OPCJA ATLANTYCKA I EUROPEJSKA W POSZUKIWANIU MODELU BEZPIECZENSTWA DLA PANSTW EUROPY 8RODKOWO-WSCHODNIEJ
|
|
- Krystian Brzozowski
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 STUDIA POLlTYCZNE Nr 1(1) 1992 STOSUNKI Ml DZYNARODOWE WOJTEK LAMENTOWICZ (Warszawa) OPCJA ATLANTYCKA I EUROPEJSKA W POSZUKIWANIU MODELU BEZPIECZENSTWA DLA PANSTW EUROPY 8RODKOWO-WSCHODNIEJ 1. STARE I NOWE ZAGROZENIA Po rozwi~zaniu Ukladu Warszawskiego i Zwi~zku Radzieckiego znikn~l nie tylko jeden z dwoch biegunow bipolamego systemu bezpieczenstwa w skali Europy i swiata, ale takze pojawilo si~ nowe wyzwanie dla bylych satelitow ZSRR w Europie Srodkowo-Wschodniej. Tym wyzwaniem jest syndrom kilku powi~zanych ze sob~ czynnikow, ktore w nowy sposob warunkuj~ narodowe polityki bezpieczenstwa w regionie mi~dzy Baltykiem a Adriatykiem oraz zmuszaj~ panstwa tego regionu do poszukiwania szerszych struktur gwarantuj~cych bezpieczenstwo narodowe i mi~dzynarodowe. Niepodleglosc staje si~ wyzwaniem dla niestabilnych demokracji, a wewn~trzna niestabilnosc zagraia bezpieczenstwu w stosunkach mi~dzynarodowych. Syndrom nowych i tradycyjnych zagrozen dla bezpieczenstwa Polski, Czecho -Slowacji, W~gier, Bulgarii, Rumunii, Albanii, Slowenii, Horwacji i dalej rozpadaj~cej si~ Jugoslawii obejmuje nast~puj~ce czynniki niepewnosci: 1) Niestabilnose struktur wladzy i gl~boka zapase gospodarcza zwi~zana z niedokonczon~ transformacj~ ustrojow~ w nowych panstwach demokratycznych. W wielu krajach spada zaufanie do elit politycznych, a zaufanie do instytucji (np. partie, parlamenty, rz~dy, banki) jest ci~gle bardzo ograniczone. Legitymizacja wladzy politycznej i wlasnosci prywatnej jest bardzo chwiejna, co moze prowadzic do alienacji panstwa i kryzysu samej transformacji ustrojowej. 2) Konflikty etniczne, narodowe i religijne odzywaj~ po wielu latach instytucjonalnego zamrozenia i eksploduj~ silnym poczuciem wrogosci. Na tym tie mozliwe jest pol~czenie tradycyjnych (tzn. ryzyko agresji zwi~zanej ze sporem 0 sztuczne pojaltanskie granice i naturalne prawo mniejszosci) i nowych zagrozen bezpieczenstwa (tzn. ryzyko transgresji napi~c przemieszczaj~cych si~ ponad granicami na sposob podobny do niekontrolowanych migracji ludnosci i skazen ekologicznych). 3) Przemieszczanie si~ glownych zrodel zagrozen ze strefy stosunkow mi~dzypanstwowych do stosunkow wewn~trznych. Ten proces internalizacji konflikt6w i ryzyka prowadzi do tego, ze instytucje mi~dzynarodowe (np. NATO, UZE, EWG czy KBWE) oraz prawo mi~dzynarodowe mog~ bye coraz mniej skutecznymi instrumentami regulacji. 1m bardziej s~ potrzebne mi~dzynarodowe formy regulacji, tym mniej s~ one stosowalne do narodowych lub lokalno-etnicznych ognisk zapalnych. 4) Rywalizacja interesow narodowych i odradzanie si~ mocarstwowych aspiracji wsrod dui:ych panstw Europy Zachodniej (Niemcy, Wielka Brytania, Francja,
2 130 WOJTEK LAMENTOWICZ Wlochy) staj~ si~ bardziej wyraziste, poniewaz zanikly lub slabn~ czynniki powstrzymuj~ce, jak np. wspolny wrog strategiczny w postaci bloku panstw komunistycznych, znaczna obecnosc wojskowa USA i parasol nuklearny wspolnie chroni~cy przed ZSRR, brak obaw przed pot~g,! niemieck~ dopoki byla podzielona na dwa panstwa i w pewnym stopniu sp~tana przez logik~ bipolarnosci. Gdy te czynniki scalaj~ce zanikly lub slabn~ (np. obecnosc wojskowa USA w Europie), zroznicowane percepcje problemow bezpieczenstwa mi~dzynarodowego wsrod elit politycznych Europy Zachodniej ujawniaj~ si~ coraz mocniej, np. odr~bne stanowisko RFN w sprawie szybszego uznania suwerennosci panstwowej Chorwacji i Slowenii nii: chciala to uczynic wi~kszosc panstw nalez~cych do EWG i Stany Zjednoczone. Trafna jest obserwacja eksperta RAND Corporation, Martena van Heuvena: "The European drive toward economic unity, while. powerful, will nevertheless run into a strong sense, particularly in Britain but also in France and Germany, that ultimately power will continue to reside in the capitals of large and strong European states that will exercise their power through EC institutions" 1 Dodatkow~ komplikacj~ w ksztaltowaniu uzgodnien mi~dzypanstwowych na Zachodzie jest nasilanie si~ w iyciu wewn~trzpolitycznym tendencji nacjonalistycznych (np. poparcie dla Le Pena we Francji, sukcesy wyborcze prawicy narodowej w Belgii i w Austrii w 1991 roku, ekscesy faszystowskie w RFN, z ktorych wi~kszosc miala miejsce w prowincjach zachodnich a nie w bylej NRD) i separatystycznych (np. w styczniu 1992 roku ponad 50% Szkotow opowiadalo si~ w sondaru opinii za pelnym oderwaniem si~ od Wielkiej Brytanii). 5) Poszerzenie si~ tradycyjnego poj~cia bezpieczenstwa, w ktorym do niedawna dominowal komponent wojskowy, a w jego obr~bie - myslenie strategiczne kierowane strachem przed broni~ masowej zaglady, a wi~c broni~ A, B i C. We wspolczesnych definicjach bezpieczenstwa narodowego i mi~dzynarodowego wlasnie niewojskowe i niepolicyjne aspekty wysuwane s~ na pierwszy plan: a) ekonomiczne bezpieczenstwo obejmuje np. dost~p do kapitalu, wolnosc od niekontrolowanej migracji, ochron~ socjaln~ pracownikow, zdolnosc do konkurencji na rynkach mi~dzynarodowych, b) ekologiczne bezpieczenstwo to nie tylko czystosc wody, powietrza i gleby, ale takze srodowisko wolne od narkotykow, niewielkie ryzyko skazen nuklearnych i chemicznych, c) prawne bezpieczenstwo w stosunkach mi~dzynarodowych to przede wszystkim wolnosc od zorganizowanej przest~pczosci, a zwlaszcza od terroryzmu. Skutki poszerzania si~ poj~cia bezpieczenstwa narodowego s~ nader rozmaite: a) wzrost trudnosci koordynacji polityki bezpieczenstwa w skali poszczegolnych panstw, b) politycznie wplywowe grupy nacisku i partie zainteresowane pozawojskowymi aspektami bezpieczenstwa penetruj~ pola decyzyjne, ktore do niedawna byly wyl~czn~ domen~ osrodkow zainteresowanych bezpieczenstwem wojskowym, co zwi~ksza stopien jawnosci debaty oraz ostrosc kontrowersji mi~dzy uczestnikami tej debaty, c) wzrost roli czynnik6w nierz~dowych w ksztaltowaniu polityki bezpieczenstwa wsp6lczesnych panstw. Wlasnie te skutki w nowych demokracjach Europy Srodkowo-Wschodniej s~ szczegolnie dezintegruj~ce w sferze myslenia strategicznego, poniewaz nowe elity rz~dz~ce s~ w tych sprawach wyj~tkowo malo kompetentne i pozbawione nawyku korzystania z fachowego doradztwa. 6. Dla panstw Zachodu i panstw Srodkowo-Wschodniej Europy gl6wnym dylematem jest koniecznosc jednoczesnego rozwiqzania nast~puj~cych problem6w: J M. van He u v e n, Sorting Out European Security, RAND, Santa Monica 1991, s. 5.
3 OPCJA ATLANTYCKA I EUROPEJSKA. W POSZUKIWANIU MODELU BEZPlECZENSTWA 131 form i tempa integracji ogolnoeuropejskiej (raczej wokol EWG i NATO nii przez proces KBWE); - nast~pstw gwaltownego i dramatycznego rozpadu ZSRR jako panstwa nuklearnego;. - nast~pstw finansowo-technicznej pot~gi zjednoczonych Niemiec, spotykaj~cych si~ z instytucjonaln~ proini~ i cywilizacyjnym zacofaniem w Europie na wschod od Laby. Gdyby problemy te moina bylo rozwi~zywae osobno, niejako jeden po drugim, nie bylyby one wyzwaniem dla politykow. Niestety, jednoczesnose ich wyst~powania utrudnia przewidywalne i rozwaine kroki w budowaniu nowych struktur bezpieczenstwa europejskiego. Nie jest wi~c pewne, czy bezpieczenstwo w Europie ~dzie nadal niepodzielne i oparte na wspolzaleinosci. Pol~czone w syndrom zagroienia 1-6 s~ w nierownomiernym stopniu klopotliwe dla elit rz~dz~cych w poszczegolnych panstwach; stare elity panstw NATO i EWG Sl! bez porownania lepiej przygotowane do dzialania w nieprzejrzystym ukladzie czynnikow nii nowe elity Europy Srodkowo-Wschodniej. 2. OPCJE ZACHODNIE Opcje strategiczne panstw Zachodu moina podzielie na dwie podstawowe kategorie: 1) realistyczne - d~ienie do utrzymania zbiorowego bezpieczenstwa na podstawie odstraszania (np. strategia "Fortress Europe", "West-European Superpower"). Jest to opcja konserwatywna oparta na kontynuacji przy kosmetycznych jedynie otwarciach ku Wschodowi. 2) transformacyjne - d~ienie do stworzenia wspolnego bezpieczenstwa na podstawie rozbrojenia przez jednostronne, ale paralelne kroki redukuj~ce potencjaly militarne. Jest to opcja reformatorska, aktywnie przystosowuj~ca NATO, UZE i EWG do nowych wyzwan oraz otwieraj~ca dost~p do tych form instytucjonalnych nowym demokracjom poloionym na wschod od Odry. Kaida z tych strategii moie miee wiele wariantow, przy czym warianty podejscia transformacyjnego s~ bardziej zroinicowane, bardziej kontrowersyjne dla strategow Zachodu i bardziej obiecujqce dla ich partnerow w nowych ctemokracjach. Warianty strategii transformacyjnej, ktore s~ brane pod uwag~ to: 1) Rozszerzona Wsp61nota Euro-Atlantycka zbudowana przede wszystkim wokol rdzenia instytucjonalnego jakim jest NATO wl~cznie z USA i Kanad~. 2) Rozbudowany Europejski System Bezpieczenstwa wokol wspolnej polityki zagranicznej i obronnej EWG koordynowanej pocz~tkowo przez Uni~ Zachodnioeuropejsk~, wl~czaj~c~ stopniowo nowych czlonkow. 3) Mocarstwowy System Wspolnego Bezpieczenstwa, ktorego podstaw~ bylaby w przyszlosci wspolpraca USA, Europy Zachodniej, Rosji (wraz z innymi republikami wschodnimi?) oraz Chin 2 Bye moie uczestnikiem takiego systemu musialaby bye takie Japonia, aby wymiar atlantycki i pacyficzny mogly bye ze sob~ odpowiednio poll!czone.. 4) Swiatowy System Wsp61nego Bezpieczenstwa - zbudowany wokol ONZ po odpowiedniej reformie jej struktur i procedur - w ktorym rola mocarstw bylaby 1 I. S. Gold s t e i n, J. F r e e rn a n, Three-Way Street: Strategie Reciprocity in World Politics, Chicago 1990, The University of Chicago Press.
