Ewaluacja strategii informacyjnej oraz kampanii na rzecz integracji europejskiej w Polsce

Transkrypt

1 INSTYTUT SPRAW PUBLICZNYCH Ewaluacja strategii informacyjnej oraz kampanii na rzecz integracji europejskiej w Polsce pod redakcjà Beaty Ci kiej i Mateusza Fa kowskiego EKSPERTYZY REKOMENDACJE Y Z BADA

2 INSTYTUT SPRAW PUBLICZNYCH Ewaluacja strategii informacyjnej oraz kampanii na rzecz integracji europejskiej w Polsce pod redakcjà Beaty Ci kiej i Mateusza Fa kowskiego

3 Raport zosta przygotowany na zlecenie Komisji Kultury, M odzie y, Edukacji, Mediów i Sportu Parlamentu Europejskiego. Autorzy: Beata Ci ka, Mateusz Fa kowski, Lena Kolarska-Bobiƒska, Renata Koêlicka, Jacek Kucharczyk, Urszula Kurczewska, Dominik Mytkowski, Barbara Post, Beata Roguska, Tomasz Schimanek, Micha Strzeszewski, Hubert Szperl Badanie przeprowadzono w okresie luty wrzesieƒ 2001, raport ukoƒczono w paêdzierniku Raport ukaza si po angielsku (j zyk orygina u) oraz po polsku. Autorzy dzi kujà wszystkim osobom i instytucjom, które okaza y pomoc i umo liwi y realizacj badania. Tytu i adres bibliograficzny orygina u: Evaluation Study on Strategy for Information and Awareness-Raising Campaigns about European Integration in Poland (European Parliament, Directorate General for Research, Working Paper, Education and Culture Series EDUC 109 EN, October 2002 Przedruk materia ów Instytutu Spraw Publicznych w ca oêci lub cz Êci mo liwy jest wy àcznie za zgodà Instytutu. Cytowanie oraz wykorzystywanie danych empirycznych dozwolone jest z podaniem êród a. Wydawca: Instytut Spraw Publicznych ul.szpitalna 5 lok Warszawa tel. (48 22) , fax (48 22) opracowanie graficzne: Agnieszka Kamiƒska (awkaminska@poczta.onet.pl)

4 SPIS TREÂCI SUMMARY... 5 WST P INSTYTUT SPRAW PUBLICZNYCH ROZDZIA I STRATEGIA EWALUACJI I METODOLOGIA Cele ewaluacji Projekt ewaluacji Metodologia ROZDZIA II INICJATYWY EUROPEJSKIE PODEJMOWANE PRZEZ RÓ NEGO TYPU INSTYTUCJE INSTYTUCJE PA STWOWE Za o enia polityki informacyjnej paƒstwa i ich realizacja Dzia ania podj te w celu realizacji za o eƒ Ocena skutków podj tych inicjatyw Podsumowanie WYBRANE PODMIOTY ZAGRANICZNE Przedstawicielstwo Komisji Europejskiej w Polsce Przedstawicielstwa krajów cz onkowskich UE Publiczne lub prywatne fundacje z krajów cz onkowskich dzia ajàce w Polsce Podsumowanie POLSKIE MEDIA Radio Telewizja Polska Prasa Podsumowanie ORGANIZACJE POZARZÑDOWE Cele dzia alnoêci oraz institutional capability organizacji pozarzàdowych Dzia ania NGOs w zakresie integracji europejskiej Dzia ania NGOs a ÊwiadomoÊç europejska spo eczeƒstwa polskiego Podsumowanie ORGANIZACJE PRACODAWCÓW I PRACOBIORCÓW Inicjatywy europejskie organizacji pracodawców i pracobiorców Przyk ad NSZZ "SolidarnoÊç" Podsumowanie

5 INSTYTUT SPRAW PUBLICZNYCH 6. OÂRODKI AKADEMICKIE Rodzaje inicjatyw europejskich oraz institutional capability Realizacja inicjatyw i jej ocena Podsumowanie ROZDZIA III ZA O ENIA, IMPLEMENTACJA I EFEKTY DZIA A INFORMACYJNYCH NA TEMAT INTEGRACJI EUROPEJSKIEJ W POLSCE Za o enia dzia aƒ informacyjnych Institutional capability Realizacja dzia aƒ informacyjnych Rola ró nych kana ów informacyjnych w dzia aniach informacyjnych na temat integracji europejskiej Potrzeby informacyjne i oczekiwania adresatów dzia aƒ informacyjnych Wp yw dzia aƒ informacyjnych na ÊwiadomoÊç europejskà ROZDZIA IV WNIOSKI I REKOMENDACJE ZA ÑCZNIKI Za àcznik 1 Metodologia Za àcznik 2 Sprawozdania z badaƒ case study Za àcznik 3 Tematyka europejska w badaniach opinii publicznej Za àcznik 4 Inicjatywy europejskie podejmowane przez organizacje pozarzàdowe - wyniki badania ankietowego

6 SUMMARY Raport poêwi cony jest analizie i ewaluacji inicjatyw informacyjnych, edukacyjnych i promocyjnych realizowanych w Polsce na temat Unii Europejskiej. Przedmiotem badania sà dzia ania majàce na celu lepsze poinformowanie polskiego spo eczeƒstwa o integracji europejskiej oraz zwi kszenie poparcia dla wejêcia Polski do Unii. Dzia ania te by y podejmowane przez ró nego typu instytucje: rzàdowe i pozarzàdowe, organizacje koêcielne, zwiàzki zawodowe, szko y wy sze i media. Finansowane by y przez rzàd polski, instytucje unijne, fundacje polskie i zagraniczne oraz przez same organizacje. Ró ni y si wielkoêcià Êrodków, typem odbiorców i lokalizacjà projektu. WÊród badanych dzia aƒ znalaz y si nie tylko te o charakterze informacyjnym, ale równie inicjatywy edukacyjne i promocyjne. Zasadniczym wyró nikiem wszystkich tych dzia aƒ by o przekazywanie odbiorcom (spo eczeƒstwu polskiemu) informacji i opinii na temat Unii Europejskiej, jej rozszerzenia oraz staraƒ Polski o cz onkostwo w UE. 1. PRZEDMIOT BADANIA A STRUKTURA U W raporcie analizujemy efektywnoêç dzia- aƒ informacyjnych o ró nym charakterze, prowadzonych w Polsce przez ró nego typu instytucje. Analiz prowadzimy z dwóch perspektyw instytucji realizujàcych inicjatywy oraz adresatów tych dzia aƒ. Prowadzona jest ona na trzech poziomach. Zajmujemy si za o eniami przyjmowanymi przez instytucje, implementacjà inicjatyw oraz efektami tych dzia aƒ. Raport podzielony jest na dwie cz Êci. W cz Êci pierwszej analizujemy dzia- ania instytucji ró nego typu, w cz Êci drugiej prowadzimy analiz porównawczà uwzgl dniajàcà ca y obszar badania. Uporzàdkowana jest ona wed ug pytaƒ kluczowych, przechodzàc od ewaluacji za o eƒ kampanii informacyjnych (k adàc nacisk na perspektyw nadawcy), do oceny efektów inicjatyw (k adàc nacisk na perspektyw odbiorcy). INSTYTUT SPRAW PUBLICZNYCH W prezentowanym raporcie uwzgl dnili- Êmy przede wszystkim inicjatywy zrealizowane w roku Realizujàc badania, analizujàc ich wyniki, a nast pnie formu ujàc rekomendacje, odnosimy si do szerszego przedzia u czasowego lat , kiedy to rzàd polski sformu owa ogólnopolskà strategi informowania spo eczeƒstwa o integracji europejskiej, a liczba inicjatyw europejskich gwa townie wzros a. 5

