KOLA. KoLa Konferencja LARP-owa stycznia 2013, Wrocław

Transkrypt

1 KOLA KoLa Konferencja LARP-owa stycznia 2013, Wrocław

2 2 KoLa 2013

3 Redakcja Jakub Tabisz Tłumaczenie Malwina Otto Projekt graficzny, skład, łamanie Annika Olajarz KOLA Konferecja LARP-owa Wrocław 2013 Koordynator Jakub Tabisz Organizatorzy Kamil Bartczak, Ada Biela, Tomasz Jeznach, Krystian Munia, Annika Olejarz, Malwina Otto, Bartek Zioło KoLa

4 Kontynuacja to piękne słowo, które właśnie przestało być dla mnie tylko marzeniem. Druga Konferencja LARPowa odbyła się i wszystko wskazuje na to, że w styczniu pojawi się jej trzecia odsłona. W kontynuacji zawiera się zarówno przeszłość jak i przyszłość. Zaczęliśmy dokumentować LARP-y, niektórzy z nas szperają w nie tak krótkiej historii tej formy, żeby przypomnieć zapomniane już początki. Jak się okazuje gry na żywo są dużo starsze i dużo więcej tu się działo niż nam się wydaje. Znowu inni spośród nas śmiało spoglądają przed siebie przekraczając kolejne granice i tworząc kolejne eksperymenty. Powstają odważne gry obyczajowe, coraz więcej technik i zmysłów jest wykorzystywanych, scenariusze są coraz lepiej przygotowywane i coraz częściej publikowane. Przez jeden rok na polskiej scenie LARP-owej stało się niesamowicie dużo. Czego część, w tym naprawdę imponujące projekty edukacyjne, artystyczne, a nawet międzynarodowe, możecie poznać dzięki tej publikacji. W waszych rękach znajdują się też pierwsze artykuły napisane przez zagranicznego autora specjalnie na potrzeby konferencji. To ciekawe jak niewiele wiemy o naszych sąsiadach. Na pewno w przyszłości będziemy zapraszać autorów z kolejnych krajów, bo Polska znajduje się przecież w samym sercu LARP-owego świata. Z północy kolejne skandynawskie formy i teorie wpływają na naszych twórców, co z pewnością zauważycie w niejednym artykule. W nie tak dalekich Niemczech wielu autorów gier terenowych upatruje przyszłość i komercyjny sukces gatunku. Na południu czeskie podejście staje się coraz bardziej zauważalne, także po naszej stronie granicy. Ich oprawa przygotowana specjalnie pod klientów, z dekoracjami i wynajętymi limuzynami budzi podziw. Gry w czeskim Brnie stają się alternatywą dla teatralnego wieczoru. Nie przeszkadza to nam jednak tworzyć rzeczy własnych i oryginalnych. Wraz z utrwalaniem się na mapie LARP-owych wydarzeń naszej konferencji, każdy ze zgromadzonych tutaj tekstów zdobywa coraz większe grono czytelników. Coraz łatwiej i chętniej dzielimy się naszą wiedzą, uczymy się od siebie i w ten sposób wpadamy na jeszcze lepsze pomysły. Co ciekawe tej publikacji nie przeczytają sami specjaliści, czy uczestnicy tysiąca i jednej gry. Podobnie jak w zeszłym roku, nasze teksty trafią do o wiele szerszego grona i być może jeszcze bardziej spopularyzują naszą pasję. Gry na żywo stają się naprawdę poważnym biznesem i coraz więcej projektów i inicjatyw LARP-owych pojawia się w mediach. Wiele z nich przynosi wymierne efekty społeczne, edukacyjne, a czasami nawet czysto materialne. Kiedyś z gier się wyrastało, teraz trzeba do nich wręcz dorastać. A LARP-y rozwijają się jak burza czerpiąc pełnymi garściami ze starszych form, jak film i teatr oraz dziedzin zupełnie nieartystycznych jak choćby marketing. Wszystko jednak dopiero przed nami i wciąż czeka nas mnóstwo pracy by budować LARP-ową społeczność w Polsce i docierać do ludzi dookoła nas. Kontynuacja daje nam pewność, że nasz wysiłek nie pójdzie na marne, że ktoś nauczy się na naszych błędach i podejmie z nami kolejne wyzwania. Najważniejsze dla nas jednak jest to co się dzieje teraz. Każdy z siedemnastu zgromadzonych w tej publikacji artykułów na pewno zmusi was do zastanowienia, a być może zainspiruje i zachęci do czegoś nowego. Zapraszam do lektury. Jakub Tabisz 4 KoLa 2013

5 I rzekł RPG: LARPie, ty niewdzięczne dziecię moje Piotr Milewski Wybrane zagadnienia z historii LARP-ów na Białorusi Yaraslau Kot Od Smoczych Jaj do Skrzydeł Wyobraźni Marcin Słowikowski Projekt DEMOkracja Michał Mochocki, Łukasz Wrona 28Wejdź do Domu Snów Jakub Tabisz 46 Smak LARP-a Mikołaj Wicher High_Rise Sebastian Kłossowicz, Marek Krzywoszyński Szybki numerek Agata Lubańska Czemu LARP-y nie są grami miejskimi? Jakub Tabisz Złe gry Kamil Bartczak Definicje w praktyce Dominik Dembinski Flamingi i pingwiny Bartek Zioło Filmowa szkoła pisania scenariuszy LARP-owych Dominik Dembinski Wszystkie grzechy LARP-ów cyklicznych Agnieszka Rogowska Postulaty do scenariuszy 200+ Kamil Rauch Prawo autorskie w LARP-ach Jan Wosiura LARP-y a rozwój Leksykon pojęć systemu moralnego dzieci w wieku Jakub Tabisz przedszkolnym Yaraslau Kot KoLa

6 PIOTR MILEWSKI I rzekł RPG: LARP-ie, ty niewdzięczne dziecię moje A wtedy RPG-owcy porzucili swoje kostki, wdziali płaszcze z koców, a kije od szczotki owinęli taśmą by srebrzyła się w słońcu. I wyszli na świat zewnętrzny, udali się w las, a pokłóceni o to, który z nich miał zabrać pizzę wdali się w pojedynek. I tak narodził się LARP. Jednym z najczęściej powtarzanych mitów dotyczących LARP-owania w Polsce, jest oderpegowe pochodzenie tych gier. Jak z większością miejskich legend, również i z tą można się rozprawić. Niestety z uwagi na znikomą ilość dokumentacji dotyczącej pierwszych działań LARP-owych obalenie tego mitu nie jest ani łatwe, ani oczywiste. Najprościej jest więc prześledzić rozwój nie tylko LARP-ów, ale i gier RPG w kluczowym okresie. Zanim to jednak nastąpi, przypomnieć trzeba kluczowy dla sprawy kontekst kulturowy. Fin de siecle: revisited Gry RPG i LARP-y pojawiły się w Polsce mniej więcej jednocześnie, pod koniec lat 80. Mówiąc o przełomie lat 80. i 90. trzeba przypomnieć sobie o jakim świecie mówimy. Rok 2012 od końcówki XX wieku dzieli cywilizacyjna przepaść przede wszystkim w dziedzinie komunikacji. W tamtych latach nie było powszechnego dostępu do internetu, blogów, i, komunikatorów, portali społecznościowych, stron www, komórek, smsów, cyfrowych aparatów i kamer. Wszystkie te wynalazki dla fantastów, spośród których rekrutowali się pierwsi LARP-owcy i RPG-owcy, były fantastyką właśnie. Nawet domowy komputer nie był tym co dzisiaj, chociażby dlatego, że rzadko gościła w jego sąsiedztwie drukarka. Książki taniej było kupić niż skserować. Informacje i kontakt ze światem fantastyki zapewniały kluby fantastyki, publikowane przez nie fanziny oraz zwykłe listy, które słali do siebie sekretarze i prezesi klubów. W takim świecie łatwiej było zagrać w pierwsze z wydanych po polsku gier RPG, niż odważyć się na organizację LARP-a. Twórcy LARP-ów, jeśli już działali, to raczej w odosobnieniu, bez kontaktu z innymi, organizując gry dla lokalnej grupy znajomych i fanów tej nowej formy roz(g)rywki. Gry RPG popularność zdobyły szybciej. Były nowe, niezwykłe i nie miały konkurencji. Nie musiały walczyć o wolny wieczór z setkami kanałów TV, Internetem i tysiącami pięknie wydanych, kolorowych planszówek. Kiedy i LARP-y w końcu przedarły się do szerszej świadomości wielbicieli fantastyki, gry RPG były już dobrze znane. Nic więc dziwnego, że na pytanie co to jest LARP? najczęściej słyszało się odpowiedź to taki RPG, tylko w stroju i w terenie. Nie da się zaprzeczyć, że LARP-y (zwłaszcza typu chamber games i action games) i RPG-i mają jako gry liczne cechy wspólne i takie porównanie dość dobrze pod wieloma aspektami je opisuje. Definicja stała się więc popularna i w globalnej świadomości narodziło się przekonanie, że LARP jest raczkującym dzieckiem RPG. A to nieprawda. Kartki z kalendarza Przy odrobinie wysiłku można przeszperać archiwalia i sprawdzić co i kiedy było w Polsce wydane lub jak LARP zorganizowane. Wnioski powinny nasunąć się same. Aby opisywane lata nie były li tylko suchymi datami dodatkowo okraszone zostały subiektywnym wyborem ważnych wieści z Polski i Świata. 6 KoLa 2013