4 132 WOJTEK LAMENTOWICZ nieco ograniczona przez kontrolne funkcje Zgromadzenia Ogolnego wobec Sekretariatu i Rady Bezpieczenstwa. Chociaz w blizszej perspektywie czasowej opcje 1 i 2 wydajll si~ bye najbardziej prawdopodobne, to nie moma tracie z pola widzenia scenariuszy globalnych (3 i 4), w ktorych Europa Zachodnia, Srodkowa i Wschodnia bylaby tylko fragmentem szerszej konfiguracji. Analizujllc szanse i uwarunkowania opcji atlantyckiej (1) i opcji europejskiej (2) warto zalozye, ze pozytywne lub negatywne aspekty tych opcji srednio- lub krotkofalowych inaczej ~dll oceniane w zaleznosci od tego, czy globalne i dlugoterminowe formy wspolpracy w sferze bezpieczenstwa ~dll oscylowae wokol opcji 3, czy wokol opcji 4. Prima facie mozna bronie hipotezy, Ze opcja 1 i opcja 3 Sll wzgl~dem siebie komplementame albo co najmniej nie wykluczajll si~. Argument podstawowy, choc nie jedyny, na rzecz takiej hipotezy to wybitna rola USA zarowno w modelu Rozszerzonej Wspolnoty Euro-Atlantyckiej, jak tez w modelu Mocarstwowego Systemu Wspolnego Bezpieczenstwa. Lllcznikiem obu opcji 1 i 3 bylby wi~c swiat luinej jednobiegunowosci w cillgu lat 5-10, ktory pozniej moglby ewoluowae ku wielobiegunowemu modelowi koncertu wielkich mocarstw. Opcje 2 i 4 rowniez Sll niesprzeczne, chociaz brak w nich jednobiegunowego lllcznika. Obie te opcje to wielopodmiotowe i bardzo heterogeniczne konfiguracje instytucjonalne, ktore nie Sll samoistnie integrowane ani przez wielkq moc dosrodkowq, ani przez naturalnq wspolnot~ interesow panstw, ktore Sll ich geopolitycznym substratem. 3. DRYFOWANIE EUROPY SRODKOWEJ: PRZYCZYNY I MOZLIWE SKUTKI Nowe demokracje Europy Srodkowej zdajll si~ obecnie dryfowae mi~dzy zaangazowaniem w realizacj~ opcji I i 2, bez wyraznego przekonania czy lezy w ich interesie rola USA jako gwaranta stabilnosci struktur bezpieczenstwa w Europie. Dryfowanie polityki zagranicznej Czecho-Slowacji, Polski i W~gier mi~dzy NATO a UZEjEWG jest wynikiem kilku czynnikow, z ktorych zaden nie jest efektem spokojnej kalkulacji i swiadomego wyboru strategicznego realizowanego konsekwentnie i bez ulegania l~kom i nadziejom 0 niewielkiej trwalosci. Jezeli w sferze 0 wysokim ryzyku konfliktow 0 niskiej intensywnosci, w sferze, ktora nigdy w swej historii nie byla zjednoczona inaczej niz przez shy zewn~trzne i za cen~ utraty niepodleglosci, ujawnia si~ kryzys wyobrazni strategicznej prowadzllcy do braku jasnych i spojnych priorytetow, to zwi~kszajll si~ zagrozenia dla bezpieczenstwa mi~dzynarodowego. Jednym z podstawowych zrodel oscylacji mi~dzy opcjll atlantyckll (1) a europejskcl (2) Sll niejasne sygnaly plynllce z osrodkow decyzji na Zachodzie oraz niewielkie doswiadczenie osrodkow decyzji strategicznych w trzech panstwach srodkowoeuropejskich i ich sklonnosc do przyjmowania postawy nasladowczej wobec tendencji politycznych w stolicach pot~znych panstw Zachodu. lnicjatywy i starania Budapesztu, Pragi i Warszawy zmierzajllce do czlonkostwa w NATO byly przyjmowane w Waszyngtonie i w Kwaterze Glownej najpierw z l~kiem i niech~ill (1990 r.), a pozniej ze spokojnym chlodem i objawami zniecierpliwienia (1991 r.). Nawet sierpniowy pucz w Moskwie nie dokonal tu przelomu, chociaz zmniejszyl l~k strategow Zachodu przed ewentualnym niezadowoleniem elity radzieckiej i zwi~kszyl elastycznose reagowania na polformalne Zyczenia Budapesztu, Pragi i Warszawy. Rzymski szczyt NATO powolal jesienill 1991 roku Pomocno-Atlantyckll Rad~
5 OPCJA ATLANTYCKA I EUROPEJSKA. W POSZUKlWANJU MODELU BEZPlECZENSTWA 133 Wsp6lpracy mi~dzy NATO a panstwami bylego Ukladu Warszawskiego (wlllcznie z ZSRR i republikami baltyckimi), aby usprawiedliwie odmow~ udzielenia gwarancji bezpieczenstwa nowym demokracjom 3. Powolanie tej Rady moze bye albo substytutem czlonkostwa de iure w NATO, albo niejasnll zapowiedzill, ze w przyszlosci wspolpraca z NATO osillgnie nowy poziom. JeSli interpretowae decyzje szczytu rzymskiego jako substytut czlonkostwa (lub choeby tylko dwustronnych traktatow mi~dzy NATO a poszczegolnymi panstwami Europy Srodkowej i Wschodniej4) to jest to sygnal zniech~cajllcy. Jesli odczyta si~ powolanie Rady Wspolpracy jako umiarkowanll zach~t~ dla nowych demokracji, to nadal jest to sygnal wieloznaczny, zwlaszcza po oficjalnym rozwillzaniu ZSRR. Nie jest jasne czy Rada Wspolpracy i inne nowe formy konsultacji z NATO ~dll mogly ewoluowae ku wyzszym formom, a jesli tak, to jakim (np. koordynacja polityki bezpieczenstwa w wymiarze politycznym, koordynacja planowania obronnego w wymiarze wojskowym, gwarancje bezpieczenstwa de facto bez zobowillzan traktatowych czy przejscie ku traktatowym gwarancjom wojennym). Decyzje podj~te wiosnll 1992 roku wykazujll, ze reforma strategii obronnej NATO i zapowiedziane redukcje potencjaiu wojskowego Sll krokami ku zasadniczej reformie NATO tak, aby przeksztalcie go stopniowo z systemu zbiorowej obrony w system zbiorowego - wspolnego bezpieczenstwa, aby rozluinie rygory dotyczllce tego, co si~ uwaza za stref~ out of area w mysli strategicznej Paktu. Dopuszczenie mozliwosci uzycia sil zbrojnych NATO poza terytorium panstw czlonkowskich (out of area) zostalo uzaleznione od tego, czy taki mandat zostanie udzielony przez panstwa uczestniczllce w Konferencji Bezpieczenstwa i Wspolpracy w Europie. W obecnej sytuacji jest malo prawdopodobne, aby uzgodnione i jednomyslne stanowisko wszystkich uczestnikow KBWE pozwolilo uruchomie misj~ pokojowll sil zbrojnych NATO na terytorium zewn~trznym wobec Paktu Atlantyckiego. Nic wi~c dziwnego, ze trudno 0 jednoznacznll odpowiedi ze strony panstw Europy Srodkowej i Wschodniej na tak wieloznaczne sygnaly emitowane przez przywodcow NATO. Dodatkowym zrodlem nieprzejrzystosci stal si~ osobliwy kompromis w sprawach europejskiej polityki obronnej, zawarty przez przywodcow EWG w Maastricht (grudzien 1991 r.), ktory rna wzmocnic UZE, ale w takiej wspolpracy z NATO, aby nie oslabic sojuszu wojskowego 16 panstw Zachodu 5 Przed szczytem w Maastricht zaznaczyly si~ cztery orientacje wobec panstw Europy Srodkowo-Wschodniej i innych panstw zainteresowanych przystllpieniem do Wspolnoty Europejskiej: 1) "najpierw poszerzae" sklad EWG bez pogl~biania integracji, 2) "najpierw pogl~biac" integracj~ bez poszerzania skladu czlonkowskiego, 3) "rownoiegie pogl~biac i poszerzac" poprzez zroznicowane tempo i wielose kr~gow koncentrycznych 0 roznym stopniu zblizenia form instytucjonalnych, 4) "pogl~biac, aby potem rowniei poszerzac"6. To, co udalo si~ uzgodnie jako fundament Unii J Rome Declaration on Peace and Cooperation (7-8 November 1991), "NATO Review" 1991, no 6, s Por. propozycj~ takich dwustronnych traktatow w: W. Lam e n tow i c z, Evolution des structure. poliliques I'Europe: un point de vue polonaise, "Politique Etrangere", 1991, or I. W referatach na konferencje wyraialem ten pogilld od lata 1990 roku, w tym m.in w Kwaterze Gl6wnej NATO oraz w NATO Defense College w Rzymie. l The European Community at the Crossroads, "Newsweek" 1991, December 9, S W. W e sse I s, Deepening versus Widening? Debate on the Shape of EC Europe in the Nineties (Bruges, College of Europe), powielony referat, 1991 Iipiec. Tekst ten zawiera ciekawy zestaw kryteriow stosowalnych przy ocenie zdolnosci panstw do nabycia czlonkostwa wspolnot europejskich ("Europa Fahigheit").