7 INSTYTUT SPRAW PUBLICZNYCH 2. CELE EWALUACJI Badanie mia o nast pujàce cele: Zbadanie funkcjonowania kluczowych elementów systemu przep ywu informacji na temat integracji europejskiej; Zbadanie efektywnoêci dzia aƒ informacyjnych na temat integracji europejskiej, wskazanie przyk adów best practice; Dostarczenie informacji wspomagajàcych zbudowanie spójnej strategii informacyjnej, która uwzgl dnia aby potrzeby konkretnych grup docelowych. 3. ANALIZA INICJATYW EUROPEJSKICH PODEJ- MOWANYCH W POLSCE PRZEZ RÓ NEGO TYPU INSTYTUCJE Inicjatywy informacyjne na temat integracji europejskiej cechuje du a ró norodnoêç. Sà to zarówno dzia ania lokalne skierowane do wàskich grup odbiorców, jak i zakrojone na szerokà skal inicjatywy o zasi gu ogólnopolskim. Dzia ania w Êrodowisku lokalnym to domena organizacji pozarzàdowych, bardzo aktywnych w Polsce, tak e w dziedzinie informowania o integracji. Dzia ania informacyjne instytucji pozarzàdowych, samorzàdowych, bran owych i ko- Êcielnych trzeba widzieç w kontekêcie polityki prowadzonej przez rzàdowy Urzàd Komitetu Integracji Europejskiej oraz Przedstawicielstwo Komisji Europejskiej w Warszawie. Te dwie instytucje dysponujà wi kszoêcià Êrodków, które poprzez konkursy grantowe i dotacje trafiajà do organizacji bezpoêrednio realizujàcych inicjatywy europejskie. Dysponujà one te informacjami, które mogà byç dalej rozpowszechniane przez mniejsze organizacje, lub sà potrzebne tym podmiotom do efektywnej pracy nad projektami. Owe trzy uwarunkowania konkursy grantowe dla organizacji pozarzàdowych i mediów, aktywnoêç informacyjna oraz pomoc Êwiadczona przez UKIE tworzà wi c kontekst instytucjonalny dzia aƒ informacyjnych na temat integracji europejskiej, podejmowanych w Polsce. Konkursy grantowe jedynie cz Êciowo spe ni y swojà rol. UKIE zmienia terminy i warunki konkursów, jak równie pul Êrodków przeznaczonych dla organizacji. Warunki przeprowadzania konkursów nie sprzyja y sk adaniu dobrych wniosków i nie dawa y poczucia stabilizacji. Przedstawicielstwo 6

8 Komisji Europejskiej nie pomog o w wystarczajàcym stopniu organizacjom zrozumieç procedur konkursowych. Równie UKIE nie wyszed ze stosownà propozycjà pomocy i szkoleƒ skierowanych do organizacji pozarzàdowych. Nadal brakuje ca oêciowego planu konkursów grantowych i polityki informacyjnej o zasadach korzystania z grantów, uzgadnianej przez g ównych organizatorów konkursów UKIE i Przedstawicielstwo. Na podstawie przeprowadzonych badaƒ, w tym wywiadów pog bionych z odbiorcami inicjatyw, nasuwa si wniosek dotyczàcy dzia aƒ stricte informacyjnych prowadzonych przez rzàd polski (UKIE) oraz Przedstawicielstwo Komisji Europejskiej; instytucje te, jakkolwiek dysponujà dobrze wyszkolonym personelem i cz sto dobrze przygotowanymi materia ami informacyjnymi, sà zbyt ma o aktywne w wykorzystywaniu tego potencja u. Informacji i pomocy udzielajà osobom i instytucjom, które ju dotar y do nich i zwróci y si o takà pomoc. Osoby te wysoko oceniajà jakoêç uzyskanej informacji. Ani UKIE, ani Przedstawicielstwo nie trafiajà jednak do osób mniej zainteresowanych i mniej mobilnych. Zwiàzane jest to z brakiem koordynacji dzia aƒ prowadzonych przez ró ne instytucje. Rol koordynatora powinien pe niç UKIE, niestety nie wywiàzuje si z niej w wystarczajàcym stopniu. 3.1 Inicjatywy europejskie podejmowane przez instytucje i organy paƒstwowe Inicjatywy europejskie realizowane przez instytucje i organy paƒstwowe podejmowane sà przy coraz szerszym udziale ró nych grup spo ecznych i organizacji pozarzàdowych, co owocuje wi kszà skutecznoêcià tych dzia aƒ i jednoczeênie tworzy wizerunek kampanii jako wspólnego przedsi wzi cia rzàdu i spo- eczeƒstwa. Jednak e, za o enie o zró nicowaniu dzia aƒ adekwatnie do charakteru grupy docelowej nie zawsze jest realizowane. Kampania rzàdowa zak ada inicjatywy zarówno wobec grup aktywnie poszukujàcych informacji, jak i tych biernych. W praktyce okazuje si jednak, e wi kszoêç projektów kierowana jest do osób aktywnych, zaniedbujàc Êrodowiska i regiony Polski mniej zainteresowane. Jak przyznajà urz dnicy UKIE, 40% Êrodków przeznaczanych na dzia alnoêç europejskà zostaje w du ych metropoliach. Zdaniem specjalistów, w du- ych miastach powinno byç wydawane jedynie oko o 20% Êrodków. G ówne trudnoêci, jakie pojawi y si w czasie realizacji rzàdowego Programu Informowania Spo eczeƒstwa, to przede wszystkim ograniczone fundusze z bud etu paƒstwa i programów pomocowych z Unii Europejskiej, a tak e brak wystarczajàcej koordynacji wspó pracy mi dzy instytucjami. Mimo wielu problemów, wi kszoêç elementów kampanii zrealizowano, a niektóre z nich okaza y si nadspodziewanie skuteczne, jak np. aktywizacja i zainteresowanie tematem integracji europejskiej okreêlonych grup spo ecznych (szczególnie m odzie y i przedsi biorców), powstanie sieci Regionalnych Centrów Informacji Europejskiej oraz dzia alnoêç wydawnicza. Instytucje rzàdowe powinny jednak cz Êciej wychodziç z informacjà do osób i grup mniej aktywnych i w mniejszym stopniu zainteresowanych integracjà. Powinny te po o yç nacisk na usprawnienie przep ywu informacji oraz lepszà koordynacj ró nych dzia aƒ, tak by nie by y one dublowane. Za o enia Programu Informowania Spo eczeƒstwa, dotyczàce partnerstwa z organizacjami pozarzàdowymi i spo ecznymi, powinny byç INSTYTUT SPRAW PUBLICZNYCH 7