7 1982 W październiku ukazuje się premierowy numer miesięcznika Fantastyka, którego redaktorem naczelnym zostaje Adam Hollanek. To pierwszy w Polsce magazyn w całości poświęcony fantastyce. Przedsiębiorca Jan Adamski zakłada wydawnictwo Encore. Do sklepów trafia Labirynt Śmierci oraz Gwiezdny Kupiec. Są to pierwsze gry planszowe z elementami RPG wydane w języku polskim. Dystrybuują je głównie Ruch oraz Składnica Harcerska. Gry zostają wydane bez zgody amerykańskiego wydawcy, firmy SPI (Simulations Publications Inc.). Polska: Trwa stan wojenny. Świat: Rozpoczyna się wojna o Falklandy Malwiny. Na Wenus ląduje radziecki lądownik Wenera 1984 Encore wydaje kolejne dwie gry, które w fandomie zyskują miano kultowych. Jest to Bitwa na polach Pellenoru i Wojna o pierścień. W tygodniku Razem pojawia się paragrafówka Władca podziemi. Polska: Premierę ma Akademia Pana Kleksa oraz Seksmisja. Służba bezpieczeństwa morduje ks. Jerzego Popiełuszkę. Świat: Aleksiej Pażytnow publikuje grę komputerową Tetris. Indira Ghandi ginie zamordowana przez sikhów ze swojej ochrony. Kraje socjalistyczne bojkotują olimpiadę w Los Angeles Magazyn Razem zaczyna regularnie publikować artykuły o grach RPG (Atlantyda, Ghostbusters, Warhammer) oraz paragrafówki z pogranicza RPG (Goblin, Dreszcz). Autorem tych ostatnich jest Jacek Ciesielski, który nadaje gatunkowi nazwę fantasolo. Polska: W Warszawie odbywa się szczyt Układu Warszawskiego. Do Kopenhagi zostaje uruchomione łącze o przepustowości 9600bps, które łączy nasz kraj z internetem. Świat: Pierwszy i jedyny lot radzieckiego promu kosmicznego Buran. NASA wznawia loty wahadłowców po katastrofie promu Challenger. Armia ZSRR wycofuje się z Afganistanu W Supraślu, w dniach 4-7 maja, odbywa się konwent Kontur, organizowany przez Białostocki Klub Fantastyki Ubik oraz Podlaski Klub Fantastyki Taurus. Jednym z punktów programu jest gra terenowa organizowana przez związanych z Ubikiem harcerzy. Gracze podzieleni są na drużyny, które pokonują tą samą trasę w różnych odstępach czasu. Na trasie znajdują się punkty z zadaniami oraz postacie, z którymi drużyny wchodzą w interakcję. Jest to pierwszy action LARP rozegrany w Polsce, w luźnym, bajkowym settingu. Na rynku księgarskim debiutuje seria Wehikuł Czasu, są to paragrafówki określane przez wydawcę jako historyczne gry książkowe. Polska: Upada komunizm. Obrady okrągłego stołu poprzedzają pierwsze wolne wybory do sejmu. Świat: Na skałach Alaski rozbija się tankowiec Exxon Valdez. Jedenaście mln. baryłek ropy naftowej wylanej do oceanu powoduje jedną z największych katastrof ekologicznych w dziejach świata. W Chinach dochodzi do masakry studentów protestujących na Placu Tian anman. Upada mur berliński, rozpoczyna się Jesień Ludów w Europie Środkowej. KoLa

8 PIOTR MILEWSKI 1990 Na konwencie Kontur rozegrana zostaje druga bajkowa terenówka, podobnie jak poprzednia, w systemie drużynowym. Drużyny konkurują ze sobą, ale nie wchodzą razem w interakcje. Z uwagi na wprowadzoną zmianę ustroju gospodarczego i prawa autorskiego firma Encore zaprzestaje dodruków gier planszowych skopiowanych z Zachodu. Rekordy ilości sprzedanych egzemplarzy gier (ponad dla najlepszych tytułów) do dziś nie zostały pobite. Polska: Uchwałą XI zjazdu partii, PZPR kończy działalność. W marcu inflacja roczna wyniosła 1360% wg danych GUS. Wmaju milicja obywatelska przekształca się w policję. Świat: W Moskwie otwarto pierwszą restaurację McDonalds. Stacja telewizyjna ABC rozpoczyna emisję serialu Miasteczko Twin Peaks. Światowa Organizacja Zdrowia usuwa homoseksualizm z katalogu chorób i zaburzeń. Wojska irackie rozpoczynają inwazję na Kuwejt Akademia kosmiczna taką nazwę nosi gra na kolejnym konwencie Kontur w Supraślu. Bierze w niej udział 6 dziesięcioosobowych drużyn, składających się z poruczników i szeregowych. Przed grą gracze są poddawani testom, które decydują o ich stopniu. Wojskowe stroje uzupełniają repliki broni wykonane z drewna, dociążone stalą i pomalowane na czarno. W trakcie liniowego scenariusza gracze spotykają w lokacjach postacie tła (ang. NPC). Trasa gry kończy się w okolicy placu zabaw lokalnego przedszkola. Przedszkolanki przerażone widokiem graczy wzywają policję. W grze udział biorą członkowie grupy Rebels, wywodzącego się z Klubu Miłośników Fantastyki SCAS ze Śląska. W sierpniu organizują 4 dniowy konwent Orkon. Jego głównym punktem jest LARP Smocze jajo. Gra ma inną strukturę niż terenówki znane z Konturów. Jej twórcy wprowadzili dwie rewolucyjne zmiany. Po pierwsze, drużyny mogły wchodzić ze sobą w interakcje. po drugie, gra nie była liniowa lokacje postaci tła zostały rozrzucone po całym terenie gry, który obejmował skały i trakty pomiędzy ruinami zamków Mirów i Bobolice. W grze udział bierze ok 50 uczestników: 4 drużyny i kilkunastu organizatorów, którzy głównie odgrywali postacie tła (niektórzy z nich więcej niż jedną postać). Mechanika walki to tzw Pasko-Ryu, czyli paski folii przyklejone do połowy w dowolnym miejscu w obrębie klatki piersiowej. Paski symbolizują ilość punktów życia i rasę, i są zrywane w trakcie potyczek. Gracze nie posiadają innej broni, zdolności postaci określa przynależność do jednej z czterech klas: wojownika, maga, kapłana, złodzieja i barda. W tym samym czasie rozpoczęła działalność firma Sfera sp. z o.o., która wydaje grę planszową Magia i Miecz, na licencji gry Talisman firmy Games Workshop. Gra otrzymuje nową grafikę i okazuje się rynkowym przebojem. Upada tygodnik Razem, a wydawnictwo Amber publikuje pierwsze dwa tomy paragrafówki (czy też fantasolo) Wojownik Autostrady. Polska: Rusza pierwsza sesja Giełdy Papierów Wartościowych w Warszawie. Sejm wprowadza ustawę o podatku dochodowym od osób fizycznych. Z Polski do Danii zostaje wysłany pierwszy . Nadawanie rozpoczyna Radio Maryja. Świat: Po starciach i zamieszkach Litwa, Łotwa i Estonia, Mołdawia, Ukraina, Słowenia i Chorwacja deklarują niepodległość. W Iraku trwa operacja Pustynna burza, rozpoczyna się wojna w Jugosławii. Terminator 2 i Milczenie Owiec zostają obsypane Oskarami Wiosną uczniowie Gdańskiego Liceum Autonomicznego zafascynowani trylogią Władcy Pierścienia J.R. Tolkiena postanawiają odtworzyć przygody Drużyny Pierścienia. Grę tworzą w oparciu o schematy harcerskich gier terenowych. Gracze poruszają się zaplanowana trasą spotykając przeciwników znanych ze stron powieści. Gra, z uwagi na premierowy charakter, nie spełnia wszystkich pokładanych w niej oczekiwań nazgule na rowerach nie potrafią odnaleźć członków drużyny. Jesienią odbywa się więc kolejna gra, tym razem oparta o przygody dzielnego hobbita, Bilbo Bagginsa. 8 KoLa 2013

