSŁU do Konkursu INNOWACYJNY POMYSŁ 2008

ZGŁOSZENIE POMYSŁU do Konkursu INNOWACYJNY POMYSŁ 2008 ZGŁOSZENIE POMYSŁU do Konkursu INNOWACYJNY POMYSŁ 2008 KONKURS Zgłoszenie pomysłu do Konkursu należy przysłać do 17 listopada, e-mailem na adres konkurs@uni.lodz.pl Rozstrzygnięcie Konkursu do 12 grudnia

Bardziej szczegółowo

10 września - 10 listopada 2010 wernisaż: 9 września godz

10 września - 10 listopada 2010 wernisaż: 9 września godz 10 września - 10 listopada 2010 wernisaż: 9 września godz. 18.00 W 100-lecie abstrakcji wystawa ze zbiorów Muzeum Narodowego w Gdańsku oraz BWA Galerii Sztuki w Olsztynie i Muzeum Okręgowego im. Leona

Bardziej szczegółowo

SIDE CLUSTER. Domy z przyszłością. S sukces I innowacje D drewno E ekologia

SIDE CLUSTER. Domy z przyszłością. S sukces I innowacje D drewno E ekologia Domy z przyszłością S sukces I innowacje D drewno E ekologia Idea BUDOWAĆ LEPSZE DOMY Z MATERIAŁÓW WYSOKIEJ JAKOŚCI ENERGOOSZCZĘDNE PRZYJAZNE UŻYTKOWNIKOM EKOLOGICZNE SZYBKIE I ŁATWE W BUDOWIE NIEDROGIE

Bardziej szczegółowo

66. Międzynarodowe Targi Pomysły, Wynalazki, Nowe Produkty iena 2014 w Norymberdze Poniedziałek, 25 Sierpień :08

66. Międzynarodowe Targi Pomysły, Wynalazki, Nowe Produkty iena 2014 w Norymberdze Poniedziałek, 25 Sierpień :08 Agencja Promocyjna INVENTOR sp. z o.o., jako Oficjalny Przedstawiciel Targów na Polskę zaprasza do wzięcia udziału w 66. Międzynarodowych Targach Pomysły, Wynalazki, Nowe Produkty iena, które odbędą się

Bardziej szczegółowo

magazyn centrum handlu sztuki i biznesu

magazyn centrum handlu sztuki i biznesu MAGAZYN STAREGO BROAWRU MISJA MAGAZYNU Na 3. urodziny Starego Browaru powstał magazyn BR& w nadziei, że (...) będzie brandem wyjątkowym, że bedzie inspirował do nowych odkryć, do niekonwencjonalnych wyborów,

Bardziej szczegółowo

Jubileusz nauczania języka białoruskiego

Jubileusz nauczania języka białoruskiego Jubileusz nauczania języka białoruskiego Zapraszamy na uroczystość związaną z Jubileuszem 10-lecia nauczania języka białoruskiego w szkołach Białegostoku, która odbędzie się 15 czerwca 2007 r. o godzinie

Bardziej szczegółowo

WNĘTRZA W STYLU MODERNISTYCZNYM Z LAT 30TYCH

WNĘTRZA W STYLU MODERNISTYCZNYM Z LAT 30TYCH WNĘTRZA W STYLU MODERNISTYCZNYM Z LAT 30TYCH Architekci modernistyczni twierdzili, że o pięknie budynku stanowi głównie jego funkcjonalność. Jednym z naczelnych haseł modernizmu była maksyma form follows

Bardziej szczegółowo

UCHWAŁA NR XII/134/11 RADY MIASTA KRAKOWA. z dnia 13 kwietnia 2011 r.

UCHWAŁA NR XII/134/11 RADY MIASTA KRAKOWA. z dnia 13 kwietnia 2011 r. UCHWAŁA NR XII/134/11 RADY MIASTA KRAKOWA z dnia 13 kwietnia 2011 r. w sprawie kierunków działania dla Prezydenta Miasta Krakowa w zakresie rozwoju gospodarczego i innowacji na terenie Gminy Miejskiej

Bardziej szczegółowo

LUKSUSOWE MEBLE DLA WYMAGAJĄCYCH

LUKSUSOWE MEBLE DLA WYMAGAJĄCYCH ELEGANCKIE MEBLE DO WNĘTRZ Z CHARAKTEREM LUKSUSOWE MEBLE DLA WYMAGAJĄCYCH Meblarskim wyznacznikiem XXI wieku jest standaryzacja, a tanie meble w stylu skandynawskim stoją w niemal każdym domu, choć ich