6 134 WOJTEK LAMENTOWICZ Politycznej - koordynacja polityki zagranicznej i obronnej, wzmocnienie Unii Zachodnio-europejskiej jako ukladu bezpieczenstwa uzupelniaji!cego NATO, rozszerzenie kompetencji Parlamentu Europejskiego - nie jest calkowicie jednoznaczne. Z pewnosci,! jest to pogl~bienie intensywnosci integracji Europy Dwunastu w sferze bezpieczenstwa, a zarazem wyraz d,!zenia do redukcji roli USA jako gwaranta bezpieczenstwa. Nie jest jednakze jasne, czy Unia Polityczna w swym obecnym ksztalcie to wyraz opcji "najpierw pogl~biae", czy tez opcji czwartej "pogl~biac, aby potem rowniez poszerzae". Z polskiej perspektywy opcja "najpierw pogl~biae" bylaby jeszcze mniej korzystna niz opcja czwarta, bowiem nasze aspiracje zwi,!zane z niedawno podpisanym Traktatern 0 Stowarzyszeniu bylyby, przy skokowym pogl~bianiu integracji, bardziej narazone na niespelnienie. Argument tej tezy jest prosty: im szybciej i gruntowniej integruje si~ Dwunastka bez udzialu chwiejnych demokracji Wschodu, tym trudniej ~dzie dokonae niezb~dnych zmian adaptacyjnych w naszych instytucjach, aby udowodnic nasz'! dojrzalosc do cz~sciowego lub pelnego czlonkostwa. Unia Polityczna jest pogl~bieniern integracji, ale to co si~ stalo w Maastricht w grudniu 1991 r. nie bylo jednakie radykalnym, skokowym czy zaskakujqcym przyrostem progow utrudniajqcych zbliienie Polski do Zachodu. To bardziej Unia Monetama i Gospodarcza niz Unia Polityczna podwyzszyla poprzeczk~, ktorl! ~dzierny rnusieli kiedys przeskoczye. Wzmocnienie koordynacji polityki zagranicznej panstw Dwunastki (nie b~dzie to wspolna polityka, bowiern nie chcieli tego Brytyjczycy) nie jest dla Polski i innych panstw Europy Srodkowej zadnym klopotem. Powolanie w tym celu specjalnego sekretariatu w Brukseli moze bye zal,!zkiem ministerstwa spraw zagranicznych Europy. Mog,! tego nie lubie urz~dnicy Komisji EWG, ktorzy ~dl! teraz rnusieli zadowolic si~ rnniejszym wplywern niz pozwalal na to rnechanizm Europejskiej WspOlpracy Politycznef. Nie rna zadnych powodow, dlaczego gl~bsza koordynacja polityki zagranicznej panstw Dwunastki mialaby bye klopotliwa lub grozna dla polskich interesow. Nowe ograniczenia wspolnotowe mog,! bye dla nas bardzo korzystne, bowiern cz~sciowo redukujq ryzyko gry czysto narodowych, partykularnych interesow mocarstw Europy Zachodniej. Jest dla nas lepiej, gdy Nierncy, Francja, Wielka Brytania i Wlochy w uzgodniony sposob koordynujl! sw'! polityk~ zagraniczn'!, nawet jesli ich rnocarstwowe aspiracje dzis nie zagrazajl! agresywnosci,! lub ekspansj,!. Rz,!dom Dwunastki ~dzie teraz trudniej dzialac wedlug wlasnych, narodowych preferencji, co nie tak dawno uczynila Wielka Brytania znosz'!c niektore sankcje wobec Republiki Poludniowej Afryki czy, RFN d'!z'!c do uznania dyplomatycznego Chorwacji bez uzgodnien z innymi czlonkami wspolnot europejskich. Pokus do takich dzialan w przyszlosci raczej nie zabraknie. Pogl~bienie jednolitosci postawy Dwunastki wobec aspiracji i slabosci wewn~trznych panstw Europy Srodkowej i Wschodniej tez jest szans'! dla naszej dyplornacji, jesli realistycznie uznarny, Ze nie mamy interesu ani dostatecznej mocy, aby rozgrywac zroinicowane postawy elit Zachodu, aby wykorzystywae ewentualne napi~cia mi~dzy osrodkarni wladzy roznych panstw zrzeszonych w EWG i innych wspolnotach europejskich. Francja jest entuzjastk'! pogl~bienia wspolnoty politycznej, poniewaz obawia si~, Ze bez takich zakotwiczen Nierncy szybko zdorninuj,! EuroN Srodkow,! i Wschodnil!, 1 A. Pi j per s, E. Reg e I s be r g e r, W. We sse I s (eds.), European Political Cooperation in the 1980s. A Common Foreign Policy for Western Europe?, Dordrecht 1988.
7 OPCJA ATLANTYCKA I EUROPEJSKA. W POSZUKIWANIU MODELU BEZPlECZENSTWA 135 a potem caly kontynent. Niemcy s~ zwolennikami integracji politycznej; nawet w formie federalnej, poniewaz to ostatecznie uwiarygodni ich demokracj~ i zredukuje l~ki przed ich bezsporn~ pot~g~ gospodarcz~. Motywy Francji i Niemiec s~ wi~c rozne, ale nie jest :lie dla Europy Srodkowej, jesli w imi~ tak roznych motywow oba te panstwa chc~ i mog~ zgodnie wsp61dzialac. Wlasnie francusko-niemiecka integracja dala impuls decyzjom umozliwiaj~cym powolanie pod szyldem Unii Zachodnioeuropejskiej (UZE) wspolnych sil zbrojnych zdolnych zapobiegac konfliktom lub przywracac pokoj nawet poza obszarem (out of area) wspolnoty obronnej, jak~ pozostaje NATO. Mimo niech~ci Brytyjczykow obawiaj~cych si~, ze ta propozycja oslabi rol~ USA w systemie bezpieczenstwa Europy oraz mimo inicjatywy wlosko-brytyjskiej znaleziono w Maastricht kompromisow~ formul~: UZE i NATO maj~ byc wzajemnym uzupe/ nieniem, a nie potencjalnymi konkurentami, poniewaz obie organizacje majq swoiste zalety. NATO rna realn~ moc obronn~ i zapewnia odpowiedni - choc malej~cy - poziom wojskowej obecnosci USA w Europie. Obu tych zalet nie rna i nie ~dzie mial tzw. filar europejski koordynowany przez UZE. Unia Zachodnioeuropejska rna t~ zalet~, ze w odroznieniu od NATO, moglaby uzyc sil zbrojnych poza obszarem Wspolnoty Atlantyckiej (np. na Bliskim Wschodzie lub w Europie Srodkowo-W schodniej) gdyby to okazalo si~ potrzebne. NATO broniloby nadal swego terytorium, a te same sily zbrojne pod politycznym nadzorem UZE moglyby bronic tych samych interesow poza terytorium czlonkow NATO (out of area). Opcja atlantycka i europejska to nie jedyne warianty rozwazane w stolicach Europy Srodkowo-Wschodniej: mowi si~ tez 0 neutralnosci (np. Ukraina, Bialorus, Republiki Baltyckie) lub 0 wsp6/pracy w Trojkqcie Budapeszt-Praga-Warszawa, ktory nie bylby sojuszem obronnym, ale obszarem zwi~kszonego bezpieczenstwa dzi~ki wspolpracy politycznej i gospodarczej. Nie zanikly tez nadzieje na szybk~ instytucjonalizacj~ KBWE przez powolanie Rady Bezpieczenstwa Europejskiego i mi~dzynarodowych peace-keeping forces (Havel, Genscher). Jeszcze inny pomysl przedstawil prezydent v. Havel na sesji Komitetu Ministrow Spraw Zagranicznych KBWE (Praha r.). Zaproponowal stworzenie instytucjonalnego i funkcjonalnego pomostu mi~dzy silq wojskowq NATO a politycznq strukturq decyzyjnq KBWE: "Jesli NATO otworzy si~ przed nowymi panstwami, moze si~ stac jednym z instrumentow wspolnej obrony wszystkich krajow procesu helsinskiego; organizatorem lokalnych interwencji pokojowych wsz~dzie tam, gdzie KBWE uzna to za konieczne" 8. Warto dodac, ze rowniez zwolennicy ozywienia i urealnienia Uni Zachodnioeuropejskiej na ogol nie proponuj~ nowych, innych niz NATO, struktur wojskowych, lecz maj~ nadziej~, ze rozbudowana i wzmocniona politycznie UZE ~dzie mogla dysponowac sil~ wojskow~ i ukladami dowodzenia istniej~cymi w obr~bie NATO. Na przyklad Raport European Strategy Group, kierowanej przez Willema F. van Eekelena (sekretarz UZE), proponuje dla sil NATO "podwojny kapelusz" (double hatting), dzi~ki czemu wielonarodowe sily euro~ejskie bylyby kierowane przez "kontrakt transatlantycki", czyli przez NATO z udzialem USA i Kanady i przez UZE reprezentuj~c~ Europ~ Zachodni~. Zalet~ "podwojnego kapelusza" mialoby byc: 8 Cyt. za A. Jag 0 d z ins k i, Bylo nas 35, jest jui 48, "Gazeta Wyborcza" 1992,
8 136 WOJTEK LAMENTOWICZ umozliwienie shorn Centralnego Regionu w ramach NATO dzialania jako shy szybkiego reagowania na calym obszarze teatru europejskiego i w niektorych przypadkach taki:e wobec zagrozeri poza Europ~, - zast~pienie stopniowo sh stalego stacjonowania (stationed forces), - umoi:liwienie malym paristwom dokonania efektywnego wkladu w bezpieczeristwo, - stworzenie szans na wlasciwe dzialania za pom~ mniejszych potencjalow obronnych (lower force level), - umozliwienie rowniez Francji i Hiszpanii wejscia do ukladow wspolpracy wojskowej ze swymi partnerami i utrzymanie wi~zi z systemami dowodzenia NATO, - dla USA "podwojny kapelusz", dla ich sil atlantyckich bylby przeslankll umozliwiaj~c~ operacje wobec wyzwari europejskich i bliskowschodnich 9 OCZYWlste jest, ze ten projekt nie obejmuje nowych demokracji srodkowoeuropejskich i nie widzi dla nich miejsca pod "podwojnym kapeluszem". Nie jest wi~c otwarty, elastyczny jawny, potencjalnie stabilny, oszcz~dny, kompatybilny wzg/~dem istniejqcych konstrukcji, wierny wartosciom Iiberalnej demokracji, zakorzeniony w realiach geografii, historii i kulturylo. Wazne jest jednak, ze zach~ca do myslenia o bezpieczeristwie taki:e out of area, w tym rowniez w Europie Srodkowo W schodniej. 4. POLSKIE DYLEMATY BEZPIECZENSTW A Dla Polski, ktora coraz blizej wspolpracuje z NATO, ale nadal lezy out of area, moze bye to dodatkowym ubezpieczeniem jesli UZE stanie si~ osrodkiem koordynacji polityki obronnej Europy Zachodniej. Mamy interes w tym, aby wl~czye si~ do blizszej wspolpracy z UZE, skoro tylko ta struktura moze obecnie dzialae poza obszarem NATO. Mamy jednak tatie interes w tym, aby nie oslabiae obecnosci wojskowej USA (a zatem tatie NATO) w przyszlym ogolnoeuropejskim systemie bezpieczeristwa. Systemu bezpieczeristwa obejmuj~cego takze i nowe demokracje Srodkowej i Wschodniej Europy nadal nie rna. Zbyt dlugie istnienie w sferze rozrzedzonego bezpieczeristwa jest dla Polski niekorzystne. Dlatego d~~c do wspolpracy z UZE w sprawach wojskowo-politycznych nasza polityka zagraniczna nie powinna rezygnowae z celu bardziej podstawowego - z dwustronnej umowy z NATO obejmuj~cej tatie gwarancje bezpieczeristwa, co pozwoliloby, przy obj~ciu takimi umowami tatie innych paristw bylego Ukladu Warszawskiego, wl~czye nasz~ cz~sc kontynentu do systemu wspolnego bezpieczeristwa i przeksztalcic NATO z ukladu czysto obronnego w atlantycko-europejski system zbiorowego bezpieczenstwa. Niepewnose co do tego, kto i w jaki sposob ~dzie kontrolowal potencjal nukleamy dezintegruj~cej si~ pot~gi wojskowej republik wschodnich (zwlaszcza Ukrainy i Rosji) dostatecznie uzasadnia nasze wysilki, aby moc bye - w razie potrzeby - pod tym samym parasolem co Niemcy, Francuzi, Brytyjczycy i-last but not least - Amerykanie. 9 W. F. van E eke 1 e n, The Changing Environment of Transatlantic Relations, A Raport from the European Strategy Groups, Paris 1991, IFRI, s Takie glowne kryteria racjona1nej integracji bezpieczenstwa Europy zaproponowal J. Gam b Ie s, European Security Integration in the 1990s, "Chaillot Papers" 1991, nr 3. Institute for Security Studies, Western European Union, Paris, November 1991, s Na s Gambles szczeg61owo polemizuje z koncepcjll "doub1e hatting" W.F. van Eeke1ena.
