l u d z i e s e k t o r a 1 wolne słowo

Transkrypt

1 l u d z i e s e k t o r a 1 wolne słowo Legenda konspiracji Mirosław Chojecki. Do dziś nie opowiada o tym, co robi, dopóki tego nie zrobi. Ciągle walczy o wolne słowo i daje wyraz rozczarowaniu, że w Polsce nie ma społeczeństwa obywatelskiego. Niedawno zakończyła się siódma edycja Międzynarodowego Festiwalu Filmowego Żydowskie Motywy, którego był dyrektorem. Marta Chowaniec

2 2 l u d z i e s e k t o r a gazeta.ngo.pl Po pierwsze: nie lubi słowa sektor. Źle mi się kojarzy. Była to specjalna struktura w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych, która zajmowała się filmowaniem różnego rodzaju działań, którymi była zainteresowana Służba Bezpieczeństwa wspomina. Ewa Milewicz w Gazecie Wyborczej napisała parę lat temu, że jest konspiracyjny i tajemniczy. Nie zgadza się z tą opinią. To po prostu jest tak, że nie o wszystkim trzeba mówić. Nie opowiadam o tym, co robię, dopóki tego nie zrobię. A jak zrobię, to już wiadomo śmieje się. Dlaczego to robi Wyjechał do Niemiec dosłownie na chwilę, na parę dni, na Targi Książki we Frankfurcie, a przeciągnęło się to do dziesięciu lat, bo zastał go na Zachodzie stan wojenny. Po powrocie na początku lat 90. próbował zorganizować telewizję niepubliczną, która miała między innymi za zadanie promować działania, które stają przed społeczeństwem obywatelskim. We Francji imponująco kwitnie społeczne życie pozarządowe, niezależne od władz rządowych i samorządowych. Jest wiele inicjatyw oddolnych. W Polsce przez wiele lat nie było na to szans. Kiedy staliśmy się wolnym krajem, liczyłem, że wybuchnie aktywność społeczna. I mocno się rozczarowałem mówi z żalem. Okazało się, że komunizm jest w Polakach głęboko zakorzeniony. W dalszym ciągu jako społeczeństwu wydawało się nam, że władza ma nam dać, ma nam zapewnić, że coś się nam należy... Uważam, że samemu to trzeba sobie wziąć kwituje. Festiwal i Stowarzyszenie Na telewizję nie otrzymał koncesji. Produkowaniem filmów zajmuje się od ponad trzydziestu lat. W pewnym momencie zorientował się, że na całym świecie jest mnóstwo festiwali filmowych o tematyce żydowskiej. Od Wiednia po Koreę, a w Polsce żadnego. Przecież polscy Żydzi zbudowali potęgę kinematografii amerykańskiej. Festiwal Żydowskie Motywy, który zorganizowaliśmy po raz pierwszy w 2004 r., bardzo się udał. Uznaliśmy, że trzeba go kontynuować. Potrzebna więc była struktura, która zajęłaby się jego organizacją i tak powstało Stowarzyszenie Żydowskie Motywy opowiada. Ważne jest powiązanie wolności słowa z odpowiedzialnością za nie. Bo to, że wolno wszystko mówić, nie znaczy, że wszystko wolno powiedzieć mówi Mirosław Chojecki (fot. archiwum M. Chojeckiego) W gronie znajomych pomyślał też, że warto przypomnieć o pewnej grupie społecznej, która w przeszłości walczyła o tzw. wolne słowo. Grupie zapomnianej, bo nie każdy, kto był świetnym organizatorem w podziemiu, potrafi sobie poradzić w warunkach bez konspiracji tłumaczy. Zaczęło się od organizacji Dni Wolnego Słowa, potem były prelekcje w liceach. Potrzebna była struktura, zawiązało się więc Stowarzyszenie Wolnego Słowa. Liczy ponad tysiąc osób w całej Polsce i poza jej granicami. Ważne jest powiązanie wolności słowa z odpowiedzialnością za słowo. Bo to, że wolno wszystko mówić, nie znaczy, że wszystko wolno powiedzieć zaznacza. Organizacja zajmuje się wspieraniem m.in. Wietnamczyków, Kubańczyków w ich dążeniu do demokracji. Ale nie chce więcej o tym mówić, bo to są sprawy konspiracyjne. Interesuje ich też sprawa Białorusi. Dostarczaliśmy białoruskiej opozycji sprzęt poligraficzny. Tam teoretycznie nie ma cenzury, problem jednak polega na tym, że drukarnie są państwowe, więc nie będą drukowały tekstów, które sprzeciwiają się rządowi tłumaczy. Członkowie Stowarzyszenia jeżdżą obserwować wybory do różnych krajów. Aktywnie uczestniczyli w pomarańczowej rewolucji. Nie jest to organizacja kombatancka śmieje się. Maciej Łukasiewicz, Janusz Krupski, Krzysztof Markuszewski, z którymi m.in. zakładał stowarzyszenie, już nie żyją.