Bardziej szczegółowo

KOWALSTWO ARTYSTYCZNE I RZEŹBA

KOWALSTWO ARTYSTYCZNE I RZEŹBA MEBLE KUTE RĘCZNIE TRWAŁOŚĆ I DESIGN KOWALSTWO ARTYSTYCZNE I RZEŹBA XXI wiek jak żaden inny łączy w sobie sprzeczności dziś na równych prawach mogą współistnieć obok siebie minimalistyczna nowoczesność,

Bardziej szczegółowo

Edukacja Muzealna w roku 2019

Edukacja Muzealna w roku 2019 Edukacja Muzealna w roku 2019 Ważnym elementem działalności Muzeum Historycznego w Lubinie jest organizacja różnorodnych działań edukacyjnych. Punktem wyjścia naszych propozycji są nie tylko wystawy stałe

Bardziej szczegółowo

Ekonomia jako nauka ukształtowała się dopiero w drugiej połowie XVIII w. Od czasów starożytnych (np. Biblia) przejawiały się różne poglądy

Ekonomia jako nauka ukształtowała się dopiero w drugiej połowie XVIII w. Od czasów starożytnych (np. Biblia) przejawiały się różne poglądy Ekonomia jako nauka ukształtowała się dopiero w drugiej połowie XVIII w. Od czasów starożytnych (np. Biblia) przejawiały się różne poglądy ekonomiczne (np. podatki). Z kolei zarządzanie (a dokładniej nauki

Bardziej szczegółowo

Stawiamy na rozwój z Unią Europejską

Stawiamy na rozwój z Unią Europejską Opublikowano na Miasto Gliwice (https://gliwice.eu) Strona główna > Stawiamy na rozwój z Unią Europejską Stawiamy na rozwój z Unią Europejską Uaktualniono: 16.05.2019 / Sekcja: / drukuj [1] / pdf [2] 1

Bardziej szczegółowo

tiago projekt: Stanisław Charaziak

tiago projekt: Stanisław Charaziak tiago projekt: Stanisław Charaziak projekt: Stanisław Charaziak Jest absolwentem Wydziału Wzornictwa Przemysłowego Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie. Od 1996 r. zajmuje się wyłącznie wzornictwem przemysłowym.

Bardziej szczegółowo

magazyn centrum handlu sztuki i biznesu

magazyn centrum handlu sztuki i biznesu MAGAZYN STAREGO BROWARU MISJA MAGAZYNU Na 3. urodziny Starego Browaru powstał magazyn BR& w nadziei, że (...) będzie brandem wyjątkowym, że bedzie inspirował do nowych odkryć, do niekonwencjonalnych wyborów,

Bardziej szczegółowo

Międzynarodowe wiodące targi w kwartecie. 13. Międzynarodowe Targi Odlewnicze z forum technicznym

Międzynarodowe wiodące targi w kwartecie. 13. Międzynarodowe Targi Odlewnicze z forum technicznym www.gmtn.de Międzynarodowe wiodące targi w kwartecie 13. Międzynarodowe Targi Odlewnicze z forum technicznym 9. Międzynarodowe Targi Metalurgii i Hutnictwa z kongresami 11. Międzynarodowe Targi Technologii

Bardziej szczegółowo

Wstęp. Wejście główne do kościoła Najświętszego Zbawiciela

Wstęp. Wejście główne do kościoła Najświętszego Zbawiciela Wstęp Dawny kościół św. Pawła dziś katolicki kościół parafialny pw. Najświętszego Zbawiciela powstał w latach 1866 1869 dla gminy ewangelicko-luterańskiej pod tym samym wezwaniem. Przez współczesnych został

Bardziej szczegółowo

W PIGUŁCE. www.design-silesia.pl www.facebook.com/designsilesia. www.ikony.design-silesia.pl

W PIGUŁCE. www.design-silesia.pl www.facebook.com/designsilesia. www.ikony.design-silesia.pl DESIGN SILESIA DESIGN SILESIA W PIGUŁCE www.design-silesia.pl www.facebook.com/designsilesia www.ikony.design-silesia.pl 7 filmów promocyjnych o designie 6 stypendiów dla osób uczestniczących w seminarium

Bardziej szczegółowo

CUKIERNIK Kwalifikacja K1 Produkcja wyrobów cukierniczych

CUKIERNIK Kwalifikacja K1 Produkcja wyrobów cukierniczych CUKIERNIK Kwalifikacja K1 Produkcja wyrobów cukierniczych Na rynku pracy poszukiwani są wykwalifikowani cukiernicy ze znajomością tradycyjnych metod produkcji wyrobów cukierniczych oraz nowoczesnych trendów.