9 OPCJA ATLANTYCKA I EUROPEJSKA. W POSZUKlWANlU MODELU BEZPlECZENSTWA 137 Tu potrzeba wi~cej jednoznacznosci ze strony naszej polityki. Nie stac nas na sprzeczne sygnaly w tjej kwestii, ktore wysylane byly przez fzcl.d T. Mazowieckiego i w mniejszym stopniu 1.K. Bieleckiego. Argument, Ze wl~czenie takich krajow jak Polska do jedynego realnego ukladu bezpieczenstwa jakim jest NATO zaniepokoi Rosj~, jest jui bezprzedmiotowy. Zaproszenie bylych republik ZSRR do Polnocnoatlantyckiej Rady Wsp6lpracy przez kwater~ glown~ NATO swiadczy 0 tym, ie wlasny in teres Zachodu wymaga. aby nie ignorowac interesow bezpieczenstwa niestabilnych demokracji naszej cz~sci Europy. D~enie Rosji i Ukrainy, aby uzyskac wi~zi wspolpracy instytucjonalnej z NATO tei jest wymowne i waine. W projektowaniu polityki bezpieczenstwa narodowego Polski niez~dne jest trafne oszacowanie ryzyka p1yn~cego z nadal post~puj~cego rozpadu ZSRR i moiliwych kryzysow w nowych panstwach wschodnich w roinych horyzontach czasu. Do glownych pytan strategicznych w tym obszarze nalei~: - czy prawdopodobne s~ autorytame przewroty wewn~trzne w Rosji i na Ukrainie? - czy konflikty mi~dzy Rosj~ a Ukrain~ wokol podzialu sil zbrojnych i spory o Krym i Kuban mog~ przeksztalcic si~ w gor~cy konflikt, czy ~d~ przewlekl~ konfrontacj~? - czy chaos polityczny i kryzys gospodarczy doprowadz~ do wielkich fal niekontrolowanej migracji? Ryzyko konfliktu rosyjsko-ukrainskiego jest dostatecznie powaine, aby przestrzegac przed pokus~ powrotu do tradycyjnych wzorcow polskiej polityki wschodniej - endecka koncepcja sojuszu z Rosj~ przeciw Ukrainie (i Niemcom) oraz pilsudczykowska koncepcja sojuszu z Ukrain~ (w ramach Mi~dzymorza) s~ rownie anachroniczne. Tylko wywaione i spokojne unikanie zaangaiowania po jakiejkolwiek stronie w sporach rosyjsko-ukrainskich ~dzie dobr~ uslug~ oddan~ kaidej z nich. Bye moie przesadzone s~ slowa prezydenta Wal~sy, ie "Polska ma przed sob~ czas bez przyjaciol" (Strasbourg, r.), ale jest oczywiste, ie warto, aby Polska unikala mnoienia wrogow i niech~ci. Tak na Wschodzie, jak na Zachodzie. Fundamentalne dla strategii obronnej RP s~ oceny dotycz~ce kierunku, z ktorego moze pojawic si~ militame lub niemilitame zagroienie suwerennosci. Analitycznie moiliwe s~ nast~puj~ce warianty takiej prognozy: ZaloZenia (ocena zagrozeo) Wnioski dla strategii l. Z Zadnej strony nie rna woj- - bez sojuszy wojskowych (ani NATO ani UZE, bye skowych zagrozeo moze KBWE) - szybka i radykalna redukcja sil zbrojnych - dekompozycja sektora zbrojeniowego w przemysle 2. Zagrozenia Sll rownomieme - ku sprawnemu i realnemu sojuszowi, w ktorym mogll po obu stronach, wschodniej znaleze si~ zarowno zachodni jak i wschodni sllsiedzi i zachodniej (Rozszerzona Wspolnota Euro-Atlantycka) - nowe rozmieszczenie sil zbrojnych tak, aby ich struktura byla zgodna z koncepcjll obrony na wszystkich azymutach (strategia jeza) - konwersja przemyslu zbrojeniowego polllczona z selektywnll modernizacjll - zroznicowanie irodel zaopatrzenia w broo, sp~t i technik~ wojskowll
10 138 WOJTEK LAMENTOWICZ Zalo:ienia (ocena zagro:ieo) Wnioski dla strategii 3. Ryzyko plynllce ze Wschodu jest wi~ksze a) jest to ryzyko wojskowe b) jest to glownie ryzyko nietradycyjne (np. chaos, dy- - ktatura, migracje, epidemie) 4. Ryzyko z Zachodu jest wi~ksze a) jest to glownie ryzyko wojskowe b) jest to glownie ryzyko nietradycyjne (np. zalemosc gospodarcza, kolonizacja kulturowa lub polityczna) a) - integracja z wojskowym sojuszem Zachodu (NATO) - wzmocnienie wojskowe granicy wschodniej, ktora jest obecnie 7 razy slabiej chroniona nii: zachodnia - dzialanie podobne jak przy strategii jei:a b) integracja z sojuszem wojskowym Zachodu (NATO) tei; bardzo pozyteczna, chociai: nie jest podstawowym sposobem obrony. - wspolpraca polityczna i gospodarcza z sllsiadami wschodnimi, ktora powstrzymuje eksplozj~ ryzyka nietradycyjnego - zapobieganie konfliktom i transgresji napi~c a) - im szybciej w tym samym sojuszu wojskowym, w ktorym jest RFN i USA, tym lepiej (NATO) - konwersja i modernizacja przemyslu zbrojeniowego uzgodniona z partnerami b) - ani NATO ani UZE/EWG w swym aspekcie wojskowym niewiele mogll pomoc; KBWE tei; nie - polityczne azymuty wspolpracy roi;nicowac tak, aby obecnosc niemiecka byla rownowai;ona c~sciowo wplywami innych paostw Zachodu Do Europy Zachodniej i do calej Wspolnoty Atlantyckiej powinnismy zblizac si~ bez zludzen, ale z glowq otwartq i wysoko podniesionq. Stopniowo i nie za szybko, lecz konsekwentnie i kompleksowo, ze swiadomosci~, ze ani Polska nie wymaga europeizacji ani Europa nie oczekuje polonizacji. Uzalei:nianie si~ od Zachodu byloby rownie zgubne jak idea wnoszenia do Europy polskiej misji religijnokulturowej. Tragedi~ prawdziw~ byloby balaganiarskie pol~czenie serwilistycznej postawy skazuj~cej nasz~ polityk~ zagraniczn~ na wtornosc i niesamodzielnosc ze smiesznym d~i:eniem do prawienia moralow partnerom swiadomym swej mocy i tozsamosci. Aby tego unikn~c warto wzmocnic wewn~trzn~ koordynacj~ polityki zagranicznej (co jest obowi~zkiem prezydenta, premiera i ministra spraw zagranicznych) tak, aby mimo wielopartyjnosci Polska mogla wreszcie miec ponadpartyjnq, dostatecznie spojnq i tylko jednq polityk~ zagranicznq panstwa. Wolnosc debaty nie powinna prowadzic do dowolnosci dzialan lub do ignorowania naturalnej rozmaitosci orientacji politycznych.
Bezpieczeństwo ' polityczne i wojskowe
AKADEMIA OBRONY NARODOWEJ A 388068 Bezpieczeństwo ' polityczne i wojskowe Redakcja i opracowanie: Andrzej Ciupiński Kazimierz Malak WARSZAWA 2004 SPIS TREŚCI WSTĘP 9 CZĘŚĆ I. NOWE PODEJŚCIE DO POLITYKI
Bardziej szczegółowoLUKASZ WOJCIESZAK ITRANZYTU ROSYJSKIEGO GAZU
LUKASZ WOJCIESZAK POLSKA, UKRAINAIBIALORUS WOBEC PROBLEMU DOSTAW ITRANZYTU ROSYJSKIEGO GAZU BIELSKO-BIALA 2013 Spis tresci Wstqp 11 Rozdzial I. Teoretyczne podstawy bezpieczenstwa dostaw gazu ziemnego...