9 INSTYTUT SPRAW PUBLICZNYCH konsekwentniej realizowane, powinien powstaç stabilny plan konkursów grantowych i powinny zaczàç dzia aç Ârodowiskowe Rady Konsultacyjne. 3.2 Dzia ania europejskie realizowane przez Przedstawicielstwo Komisji Europejskiej oraz inne podmioty zagraniczne Wiodàcym podmiotem prowadzàcym dzia ania europejskie w Polsce jest Przedstawicielstwo Komisji Europejskiej. Inne podmioty brane pod uwag przedstawicielstwa krajów cz onkowskich i fundacje z krajów cz onkowskich, poza kilkoma wyjàtkami, nie prowadzà bie àcych, systematycznych dzia aƒ europejskich. Przedstawicielstwo Komisji Europejskiej wpolsce podj o w ciàgu ostatnich trzech lat wiele dzia aƒ na rzecz zintensyfikowania i uporzàdkowania dzia alnoêci informacyjnej o UE. Jednak e, dzia ania te wydajà si niewystarczajàce w oczach ich odbiorców, a tak- e zbyt s abo zauwa alne w polskich mediach. Przekazywana informacja jest zbyt ogólna, niedostosowana do potrzeb i nie nadà ajàca za post pujàcym procesem przedakcesyjnym. Przedstawicielstwo powinno aktywniej wychodziç z informacjà na zewnàtrz, a w swoich wydawnictwach informacyjnych k aêç mniejszy nacisk na podstawowe informacje o UE, a wi kszy na konkretne aspekty rozszerzenia Unii, przydatne z punktu widzenia polskiego odbiorcy. 3.3 Informacja europejska w polskich mediach Zdecydowana wi kszoêç polskich mediów, a zw aszcza te najwa niejsze i najwi ksze, jest zgodna w kwestii przystàpienia Polski do UE. Jednak media nie wypracowa- y w asnego sposobu mówienia o integracji europejskiej. W du ej mierze jest to j zyk przytoczeƒ. Cytowani sà politycy, urz dnicy, dokumenty, czy raporty, a doniesienia pisane sà najcz Êciej technicznym j zykiem. Na problem odpowiedniego i zrozumia ego j zyka w informowaniu Polaków o integracji europejskiej zwracajà zresztà uwag sami dziennikarze, a tak e czytelnicy, s uchacze i telewidzowie. Problemem jest te bierna w du ej mierze postawa Telewizji Polskiej, wskazywanej przez wi kszoêç polskiego spo eczeƒstwa jako preferowane êród o informacji. Nie wykorzystuje ona w wystarczajàcym stopniu swojego potencja u, aby informowaç telewidzów o integracji. 3.4 Dzia ania informacyjne i promocyjne na temat integracji europejskiej podejmowane przez organizacje pozarzàdowe Dzia alnoêç organizacji pozarzàdowych w dziedzinie informacji europejskiej, w du- ej mierze wyprzedza dzia ania rzàdu. NGOsy zacz y informowaç o integracji na d ugo przed powstaniem rzàdowego Programu Informowania Spo eczeƒstwa. Organizacje trzeciego sektora majà du e doêwiadczenie, ponadto pracujà w nich ludzie o du- ej gotowoêci do dzia ania. W aênie 10 lat doêwiadczeƒ i ludzkie zaanga owanie stanowià o potencjale tych organizacji. Organizacje pozarzàdowe bazujà w du ej mierze na wolontariuszach i borykajà si z k opotami finansowymi. Aby dzia aç efektywnie, potrzebujà wsparcia instytucjonalnego zarówno ze strony rzàdu, jak i grantodawców. 8