9 I RZEKŁ RPG W miesięczniku Nowa Fantastyka pojawiają się artykuły o nowym zjawisku, jakim są gry RPG. W klubach fantastyki pojawiają się pierwsze egzemplarze gier RPG wydane w języku angielskim. Polska: Nadawanie rozpoczyna Polsat pierwsza ogólnokrajowa polska prywatna telewizja. W Nadarzynie otwarte zostaje Biuro Oddziału Świadków Jehowy. Uruchomiono pierwszą sieć telefonii komórkowej. Sejm przyjął uchwałę lustracyjną. Świat: Czasopismo Nature publikuje artykuł Aleksandra Wolszczyna o odkryciu planet poza Układem Słonecznym. CERN ogłasza, że standard World Wide Web będzie udostępniony bezpłatnie. Microsoft prezentuje system Windows 3.1. Traktatem z Maastricht zostaje powołana Unia Europejska Wiosną w kioskach i księgarniach pojawia się pierwszy numer czasopisma Magia i Miecz Wydawnictwa MAG, a w nim pierwszy polski system RPG Kryształy Czasu autorstwa Artura Szyndlera. W kolejnych numerach znajdują się artykuły również o innych systemach RPG: Warhammer FRP oraz GURPS. MiM zamieszcza także informacje o dwóch konwentach: Szedariadzie i Orkonie. Pierwszy zostaje zorganizowany we Wrocławiu w dniach 1-3 maja i poświęcony jest w całości grom RPG. Sesje prowadzone są w kilkunastu systemach, m.in. Warhammer, Ad&D, Call of Cthulu, Star Wars. Przybywa na niego ok 100 uczestników. Latem grupa Rebels po raz drugi organizuje konwent Orkon, rozbudowując część fabularną gry. Do jury krakowsko-częstochowskiej w dniach lipca przybywa również ok stu graczy, którzy tworzą 9 drużyn. Zwiększa się też znacząco ilość postaci tła, zaś scenariusz trwa dwa dni. Latem na Pomorzu odbywa się też pierwszy Letni Obóz RPG Playwalk, który w ciągu kilku następnych lat będzie przyciągał rokrocznie przynajmniej kilkudziesięciu uczestników. Jesienią w Gdańskim Liceum Autonomicznym powstaje Klub Fantastyki Ravelin, który organizuje w listopadzie Krew na śniegu, pierwszy w Polsce LARP rozgrywany zimą. Gra osadzona jest w wykreowanym na jej potrzeby świecie Gandwalii, zaś mechanicznie odwołuje się do gry planszowej Magia i Miecz. Postacie graczy opisują statystyki jak siła, wytrzymałość, moc i wiedza. Około 40 graczy rozpoczyna grę pojedynczo, w jej trakcie formując drużyny, które mają pełną dowolność w poruszaniu się po terenie gry. Walka odbywa się za pomocą, uznawanych za bezpieczne, drewnianych replik broni białej (z uwagi na kontuzje i rany w następnych edycjach pojawi się dopisek o zaoblonych krawędziach broni). Polska: Odbywa się pierwszy koncert Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy. Ukazuje się ostatni numer harcerskiej gazety dla młodzieży Świat Młodych. Ostatni żołnierze wojsk rosyjskich opuszczają terytorium Polski. Świat: USA i Rosja podpisują porozumienie rozbrojeniowe START II. Trwa wojna w byłej Jugosławii. Premierę ma film Lista Schindlera i gra komputerowa Doom. Pokojową nagrodę Nobla otrzymuje Nelson Mandela Magia i Miecz publikuje kolejny polski system RPG: Oko Yrrhedesa Andrzeja Sapkowskiego, a oprócz tego liczne materiały do popularnych systemów RPG, głównie WFRP, AD&D, Call of Cthulu i Kryształów Czasu. Powstaje wydawnictwo Copernicus Corporation, które wydaje po polsku system Cyberpunk 2020, oraz wydawnictwo ISA, które na rynek weszło z polską wersją Dungeons and Dragons. Wydawca MiMa (wydawnictwo MAG) publikuje polska wersję WFRP, która kosztuje prawie pół miliona złotych. Na rynku pojawia się Złoty Smok, drugi po MiMie magazyn o grach RPG. W dniach 8-10 lipca odbywa się kolejny Orkon, który od tej pory odbywa się już corocznie, bez przerwy, systematycznie przyciągając coraz większą liczbę uczestników. Na Dolnym Śląsku 108 Wrocławska Drużyna Staroharcerska organizuje pierwszą grę terenową Fantazjada. KoLa

10 PIOTR MILEWSKI W grze nie ma podziału na drużyny, a konstrukcja fabuły jest typowa dla gier typu action LARP. Na Pomorzu odbywa się kolejny Playwalk, a w okolicach Kielc pierwszy konwent BORKON, na którym odbywa się drużynowy LARP w stylu znanym z Orkonów. Polska: Nic ciekawego się nie działo. Można odnieść wrażenie, że cały kraj jeśli nie oglądał pierwszych odcinków Familiady i Mody na Sukces, zagrywał się w pachnące jeszcze farbą drukarską gry RPG. Świat: Otwarto eurotunel pod kanałem La Manche. Na ekranach kin całego świata święcą triumfy dwa filmy: Król Lew i Forrest Gump. Rozpoczyna się pierwsza wojna w Czeczenii Pierwszy numer MiMa przynosi Strefę śmierci następny polski system RPG. Od tej pory ISA, Copernicus i MAG regularnie dostarczają kolejne podręczniki i dodatki do gier RPG (w 1996 na rynek wejdzie jeszcze Wampir Maskarada, a rok później Wilkołak Apokalipsa, co zapoczątkuje efektowny przemarsz Świata Mroku przez scenę RPG-ową i LARP-ową). Odbywają się kolejne edycje konwentów Borkon, Playwalk, Szedariada, Fantazjada, pojawiają się też nowe imprezy poświęcone LARP-om i RPG-om. W ekipie organizacyjnej Orkonu dochodzi do pokojowego rozwodu część organizatorów postanawia zorganizować konwent Falkon (który powrócił w 1997 roku jako Gladion, a od 2002 nosi nazwę Flamberg). Różnice w poglądach dotyczą konstrukcji gry. Falkon to terenówka w starym stylu, z podziałem na złożone drużyny i postaci tła, z mechaniką Pasko Ryu. Organizatorzy Orkonu decydują się wprowadzić na swoim LARP-ie bezpieczną broń z rurek PCV i otuliny, oraz sukcesywnie likwidować system drużyny/postaci tła (ostatecznie porzucony pod koniec lat 90.). Od tego momentu na Orkonie wszyscy uczestnicy LARP-a są graczami. Gra na Orkonie nazywana jest LARP-em, a na Falkonie terenówką, co przez następnych kilkanaście lat powoduje zamieszanie w LARP-owej terminologii. Polska: W Warszawie otwarto nową linię metra. Nastąpiła denominacja złotego 1 nowy złoty jest warty razy więcej niż stary. Tym samym ceny podręczników do gier RPG spadła do kilkudziesięciu złotych. Lech Wałęsa przegrywa wybory prezydenckie, Aleksander Kwaśniewski zostaje III prezydentem III RP. Świat: W USA założony zostaje portal aukcyjny Ebay. Kończy się wojna w byłej Jugosławii. Uruchomiony zostaje system GPS. 10 KoLa 2013