3 gazeta.ngo.pl l u d z i e s e k t o r a 3 Największy sukces Dwa duże przedsięwzięcia: Festiwal Żydowskie Motywy i Stowarzyszenie Wolnego Słowa mogą maszerować bez niego. Znaleźli się ludzie, którzy przejęli pałeczkę ode mnie. Świetnie się wywiązują z prowadzenia tych organizacji podkreśla. Największa porażka Do tej pory czuje żal, że piętnaście lat temu nie udało się uzyskać koncesji na prowadzenie telewizji. Źle się stało. Gdybyśmy byli w stanie opowiedzieć społeczeństwu, w jaki sposób może funkcjonować poza strukturami państwowymi, bylibyśmy trochę w innym miejscu. W Polsce jest bardzo dużo NGO- -sów. Jednak w ogromnej części uzależnione są od struktur państwowych. Żyją od grantu do grantu; z dofinansowania, które otrzymują od rządu, a udział społeczeństwa w ich funkcjonowaniu jest nikły. Jest bardzo mało oddolnych inicjatyw rozkłada ręce. Sąsiedzi codziennie chodzą brudną klatką schodową i narzekają, kto im ją wyczyści. A gdyby się skrzyknęli, stanęliby na drabinach i sami wymalowali ściany? Ktoś ma to za nich zrobić! Ktoś? Nie zapytają: dlaczego nie ja? Teraz niewiele można zrobić, żeby społeczeństwo obywatelskie nagle pojawiło się w Polsce. Mojżesz prowadzał czterdzieści lat Żydów po pustyni, aż wymarli ci, którzy pamiętali niewolę. Nadzieja jest w młodym pokoleniu, które na swoich garbach nie nosi plecaka złych doświadczeń przeszłości mówi Mirosław Chojecki. Co lubi Zaznacza, że to trudne pytanie. Wymienia budyń waniliowy oraz książki. W kolejce do przeczytania czekają m.in. najnowsza biografia Kapuścińskiego i kilka książek Stasiuka, ostatnia proza Tokarczuk i Dziennik Jana Józefa Szczepańskiego. Kiedyś lubił zajmować się swoim ogrodem, ale dziś już go nie ma. Wychował w nim sześcioro dzieci. Dziś najmłodsze ma 19 lat, a najstarsze 36. Maszerują swoimi ścieżkami mówi z dumą. Plany na przyszłość Marzy o tym, żeby jego dzieci zrealizowały się w życiu i swojej aktywności zawodowej, tak jak on. MIROSŁAW CHOJECKI absolwent Wydziału Chemii Uniwersytetu Warszawskiego. W czerwcu 1976 r. należał do uczestników akcji pomocy represjonowanym robotnikom Ursusa i Radomia. W tym samym roku znalazł się wśród organizatorów Komitetu Obrony Robotników. Zajął się niezależną działalnością wydawniczą, odpowiadał za powielanie Komunikatu i Biuletynu Informacyjnego KOR. We wrześniu 1977 r. stworzył Niezależną Oficynę Wydawniczą NOWa, największe wydawnictwo działające poza cenzurą. W październiku 1981 r. wyjechał za granicę, gdzie zastało go wprowadzenie stanu wojennego. Pozostał na emigracji w Paryżu, wydawał m.in. miesięcznik Kontakt, produkował filmy poświęcone najnowszej historii Polski i organizował pomoc sprzętową dla podziemia w Polsce. Współpracował m.in. z Jerzym Giedroyciem. Do kraju wrócił w 1990 r. Współtworzył pierwszą komercyjną stację telewizyjną NTW, założył Grupę Filmową Kontakt. Jest inicjatorem i prezesem honorowym Stowarzyszenia Wolnego Słowa. 31 sierpnia 2006 r. został odznaczony przez prezydenta Lecha Kaczyńskiego Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski. Co dzieje się w pozarządówce? Skąd pozyskać środki, gdzie iść na szkolenie? Bądź na bieżąco wiadomości ngo.pl w Twojej skrzynce Zamów newsletter portalu ngo.pl!