Bardziej szczegółowoA KRYSTYNA WIADERNY-BIDZIŃSKA
A 397411 KRYSTYNA WIADERNY-BIDZIŃSKA Spis treści Wstęp 9 Rozdział I Przestanki i główne koncepcje tendencji integracyjnych w Europie Zachodniej po II wojnie światowej 13 1. Uwagi wstępne - Europa jako
Bardziej szczegółowoproblemy polityczne współczesnego świata
Zbigniew Cesarz, Elżbieta Stadtmuller problemy polityczne współczesnego świata Wrocław 1998 Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego Spis treści Od autorów 5 Wstęp 7 I. Problemy globalne współczesności -
Bardziej szczegółowoProblemy polityczne współczesnego świata
A 372536 Zbigniew Cesarz, Elżbieta Stadtmiiller Problemy polityczne współczesnego świata Wrocław 2002 Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego Spis treści Od autorów 5 Wstęp 7 I. Problemy globalne współczesności
Bardziej szczegółowo_ A AKADEMIA OBRONY NARODOWEJ. WYDZIAŁ STRATEGICZNO-OBRONNY Katedra Prawa i Bezpieczeństwa Międzynarodowego QD KONFLIKTÓW DO PARTNERSKIEJ WSPÓŁPRACY
_ A AKADEMIA OBRONY NARODOWEJ WYDZIAŁ STRATEGICZNO-OBRONNY Katedra Prawa i Bezpieczeństwa Międzynarodowego AON wewn. 4969/97 QD KONFLIKTÓW DO PARTNERSKIEJ WSPÓŁPRACY. Redakcja naukowa prof. zw. dr hab.
Bardziej szczegółowoSystem. czy. Jacek Czaputowicz. nieład? Bezpieczeństwo. europejskie u progu XXI wieku A WYDAWNICTWO NAUKOWE PWN
System Jacek Czaputowicz czy nieład? A 336898 Bezpieczeństwo europejskie u progu XXI wieku WYDAWNICTWO NAUKOWE PWN CENTRUM STOSUNKÓW MIĘDZYNARODOWYCH Spis rzeczy Wprowadzenie 9 Koncepcje bezpieczeństwa
Bardziej szczegółowoolityka zagraniczna i bezpieczeństwa RFN
SUB Hamburg A/553448 Patrycja Sokołowska olityka zagraniczna i bezpieczeństwa RFN wobec państw obszaru byłej Jugosławii wiatach 1990-2005 SPIS TREŚCI Wykaz skrótów 13 Wstęp 17 ROZDZIAŁ 1 Główne kierunki
Bardziej szczegółowoB/60205. Julian Kaczmarek Julian Skrzyp NATO
B/60205 Julian Kaczmarek Julian Skrzyp NATO /atla2 Wrocław 2003 Spis treści Wprowadzenie 9 1. GENEZA I ROZWÓJ SOJUSZU PÓŁNOCNOATLANTYCKIEGO 11 1.1. Układ militarny podstawą istnienia Sojuszu Północnoatlantyckiego
Bardziej szczegółowoPolityczne uwarunkowania bezpieczeństwa europejskiego
A/522667 Wojciech Gizicki Polityczne uwarunkowania bezpieczeństwa europejskiego Spis treści Wykaz skrótów 9 Wstęp 11 ROZDZIAŁ I. Teoretyczne aspekty bezpieczeństwa międzynarodowego 19 1. Istota i zakres
Bardziej szczegółowoHISTORIA INTEGRACJI EUROPEJSKIEJ
93V7 Kazimierz Łastawski HISTORIA INTEGRACJI EUROPEJSKIEJ Spis treści WSTĘP 9 I. ROZWÓJ IDEI ZJEDNOCZENIOWYCH W DZIEJACH EUROPY 15 1. Prapoczątki idei jednoczenia Europy (Grecja, Rzym) 15 2. Średniowieczna
Bardziej szczegółowoSpis treści. Część pierwsza: UWARUNKOWANIA. Rozdział drugi Uwarunkowania pozycji negocjacyjnej aktorów w negocjacjach europejskich...
Spis treści Wstęp... 9 Część pierwsza: UWARUNKOWANIA Rozdział pierwszy Unia Europejska jako ład negocjacyjny... 21 1. Negocjacje w UE w teoriach integracji europejskiej... 21 1.1. Paradygmat międzyrządowy
Bardziej szczegółowoBYDGOSZCZ CZERWIEŃSK k. ZIELONEJ GÓRY DĘBLIN DĘBLIN-LOTNISKO ELBLĄG GDAŃSK GDYNIA GŁOGÓW GORZÓW-WIELKOPOLSKI INOWROCŁAW JELENIA GÓRA KOŁOBRZEG KOSZALIN KŁODZKO KRAKÓW LEGIONOWO LEGNICA LIDZBARK WARMIŃSKI
Bardziej szczegółowo. omasz Stępniewskr. ^ Geopolityka regionu MORZA CZARNEG. ^, w pozimnowojennym świecie
. omasz Stępniewskr ^ Geopolityka regionu MORZA CZARNEG ^, w pozimnowojennym świecie Wstęp 11 Geopolityka jako przedmiot badań - wprowadzenie 23 CZĘŚĆ 1 (Geo)polityka państw nadbrzeżnych regionu Morza
Bardziej szczegółowoWstęp. CZĘŚĆ I. Bezpieczeństwo militarne
Wstęp CZĘŚĆ I. Bezpieczeństwo militarne Rozdział 1. Rola i modele sił zbrojnych we współczesnym świecie Role armii Modele armii Armie wybranych państw Rozdział 2. Wojny i konflikty zbrojne Definicja wojny
Bardziej szczegółowoSpis treści CZĘŚĆ I. PODSTAWOWE POJĘCIA, PODSTAWY PRAWNE I ZASADY FUNKCJONOWANIA DYPLOMACJI WIELOSTRONNEJ
Spis treści CZĘŚĆ I. PODSTAWOWE POJĘCIA, PODSTAWY PRAWNE I ZASADY FUNKCJONOWANIA DYPLOMACJI WIELOSTRONNEJ Rozdział l. POJĘCIE DYPLOMACJI WIELOSTRONNEJ 1.1. Definicja dyplomacji 1.1.1. Tradycyjne i nowe
Bardziej szczegółowoŚrodkowoeuropejskie debaty o rozszerzeniu UE o Turcję i Ukrainę. Piotr Kaźmierkiewicz 5 grudnia 2005
Środkowoeuropejskie debaty o rozszerzeniu UE o Turcję i Ukrainę Piotr Kaźmierkiewicz 5 grudnia 2005 Nowi członkowie bardziej gotowi poprzeć dalsze rozszerzenie Za dalszym rozszerzeniem Za wstąpieniem Turcji
Bardziej szczegółowoYADEMECUM NATO. Wydanie jubileuszowe. Dom Wydawniczy Bellona. przy współpracy. Departamentu Społeczno-Wychowawczego MON Biura Prasy i Informacji MON
A YADEMECUM NATO Wydanie jubileuszowe Dom Wydawniczy Bellona przy współpracy Departamentu Społeczno-Wychowawczego MON Biura Prasy i Informacji MON Warszawa 1999 SPIS TREŚCI Strona Słowo wstępne Sekretarza
Bardziej szczegółowoOrganizacja Traktatu Północnoatlantyckiego, (ang. North Atlantic Treaty Organization, NATO; organizacja politycznowojskowa powstała 24 sierpnia 1949
Organizacja Traktatu Północnoatlantyckiego, (ang. North Atlantic Treaty Organization, NATO; organizacja politycznowojskowa powstała 24 sierpnia 1949 na mocy podpisanego 4 kwietnia 1949 Traktatu Północnoatlantyckiego.