11 I RZEKŁ RPG Stop. Zatrzymajmy się tutaj. Wydaje się, iż fakty powinny mówić same za siebie i każdy, kto wczytał się w powyższy tekst, zrozumie, że w Polsce LARP-y i gry RPG rozwijały się niemal jednocześnie (można zaryzykować sportowe porównanie remisu ze wskazaniem na LARP-y ) i o wynikaniu jednego z drugiego nie może być mowy. Owszem, rozwój LARP-ów po roku 1995 miał wiele wspólnego z dynamicznym rozwojem sceny RPG i branży gier w ogóle. Pierwsi autorzy LARP-ów zyskali obfitość gotowych światów, w których mogły odbywać się ich gry. Już nie wszystko trzeba było wymyślać. Rasy, religie, magia, konflikty, sojusze, zwyczaje, tradycje i wiele drobniejszych detali nagle stało się dostępnych. Banalnie proste było zaadoptowanie ich wprost z systemów RPG. Wystarczyło kupić podręcznik i zgrabnie zamontować zawarte w nim informację w LARP-ie. Oszczędzało to czas niezbędny do napisania gry, pozwalało rozegrać skomplikowany nierzadko scenariusz z nieznanymi wcześniej graczami, którzy znali konwencję samo dobrze (a czasem nawet lepiej) niż prowadzący LARP-a Mistrz Gry. Duża ilość LARPów w znanych światach Warhammera czy Wampira, które zaczęły pojawiać się na konwentach poświęconym grom RPG mogła wywołać iluzję, jakoby LARP-y były kolejną wariacją i stadium ewolucji gier RPG. Tak jednak nie było. Praprzyczyną pojawienia się w Polsce LARP-ów był rozwój fantastyki i co za tym idzie fandomu. Nie ma nic dziwnego w tym, iż klasyczne powieści spod znaku SF i fantasy, setki starannie wyselekcjonowanych tekstów w Fantastyce, paragrafówki czy skomplikowane i fantastyczne gry planszowe znalazły oddanych fanów wśród otoczonej peerelowską szarzyzną młodzieży. Wśród niej byli i harcerze, którzy naturalną koleją rzeczy spróbowali (co ciekawe nie wiedząc o swoich próbach, w tym samym czasie, w różnych krańcach Polski) ubarwić znane i od lat ograne i opatrzone gry terenowe. Zanim więc razem z reklamami proszków do prania, kantorami wymiany walut i odtwarzaczami CD przekroczyły granice III RP gry RPG, no cóż. Pierwsze LARP-y już tu były. Jak bardzo by nie szukać, nie da się udowodnić tezy innej niż ta iż korzenie polskich LARP-ów nie tkwią w grach RPG, lecz w terenowych grach harcerskich i inspirowanych fantastyką, samodzielnie konstruowanych scenariuszach będących wariacją ulubionej gry z dzieciństwa każdego z nas. Zabawy w udawanie. Za pomoc w ustaleniu chronologii wydarzeń odległych o lat 20 i więcej, chciałbym serdecznie podziękować: Sylwi Zabinskiej-MacIntyre, Zuzannie Malinowskiej, Grzegorzowi Biegalskiemu, Michałowi Mochockiemu, Krzysztofowi Hrynkiewiczowi i Bartoszowi Czapiewskiemu. KoLa

12 YARASLAU KOT Wybrane zagadnienia z historii LARP-ów na Białorusi Istnieją dowody na to, że wiele LARP-opodobnych aktywności miało miejsce na terenie Białorusi już ponad 100 lat temu prawdopodobnie tak jak w innych krajach. Skupię się tu więc na wybranych zagadnieniach związanych z historią LARP-ów w Związku Radzieckim i na Białorusi. Pomimo tego, że LARP-y cieszyły się zainteresowaniem rosyjskich badaczy od wielu lat, jak sugerują prace Kapterev, Krapivka i Karavaev z XIX-go wieku, pierwsze oficjalne wzmianki o zastosowaniu metodologii LARPów w edukacji pochodzą z lat Ta nowa fala jest związana z nauczycielem, rzeźbiarzem, poetą, pisarzem i wizjonerem Inokentijem Nikolaevichem Zhukovem ( ). Mowa tu o czasach upadku Imperium Rosyjski-ego i formowania się Związku Radzieckiego. Zhukov zapoczątkował trend i wykorzystał metodologię LARPów jako podwalinę nowego system edukacyjnego. Jego pomysł teatru edukacyjnego i nieustających LARPów są nadal wykorzystywane. To on jest twórcą organizacji Młodych Pionierów oraz wielu fascynujących pomysłów, które odbiły się szerokim echem na przestrzeni wieków. Niezaprzeczalnym jest to, że jedną z głównych cech dzieciństwa jest naśladownictwo, które mocno uwidacznia się u dzieci w wieku przedszkolnym, szczególnie w ich zabawach (zabawy dziewczynek lalkami, różnorodne zabawy chłopców). A wszystkie te zabawy mają na celu naśladowanie dorosłych. O grach fabularnych powiedział: Te gry różnią się od zwyczajnych zabaw tym, że nigdy nie są przypadkowe ani krótkie, ale raczej długoterminowe lub nawet stałe. Tu gra się na poważnie, a gra splata się z życiem. Są dwa rodzaje takich gier. Pierwszy z nich obejmuje gry oparte na naśladowaniu współczesnych dorosłych. Przykładem są tu Szkolne Demokracje 1 i różne Kluby Dziecka. Szkolna Rada Ministrów 2 i inne wybierane przez uczniów ciała decyzyjne rozwijają u młodych ludzi poczucie odpowiedzialności za innych i za sprawę, której służą, jak również umiejętność przemawiania i umiejętności organizacyjne, które są niezbędne do funkcjonowania w liberalnym, demokratycznym kraju. Jak wspomniano wcześniej, ten model edukacji jest oparty na naśladowaniu dorosłych w ich zadaniach społecznych. Organizacja drugiego typu ( ) jest oparta na cechach młodej, kreatywnej duszy, jak również naśladowaniu ulubionych bohaterów z książek dla młodzieży, lub pewnego rodzaju tych bohaterów. Dusza młodego człowieka w wieku 12 lat jest pełna idealistycznych, romantycznych impulsów. Taka dusza pragnie wyczynów wymagających ryzykowania życiem, choćby w sytuacji ratowania się przed utonięciem; nieodłącznymi elementami są dla niej: życie wędrownicze na łonie natury, czytanie poezji w blasku księżyca, rozbijanie obozów w lesie lub na brzegu rwącej rzeki, trzask drewna płonącego w ognisku i wsłuchiwanie się w odgłosy nocy. W tym, jak i w innych rodzajach gier edukacyjnych, samonauka i samodzielne działanie są podstawowymi zasadami, a zasięg gry i jej powaga są potężnymi stymulantami procesu uczenia się. Podsumowując powtórzę tylko: nudne dla uczniów, racjonalistyczne szkoły powinny zostać przemodelowane! Samonauka i inicjatywa młodych ludzi powinny zastąpić marne wysiłki racjonalnego systemu edukacji, które nie przynoszą rezultatów. W 1918 Zhukov poprowadził swojego pierwszego Te gry różnią się od zwyczajnych zabaw tym, że nigdy nie są przypadkowe ani krótkie, ale raczej długoterminowe lub nawet stałe. Tu gra się na poważnie, a gra splata się z życiem. 1 przyp. tłum. System zarządzania szkołą, w którym uczniowie mają wpływ na decyzje dotyczące sposobu funkcjonowania szkoły, lub gra, w której uczniowie tworzą iluzję zarządzania szkołą jako mikro kopią kraju. 2 przyp. tłum. Rozumiana tu jako samorząd szkolny lub szkolny klub dyskusyjny. 12 KoLa 2013