10 Dlatego te, szczególnie w tych regionach Polski, gdzie NGOsy sà najs abiej reprezentowane, postulowane jest wzmocnienie w grantach projektowych komponentu institutional capacity building. Drugim wa nym rodzajem pomocy mo e byç, jak pokazuje badanie, pomoc ekspercka w staraniu si o granty i rozliczaniu si z projektów. Nale y równie uproêciç procedury konkursów grantowych, jako e wi kszoêç organizacji pozarzàdowych zajmujàcych si informacjà europejskà to organizacje ma e i dzia- ajàce w Êrodowisku lokalnym. Odbiorcy inicjatyw bardzo wysoko oceniajà dzia ania instytucji pozarzàdowych. Wskazujà na ich lokalne zakorzenienie i znajomoêç potrzeb uczestników. Cz sto organizacje pozarzàdowe stajà si àcznikiem pomi dzy rzàdem a spo ecznoêciami lokalnymi, na przyk ad zapraszajàc na seminaria, warsztaty i spotkania przedstawicieli UKIE i innych ministerstw. Wzmacnia to wiarygodnoêç i autorytet zarówno przedstawicieli rzàdu, jak i organizacji pozarzàdowych. Wa nym procesem z punktu widzenia efektywnoêci kampanii informacyjnych, jest powstawanie sieci punktów informacyjnych. Sprzyja to uspo ecznieniu dzia aƒ informacyjnych, lepszej wymianie informacji mi dzy organizacjami oraz lepszej jako- Êci dzia aƒ. Badanie pokaza o, e organizacje pozarzàdowe dzia ajàce w ramach sieci, sà bardziej efektywne ni te niezale ne. 3.5 Inicjatywy europejskie podejmowane przez organizacje pracodawców i pracobiorców Organizacje pracodawców i pracobiorców realizowa y po 1992 roku pewnà, stale si zwi kszajàcà, iloêç inicjatyw majàcych na celu zwi kszanie ÊwiadomoÊci europejskiej. W ogromnej wi kszoêci dzia ania te mia y skromny zasi g i skierowane by y w pierwszym rz dzie do dzia aczy zajmujàcych wysokie stanowiska w zwiàzkowej hierarchii. Nie umniejsza to jednak ich potencjalnego znaczenia, wynikajàcego przede wszystkim z masowego charakteru tych organizacji, zw aszcza zwiàzków zawodowych. Dotychczasowe inicjatywy europejskie, ugruntowa y wêród g ównych dzia aczy przekonanie o kluczowym znaczeniu tematyki zwiàzanej z integracjà europejskà dla bie àcej i przysz ej dzia alnoêci tych organizacji. Obecnie we wszystkich organizacjach widzi si koniecznoêç prowadzenia na szerokà skal szkoleƒ i innej dzia alnoêci uêwiadamiajàcej wêród szeregowych cz onków. Jest wi c szansa na to, e nowe inicjatywy b dà mia y znacznie wi kszy kràg oddzia ywania. Mo liwoêç ich realizacji zale eç b dzie od tego, czy badane organizacje b dà w stanie finansowo i organizacyjnie sprostaç bardziej samodzielnemu ni dotychczas podejmowaniu tego typu inicjatyw. Ze wzgl du na konkretny wymiar informacji oczekiwanych przez zwiàzkowców i pracodawców i cz sto wysoki poziom skomplikowania materii, konieczna jest aktywna wspó praca i pomoc oferowana przez rzàd polski i Przedstawicielstwo Komisji. Przedstawiciele badanych organizacji stwierdzali, e materia y informacyjne oferowane przez UKIE i Przedstawicielstwo nie trafiajà w ich potrzeby. 3.6 Inicjatywy europejskie podejmowane w oêrodkach akademickich Wi kszoêç uczelni podejmuje dzia ania informacyjne i edukacyjne w dziedzinie INSTYTUT SPRAW PUBLICZNYCH 9

11 INSTYTUT SPRAW PUBLICZNYCH integracji europejskiej. Inicjatywy europejskie sà podejmowane przez uczelnie g ównie z powodu du ego zainteresowania studentów tematykà europejskà, a tak e dla podwy szenia presti u danego oêrodka. Z jednej strony, sami studenci wywierajà presj na uczelnie, aby wprowadza y tematyk europejskà do programów edukacyjnych, z drugiej strony, stworzenie specjalistycznego oêrodka lub chocia by wprowadzenie kilku wyk adów poêwi conych UE, dodaje uczelni presti u. Stàd te zapewne tak powszechne jest inicjowanie ró nych form aktywnoêci w tej dziedzinie: wyk adów, wymiany studentów, czy konferencji. Najwi kszy wp yw na promowanie idei integracji i rozbudzenie ÊwiadomoÊci europejskiej w Êrodowisku akademickim, wydajà si mieç wyjazdy studyjne i badawcze wyk adowców i studentów do partnerskich oêrodków w krajach UE. Jednak z uwagi na trudnoêci finansowe i organizacyjne ich zasi g jest ograniczony. Najszerszy kràg odbiorców majà wyk ady i seminaria, nawet te b dàce jedynie wprowadzeniem w problematyk integracji europejskiej. Cieszà si one wielkim powodzeniem wêród studentów oraz inicjujà i stymulujà zainteresowanie tà tematykà. Widoczny jest natomiast niedostatek aktywno- Êci stricte naukowej, tzn. prowadzenia badaƒ naukowych, przygotowywania rozpraw doktorskich i habilitacyjnych. Niewielka jest te aktywnoêç wydawnicza uczelni w tym zakresie. Cz Êciowo wynika to z trudnoêci finansowych, z jakimi boryka si wi kszoêç polskich uczelni. Jednak ju po owa uczelni aktywnie poszukuje innych alternatywnych wobec bud etu paƒstwa form finansowania dzia aƒ dydaktycznych i naukowych w dziedzinie integracji europejskiej. 4. ZA O ENIA, IMPLEMEN- TACJA ORAZ EFEKTY DZIA A INFORMACYJ- NYCH NA TEMAT INTE- GRACJI EUROPEJSKIEJ 4.1 Za o enia dzia aƒ informacyjnych Rzàd polski uznaje wejêcie Polski do Unii za polskà racj stanu i to w aênie za o enie stoi u podstaw Programu Informowania Spo eczeƒstwa i promocji idei integracji. PIS, b dàcy ca oêciowà strategià dzia aƒ informacyjnych w Polsce, formu uje cele w doêç ogólny sposób. Zdefiniowane sà w nim grupy docelowe podejmowanych dzia aƒ, zak ada si równie uwzgl dnienie specyfiki tych grup. W strategii tej skupiono si jednak na zró nicowaniu spo eczno demograficznym, marginalizujàc kwestie rozró nienia zwolenników integracji europejskiej, jej przeciwników i osób niezdecydowanych. Uznanie w Programie istotnej roli organizacji pozarzàdowych i samorzàdowych dla skutecznej kampanii informacyjnej jest niewàtpliwie trafne. Niestety, pomi dzy ogólnymi sformu owaniami strategii programu, a lokalnym zasi giem dzia aƒ organizacji pozarzàdowych brakuje powiàzaƒ, które mog yby zintegrowaç podejmowane inicjatywy w spójnà kampani informacyjnà. PIS pozosta w du ej mierze dokumentem, nie stajàc si programem operacyjnym. Instytucje pozarzàdowe, samorzàdowe i zawodowe nie formu ujà za o eƒ a tak jednoznacznie i w formie jednolicie sformu- owanej strategii. Jest to grupa organizacji bardzo zró nicowana i majàca ró ne za o enia i cele. W wi kszoêci jednak, uwa ajà integracj za proces wa ny dla Polski i Polaków i kierujà si poczuciem misji. Ich 10