4 4 r e l a c j e gazeta.ngo.pl SIÓDME POSIEDZENIE RDPP Kwestia charytatywnych SMS-ów, problemy pojawiające się przy wdrażaniu nowelizacji ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, a także rozporządzenia do tej ustawy zdominowały posiedzenie Rady Działalności Pożytku Publicznego. Odbyło się ono 17 czerwca 2010 r. w siedzibie Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej. Dariusz Mieczysław Mól Na początku RDPP zajęła się sprawą VAT-u od charytatywnych SMS-ów oraz problemami związanymi z ustawą o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu. O komentarz do obu kwestii poproszono Macieja Grabowskiego, podsekretarza stanu w Ministerstwie Finansów, który zastąpił w Radzie minister Elżbietę Chojnę-Duch. Po dość długich konsultacjach 2 czerwca minister finansów podpisał rozporządzenie, które zwalnia z podatku od towarów i usług niektóre usługi telekomunikacyjne SMS-y oraz połączenia telefoniczne o podwyższonej wartości. Muszą być jednak spełnione konkretne warunki po pierwsze powinna być zawarta umowa między OPP a operatorem, organizacja musi mieć pozwolenie na prowadzenie zbiórki publicznej, a na fakturze, którą otrzyma, musi być uwzględniona wartość usług, które są przekazywane na rzecz OPP, i kwota, która jest zatrzymywana przez dostawcę usługi. Konsultacje z organizacjami, choć trwały dość długo, doprowadziły do znacznie lepszej ostatecznej wersji tego rozporządzenia niż to, które wcześniej zaproponowało ministerstwo finansów stwierdził Maciej Grabowski. Choć rozporządzenie nie weszło jeszcze w życie w okresie powodzi, MF zastosowało nadzwyczajną procedurę związaną z nim. Chodzi o SMS-y wysyłane na apel organizacji pozarządowych, które zajmują się pomocą powodzianom. Okazuje się, że VAT zebrany od tzw. SMS-ów powodziowych będzie mógł zostać przekazany na cel związany z niwelowaniem skutków powodzi po dyskusji z or- ganizacjami, które zbierają teraz w ten sposób pieniądze. Działalność trzeciego sektora a terroryzm Kolejna sprawa, która wzbudza ostatnio wiele niepokojów wśród organizacji pozarządowych, to Ustawa o przeciwdziałaniu praniu brudnych pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu. Spotykaliśmy się w tej sprawie z wieloma organizacjami, które są przerażone wizją dostosowania swoich wewnętrznych procedur przeciwko praniu brudnych pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu. Po wielu rozmowach, także ze specjalistami, stwierdziliśmy, że chcielibyśmy wystąpić do Ministerstwa Finansów z prośbą o zwolnienie organizacji pozarządowych z rejestracji transakcji prowadzonych przez bank powiedziała Anna Sienicka z FISE, członkini RDPP. W wielu krajach podmioty, które przeprowadzają transakcje poprzez bank, są zwolnione z obowiązku rejestrowania tych operacji, gdyż banki mają bardzo bezpieczne procedury weryfikujące takie transfery pieniędzy. Oczywiście