13 LARP-a nieustającego, w którym wzięło udział ponad 700 uczestników w wieku lat ze wszystkich szkół w Chita, i który miał trwać dwa i pół roku. Te innowacje były mocno wspierane przez Nadejdę Krupskayą ( ) odpowiedzialną za edukację na początku powstania ZSRR. Korzystając z doświadczenia Zhukova stworzono narodowe organizacje młodzieżowe (Pionierów) oparte na metodzie LARP-ów nieustających. Niestety, Partia Komunistyczna wykorzystała te innowacje jako potężne narzędzie ideologiczne i polityczne. LARP-y zostały również krótko opisane w pracach Lwa Vygotskiyego ( ), na przykład w jego artykule Problemy rozwoju kulturowego dziecka (1928). Ale największym badaczem LARP-ów w ZSRR był niewątpliwie Daniil Elkonin ( ). Jego prace na ten temat zaczęły się pojawiać już w latach 30-tych, a jego książki poświęcone tej tematyce nie mają sobie równych, szczególnie Artystyczne gry fabularne dla dzieci w wieku przedszkolnym (1957) oraz Psychologia zabawy (1978). Elkonin ma w swoim dorobku ponad sto publikacji poświęconych grom i LARP-om. Innowacje były mocno wspierane przez Nadejdę Krupskayą odpowiedzialną za edukację na początku powstania ZSRR. Korzystając z doświadczenia Zhukova stworzono narodowe organizacje młodzieżowe oparte na metodzie LARP-ów nieustających. LARP-y jako subkultura LARP jako zjawisko subkulturowe funkcjonuje od wielu lat. W ZSRR nie był on ruchem, a raczej sposobem spędzania czasu wolnego przez dzieci. Z czasem LARP-owanie zaczęło być wykorzystywany przez Ministerstwo Edukacji jako narzędzie ideologiczne, czego dowody łatwo znaleźć w różnych publikacjach dla dzieci. Gazeta Pionierska Prawda z 1938 roku ma na pierwszej stronie artykuł Trzy gry, który jasno instruuje dzieci jak grać w LARP-y i sugeruje ideologiczne tematy do LARP-owania. Z czasem LARP-y były jeszcze szerzej wykorzystywane przez władzę, a ostatecznie przekształciły się w LARP-y militarne dla dzieci i młodzieży. Początki prawdziwych LARP-ów subkulturowych na Białorusi, które teraz określamy mianem społeczności LARP-owej również w innych krajach Związku Radzieckiego, miały dwie fale. Niewiele wiemy na temat ludzi, którzy tworzyli pierwszą falę. Na początku lat 80. LARP-y nagle zyskały na popularności w ZSRR i na tej pierwszej fali, z pomocą nauczycieli i klubów miłośników fantastyki, zaczęły powstawać LARP-owe Centra Kultury (zakładane i finansowane z budżetu państwa). Do 1982 każdy kraj Związku Radzieckiego miał przynajmniej jedno takie centrum. Pomimo tego, że nie przetrwało wiele danych na ich temat wiadomo, że na Akademii Kształcenia Podyplomowego w Mińsku funkcjonowało takie centrum. Na szczęście, jego działalność jest opisana w licznych publikacjach i dysertacjach na temat LARP-ów z tamtego okresu. Niektóre z tych centrów nadal działają, głównie te z wschodniej i północnowschodniej części Federacji Rosyjskiej. Niemniej jednak, z przybyciem nowego pokolenia i upadkiem ZSRR większość centrów straciła wsparcie instytucji państwowych i została zamknięta. W tym samym momencie nastąpił punkt zwrotny dla nowego pokolenia wychowanego na tworach takich jak LARP-y edukacyjne typu print and play 3, LARP-y na podstawie systemów RPG itp. Pionierzy zostali zalani tłumaczeniami literatury fantasy i sci-fi z zagranicy i zaczęli śnić swoje fantazje i odgrywać własne pomysły na Białorusi. W 1990 w Rosji miał miejsce LARP Gry Hobbita, był to LARP w świecie Władcy Pierścieni, który stał się największym LARP-em cyklicznym. Obecnie przyciąga on również uczestników z innych krajów. Po tym LARP-ie stworzyły się trzy grupy LARP-owe w latach (1) W Gomel, założony przez pisarkę, i prawdopodobnie pierwszą MG na Białorusi, Rakitinę Nikę, znaną pod pseudonimem Gospodyni, klub Źródło Wiatrów. 1 przyp tłum. Z angielskiego również ready to use LARPs, czyli LARP-y gotowe do poprowadzenia i grania. KoLa

14 YARASLAU KOT (2) W Rechitsa, założony przez Baraev, organizatora pierwszego corocznego konwentu LARP-owego WestCon, klub Terra. (3) W Mińsku, założony przez Dmitra Magistr Nestuk klub Alter Ego, potem znany jako Serce Smoka, a jeszcze później zajmujący się wyłącznie tematyką historyczną i templariuszami jako Zakon Rycerzy Świątyni Północy 4. Ostatecznie Magistr został wyrzucony z klubu, tylko po to by po kilku latach stworzyć kolejny Zakon Rycerzy Świątyni Północy. Są dowody na to, że w tamtych czasach istniało kilka klubów zajmujących się badaniem historii narodowej i LARP-ami. Jednym z nich był klub stworzony na Wydziale Historii Białoruskiego Uniwersytetu Narodowego, oraz jeszcze jeden (najstarszy, z tego co zdołałem ustalić) Białoruski Klub Rycerski założony przez Arina Vecherko w Mińsku na długo przed pierwszymi typowo LARP-owymi klubami. Jeden z członków tego klubu Sergey Brzytwa Dakhutovich napisał swoją pierwszą pracę naukową poświęconą LARP-om rozgrywanym na Białorusi zatytułowaną LARP ( ); praca ma 76 stron i nie została jeszcze opublikowana pracujemy nad tym. Wiele zmieniło się od tamtego czasu, ale jest to temat na inny artykuł. Stopniowo subkultura rozwijała się i liczba powstałych podejść do tworzenia LARP-ów osiągnęła stan, w którym może konkurować z ilością gatunków zwierząt na ziemi. Każdy kraj, miasto i wieś, w którym jest przynajmniej jakaś mała społeczność LARP-owa ma swoją genezę, historię, ścieżkę rozwoju, formy i terminologię. Fakt braku centralizacji jest w pewnym sensie niewygodny, ale ta naturalna ewolucja jest nieunikniona i ma swoje zalety. Jedną z nich jest to, że doprowadziła ona do pojawienia się graczy LARP-owych, którzy są jednocześnie naukowcami badającymi unikalność każdego z podejść i przekonującymi świat o ich zaletach. Tacy akademicy zawsze znajdą coś nowego czym warto się podzielić, bo nie ma skończonej listy różnic i podobieństw pomiędzy społecznościami LARP-owymi nawet w tym samym kraju, a czasem nawet mieście, nie mówiąc już o różnych zakątkach świata. Tak więc dotarliśmy do miejsca, z którego pokornie wykonam swoje zadanie zapoznania was z białoruskim żargonem LARP-owym. Zgodnie z tradycją powinienem zacząć od MG. Nazywamy ich Mistrzami i z powodu małych rozmiarów naszych LARP-ów MG z największym szczęściem mają nieco ponad 300 graczy do ogarnięcia zwykle jest ich jeden lub dwóch. Jeśli LARP-a tworzy grupa MG większa niż trzech, zwykle (ale nie zawsze) wybierany jest Główny Mistrz, który koordynuje pracę całej grupy. W czasie tworzenia pierwszych LARP-ów MG mógł zostać ktokolwiek wybrany z grupy uczestników, kto był odpowiedzialny za pilnowanie wcześniej ustalonych zasad. Obecnie wybór i klasyfikacja MG zależy od wymagań konkretnego wydarzenia LARP-owego i mogłaby być tematem oddzielnego artykułu. Teraz coś o samych LARP-ach. Nazywamy je po prostu Grami, a główna klasyfikacja wygląda następująco: (1) Ze względu na liczbę uczestników LARP-a wyróżniamy: a) Jeśli gra uznana jest za dużą, nazywamy ją Bryg (бриг), skrót od (Б)ольшая (Р)олевая (Иг) ра, co znaczy dosłownie Duża Gra Fabularna. b) Jeśli gra jest mała nazywamy ją Instant (миг), skrót od (М) алая (Иг)ра i znaczy to dosłownie Mała Gra. Minimalna liczba graczy, która odróżnia małą grę od dużej nie jest jednoznacznie ustalona, ale zwykle za liczbę graniczną uznaje się tu 50 graczy. (2) Ze względu na miejsce są trzy główne kategorie, o których warto wspomnieć: a) Chamber LARP (dosłownie Gra w Pawilonie ) LARP, który odbywa się w obrębie jednego budynku lub konstrukcji. b) Gra Miejska LARP, który odbywa się w obrębie jednego lub kilku miast lub wiosek. Zwykle składa się z kilku gier w interaktywnych budynkach. c) Gra Terenowa LARP odgrywany na określonym terenie, zwykle poza miastem, na łonie natury, ale w jego obrębie może znaleźć się również osada. Wszystkie te definicje są powszechnie używane i pojawiło się tylko kilka LARP-ów, których nie obejmują. W 2010 na przykład odbył się LARP w katakumbach (nie, to nie to samo co kanały) pod Każdy kraj, miasto i wieś, w którym jest przynajmniej jakaś mała społeczność LARP-owa ma swoją genezę, historię, ścieżkę rozwoju, formy i terminologię. Fakt braku centralizacji jest w pewnym sensie niewygodny, ale ta naturalna ewolucja jest nieunikniona i ma swoje zalety. 1 przyp tłum. Z angielskiego The Order of North Temple. 14 KoLa 2013