Bardziej szczegółowo

Michał Ratajczak 2LO w Słupsku

Michał Ratajczak 2LO w Słupsku Michał Ratajczak 2LO w Słupsku Grupa Nowy Styl to jedna z najprężniej rozwijających się grup meblarskich na świecie. W jej ofercie znajdują się meble biurowe, krzesła do różnych zastosowań, siedziska audytoryjne,

Bardziej szczegółowo

Pałac Kultury Zagłębia

Pałac Kultury Zagłębia Dworzec PKP CH Pogoria Pałac Kultury Zagłębia Wyższa Szkoła Biznesu FABRYKA PEŁNA ŻYCIA, to przełomowy projekt w ponad 100-letniej historii Dąbrowy Górniczej, który ma szanse zrewolucjonizować życie w

Bardziej szczegółowo

dr inż. Tomasz Wiktorski inż. Tadeusz Respondek Innowacyjność w przemyśle meblarskim

dr inż. Tomasz Wiktorski inż. Tadeusz Respondek Innowacyjność w przemyśle meblarskim dr inż. Tomasz Wiktorski inż. Tadeusz Respondek Innowacyjność w przemyśle meblarskim 12.05. 2016 r. CZY POLSKA BRANŻA MEBLARSKA MA POTENCJAŁ? 25 tysięcy podmiotów deklaruje produkcję mebli duże; 100; 0,4%

Bardziej szczegółowo

STRATEGIA ROZWOJU WYDZIAŁU INŻYNIERII PRODUKCJI I LOGISTYKI DO ROKU 2020

STRATEGIA ROZWOJU WYDZIAŁU INŻYNIERII PRODUKCJI I LOGISTYKI DO ROKU 2020 Politechnika Opolska Wydział Inżynierii Produkcji i Logistyki STRATEGIA ROZWOJU WYDZIAŁU INŻYNIERII PRODUKCJI I LOGISTYKI DO ROKU 2020 Opole, maj 2014 r. Krótka informacja o nas Historia Wydziału Inżynierii

Bardziej szczegółowo

Paged dla pięciogwiazdkowych hoteli

Paged dla pięciogwiazdkowych hoteli Warszawa, 17 sierpnia 2015 roku Paged dla pięciogwiazdkowych hoteli W tym roku Paged zrealizował dwie prestiżowe inwestycje hotelowe. Dla Hotelu Grand Lubicz w Ustce i Rezydencji Nosalowy Dwór w Zakopanem

Bardziej szczegółowo

Prawo własności przemysłowej. Prawa patentowe i prawa z tym związane - I

Prawo własności przemysłowej. Prawa patentowe i prawa z tym związane - I Prawo własności przemysłowej Prawa patentowe i prawa z tym związane - I Historia 1474 ustanowiono ustawę wenecką, twórca uzyskiwał 10-cio letnią ochronę na nowy i twórczy pomysł, dotyczący urządzenia,

Bardziej szczegółowo

PROGRAM XXII KRAJOWEJ WYSTAWY ROLNICZEJ XIV DNI EUROPEJSKIEJ KULTURY LUDOWEJ PODCZAS OGÓLNOPOLSKICH DOŻYNEK JASNOGÓRSKICH CZĘSTOCHOWA 2013

PROGRAM XXII KRAJOWEJ WYSTAWY ROLNICZEJ XIV DNI EUROPEJSKIEJ KULTURY LUDOWEJ PODCZAS OGÓLNOPOLSKICH DOŻYNEK JASNOGÓRSKICH CZĘSTOCHOWA 2013 PROGRAM XXII KRAJOWEJ WYSTAWY ROLNICZEJ XIV DNI EUROPEJSKIEJ KULTURY LUDOWEJ PODCZAS OGÓLNOPOLSKICH DOŻYNEK JASNOGÓRSKICH CZĘSTOCHOWA 2013 I. ORGANIZATOR: Śląski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Częstochowie

Bardziej szczegółowo

SPRAWOZDANIE Z WYJAZDU DO FABRYK 2012

SPRAWOZDANIE Z WYJAZDU DO FABRYK 2012 SPRAWOZDANIE Z WYJAZDU DO FABRYK 2012 W dniach 28.05. 30.05. 2012 r. koło naukowe pod przewodnictwem dr Krzysztofa Gronia oraz dzięki wsparciu finansowemu Rektora WSEiZ prof. dr hab. inż. Jana Misiaka