Bardziej szczegółowoWIEDZA O SPOŁECZEŃSTWIE POZIOM ROZSZERZONY
EGZAMIN MATURALNY W ROKU SZKOLNYM 2015/2016 FORMUŁA DO 2014 ( STARA MATURA ) WIEDZA O SPOŁECZEŃSTWIE POZIOM ROZSZERZONY ZASADY OCENIANIA ROZWIĄZAŃ ZADAŃ ARKUSZ MWO-R1 MAJ 2016 Uwaga: Akceptowane są wszystkie
Bardziej szczegółowoALEKSANDER MAKSIMCZUK. Tom I Transformacja systemowa i ksztaltowanie siq nowej jakosci polskich granic panstwowych
ALEKSANDER MAKSIMCZUK GRANICE PANSTWOWE, RELACJE Z SASIEDZTWEM GOSPODARCZYM I WSCHODNIE POGRANICZE POLSKI W DOBIE TRANSFORMACJI, INTEGRACJI I GLOBALIZACJI Tom I Transformacja systemowa i ksztaltowanie
Bardziej szczegółowoWykaz przedmiotów i modułów, które umożliwiają studentom powracającym z programów ERASMUS i MOST realizację kierunkowych efektów kształcenia
Wykaz przedmiotów i modułów, które umożliwiają studentom powracającym z programów ERASMUS i MOST realizację kierunkowych efektów kształcenia Kierunek: Stosunki międzynarodowe (studia I stopnia) Przedmioty
Bardziej szczegółowoWstęp 9. Rozdział 2 [Roman Kuźniar]
Spis treści [Roman Kuźniar] Wstęp 9 Rozdział 1 [Roman Kuźniar] Ewolucja problemu bezpieczeństwa rys historyczny 18 1. Pierwsze traktaty o pokoju i równowadze sił 19 2. Liga Narodów niedoceniony wynalazek
Bardziej szczegółowoOrganizacja Traktatu Północnoatlantyckiego NATO
Organizacja Traktatu Północnoatlantyckiego NATO NATO Organizacja Traktatu Północnoatlantyckiego(ang. North Atlantic Treaty Organization, NATO, fr. Organisation du Traité de l'atlantique Nord, OTAN), w
Bardziej szczegółowoBEZPIECZEŃSTWO NARODOWE STUDIA II STOPNIA
Wydział Nauk Ekonomicznych i Technicznych Państwowej Szkoły Wyższej im. Papieża Jana Pawła II w Białej Podlaskiej Zestaw pytań do egzaminu magisterskiego na kierunku BEZPIECZEŃSTWO NARODOWE STUDIA II STOPNIA
Bardziej szczegółowoRyszard Unia Europejska
A 377214 Ryszard Unia Europejska jako aktor stosunków międzynarodowych Wydawnictwo Naukowe Scholar Warszawa 2003 Spis treści Wstęp 13 Rozdział I Budowanie unii politycznej państw Wspólnoty Europejskiej:
Bardziej szczegółowoPierwsza polska prezydencja w Unii Europejskiej
PIERWSZA POLSKA PREZYDENCJA W UNII EUROPEJSKIEJ UWARUNKOWANIA PROCESY DECYZYJNE OSIĄGNIĘCIA I NIEPOWODZENIA Janusz Józef Węc Pierwsza polska prezydencja w Unii Europejskiej Uwarunkowania Procesy decyzyjne
Bardziej szczegółowoUnia Europejska wobec wybranych. zewn^trznych wyzwan XXI wieku. Redakcja naukowa. Tadeusz Sporek Maigorzata Fronczek
Unia Europejska wobec wybranych zewn^trznych wyzwan XXI wieku Redakcja naukowa Tadeusz Sporek Maigorzata Fronczek Katowice 2017 Spis tresci WstQp 9 CzqscI WYZWANIA ROZWOJOWE UNIIEUROPEJSKIEJ 1. Brexit
Bardziej szczegółowoSTOSUNKI NATO FEDERACJA ROSYJSKA W ŚWIETLE DOKUMENTÓW
STOSUNKI NATO FEDERACJA ROSYJSKA W ŚWIETLE DOKUMENTÓW Polski Instytut Spraw Międzynarodowych STOSUNKI NATO FEDERACJA ROSYJSKA W ŚWIETLE DOKUMENTÓW Wstęp, wybór, tłumaczenie i opracowanie naukowe Robert
Bardziej szczegółowoSTRATEGICZNE FORUM BEZPIECZEŃSTWA STRATEGIA BEZPIECZEŃSTWA NARODOWEGO RP
STRATEGICZNE FORUM BEZPIECZEŃSTWA STRATEGIA BEZPIECZEŃSTWA NARODOWEGO RP Założenia i implementacja Stanisław Koziej Szef BBN www.bbn.gov.pl @SKoziej 7 stycznia 2015 r. 1 AGENDA 1. GŁÓWNE ZAŁOŻENIA SBN
Bardziej szczegółowoProf. Juliusz Engelhardt WPLYW POLITYKI LIBERALIZACJI W EUROPEJSKIM TRANSPORCIE KOLEJOWYM NA KONKURENCYJNOSC KOLEI. Oczekiwania i rezultaty
Prof. Juliusz Engelhardt WPLYW POLITYKI LIBERALIZACJI W EUROPEJSKIM TRANSPORCIE KOLEJOWYM NA KONKURENCYJNOSC KOLEI Oczekiwania i rezultaty 1 Pierwsze dyrektywy ( PAKIET 0 ) - 91 / 440 w sprawie rozwoju
Bardziej szczegółowoBEZPIECZEŃSTWO POLSKI W OBLICZU WYZWAŃ XXI WIEKU
UNIWERSYTET W BIAŁYMSTOKU 11.04.2016 r. BEZPIECZEŃSTWO POLSKI W OBLICZU WYZWAŃ XXI WIEKU Kwiecień 2016 www.koziej.pl @SKoziej 1 ZAGAGNIENIA: Warunki bezpieczeństwa Polski wyzwania i zagrożenia szanse i
Bardziej szczegółowoUdział wykonawców projektu w konferencjach i wygłoszone referaty:
Udział wykonawców projektu w konferencjach i wygłoszone referaty: Józef M. Fiszer 1) Zadania i perspektywy Unii Europejskiej w wielobiegunowym świecie; The Future of European Union New forms of internal
Bardziej szczegółowoSpis treści. Wprowadzenie. Łączenie realizmu z wizją przyszłości... 13
Spis treści Wprowadzenie. Łączenie realizmu z wizją przyszłości............... 13 1. Polska granica zachodnia a zjednoczenie Niemiec w świetle stanowiska polskiego................................. 33 1.
Bardziej szczegółowoPREZENTACJA SYLWETEK PROMOTORÓW
WYŻSZA SZKOŁA BEZPECZEŃSTWA OCHRONY im. Marszałka Józefa PŁSUDSKEGO z siedzibą w Warszawie PREZENTACJA SYLWETEK PROMOTORÓW 1. dr Ryszard Chmielewski / Specjalizacja: bezpieczeństwo państwa, współpraca
Bardziej szczegółowoPOLACY O NATO I BEZPIECZENSTWIE KRAJU
POLACY O NATO I BEZPIECZENSTWIE KRAJU Ponad trzy piate Polaków (63%) twierdzi, ze jest za czlonkostwem Polski w NATO, przeciwny przystapieniu naszego kraju do Paktu Atlantyckiego jest tylko co dziesiaty
Bardziej szczegółowoAnna Murdoch. Polska i Niemcy w strefie KLINIKA JQZYKA
Anna Murdoch Polska i Niemcy w strefie KLINIKA JQZYKA Spis tresci Slownik akronimöw i wybranych terminöw technicznych 9 Wst p 15 1 Warunki korzystnego obopölnego funkcjonowania krajöw w jednolitym obszarze
Bardziej szczegółowoLiczba. Jednostka tematyczna. Zagadnienia. Klasa III I. PRAWO 1. Lekcja organizacyjna Ustalenie kontraktu, omówienie kryteriów
Jednostka tematyczna Zagadnienia Klasa III I. PRAWO. Lekcja organizacyjna Ustalenie kontraktu, omówienie kryteriów 2//4/5. Prawo cywilne i rodzinne oceniania, wymagań programowych. Zapoznanie z procedurami
Bardziej szczegółowoStosunki międzynarodowe studia niestacjonarne Seminaria dyplomowe w roku akademickim 2017/2018 Spis treści
Stosunki międzynarodowe studia niestacjonarne Spis treści HARMONOGRAM SPOTKAŃ... 2 Dr Adam Barabasz... 3 Dr Natasza Lubik-Reczek... 4 Dr Bartłomiej Secler... 5 1. So 18 Lis 15:45-17:15 2. So 18 Lis 17:30-19:00
Bardziej szczegółowo- Temat: Europejska polityka Rosji u progu XXI wieku Kierownik tematu: prof. dr hab. Bogdan Łomiński
Informacje ogólne Instytut Nauk Politycznych i Dziennikarstwa Uniwersytetu Śląskiego powstał w 1975 roku. Na dzień 30 listopada 2000 roku w Instytucie zatrudnionych było (w przeliczeniu na pełne etaty)
Bardziej szczegółowoZagadnienia. Klasa III I. PRAWO
Jednostka tematyczna 1. Prawo i systemy prawne 2. Rzeczpospolita Polska jako państwo prawa Zagadnienia Klasa III I. PRAWO normy prawne i ich charakter koncepcje budowy normy prawnej źródła norm prawnych
Bardziej szczegółowoZałącznik nr 2 do Olimpiady Wiedzy o Unii Europejskiej pn. "GWIEZDNY KRĄG" Zagadnienia VII Olimpiada GWIEZDNY KRĄG
Załącznik nr 2 do Olimpiady Wiedzy o Unii Europejskiej pn. "GWIEZDNY KRĄG" Zagadnienia VII Olimpiada GWIEZDNY KRĄG I. Zawody I stopnia 1. Społeczeństwo. Definicja społeczeństwa. Pojęcie zbiorowości społecznej.
Bardziej szczegółowoSpis treści. Wstęp. 3. Konkurencyjne perspektywy. Jak myśleć teoretycznie o stosunkach międzynarodowych
Spis treści Wstęp 1. Ujęcia stosunków międzynarodowych Stosunki międzynarodowe w Ŝyciu codziennym Myślenie teoretyczne Formułowanie odpowiedzi Historia Filozofia Behawioryzm Ujęcia alternatywne Scalanie
Bardziej szczegółowoPOLITYKA ZAGRANICZNA I ODZYSKANIE NIEPODLEGŁOŚCI
A 332 02 < Krzysztof Skubiszewski POLITYKA ZAGRANICZNA I ODZYSKANIE NIEPODLEGŁOŚCI Przemówienia, oświadczenia, wywiady 1989-1993 Warszawa 1997 PRZEDMOWA 11 WYBRANE PRZEMÓWIENIA, OŚWIADCZENIA I WYWIADY
Bardziej szczegółowoCIĄGŁOŚĆ I ZMIANA BEZPIECZEŃSTWA IIIRP
Stanisław Koziej CIĄGŁOŚĆ I ZMIANA BEZPIECZEŃSTWA IIIRP Tezy do debaty w Klubie Obywatelskim, Gryfice, 6.12.2016 r. Etapy ewolucji bezpieczeństwa III RP Okres IIIRP to dynamiczny proces zmian i ciągłości
Bardziej szczegółowoORGANIZACJA NARODÓW ZJEDNOCZONYCH
ORGANIZACJA NARODÓW ZJEDNOCZONYCH ONZ 26.06.1945: podpisanie Karty Narodów Zjednoczonych na konferencji w San Francisco (USA) 24.10.1945: wejście w życie Karty Narodów Zjednoczonych po złożeniu instrumentów
Bardziej szczegółowoAndrzej Zapałowski "Następna Dekada. Gdzie byliśmy i dokąd zmierzamy", George Friedman, Kraków 2012 : [recenzja]
Andrzej Zapałowski "Następna Dekada. Gdzie byliśmy i dokąd zmierzamy", George Friedman, Kraków 2012 : [recenzja] Ante Portas. Studia nad bezpieczeństwem nr 2, 147-150 2013 RECENZJE ANTE PORTAS Studia nad
Bardziej szczegółowoZałącznik nr 3 do zarządzenia nr 12 Rektora UJ z 15 lutego 2012 r. Plan studiów na kierunku: Stosunki międzynarodowe (studia stacjonarne, I stopnia)
I ROK STUDIÓW: I semestr: L.p. 1. Nazwa modułu kształcenia Historia stosunków od 1815-1945r. Załącznik nr 3 do zarządzenia nr 12 Rektora UJ z 15 lutego 2012 r. Plan studiów na kierunku: Stosunki międzynarodowe
Bardziej szczegółowoWykład 9 Upadek komunizmu - nowy obraz polityczny i gospodarczy świata (przełom lat 80. i 90. XX w.) Perspektywy na XXI w.