15 LARP-Y NA BIAŁORUSI miastem i pomimo tego, że posiadał cechy gry miejskiej, to działania graczy były ograniczone wielkością katakumb, więc technicznie rzecz biorąc można by uznać go za chamber LARP-a. Ta gra miała więc cechy obu typów. Utworzyła się więc nowa kategoria, która była często używana przez LARP-owców w Moskwie na początku XXI wieku Gra Podziemna. Istnieją jeszcze inne podziały ze względu na gatunek, czas, styl, metodologię, strukturę, ilość bohaterów niezależnych (BN), źródło, cel, konwencję, ograniczenia graczy etc. które nadal są kwestią podlegającą dyskusji i wymagają usystematyzowania ale to temat na inną opowieść. Kolejną interesującą różnicą jest podejście do definicji BN. Na Białorusi, ludzie zajmujący się LARPami nazywają BNów Technicznymi. Ich funkcją jest właściwie to samo, czym zajmują się BN-i na całym świecie robienie tego, czego wymaga od nich MG, czyli praca. Ale nie zawsze tak jest. W białoruskim systemie LARP-owym istnieje możliwość, że niektóre postaci LARP-a, które są istotne dla projektu, mogą zostać nazwane BN-ami, przez co dostają dodatkową odpowiedzialność za jakość ich gry i jak najwierniejsze odgrywanie postaci. Na tym chciałbym zakończyć artykuł o teorii LARP-ów tworzonych na Białorusi z nadzieją, że będzie on pierwszym elementem mozaiki, którą stworzymy razem ucząc się od siebie nawzajem. Służymy bogu, który daje życie wszystkim innym bóstwom Wyobraźni. Tłum. Malwina Otto KoLa

16 MARCIN SŁOWIKOWSKI Od Smoczych Jaj do Skrzydeł Wyobraźni lubelskie projekty LARP-owe w ramach międzynarodowych wymian młodzieży W działalności Studenckiego Klubu Miłośników Fantastyki i Gier Fabularnych Grimuar LARP-y zawsze stanowiły odrębny i bardzo istotny rozdział. Członkowie klubu z niezmiennym zapałem podchodzili do kolejnych gier. Same projekty zaś na przestrzeni czasu ciągle ewoluowały: od prostych, opartych na wykonywaniu zadań gier terenowych, przez nieskomplikowane scenariusze będące wariacją na temat innych dzieł kultury oraz rozbudowane fabuły osadzone w konwencji gier fabularnych bądź realiach historycznych, po wielopoziomowe, współtworzone przez graczy scenariusze. Kiedy zaangażowanie klubowiczów na tym polu zostało zauważone, pojawiła propozycja wyjścia z LARP-ami poza fandom, w trakcie międzynarodowej wymiany młodzieży. W tamtych czasach do Polski docierały już informacje o tym, że na zachodzie (i na północy) gry fabularne z powodzeniem przeniknęły poza środowisko fantastyczne. Były wykorzystywane w edukacji dzieci i młodzieży, ale również szkoleniu kadr. Zresztą nawet na rodzimym gruncie kilka lat wcześniej została zaproponowana idea wykorzystania ich jako metody edukacyjnej w szkołach (mowa o tezie sformułowanej przez dr. Jerzego Szeję w książce Gry fabularne nowe zjawisko kultury współczesnej), ale nie odbiła się szerokim echem. Pomysł wyszedł od jednego z pracowników lubelskiej organizacji pozarządowej, Fundacji Szczęśliwe Dzieciństwo, koordynującego projekt w ramach programu Polsko-Niemieckiej Współpracy Młodzieży. W wymianie organizowanej w Ośrodku Edukacji Społecznej w Motyczu Leśnym pod Lublinem uczestniczyła młodzież z Polski, Niemiec i Ukrainy. LARP miał spełniać funkcję integrującą uczestników w trakcie pierwszego wspólnego wieczoru wymiany. Przygotowanie takiej gry było pod wieloma względami nie lada wyzwaniem. Przede wszystkim jej uczestnicy nie mieli wcześniej styczności z grami fabularnymi i nie wiedzieli, na czym ta forma rozrywki polega. Znaczne utrudnienie stanowiła również bariera językowa, gdyż scenariusz miał być rozgrywany w języku angielskim, a nie wszyscy biorący udział w wymianie posługiwali się nim w stopniu komunikatywnym. Jednak w tym przypadku entuzjazm był wprost proporcjonalny do wyzwania. W Poszukiwaniu Smoczych Jaj Odkryliśmy, że kluczem do sukcesu było podejście do gry z trochę innej strony. Aby dotrzeć do uczestników i wciągnąć ich do zabawy, zdecydowaliśmy się na reprezentatywną konwencję fantasy, zakorzenioną dość mocno w popkulturze. Postanowiliśmy maksymalnie uprościć fabułę i skupić się na wykonywaniu zadań wprowadzając element zdrowej rywalizacji. Właśnie z tego powodu zrezygnowaliśmy niemal całkowicie z odgrywania ról przez graczy, na rzecz przygotowania ciekawych, archetypicznych bohaterów niezależnych. Domyślaliśmy się, że lepszy efekt osiągniemy w ten sposób, niż prosząc przeciętnego niemieckiego, czy ukraińskiego nastolatka o udawanie wojownika, druida lub łotrzyka. Wymyśliliśmy prostą historię, rodem z bajek opowiadanych na dobranoc lub przygód początkujących Mistrzów Gry: pewną krainę opanowały złe moce, a król, za ich sprawą, zapadł na tajemniczą chorobę. Jedynym sposobem na uratowanie obu jest zdobycie sześciu smoczych jaj, każdego w innym kolorze. Uczestnicy zostali podzieleni na sześć międzynarodowych drużyn i mieli czas na wykonanie zadania od zmroku do północy. Ta, która pierwsza ukończyła misję wygrywała. Jaja można było zdobyć w zamian za wykonanie zadań zlecanych przez bohaterów niezależnych. Odnaleźć magiczny amulet czarodzieja, zdobyć wodę życia dla kapłanki w świątyni, przynieść do karczmy przyprawy od włóczykija, przetłumaczyć krasnoludowi wiadomość pisaną w języku elfów, zdobyć dla 16 KoLa 2013