Bardziej szczegółowo

OPIS ZAKŁADANYCH EFEKTÓW KSZTAŁCENIA Dla studiów podyplomowych KOLOR W KREACJI WNĘTRZA

OPIS ZAKŁADANYCH EFEKTÓW KSZTAŁCENIA Dla studiów podyplomowych KOLOR W KREACJI WNĘTRZA Załącznik nr 1 do Uchwały Rady Wydziału Architektury Wnętrz z dn. 6.06.2017 r. OPIS ZAKŁADANYCH EFEKTÓW KSZTAŁCENIA Dla studiów podyplomowych KOLOR W KREACJI WNĘTRZA Studia podyplomowe ( 2 semestry) Akademia

Bardziej szczegółowo

Górnośląski Okręg Przemysłowy. 3. Omów przebieg głównego działu wodnego Polski przez teren GOP u i jego konsekwencje.

Górnośląski Okręg Przemysłowy. 3. Omów przebieg głównego działu wodnego Polski przez teren GOP u i jego konsekwencje. Egzamin dla kandydatów na przewodników miejskich Górnośląski Okręg Przemysłowy 2.07.2008 r. część ustna 1. Scharakteryzuj krajobraz naturalny w obrębie GOP u. 2. Omów zaleganie pokładów węgla kamiennego

Bardziej szczegółowo

KROSNO. Jeden z najważniejszych i najlepiej rozwijających się ośrodków gospodarczych w południowo wschodniej Polsce, w województwie podkarpackim.

KROSNO. Jeden z najważniejszych i najlepiej rozwijających się ośrodków gospodarczych w południowo wschodniej Polsce, w województwie podkarpackim. 1 KROSNO Jeden z najważniejszych i najlepiej rozwijających się ośrodków gospodarczych w południowo wschodniej Polsce, w województwie podkarpackim. Największe atuty: kapitał ludzki dostępność wykwalifikowanych

Bardziej szczegółowo

1/92 Ośrodek Kultury w Drawsku Pomorskim

1/92 Ośrodek Kultury w Drawsku Pomorskim KSIĘGA REJESTROWA INSTYTUCJI KULTURY Organizator Gmina Drawsko Pomorskie Numer wpisu do rejestru 1/92 Dział I - Oznaczenie instytucji 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Numer kolejny wpisu Data wpisu, daty kolejnych

Bardziej szczegółowo

Wzornictwo przemysłowe I stopień (I stopień / II stopień) ogólnoakademicki (ogólno akademicki / praktyczny) stacjonarne (stacjonarne / niestacjonarne)

Wzornictwo przemysłowe I stopień (I stopień / II stopień) ogólnoakademicki (ogólno akademicki / praktyczny) stacjonarne (stacjonarne / niestacjonarne) Załącznik nr 7 do Zarządzenia Rektora nr 10/12 z dnia 21 lutego 2012r. KARTA MODUŁU / KARTA PRZEDMIOTU Kod modułu Nazwa modułu Historia sztuki, architektury i wzornictwa 2 Nazwa modułu w języku angielskim

Bardziej szczegółowo

design i reklama nasz punkt widzenia: a w oczy rzuca się to, co jest inne, ciągle coś widać. my państwa uczymy, jak to się robi. nowe, nieoczekiwane.

design i reklama nasz punkt widzenia: a w oczy rzuca się to, co jest inne, ciągle coś widać. my państwa uczymy, jak to się robi. nowe, nieoczekiwane. biuro rekrutacji szkoła wyższa psychologii społecznej wydział zamiejscowy we wrocławiu ul. ostrowskiego 30 53-238 wrocław tel. 71 750 72 72 faks 71 750 72 70 gadu gadu: 12574469 czynne: poniedziałek piątek

Bardziej szczegółowo

WILGOĆ I SŁOŃCE IM NIESTRASZNE

WILGOĆ I SŁOŃCE IM NIESTRASZNE MEBLE I ALTANY KUTE W OGRODZIE I NA TARASIE WILGOĆ I SŁOŃCE IM NIESTRASZNE Wybierając altany i meble do ogrodu warto wziąć pod uwagę nie tylko względy estetyczne, ale również praktyczne tzn. trwałość materiału,

Bardziej szczegółowo

Nr. Prezentacji MDW-0xx/PWA. Rola i funkcjonowanie Kół Gospodyń Wiejskich Województwa Zachodniopomorskiego

Nr. Prezentacji MDW-0xx/PWA. Rola i funkcjonowanie Kół Gospodyń Wiejskich Województwa Zachodniopomorskiego Nr. Prezentacji MDW-0xx/PWA Rola i funkcjonowanie Kół Gospodyń Wiejskich Województwa Zachodniopomorskiego Barzkowice, 2015 Działania na rzecz zachowania dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego wsi, ekologicznego