12 dzia ania najcz Êciej nastawione sà na ÊciÊle okreêlone grupy odbiorców i do ich potrzeb dostosowujà formy przekazu. W wymiarze lokalnym takie podejêcie przynosi efekty w postaci wysokiej skutecznoêci podejmowanych dzia aƒ. Jednak e, w skali kraju nie mo na mówiç o powstaniu spójnej strategii, a raczej o szeregu inicjatyw realizowanych niezale nie od siebie. 4.2 Institutional capability Instytucje podejmujàce dzia ania informacyjne dotyczàce integracji europejskiej charakteryzujà si zró nicowanym potencja em organizacyjnym. Najwi kszymi zasobami dysponuje sektor rzàdowy. Nale y tu wymieniç osobne ministerstwo (UKIE Urzàd Komitetu Integracji Europejskiej) zajmujàce si integracjà, ludzi tam pracujàcych, cz sto o bardzo wysokich kwalifikacjach zawodowych, departamenty i komórki organizacyjne w poszczególnych ministerstwach i w Kancelariach Premiera i Prezydenta, bliskoêç procesów decyzyjnych. W sk ad potencja u instytucjonalnego strony rzàdowej, nale y tak e zaliczyç instytucjonalne mo liwoêci koordynacji i zapewnienia efektywnego obiegu informacji, zarówno mi dzy instytucjami a obywatelami, jak i mi dzy ró nymi organizacjami podejmujàcymi dzia ania informacyjne o integracji europejskiej. Rzàd nie wykorzystuje w pe ni swoich mo liwoêci jeêli chodzi o bezpoêrednie przekazywanie informacji, np. poprzez media ogólnokrajowe. Instytucje rzàdowe nie koordynujà skutecznie ca oêci dzia aƒ informacyjnych, zwiàzanych ze wstàpieniem Polski do UE, a podejmowanych przez inne instytucje. Brak koordynacji, a w szczególno- Êci skutecznego obiegu informacji, jest jednym z g ównych czynników utrudniajàcych prowadzenie skutecznej kampanii informacyjnej. Instytucje, takie jak np. organizacje samorzàdowe, pracownicze czy pozarzàdowe, cieszà si zaufaniem Êrodowisk, w których dzia ajà. Chocia dysponujà niewielkimi zasobami materialnymi, posiadajà kapita ludzki, któremu zawdzi czajà efektywnoêç podejmowanych przez siebie inicjatyw. 4.3 Realizacja dzia aƒ informacyjnych Dzia ania informacyjne na temat integracji Polski z Unià Europejska majà ró ny zasi g, od inicjatyw lokalnych, poprzez regionalne, a do ogólnopolskich. Niektóre majà nawet charakter mi dzynarodowy. Na poziomie centralnym realizowane sà konkursy na dofinansowanie projektów o tematyce integracji europejskiej oraz dzia alnoêç wydawnicza. Ogólnopolski zasi g majà równie sieci punktów informacyjnych. Mniejszy zasi g, lecz dzi ki temu lepiej zdefiniowanego adresata, majà wszelkie dzia ania bazujàce na przekazie bezpoêrednim, a wi c szkolenia, konferencje czy te okolicznoêciowe imprezy plenerowe organizowane g ównie przez miejscowe organizacje pozarzàdowe i samorzàdowe. 4.4 Rola ró nych kana ów informacyjnych w dzia aniach informacyjnych na temat integracji europejskiej Zwa ywszy na potencja informacyjny tkwiàcy w mediach o masowym zasi gu, jest to kana przep ywu informacji wykorzystany najmniej efektywnie, szczególnie jeêli chodzi o telewizj, medium preferowane przez odbiorców. Z uwagi na fakt wydawania w bardzo du ych iloêciach wszelkiego rodzaju materia ów pisanych (ulotek, folderów, informatorów), a niewielki zasi g INSTYTUT SPRAW PUBLICZNYCH 11

13 INSTYTUT SPRAW PUBLICZNYCH ich oddzia ywania, nale a oby zastanowiç si nad lepszym informowaniem o informacji, to znaczy nad u atwianiem dost pu do informacji potencjalnym odbiorcom, poprzez szersze informowanie o instytucjach i organizacjach, które taka informacjà dysponujà, bàdê wykorzystaniem do kolporta u instytucji lub urz dów znajdujàcych si w bezpoêrednim Êrodowisku adresatów publikacji. 4.5 Potrzeby informacyjne ioczekiwania adresatów dzia aƒ informacyjnych Od momentu rozpocz cia negocjacji w sprawie wejêcia Polski do UE, respondenci stykajà si z coraz wi kszà iloêcià informacji o integracji europejskiej. Aby dzia alnoêç informacyjna by a skuteczna, nie tylko nale y dostarczyç wystarczajàcà iloêç informacji, ale równie zadbaç, by informacja ta by a ciekawa, zrozumia a i rzetelna. Szczególnie wa ne jest to w przypadku osób mniej zainteresowanych kwestià rozszerzenia Unii. Tymczasem, przewa ajàcy odsetek osób obj tych badaniem iloêciowym, krytycznie ocenia zarówno iloêç, jak i jakoêç dost pnych informacji, a zaledwie co piàty Polak czuje si dobrze poinformowany o sprawach dotyczàcych integracji Polski z Unià Europejskà. Najbardziej po àdanym êród em informacji o integracji sà Êrodki masowego przekazu. Odbiorcy chcà te informacji trafiajàcej dok adnie w ich potrzeby. Telewizja i wielkonak adowa prasa konstruujà swój przekaz na stosunkowo du ym poziomie ogólnoêci, starajàc si dotrzeç do maksymalnie du ej liczby odbiorców. Bardzo wa nà rol odgrywajà wi c instytucje zajmujàce si przekazem bezpoêrednim, które kierujàc swoje inicjatywy do niewielkiej grupy odbiorców, baczniejszà uwag zwracajà na specyficzne cechy oraz potrzeby informacyjne jej cz onków. Wi kszoêç tego typu instytucji bazuje wi c na osobistych kontaktach oraz doêwiadczeniach osób bezpoêrednio zwiàzanych z okreêlonym Êrodowiskiem lokalnym. Najbardziej predestynowane do upowszechniania wiedzy o integracji, a równoczeênie najcz Êciej postrzegane przez spo eczeƒstwo jako wiarygodne êród a informacji, sà instytucje neutralne, nie zwiàzane z Unià Europejskà, ani ze Êwiatem polityki. Sà to przede wszystkim Êrodki przekazu, instytucje naukowe, szko y, a tak e organizacje pozarzàdowe. Do najistotniejszych kwestii zwiàzanych z przysz ym cz onkostwem Polski w UE nale- à w opinii spo ecznej te odnoszàce si do spo eczno ekonomicznych skutków integracji, w szczególnoêci przysz e uprawnienia Polaków: mo liwoêci i warunki podejmowania pracy za granicà, prawa i obowiàzki obywateli w zjednoczonej Europie oraz wp yw integracji na prawa pracownicze. Zdecydowanie najwa niejszà sprawà, w odczuciu spo ecznym, jest wp yw integracji na mo liwoêci i warunki podejmowania pracy przez Polaków w krajach Unii Europejskiej. Ponadto, respondenci chcieliby si dowiedzieç wi cej, przede wszystkim, o sytuacji polskiego rolnictwa w Unii Europejskiej i wp ywie integracji na materialny poziom ycia ludzi i wysokoêç zarobków po wejêciu do tej organizacji. 4.6 Wp yw dzia aƒ informacyjnych na ÊwiadomoÊå europejskà Generalnie, Polacy êle oceniajà stan swojego poinformowania na temat integracji. 12