Wykład 9 Upadek komunizmu - nowy obraz polityczny i gospodarczy świata (przełom lat 80. i 90. XX w.) Perspektywy na XXI w. Transformacja systemowa w Polsce 1 2 ZACHÓD cz. I Kryzys gospodarki kapitalistycznej
Bardziej szczegółowoOd i do integracji europejskiej
A 377213 Wyższa Szkoła Pedagogiczna Towarzystwa Wiedzy Powszechnej w Warszawie Kazimierz Łastawski Od i do integracji europejskiej Warszawa 2003 SPIS TREŚCI WSTĘP 15 Część pierwsza. IDEE JEDNOCZENIA EUROPY
Bardziej szczegółowoEUROPEJSKA WSPÓŁPRACA POLITYCZNA
EUROPEJSKA WSPÓŁPRACA POLITYCZNA Katedra Studiów nad Procesami Integracyjnymi INPiSM UJ ul. Wenecja 2, 33-332 Kraków RAPORT LUKSEMBURSKI - GENEZA 1. 20.07.1970 r. komitet Etienne Davignona: raport o ściślejszej
Bardziej szczegółowow Polsce Jolanta Ciak
Zrodla finansowania deficytu budzetu panstwa w Polsce Jolanta Ciak CeDeWa.pl Wydawnictwa Fachowe A WYZSZA SZKOLA BANKOWA TORUN BYDGOSZCZ Spis tresci Wprowadzenie 7 Rozdziat 1 Deficyt budzetowy - istota,
Bardziej szczegółowoKONKURENCJA PODATKOWA UNII EUROPEJSKIEJ
Leokadia Oręziak KONKURENCJA PODATKOWA i HARMONIZACJA PODATKÓW w ramach UNII EUROPEJSKIEJ Implikacje dla Polski Warszawa 2007 SPIS TREŚCI Wstęp...........................................................
Bardziej szczegółowoRodzaj zajęć dydaktycznych*
Plan studiów na kierunku: Stosunki międzynarodowe (studia stacjonarne, I stopnia) Rok akademicki 2013/14 I ROK STUDIÓW I semestr: Rodzaj zajęć O/F** Forma zaliczenia*** Liczba 1. Historia stosunków międzynarodowych
Bardziej szczegółowoRozkład materiału. kl. III/podręcznik :Poznać, zrozumieć, WSiP 2009/
Rozkład materiału kl. III/podręcznik :Poznać, zrozumieć, WSiP 2009/ Lp. Temat jednostki lekcyjnej Zagadnienia 1. I wojna światowa geneza, przebieg, skutki Proponowana Scenariusz lekcji liczba godzin str.
Bardziej szczegółowoWstęp Sławomir Dębski... 5
SPIS TREŚCI Wstęp Sławomir Dębski............................. 5 I. Wybrane zagadnienia z zakresu ewolucji struktur organizacyjnych polskiej służby dyplomatyczno-konsularnej w latach 1944 1989 Krzysztof
Bardziej szczegółowo/ ( UUo (r)v'x. Instytut Polityki Spotecznej Uniwersytetu Warszawskiego
/ ( UUo (r)v'x. Instytut Polityki Spotecznej Uniwersytetu Warszawskiego Ewa Les Organizacje non profit w nowej polityce spolecznej w Polsce na tle europejskim Warszawa 2013 Wprowadzenie 11 Rozdzial I Rekonstrukcja
Bardziej szczegółowoRodzaj zajęć dydaktycznych*
I ROK STUDIÓW I semestr: Rodzaj zajęć O/F** Forma zaliczenia*** Liczba 1. Historia stosunków międzynarodowych od 1815-1945r. Wykład / ćwiczenia O Egzamin 30+30 6 2. Filozofia Wykład / ćwiczenia O Zaliczenie
Bardziej szczegółowoPolsko-litewska wspó³praca w dziedzinie bezpieczeñstwa
POLSKI DYPLOMATYCZNY Odzyskanie niepodleg³oœci przez Republikê Litewsk¹, zmiany ustrojowe, jakie nast¹pi³y w Polsce, oraz rozpad Uk³adu Warszawskiego postawi³y oba pañstwa przed koniecznoœci¹ odnalezienia
Bardziej szczegółowoRodzaj zajęć dydaktycznych*
I ROK STUDIÓW I semestr: Rodzaj zajęć O/F** Forma zaliczenia*** Liczba 1. Historia stosunków międzynarodowych od 1815-1945r. Wykład / ćwiczenia O Egzamin 30+30 6 2. Filozofia Wykład / ćwiczenia O Zaliczenie
Bardziej szczegółowoBEZPIECZEŃSTWO PAŃSTW EUROPY ŚRODKOWEJ I WSCHODNIEJ W KONTEKŚCIE WZMOCNIENIA WSCHODNIEJ FLANKI NATO
Instytut Bezpieczeństwa Narodowego Wydziału Nauk o Zarządzaniu i Bezpieczeństwie Akademii Pomorskiej w Słupsku, Wydział Nauk Politycznych i Studiów Międzynarodowych Uniwersytetu Warszawskiego, Wydział
Bardziej szczegółowoFundacja Studiów Miedzynarodowych Foundation of International Studies. Roman Kuzniar PRAWA CZLOWIEKA PRAWO, INSTYTUCJE, STOSUNKI MI^DZYNARODOWE
Fundacja Studiów Miedzynarodowych Foundation of International Studies Roman Kuzniar PRAWA CZLOWIEKA PRAWO, INSTYTUCJE, STOSUNKI MI^DZYNARODOWE wydanie trzecie uzupefaiione Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR Spólka
Bardziej szczegółowoBEZPIECZEŃSTWO NARODOWE I stopień studia stacjonarne
BEZPIECZEŃSTWO NARODOWE I stopień studia stacjonarne Imię i nazwisko promotora DR HAB. ARKADIUSZ JUNCEWICZ DR HAB. INŻ. WALDEMAR KAWKA Zakres zainteresowań naukowych System bezpieczeństwa narodowego RP.
Bardziej szczegółowoOrganizacje międzynarodowe
Organizacje międzynarodowe Organizacja Narodów Zjednoczonych (ONZ) Narody Zjednoczone - są międzynarodową organizacją o charakterze powszechnym, działąjącą w wielu płaszczyznach i grupująca prawie wszystkie
Bardziej szczegółowoWspólna Polityka Bezpieczeństwa i Obrony UE piątek, 28 stycznia :02
Unia Europejska przez wiele lat kojarzyła nam się głównie jako forum współpracy w sferze ekonomicznej i społecznej, a następnie finansowej. Kwesta wspólnej polityki bezpieczeństwa i obrony stała wyraźnie
Bardziej szczegółowoStanisław Koziej EWOLUCJA STRATEGII BEZPIECZEŃSTWA UNII EUROPEJSKIEJ. Referat na konferencji w Uczelni Łazarskiego, r.
Stanisław Koziej EWOLUCJA STRATEGII BEZPIECZEŃSTWA UNII EUROPEJSKIEJ Referat na konferencji w Uczelni Łazarskiego, 22.05.2017r. PROBLEMATYKA 1.UE prestrategiczna i pierwsza strategia: dojrzewanie potrzeby
Bardziej szczegółowoPakiet ECTS Europeistyka I. IV. Aneks. 4.1. Alfabetyczny wykaz przedmiotów na studiach I stopnia wraz kodami ECTS
IV. Aneks 4.1. Alfabetyczny wykaz przedmiotów na studiach I stopnia wraz kodami ECTS Uwaga: nie wszystkie przedmioty ujęte w zestawieniu są realizowane w roku ak. 2010-11. Lp. A. Przedmioty kształcenia
Bardziej szczegółowoTERRORYZM JAKO STRATEGICZNE ZAGROŻENIE W WARUNKACH
r. Stanisław Koziej 1 TERRORYZM JAKO STRATEGICZNE ZAGROŻENIE W WARUNKACH NOWEJ ZIMNEJ WOJNY 2 Agenda Strategiczne środowisko bezpieczeństwa Charakter współczesnego terroryzmu Dylematy walki z terroryzmem
Bardziej szczegółowoPełna Oferta Usług Edu Talent
Przedstawiamy Ci naszą Pełną Ofertę Usług. Przygotowaliśmy dla Ciebie szeroką ofertę profesjonalnego, terminowego i taniego pisania prac. Piszemy dla Ciebie: - prace magisterskie i licencjackie - prace
Bardziej szczegółowoStanisław Koziej NOWA ZIMNA WOJNA MIĘDZY ROSJĄ I ZACHODEM: ZAGROŻENIA I WYZWANIA. Tezy do dyskusji.
www.koziej.pl @SKoziej UNIWERSYTET JANA KOCHANOWSKIEGO Kielce, 25.04.2018r. Stanisław Koziej NOWA ZIMNA WOJNA MIĘDZY ROSJĄ I ZACHODEM: ZAGROŻENIA I WYZWANIA Tezy do dyskusji www.koziej.pl @SKoziej 1 Plan
Bardziej szczegółowoDyplomacja czy siła?
SUB Hamburg A/543483 Dyplomacja czy siła? Unia Europejska w stosunkach międzynarodowych pod redakcją Stanisława Parzymiesa Scholari Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR Warszawa 2009 PIS TREŚCI WSTĘP. DYPLOMACJA
Bardziej szczegółowoZAKŁAD EUROPEISTYKI. 1
www.koziej.pl @SKoziej ZAKŁAD EUROPEISTYKI www.koziej.pl @SKoziej 1 Hipoteza: Podstawową słabością UE w dziedzinie bezpieczeństwa jest to, że nie jest ona realnym podmiotem strategicznym. Głównie reaguje
Bardziej szczegółowoKONKURENCJA PODATKOWA i HARMONIZACJA PODATKÓW. w ramach UNII EUROPEJSKIEJ. Implikacje dla Polski B 365094
KONKURENCJA PODATKOWA i HARMONIZACJA PODATKÓW w ramach UNII EUROPEJSKIEJ Implikacje dla Polski B 365094 SPIS TREŚCI Wstęp 9 ROZDZIAŁ I. PODATKI JAKO CZYNNIK WPŁYWAJĄCY NA MIĘDZY- NARODOWĄ POZYCJĘ GOSPODARKI
Bardziej szczegółowoStanisław Koziej. Bezpieczeństwo Polski w warunkach nowej, hybrydowej zimnej wojny między Rosją i Zachodem
www.koziej.pl @SKoziej Stanisław Koziej Bezpieczeństwo Polski w warunkach nowej, hybrydowej zimnej wojny między Rosją i Zachodem www.koziej.pl @SKoziej 1 Geostrategiczne położenie Polski M orz e Bałtyckie
Bardziej szczegółowoSTUDIA PODYPLOMOWE "OCHRONA ŚRODOWISKA W PRAWIE UNII EUROPEJSKIEJ I W PRAWIE POLSKIM
3 4 5 6 7 Unia Europejska i prawo unijne po Traktacie z Lizbony -zagadnienia wprowadzające Prof. dr hab. Stanisław Biernat 7 listopada 05 r. Droga Polski do Unii Europejskiej 99 Podpisanie Układu Europejskiego
Bardziej szczegółowoW centrum uwagi. Część 2 Roczny plan pracy. Liczba. ych
W centrum uwagi. Część 2 Roczny plan pracy Jednostka tematyczna 1. Prawo i systemy prawne 2. Rzeczpospolita Polska jako państwo prawa Zagadnienia Klasa III I. PRAWO normy prawne i ich charakter koncepcje
Bardziej szczegółowoKIERUNEK: BEZPIECZEŃSTWO MIĘDZYNARODOWE Studia stacjonarne. Semestr I. Globalizacja i regionalizacja. Metodologia badań. Studia nad bezpieczeństwem
KIERUNEK: BEZPIECZEŃSTWO MIĘDZYNARODOWE Studia stacjonarne Semestr I Strona 1 Nazwa Przedmioty składowe Forma rozliczenia Liczba godzin Liczba punktów dla ECTS dla Globalizacja i regionalizacja Globalizacja
Bardziej szczegółowoWymagania edukacyjne przedmiotu Edukacja Europejska
Wymagania edukacyjne przedmiotu Edukacja Europejska Poziom I Wiadomości II Umiejętności Kategoria A Zapamiętanie wiadomości B Zrozumienie wiadomości C Stosowanie wiadomości w sytuacjach typowych D Stosowanie
Bardziej szczegółowoNOWA TOŻSAMOŚĆ NIEMIEC I ROSJI W STOSUNKACH MIĘDZYNARODOWYCH
A Fundacja Studiów Międzynarodowych Foundation of International Studies NOWA TOŻSAMOŚĆ 3 NIEMIEC I ROSJI W STOSUNKACH MIĘDZYNARODOWYCH Praca zbiorowa pod redakcją Stanisława Bielenia i Witolda M. Góralskiego
Bardziej szczegółowoKoncepcja strategiczna obrony obszaru północnoatlantyckiego DC 6/1 1 grudnia 1949 r.