Bardziej szczegółowo

RODZINA JEST NAJWAŻNIEJSZA

RODZINA JEST NAJWAŻNIEJSZA JESTEŚMY RODZINNĄ FIRMĄ Z WIELOMA TRADYCJAMI RODZINA JEST NAJWAŻNIEJSZA 15 lat działalności na polskim rynku. Wieloletnie doświadczenie i wiedza to nasza przewaga konkurencyjna. Otwartość na nowe rynki

Bardziej szczegółowo

Projekt Design to dobre dla MSP czyli podnoszenie konkurencyjności mikro, małych i średnich przedsiębiorstw z branży meblarskiej poprzez animowanie

Projekt Design to dobre dla MSP czyli podnoszenie konkurencyjności mikro, małych i średnich przedsiębiorstw z branży meblarskiej poprzez animowanie Projekt Design to dobre dla MSP czyli podnoszenie konkurencyjności mikro, małych i średnich przedsiębiorstw z branży meblarskiej poprzez animowanie współpracy z projektantami, usługi doradcze, zaprojektowanie

Bardziej szczegółowo

Zapraszamy Państwa do udziału lub odwiedzenia największych branżowych targów w Polsce południowej.

Zapraszamy Państwa do udziału lub odwiedzenia największych branżowych targów w Polsce południowej. Serdecznie zapraszamy Targi Budownictwa! na Zapraszamy Państwa do udziału lub odwiedzenia największych branżowych targów w Polsce południowej. 52 Międzynarodowych Targów Budownictwa i Wyposażenia Wnętrz

Bardziej szczegółowo

UDOSTĘPNIENIE ZBIORÓW MUZEALNYCH ZAMKU KRÓLEWSKIEGO W WARSZAWIE MUZEUM

UDOSTĘPNIENIE ZBIORÓW MUZEALNYCH ZAMKU KRÓLEWSKIEGO W WARSZAWIE MUZEUM UDOSTĘPNIENIE ZBIORÓW MUZEALNYCH ZAMKU KRÓLEWSKIEGO W WARSZAWIE MUZEUM Projekt Digitalizacja i udostępnienie zbiorów Zamku Królewskiego w Warszawie Muzeum Udostępnienie zbiorów Zamku Królewskiego w Warszawie

Bardziej szczegółowo

architektów i projektantów, ale także do wszystkich osób interesujących się współczesną architekturą.

architektów i projektantów, ale także do wszystkich osób interesujących się współczesną architekturą. Śląskie Dni Architektury 2010 to miesiąc wydarzeń: wykładów, konkursów, prezentacji i wystaw, których motywem przewodnim jest architektura i jej twórcy, a głównym celem promocja nowatorskich osiągnięć

Bardziej szczegółowo

PRZYKŁADOWE STRONY. Sektor. budowlany. w Polsce 2016 Analiza regionalna. Analiza rynku i prognozy rozwoju na lata

PRZYKŁADOWE STRONY. Sektor. budowlany. w Polsce 2016 Analiza regionalna. Analiza rynku i prognozy rozwoju na lata PRZYKŁADOWE STRONY Sektor budowlany w Polsce 2016 Analiza regionalna Analiza rynku i prognozy rozwoju na lata 2016-2021 RYNEK BUDOWLANY OGÓŁEM Produkcja budowlano-montażowa Największy udział w produkcji

Bardziej szczegółowo

Dom Ignacego Łukasiewicza

Dom Ignacego Łukasiewicza Życiorys Ignacy Łukasiewicz urodził się w 1822 roku w Zadusznikach koło Tarnowa, a zmarł w 1882 roku w Chorkówce. Kiedy miał 14 lat, zła sytuacja finansowa rodziców zmusiła go do przerwania nauki w gimnazjum.

Bardziej szczegółowo

MAŁE PROJEKTY Nabór wniosków spotkanie informacyjne. Podegrodzie, 22.02.2011 r.

MAŁE PROJEKTY Nabór wniosków spotkanie informacyjne. Podegrodzie, 22.02.2011 r. MAŁE PROJEKTY Nabór wniosków spotkanie informacyjne Podegrodzie, 22.02.2011 r. Cele ogólne LSR - przedsięwzięcia CEL OGÓLNY 1 Rozwój turystyki w oparciu o bogactwo przyrodnicze i kulturowe obszaru CELE

Bardziej szczegółowo