14 O ile jednak stan wiedzy na temat Unii Europejskiej i integracji Polski z jej strukturami nie przek ada si bezpoêrednio na stosunek do integracji, to lepsze poinformowanie, zw aszcza przy wykorzystaniu bezpoêrednich form przekazu, zwi ksza ÊwiadomoÊç zachodzàcych procesów, a tak e wzmaga aktywnoêç w pozyskiwaniu nowych informacji. Informacje do tej pory niezrozumia e lub pomijane zostajà oswojone, a wi c przestajà budziç l k i sk aniajà do budowania samodzielnych osàdów. Badanie pokaza o, e osoby uczestniczàce w takich inicjatywach, jak szkolenia, warsztaty, czy konkursy na temat integracji europejskiej, aktywniej zacz y poszukiwaç informacji i znacznie lepiej potrafi y znaleêç i zrozumieç informacje, na przyk ad w mediach. INSTYTUT SPRAW PUBLICZNYCH W Polsce realizowana jest du a liczba inicjatyw europejskich, ale nie sà one jednakowo dost pne dla wszystkich grup spo ecznych. Ich wp yw na stopieƒ poinformowania i zainteresowanie integracjà europejskà, widaç najbardziej w grupach ju zainteresowanych tematykà europejskà, które du o korzystajà z kampanii informacyjnych i dzia aƒ lokalnych. Dzia ania te pomijajà jednak osoby niezainteresowane i ma o aktywne. Konieczny jest wi kszy wysi ek skierowany na dotarcie do tych grup. Jest to rola zw aszcza instytucji rzàdowych, które powinny lepiej koordynowaç i stymulowaç wysi ki organizacji pozarzàdowych, zwiàzków zawodowych, mediów i uczelni. Potencja tych wszystkich podmiotów, cz sto bardzo du y, nie jest wykorzystany. Lepsze wykorzystanie tego potencja u pozwoli skuteczniej wp ywaç na ÊwiadomoÊç europejskà Polaków. 13

15 WST P Raport poêwi cony jest analizie i ewaluacji inicjatyw informacyjnych, edukacyjnych i promocyjnych realizowanych w Polsce, na temat Unii Europejskiej. Przedmiotem badania sà dzia ania majàce na celu lepsze poinformowanie polskiego spo eczeƒstwa o integracji europejskiej oraz zwi kszenie poparcia dla wejêcia Polski do Unii. Dzia ania te by y podejmowane przez ró nego typu instytucje rzàdowe i pozarzàdowe, organizacje koêcielne oraz zwiàzki zawodowe, szko y wy sze i media. Finansowane by y z ró nych êróde przez rzàd polski, instytucje unijne, fundacje polskie i zagraniczne oraz przez same organizacje. Ró ni y si wielkoêcià Êrodków, typem odbiorców i lokalizacjà projektu. Uwzgl dnione w badaniu przedsi wzi cia obejmujà zarówno dzia ania czysto informacyjne, jak i inicjatywy edukacyjne i promocyjne. Jednak zasadniczym wyró nikiem wszystkich tych dzia- aƒ jest przekazywanie odbiorcom (spo eczeƒstwu polskiemu) informacji, bàdê opinii na temat Europy, Unii Europejskiej, jej rozszerzenia oraz staraƒ Polski o cz onkostwo w UE. W raporcie wszystkie te inicjatywy nazywaç wi c b dziemy mianem inicjatyw informacyjnych. W przypadku dzia aƒ zakrojonych na wi kszà skal b dziemy mówiç o kampaniach informacyjnych. Z tego okresu pochodzi te wi kszoêç badaƒ opinii publicznej monitorujàcych postawy Polaków wobec integracji, do których si odwo ujemy. Postawy wobec integracji europejskiej kszta tujà si pod wp ywem wielu ró nych czynników, programy informacyjne sà tylko jednym z nich. Wp ywajà na nie m.in. sytuacja gospodarcza i polityczna Polski oraz postrzeganie przez polskie spo eczeƒstwo instytucji unijnych i samych negocjacji akcesyjnych. W raporcie uwzgl dniono ró ne typy i charakter poparcia dla integracji oraz zró nicowanie spo eczno demograficzne. Wzi to te pod uwag czynniki zewn trzne, kszta tujàce postawy wobec integracji. Uwzgl dnienie w analizie kontekstu realizowanych w Polsce inicjatyw informacyjnych pozwala na rzetelnà ewaluacj i sformu owanie rekomendacji dla dalszych dzia aƒ. W prezentowanym raporcie uwzgl dnili- Êmy, przede wszystkim, inicjatywy zrealizowane w roku Realizujàc badania, analizujàc ich wyniki, a nast pnie formu ujàc rekomendacje, odnosimy si jednak do szerszego przedzia u czasowego lat , kiedy to rzàd polski sformu owa ogólnopolskà strategi informowania spo eczeƒstwa o integracji europejskiej, a liczba inicjatyw europejskich gwa townie wzros a. 14