Koncepcja strategiczna obrony obszaru północnoatlantyckiego DC 6/1 1 grudnia 1949 r. I Preambuła 1. Osiągnięcie celów Traktatu Północnoatlantyckiego wymaga integracji przez jego państwa-strony takich środków
Bardziej szczegółowoUNIA EUROPEJSKA W PROCESIE ZMIAN REDAKCJA NAUKOWA. ZDZIStAW W. PUSLECKI
UNIA EUROPEJSKA W PROCESIE ZMIAN NA POCZ^TKU XXIWIEKU REDAKCJA NAUKOWA ZDZIStAW W. PUSLECKI «MdAtfnkiwe adanrpiaqzakh SPIS TRESCI Wprowadzenie UNIA EUROPEJSKA W PROCESIE ZMIAN NA POCZ^TKU XXIWIEKU (Zdzistaw
Bardziej szczegółowoOcena dążeń Rosji i konfliktu rosyjsko-gruzińskiego
Ocena dążeń Rosji i konfliktu rosyjsko-gruzińskiego Wyniki badań Instytutu Spraw Publicznych Rosja i Niemcy zawsze należały do sąsiadów, z którymi Polacy wiązali największe obawy. Wojna rosyjsko-gruzińska
Bardziej szczegółowoOpinie o lustracji i dekomunizacji
Opinie o lustracji i dekomunizacji * Dwie trzecie Polaków (64) jest zdania, ze wsród osób zajmujacych wysokie stanowiska w panstwie sa byli wspólpracownicy Sluzby Bezpieczenstwa, w tym 17 uwaza, ze jest
Bardziej szczegółowoGospodarka i funkcjonowanie Unii Europejskiej
Gospodarka i funkcjonowanie Unii Europejskiej Wykład I Podstawowe pojęcia i formy integracji Integracja ekonomiczna Stopniowe i dobrowolne eliminowanie granic ekonomicznych między niepodległymi państwami,
Bardziej szczegółowoKIERUNEK: BEZPIECZEŃSTWO MIĘDZYNARODOWE Studia niestacjonarne. Semestr I. Globalizacja i regionalizacja. Studia nad bezpieczeństwem
KIERUNEK: BEZPIECZEŃSTWO MIĘDZYNARODOWE Studia niestacjonarne Semestr I Strona 1 Nazwa Przedmioty składowe Forma rozliczenia Liczba godzin Liczba punktów dla ECTS dla Globalizacja i regionalizacja Globalizacja
Bardziej szczegółowoPYTANIA EGZAMINACYJNE. (egzamin licencjacki) I STOPIEŃ - Bezpieczeństwo Narodowe
PYTANIA EGZAMINACYJNE (egzamin licencjacki) I STOPIEŃ - Bezpieczeństwo Narodowe 1. Cele, zadania i funkcje systemu bezpieczeństwa ekologicznego Rzeczypospolitej Polskiej. 2. Świadomość ekologiczna i edukacja
Bardziej szczegółowoVII Konferencja Naukowa: Bezpieczeństwo a rozwój gospodarczy i jakość życia w świetle zagrożeń wewnętrznych i zewnętrznych
VII Konferencja Naukowa: Bezpieczeństwo a rozwój gospodarczy i jakość życia w świetle zagrożeń wewnętrznych i zewnętrznych Wzorem lat ubiegłych Wyższa Szkoła Gospodarki Euroregionalnej im. Alcide de Gasperi
Bardziej szczegółowoOpis kierunkowych efektów kształcenia
Efekty kształcenia na kierunku Opis kierunkowych efektów kształcenia Odniesienie efektów kształcenia do obszaru wiedzy Filozofia bezpieczeństwa (W, Ćw, S, B) Geografia bezpieczeństwa (W, Ćw, S, B) Historia
Bardziej szczegółowoPRZEKLEŃSTWO GEOPOLITYKI EUGENIUSZ SMOLAR POLSKA ROSJA 2
6 marca 2015 roku 1 PRZEKLEŃSTWO GEOPOLITYKI 2 PRZEKLEŃSTWO GEOPOLITYKI Tadeusz Konwicki: Polska leży w przeciągu Europy. Zachód Wschód Polacy, zwykli Polacy, to wiedzą Jest to ważny element pamięci rodzinnej
Bardziej szczegółowoDroga Polski do Unii Europejskiej
Prof. dr hab. Stanisław Biernat Unia Europejska i prawo unijne po Traktacie z Lizbony -zagadnienia wprowadzające STUDIA PODYPLOMOWE 7 listopada 2015 r. Droga Polski do Unii Europejskiej 1991 Podpisanie
Bardziej szczegółowoCopyright 2012 by Wydawnictwo Naukowe Scholar Spółka z o.o., Warszawa
Redaktor prowadząca: Anna Raciborska Redakcja: Anna Kaniewska Korekta: Joanna Barska Projekt okładki: Katarzyna Juras Copyright 2012 by Wydawnictwo Naukowe Scholar Spółka z o.o., Warszawa ISBN 978-83-7383-578-8
Bardziej szczegółowoTRANSATLANTIC TRENDS POLAND
TRANSATLANTIC TRENDS POLAND P.1 Czy uważa Pan(i), że dla przyszłości Polski będzie najlepiej, jeśli będziemy brali aktywny udział w sprawach światowych, czy też jeśli będziemy trzymali się od nich z daleka?
Bardziej szczegółowoPROGRAM STUDIÓW KIERUNEK: STOSUNKI MIĘDZYNARODOWE, I stopień (licencjackie)
SEMESTR 1 (od roku 2013/2014) W C K L P S rozliczenie ECTS Historia stosunków międzynarodowych 1815-1945 24 16 E 6 Mikroekonomia 16 16 E 5 Geografia polityczna i ekonomiczna 16 16 E 5 Nauka o państwie
Bardziej szczegółowoWrocław, r. Stanisław Koziej ROSJA JAKO WYZWANIE I ZAGROŻENIE DLA NATO
Wrocław, 16.05.2016 r. Stanisław Koziej ROSJ JKO WYZWNIE I ZGROŻENIE DL NTO ŚRODOWISKO BEZPIECZEŃSTW NTO: OGNISK WYZWŃ I ZGROŻEŃ 2 STRTEGICZNY ZWROT ROSJI Od wystąpienia W. Putina w Monachium (2007 r.)
Bardziej szczegółowoPOMOST, BUFOR CZY PROZNIA? PANSTWA BYLEGO ZSRR A STOSUNKI ROSYJSKO-SRODKOWOEUROPEJSKIE
STUDIA POLITYCZNE Nr 6 STOSUNKI MI DZYNARODOWE MARGARITA M. BALMACEDA Toledo (USA) POMOST, BUFOR CZY PROZNIA? PANSTWA BYLEGO ZSRR A STOSUNKI ROSYJSKO-SRODKOWOEUROPEJSKIE. Celem mojego artykulu jest zwr6cenie
Bardziej szczegółowoKatarzyna tukaniszyn-domaszewska. Wplyw ludnosci pochodzenia niemieckiego. oraz organizacji mniejszosci niemieckiej
Romuald Joriczy Katarzyna tukaniszyn-domaszewska Wplyw ludnosci pochodzenia niemieckiego oraz organizacji mniejszosci niemieckiej na regionalny rozwöj spoteczno-gospodarczy Wybrane zagadnienia (ze szczegölnym
Bardziej szczegółowoWK AD RANCJI I NIEMIEC DO PRAC KONWENTU EUROPEJSKIEGO DOTYCZ CYCH ARCHITEKTURY INSTYTUCJONALNEJ UNII EUROPEJSKIEJ
WK AD RANCJI I NIEMIEC DO PRAC KONWENTU EUROPEJSKIEGO DOTYCZ CYCH ARCHITEKTURY INSTYTUCJONALNEJ UNII EUROPEJSKIEJ Pary i Berlin, 15 stycznia 2003 r. Podczas posiedzenia Rady Europejskiej w Kopenhadze,
Bardziej szczegółowoo WSPOtPRACY W DZIEDZINIE ZDROWIA
UMOWA MI~DZY RZJ\DEM RZECZYPOSPOLITEl POLSKIEl A RZJ\DEM PANSTWA IZRAEL, o WSPOtPRACY W DZIEDZINIE ZDROWIA I MEDYCYNY Rzqd Rzeczypospolitej Polskiej Rzqd Panstwa Izrael, zwane dalej "Stronami" kierujqc
Bardziej szczegółowoOD STAROŻYTNOŚCI DO R.
Spis treści WSTĘP 13 Rozdział 1 Dzieje CYPRU OD STAROŻYTNOŚCI DO 1878 R. 1.1. Historia Cypru do podboju tureckiego w 1571 r. 21 1.2. Cypr pod rządami Turków w latach 1571-1878 27 1.3. Sytuacja międzynarodowa
Bardziej szczegółowo