17 wiedźmy kurzą łapę do przygotowania eliksiru to tylko niektóre przykłady. Można było również handlować z bohaterami niezależnymi i wymieniać smocze jaja z innymi drużynami, pamiętając, że jedne są rzadsze, a co za tym idzie, cenniejsze od innych. Do naszej dyspozycji został udostępniony cały teren ośrodka, którego część stanowił niewielki las. Poszukiwaczy przygód wyposażono w latarki i opaski odblaskowe, a także paski życia, których trzeba było bronić przed innymi drużynami oraz czającymi się w gąszczu zbójcami. Kiedy zaczęło doskwierać zimno, a noc do najcieplejszych nie należała, można było ogrzać się przy ognisku krasnoluda albo wstąpić do karczmy na ciepłą strawę. Większość ciężaru budowania klimatu spoczęła na barkach bohaterów niezależnych. Wszystkie postacie zostały dokładnie opracowane i odegrane przez członków klubu. Zależało nam, aby zrobić jak najlepsze wrażenie, dlatego zdecydowaliśmy, że pierwszy kontakt z przebranymi i ucharakteryzowanymi klubowiczami gracze będą mieli dopiero w ciemnym lesie. Dzięki temu nikt nie wybuchł śmiechem na widok kolesia z elfickimi uszami czego się obawialiśmy, a przed duchem snującym się po błoniach wszyscy uciekali. Jedna z uczestniczek wręcz stwierdziła: ja nie gram, bo się go boję. Okazało się, że propozycja gry była na tyle interesująca, że wciągnęła młodzież. Przez cztery godziny większość z nich z zaangażowaniem wykonywała zadania. Jedynie uczestnicy mający problemy komunikacyjne dali wcześniej za wygraną, uszczuplając swoje drużyny. Kiedy wybiła północ i wszyscy zgromadzili się w sali tronowej, odprawiony został magiczny rytuał, który przepędził złe moce i uzdrowił króla. Na koniec odbyło się uroczyste pasowanie zwycięzców na rycerzy i damy dworu. I uczestnicy, i organizatorzy bardzo pozytywnie wypowiedzieli się na temat LARP-a. Opiekunów i tłumaczy zaskoczył fakt, jak bardzo młodzież zaangażowała się w zabawę chcieli oddawać za smocze jaja swoje komórki, drogie zegarki, a nawet płacić w euro Z dużym prawdopodobieństwem w kilku domach rodzice będą musieli wysłuchać historii, jak ich dzieci walczyły w Polsce ze złem, zbierając surowe kurze jajka barwione farbkami spożywczymi i złotym sprayem. Warto dodać, że LARP W Poszukiwaniu Smoczych Jaj przypadł do gustu nie tylko nastolatkom z Niemiec i Ukrainy. Pół roku później scenariusz został rozegrany w trakcie Minispotkania z Fantastyką w ramach Lubelskich Dni Kultury Studenckiej przez pełnych entuzjazmu studentów lubelskich uczelni. A kilka miesięcy później zakwalifikował się do organizowanego na Harkonie 2008 finału Z dużym prawdopodobieństwem w kilku domach rodzice będą musieli wysłuchać historii, jak ich dzieci walczyły w Polsce ze złem, zbierając surowe kurze jajka barwione farbkami spożywczymi i złotym sprayem. konkursu Złota Brama na najlepszą terenową grę fabularną. Heroes of Might in Motycz Nie minął rok, a od fundacji otrzymaliśmy kolejną propozycję przeprowadzenia LARP-a w trakcie projektu pod hasłem W zdrowym ciele, zdrowy duch organizowanego w ramach tego samego programu wymiany młodzieży. Zachęceni pozytywnym odbiorem Smoczych Jaj postanowiliśmy przygotować bardziej ambitną grę, która dałaby więcej możliwości uczestnikom. Znaliśmy już warunki lokalowe, a także byliśmy w stanie oszacować możliwości graczy w wymianie miała wziąć udział część osób, które znaliśmy z poprzedniej gry terenowej. Dysponowaliśmy również większym budżetem oraz zasobami ludzkimi. Założenie gry opierało się na sprawdzonych elementach w postaci konwencji, podziału na drużyny oraz wykonywania questów. Tym razem jednak świat gry został wzbogacony o bardziej rozbudowane tło fabularne oraz system ekonomiczny oparty na wymianie surowców co zostało odrzucone przy projekcie Smoczych Jaj. W nazwie oraz zasadniczym celu gry nawiązaliśmy do popularnej gry komputerowej Heroes of Might and KoLa

18 MARCIN SŁOWIKOWSKI Magic. Głównym zadaniem drużyn było rozwijanie swojej wioski poprzez wznoszenie kolejnych budynków. Uczestnicy wykonywali zadania, aby zdobyć surowce, potrzebne do ich budowy, takie jak drewno, kamień, żelazo, złoto, siarka i diamenty. Każda budowla miała określony koszt i stanowiła jeden z elementów układanki, ilustrującej poszczególne wioski. Zwyciężała drużyna, która jako pierwsza zbudowała wszystkich pięć budynków. Istotnym elementem urozmaicającym rozgrywkę była wielość bohaterów niezależnych występujących w grze, co dało graczom wrażenie rozbudowanego ale spójnego świata przedstawionego. Wśród nich dało się wydzielić trzy wyraźne typy: bohaterów dawców zadań, którzy stanowili źródło surowców, jak kamieniarz czy drwal; bohaterów story tellerów, których głównym zadaniem było angażowanie graczy pod względem fabularnym i budowanie klimatu, jak wędrowiec w czasie czy druid, a także wprowadzonych dla nadania charakteru i lepszej motywacji dla drużyn, bohaterów władców wiosek: Zła Królowa Kruella oraz czterech Królów: Świątobliwy Lysander, Szaman Hok-Sha-Wo, Łotr Alfred oraz Władca Krasnoludów Kilovsonn. Dzięki takiemu podziałowi udało nam się oprócz prostych zadań wprowadzić bardziej skomplikowane wątki. Gracze mogli nie tylko kolekcjonować przedmioty, ale także informacje i legendy, również potrzebne w trakcie rozgrywki. Mieli wpływ na przebieg fabuły, przyszłe losy bohaterów niezależnych i co najważniejsze, sami wcielali się w role, które nakładała na nich przynależność do konkretnej wioski. W trakcie okazało się, że niektórzy z nich potrafią podejść do powierzanych im zadań bardzo kreatywnie, o czym świadczy przede wszystkim finał gry. Żadnej drużynie nie udało się ukończyć wszystkich pięciu budowli we własnej wiosce, ale dwie drużyny porozumiały się w kwestii wyswatania poszukującego małżonki krasnoluda Kilovsonna oraz ciągle młodej i pięknej Kruelli. Po ślubie, który został odegrany w ramach finałowej sceny, obydwie wioski połączyły się w jedną i tym sposobem zwycięzcami uczyniły przedstawicieli obydwu drużyn. Gra została przyjęta entuzjastycznie, zwłaszcza przez młodzież, która uczestniczyła również w poszukiwaniu smoczych jaj. Pojawiło się sporo pytań natury technicznej dotyczącej organizacji takich gier, a grupa ukraińska wyraziła chęć zorganizowania Heroes of Might In Motycz w swoim rodzinnym mieście, co niezwykle nas ucieszyło. Krystian Paździor, Visha 18 KoLa 2013