16 1. ZMIANA CHARAKTERU POPARCIA DLA INTE- GRACJI EUROPEJSKIEJ W latach 90 nastàpi a w Polsce zmiana charakteru poparcia dla wejêcia Polski do Unii Europejskiej. Poczàtkom transformacji ustrojowej w Polsce towarzyszy o has o powrotu do Europy, rozumianej jako wspólnota wyznaczona przez przynale noêç do zachodniego kr gu cywilizacyjno kulturowego. Instytucjonalny wymiar tej idei zawiera si w postulacie przystàpienia do struktur europejskich najpierw EWG, póêniej Unii Europejskiej. Na poczàtku lat 90 w dyskursie publicznym nie pojawia a si w praktyce kwestia kosztów i korzyêci zwiàzanych z wejêciem Polski do UE. Interesy ró nych grup nie by y wówczas jeszcze w pe ni skrystalizowane. Jednak e, wraz z post powaniem procesu negocjacji, Polacy zacz li postrzegaç integracj w coraz bardziej konkretnych kategoriach. KorzyÊci i straty, jakie stanà si udzia em polskiego spo eczeƒstwa, danej grupy zawodowej, czy jednostki po wejêciu Polski do Unii grajà coraz istotniejszà rol w postrzeganiu integracji europejskiej. Wymiar wartoêci (nacisk na polityczny charakter rozszerzenia i problematyk bezpieczeƒstwa) nadal jest bardzo wa ny, postawy Polaków sta y si jednak wielowymiarowe i majà zró nicowany charakter. W jednych grupach wi kszy wp yw na postawy majà dzielone wartoêci i Êwiatopoglàd, w innych interesy ekonomiczne. Wiedza o charakterze poparcia w danej grupie spo ecznej i umiej tne roz- o enie akcentów mi dzy wymiarem warto- Êci i poziomem interesów, sà kluczowe dla w aêciwego zaprojektowania kampanii informacyjnych oraz efektywnego dotarcia do okreêlonych grup docelowych. 2. TYPY POPARCIA DLA INTEGRACJI EUROPEJSKIEJ Dzia ania informacyjne powinny uwzgl dniaç nie tylko zmian charakteru poparcia dla integracji, lecz tak e typ poparcia. Z badaƒ Instytutu Spraw Publicznych (uwzgl dniajàcych nie tylko deklaracje dotyczàce g osowania w ewentualnym referendum, ale równie preferowane scenariusze rozwojowe Polski) wynika, e wyró niç mo na dwa typy poparcia spo ecznego dla idei przystàpienia Polski do UE zdecydowane (49%) oraz potencjalne (10%). Analogicznie, wyst pujà dwie grupy przeciwników integracji europejskiej przeciwnicy zdecydowani (13%) i potencjalni (20%). Obecnie zwolenników jest niemal dwukrotnie wi cej (59%) ni przeciwników (33%), ale trzeba pami taç, e mi dzy potencjalnymi zwolennikami i potencjalnymi przeciwnikami mo liwe sà przetasowania. Za o enia kampanii informacyjnych powinny byç dostosowywane do typu poparcia lub odrzucenia integracji europejskiej przez danà grup docelowà dzia aƒ informacyjnych, powinny tak e wskazywaç, co jest pierwszoplanowym celem danej kampanii: uzyskanie pozytywnego wyniku w referendum, czy raczej pozyskanie d ugofalowego poparcia dla integracji jako najlepszej opcji rozwojowej dla paƒstwa polskiego. INSTYTUT SPRAW PUBLICZNYCH 15

17 INSTYTUT SPRAW PUBLICZNYCH 3. CZYNNIKI KSZTA TUJÑCE POSTAWY WOBEC INTEGRACJI Postawy wobec integracji europejskiej kszta tujà si pod wp ywem wielu czynników, zaê poinformowanie o Unii i integracji jest tylko jednym z nich. Na postawy Polaków wp ywajà poêrednio, bàdê bezpoêrednio sytuacja gospodarcza kraju, poziom ycia, stopa bezrobocia, a tak e postrzeganie sytuacji na Êwiecie oraz przebieg negocjacji akcesyjnych. Polskie spo eczeƒstwo najsilniej popiera- o wejêcie Polski do Unii Europejskiej w 1996 roku: 80% Polaków wyra a o wówczas poparcie dla proeuropejskich aspiracji swojego kraju. Kolejne lata przynios y systematyczny spadek akceptacji idei integracji, wyra ajàcy si zarówno w spadku liczby zwolenników wejêcia Polski do Unii Europejskiej, jak i we wzroêcie liczby jej przeciwników. W 1999 roku poparcie dla cz onkostwa Polski w Unii zmala o do 55%, ros a natomiast liczba przeciwników w 2000 roku przeciwnicy wejêcia Polski do UE stanowili ju 30% spo eczeƒstwa. Wymieniç mo na nast pujàce czynniki, które mog y mieç wp yw na postawy Polaków: Sytuacja gospodarcza. Coraz silniejsze niezadowolenie z sytuacji w kraju i obawy o stan polskiej gospodarki znalaz y odbicie w postawach niektórych grup wobec integracji. Postrzeganie integracji europejskiej jako cz Êci procesu transformacji spo eczno-- gospodarczej. Integracja jest wa nym elementem trwajàcej w Polsce po roku 1989 modernizacji, kontynuacjà zapoczàtkowanych wówczas przemian ekonomicznych i spo ecznych. Postawy wobec integracji sà w tej perspektywie elementem szerszego stosunku do przemian rynkowych i demokratycznych, stanowià wyraz nadziei na zmian cywilizacyjnà, ale te obaw przed dalszym otwarciem gospodarki i przyspieszeniem reform rynkowych. Dlatego te, stosunek do integracji jest silnie uzale niony od postaw wobec wszystkich towarzyszàcych transformacji konsekwencji spo eczno-ekonomicznych, takich jak prywatyzacja, czy obecnoêç kapita u zagranicznego. Ludzie z wy szym wykszta ceniem, przedsi biorcy, kadra kierownicza, jednym s owem beneficjanci tych przemian, najcz - Êciej popierajà wejêcie Polski do UE. Z drugiej strony, osoby najs abiej wykszta cone, bezrobotni, robotnicy niewykwalifikowani i przede wszystkim rolnicy, którzy najcz Êciej majà poczucie, ze stracili na przemianach, nastawieni sà z regu- y sceptycznie wobec idei integracji. Sytuacja mi dzynarodowa i jej postrzeganie. Integracja jest postrzegana przez pryzmat mi dzynarodowego bezpieczeƒstwa i traktowana jako jego gwarancja. Trudno jednak jednoznacznie stwierdziç, czy np. przyj cie Polski do NATO wp yn o w d u szej perspektywie na stosunek do Unii. Wydaje si, e spadku poparcia dla integracji nie nale y wiàzaç z wejêciem Polski do NATO. Ocena stopnia przygotowania Polski do wejêcia do Unii. Negatywna ocena sytuacji w kraju mo e wp ywaç na przekonanie, e Polska nie jest dostatecznie przygotowana na wejêcie do Unii, co mo e os abiç poparcie dla szybkiego cz onkostwa. Im gorzej postrzegana jest polityczna i gospodarcza sytuacja w Polsce, tym silniej roênie poparcie dla poglàdu, e najpierw trzeba zmodernizowaç kraj, a dopiero potem wejêç do Unii. Wp ywa to równie na postrzeganie dystansu dzielàcego 16