19 SMOCZE JAJA Pod Skrzydłami Wyobraźni Zainspirowani wcześniejszymi projektami i rządni rozwoju na międzynarodowym polu, zwróciliśmy się do Fundacji Szczęśliwe Dzieciństwo z propozycją zorganizowania pod jej szyldem wymiany młodzieży w całości poświęconej fantastyce i LARP-om. Wraz z zaprzyjaźnionym pracownikiem fundacji napisaliśmy projekt o tej tematyce w ramach europejskiego programu Młodzież w działaniu. Za pierwszym razem projekt został odrzucony, ale po wprowadzeniu koniecznych zmian i poprawek, udało nam się uzyskać grant na organizację wymiany dla młodzieży zainteresowanej fantastyką, której celem było napisanie scenariusza LARP-a w autorskim świecie fantasy. Pod wspólnym hasłem Pod Skrzydłami Wyobraźni doszło do dwóch wymian młodzieży. Obydwie odbyły się w ośrodku w Motyczu Leśnym. W pierwszej wzięła udział młodzież z Polski, Bułgarii, Włoch i Turcji, w kolejnej, organizowanej pół roku później, do organizacji z Polski i Bułgarii dołączyli partnerzy z Litwy i Łotwy. Projekt zaowocował skonstruowanym wspólnie przez uczestników unikalnym światem fantasy zwanym The Seed i osadzonym w nim scenariuszu pod tym samym tytułem, który został wydany drukiem po zakończeniu wymiany. Ich opisanie jest tematem godnym osobnego artykułu, jednak warto wspomnieć, że jednym z głównych założeń było zawarcie w fabule motywów zaczerpniętych z historii i kultury poszczególnych państw, także czerpaliśmy z legend, inspirowaliśmy się bohaterami historycznymi, używaliśmy słów w innych językach jako nazw własnych. Pracowaliśmy przez kilka dni w trzech międzynarodowych grupach: jedna grupa przygotowała scenariusz dla piętnastu graczy i wcieliła się w bohaterów niezależnych; druga opracowała opartą o specjalne karty mechanikę walki i użycia magii, a w trakcie gry nadzorowała jej przebieg; trzecia była odpowiedzialna za stworzenie scenografii, przygotowanie kostiumów i rekwizytów. Tak oto na ostatnią noc otulony śniegiem ośrodek w Motyczu stał się światem stojącym na krawędzi zagłady. Pachnący pieczonymi jabłkami targ zaroił się od sprzedawców, na arenie pojawili się wojownicy z żądną krwi harpią na czele. Pradawny las elfów został powiernikiem niejednej mrożącej krew w żyłach tajemnicy i świadkiem dramatycznych decyzji. Skąpana w błękitnej poświacie Kraina Snów otwarła swe podwoje dla kapłanów i magów, na pokładzie łodzi podwodnej niepodzielnie rządziły krasnoludy, a w odosobnionej bibliotece ostatnie tchnienie wydobyło się z nozdrzy ostatniego przedstawiciela przedwiecznej rasy Uatu. LARP, po delikatnym liftingu, został przeprowadzony ponownie podczas drugiej, jesiennej edycji. Oprócz niego, rozegrane zostały inne, krótsze scenariusze, m. in. przygotowany w koprodukcji polsko-bułgarskiej, na podstawie oryginalnych dokumentów z przełomu wieków XIX i XX LARP Monte Rosa, a także W Poszukiwaniu Smoczych Jaj poprowadzony dla grupy dzieci ze szkoły z Lublina. Tak oto na ostatnią noc otulony śniegiem ośrodek w Motyczu stał się światem stojącym na krawędzi zagłady. Pachnący pieczonymi jabłkami targ zaroił się od sprzedawców, na arenie pojawili się wojownicy z żądną krwi harpią na czele. Pradawny las elfów został powiernikiem niejednej mrożącej krew w żyłach tajemnicy i świadkiem dramatycznych decyzji. Została stworzona również strona internetowa Imaginary Realms, która miała stać się platformą komunikacyjną i miejscem wymiany doświadczeń. Projekt Pod skrzydłami wyobraźni oderwał się od klubu Grimuar i wzleciał ponad nasze najśmielsze oczekiwania. W 2011 roku na Litwie miała miejsce trzecia edycja programu, a na początku lipca 2012 czwarta odsłona na Węgrzech. Jednak chyba najbardziej doniosłym wydarzeniem, było zorganizowane w ubiegłym roku przez Fundację Szczęśliwe Dzieciństwo pod hasłem Kraina Wyobraźni międzynarodowe szkolenie na temat wykorzystania LARP-ów w projektach wymian młodzieży i działaniach organizacji pozarządowych, którego efektem jest publikacja-podręcznik, poświęcona tej tematyce. *** KoLa

20 MICHAŁ MOCHOCKI, ŁUKASZ WRONA Projekt DEMOkracja LARP w edukacji obywatelskiej Słowem wstępu Pospolite Ruszenie Szlachty Ziemi Krakowskiej jest grupą rekonstrukcji historycznej, ale też stowarzyszeniem działającym na polu edukacji historycznej i obywatelskiej. Jak widać po nazwie, upodobaliśmy sobie czasy Rzeczpospolitej Szlacheckiej. U niejednego z nas pasja historyczna wzięła się z gry RPG Dzikie Pola i karcianki VETO!. Znamy więc edukacyjny potencjał gier i chętnie po niego sięgamy. W minionych latach byliśmy partnerami projektu Lekcje Żywej Historii, wydaliśmy edu-grę karcianą Folwark, organizowaliśmy LARP-y dla uciechy prywatnej i na imprezę historyczną Pola Chwały. Projekt DEMOkracja korzystał z tych doświadczeń, lecz tym razem wzięliśmy się za rzecz znacznie ambitniejszą. Latem 2011 roku postanowiliśmy napisać wniosek do Szwajcarsko-Polskiego Programu Współpracy, starając się możliwie najlepiej zareklamować metodę LARP-ową. Ze względu na cele i horyzonty, które chce promować ów Program, musieliśmy naszą wielką pasję do XVII wieku powiązać ze współczesnymi wyzwaniami. Stąd obrazując świat staropolskiej polityki, problemów, a przede wszystkim postaw obywatelskich, chcieliśmy zachęcić młodzież do zainteresowania się współczesną polityką i swoimi demokratycznymi prawami oraz obowiązkami. W skład głównego zespołu projektowego wchodzili Agnieszka i Paweł Strojny, Łukasz Wrona, Korneliusz Krupa oraz Piotr Krzystek. Jesienią 2011 dostaliśmy zielone światło projekt został przyjęty! Projekt DEMOkracja dotarł do 25 szkół gimnazjalnych w 10 gminach województwa małopolskiego. Od września do grudnia 2012 odbyły się 64 spotkania, nazwane w projekcie Interaktywnymi Lekcjami Demokracji, w których łącznie wzięło udział ok uczniów klas trzecich. Każde spotkanie było zamkniętą całością, ale wspólnie z innymi tworzyło spójną strukturę opartą o XVII-wieczny system parlamentarny: Etap 1: 56 sejmików ziemskich / zjazdów rokoszowych w ziemiach i powiatach, wybierające po 3 posłów do kolejnego etapu (w sumie ok uczniów) Etap 2: 4 sejmiki generalne i 3 generalne zjazdy rokoszowe wybierające po 3 posłów na sejm walny (168 uczniów) Etap 3 (finał): sejm walny 1607 roku, na którym posłowie wybrani przez legalne sejmiki obradowali wspólnie z delegacją rokoszu (21 uczniów + 11 odtwórców historycznych w rolach króla, senatorów, marszałków) Projekt DEMOkracja dotarł do 25 szkół gimnazjalnych w 10 gminach województwa małopolskiego. Od września do grudnia 2012 odbyły się 64 spotkania, nazwane w projekcie Interaktywnymi Lekcjami Demokracji, w których łącznie wzięło udział ok uczniów klas trzecich. Obraz całości Pierwszy etap projektu, czyli 56 ILD rozgrywanych przez wybrane trzecie klasy gimnazjalne, miał za zadanie odtworzyć sejmiki ziemskie, które łączyły funkcję okręgów wyborczych do parlamentu krajowego z funkcją samorządów lokalnych. Przygotowana wcześniej fabuła, osnuta wokół konfliktu króla Zygmunta III Wazy z Mikołajem Zebrzydowskim ( ), pozwoliła animatorom projektu od samego początku budować klimat XVII wiecznego zjazdu szlacheckiego (ponadto, skupienie uwagi na antykrólewskim rokoszu, otworzyło pole do dyskusji nad autorytetem władzy i granicami nieposłuszeństwa obywatelskiego). Każda klasa symulowała sejmik szlachecki bądź zjazd rokoszowy innej ziemi, województwa bądź powiatu z różnych prowincji Rzeczypospolitej, przy czym liczebnie sejmiki legalne miały nieznaczną przewagę nad zjazdami buntowników. Wszystkie ILD prowadziła trójka organizatorów, dzień po dniu odwiedzając kolejne szkoły. Krótkie podsumowania każdej ILD na bieżąco ukazywały się na blogu diariusz.projektdemokracja.pl, a odwiedzone miejsca zaznaczano na mapie województwa małopolskiego. 20 KoLa 2013