18 Polsk od Unii oraz na przekonanie, e Polska jest krajem s abym, bezbronnym wobec silniejszego partnera i wejdzie do Unii na prawach cz onka drugiej kategorii. Postrzeganie samego procesu negocjacji. Istotne jest, czy negocjacje postrzegane sà jako raczej niekorzystne dla Polski, czy te proces, gdzie wygrywajà obie strony dochodzàc do zadawalajàcego je kompromisu. Czy sà postrzegane jako próba wykorzystania przez Uni silniejszej pozycji, czy te jako szansa dla Polski. Na postawy wobec integracji wp ywa równie wizerunek negocjatorów obu stron i ich wiarygodnoêç w oczach opinii publicznej. Stopieƒ poinformowania o integracji europejskiej, zasadach funkcjonowania Unii, przewidywanych korzyêciach i kosztach dla Polski, skutkach rozszerzenia dla jednostki i wreszcie o koniecznych dzia aniach dostosowawczych, które nale y podjàç, tak e kszta tuje postawy Polaków wobec integracji. Jednak poziom wiedzy na temat Unii Europejskiej i zasad jej dzia ania nie przek ada si bezpoêrednio na stosunek do integracji. Z badaƒ wynika, e wêród osób s abo poinformowanych proporcje zwolenników i przeciwników integracji europejskiej sà zbli one, podczas gdy wêród osób dobrze poinformowanych odsetek zwolenników jest najwi kszy. 4. POINFORMOWANIE I ZAINTERESOWANIE INTEGRACJÑ EUROPEJSKÑ Wi kszoêç Polaków êle ocenia stan swojej wiedzy na temat integracji. W paêdzierniku 2000 roku wystarczajàco dobrze poinformowany na ten temat czu si tylko co czwarty Polak. A 69% mia o poczucie braku dostatecznej informacji o integracji. W ciàgu ostatnich dwóch lat (od grudnia 1998 do paêdziernika 2000 roku), poczucie poinformowania na ten temat zwi kszy o si tylko w niewielkim stopniu. Równie zainteresowanie procesem integracji europejskiej jest nik e, co zwiàzane jest z przeêwiadczeniem, e jej skutki b dà odczuwane przez przeci tnego obywatela jedynie w niewielkim stopniu. W czerwcu 2000 roku, 39% badanych utrzymywa o, e integracja b dzie mia a niewielkie znaczenie dla ich ycia. Z badaƒ wynika ponadto, e prognozy dotyczàce skutków integracji w wymiarze osobistym sà s abo skrystalizowane i niejednoznaczne. W percepcji spo- ecznej przewidywane skutki cz onkostwa Polski w Unii Europejskiej sà bardziej uchwytne na poziomie makro (w skali ca ego kraju) ni na poziomie mikro, w sferze jednostkowego doêwiadczenia. INSTYTUT SPRAW PUBLICZNYCH W analizie inicjatyw informacyjnych podejmowanych w Polsce, trzeba uwzgl dniç kontekst tych dzia aƒ. Zwrócenie uwagi na charakter i typ poparcia w okreêlonych grupach spo ecznych, pozwala odpowiedzieç na pytanie, czy kampanie informacyjne uwzgl dniajà to zró nicowanie i przeprowadziç rzetelnà ewaluacj ich za o eƒ. Podobnie, uwzgl dnienie czynników wp ywajàcych na kszta towanie si postaw wobec integracji europejskiej w Polsce umo liwia 17

19 INSTYTUT SPRAW PUBLICZNYCH analiz potrzeb informacyjnych Polaków (np. potrzeb odwo aƒ do doêwiadczeƒ jednostki) oraz innych elementów, które powinny byç uwzgl dnione przy planowaniu i realizowaniu kampanii informacyjnych. 5. PRZEDMIOT BADANIA A STRUKTURA U W raporcie analizujemy efektywnoêç dzia aƒ informacyjnych o ró nym charakterze, prowadzonych w Polsce przez ró nego typu instytucje. Analiz prowadzimy z dwóch perspektyw: instytucji realizujàcych inicjatywy oraz adresatów tych dzia aƒ. WÊród uwzgl dnionych organizacji reprezentowane sà zarówno instytucje rzàdowe, jak i pozarzàdowe, takie jak organizacje ko- Êcielne, fundacje, stowarzyszenia. Badamy równie dzia alnoêç szkó wy szych oraz zwiàzków zawodowych. Analizowane inicjatywy organizowane by y zarówno przy pomocy instytucji rzàdowych i w ramach rzàdowych programów, jak i ca kowicie spontanicznie i niezale nie. Zró nicowane sà grupy docelowe tych dzia aƒ, od elitarnego grona czytelników analitycznego czasopisma poêwi conego tematyce unijnej, a do so tysów i uczniów szkó wiejskich. W badaniu uwzgl dniliêmy inicjatywy organizowane w ró nych regionach Polski, w du ych miastach, jak Warszawa, czy Gdaƒsk, oraz w ma ych gminach wiejskich. Pokazujemy w raporcie specyfik informowania o Europie w Polsce, z uwzgl dnieniem wyjàtkowej aktywnoêci organizacji pozarzàdowych. Analizujemy równie kontekst, w jakim dzia ajà te organizacje polityk informacyjnà rzàdu polskiego, dzia- alnoêç przedstawicielstwa Komisji Europejskiej w Polsce oraz fundacji zagranicznych. Analiza prowadzona jest na trzech poziomach. Zajmujemy si za o eniami przyjmowanymi przez instytucje, implementacjà inicjatyw oraz efektami tych dzia aƒ. Raport podzielony jest na dwie cz Êci. W cz Êci pierwszej analizujemy dzia ania instytucji ró nego typu, w cz Êci drugiej prowadzimy 18

20 analiz porównawczà uwzgl dniajàcà ca y obszar badania. Uporzàdkowana jest ona wed ug pytaƒ kluczowych przechodzàc od ewaluacji za o eƒ kampanii informacyjnych (k adàc nacisk na perspektyw nadawcy) do oceny efektów inicjatyw (k adàc nacisk na perspektyw odbiorcy). INSTYTUT SPRAW PUBLICZNYCH 19