transakcje gotówkowe powinny podlegać rejestracji zgodnie z obowiązującymi przepisami. Zdajemy sobie sprawę, że całkowitego zwolnienia z procedur nie będzie, ale przygotowujemy list intencyjny do ministra finansów w sprawie zwolnienia organizacji z rejestracji transakcji bankowych wyjaśniała. Wiele społeczeństw obywatelskich w krajach Unii oprotestowało przepisy dotyczące prania brudnych pieniędzy, zważywszy na nieproporcjonalność tych aktów w relacji do celu, jaki mają spełnić. Ponadto w wielu krajach Unii przepisy wydane na podstawie prawa europejskiego są znacznie łagodniejsze niż w Polsce, i mam prośbę, aby to skonfrontować właśnie z rozporządzeniami z innych państw. Jeśli okazałoby się, że nasza ustawa jest za bardzo restrykcyjna, to może warto by pomyśleć o pewnych deregulacjach stwierdził Krzysztof Balon z WRZOS-u, członek RDPP. Nie znam szczegółów tej ustawy. Ale sugestia wydania rozporządzenia do niej, które zwalniałoby z rejestracji transakcje przechodzące przez sektor bankowy, wydaje się logiczna. Z drugiej strony fundacje i różne organizacje są wykorzystywane do prania brudnych pieniędzy czy unikania płacenia podatków. Dlatego takie przepisy pojawiły się w UE. Ale mogę obiecać, że porozmawiam o zgłoszonych przez państwa sugestiach w Ministerstwie Finansów zapewnił Maciej Grabowski. Najprawdopodobniej na następnym posiedzeniu RDPP będzie można coś więcej powiedzieć o rozwiązaniach zaproponowanych przez członków Rady. Problemy przy wdrażaniu ustawy Chodzi o nowelizację Ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. Okazuje się, że niektóre jej przepisy, jak choćby art. 16 dotyczący tzw. regrantingu, wzbudzają wiele problemów. Na przykład prawnicy m. st. Warszawy zgłosili wątpliwość dotyczącą tego artykułu, która jak się okazuje, wynika z błędnej interpretacji przepisów i utożsamienia każdej usługi niemającej charakteru merytorycznego, a jedynie pomocniczy, dodatkowy, techniczny z całą realizacją zadania. Tymczasem ustawa dopuszcza zlecenie części, a nawet całości zadania w trybie re grantingu. Członkowie RDPP są zgodni, że powinien powstać komentarz do ustawy, napisany przez pracowników Departamentu Pożytku Publicznego we współpracy z członkami Rady, którzy pracowali przy nowelizacji. Komentarz powinien wyjaśniać wszystkie problemy interpretacyjne, jakie pojawiają się w związku z wejściem w życie noweli. Do października tego roku moglibyśmy budować indeks różnego rodzaju błędów, poprawek, deficytów, nadinterpretacji nowelizacji ustawy. Potem zbierzemy te wszystkie uwagi i jeśli to bę-

5 r e l a c j e w s k r ó c i e gazeta.ngo.pl dzie konieczne zaproponujemy drogę legislacyjną, która umożliwi nam zmiany niedoskonałych przepisów powiedział Kuba Wygnański, współprzewodniczący RDPP. Promocja ustawy Wygnański zauważył także, że mimo wielu pomysłów dotyczących promocji nowelizacji Ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, jakie pojawiały się na wcześniejszych posiedzeniach RDPP, nie udało się uruchomić żadnej autoryzowanej przez RDPP kaskady szkoleń, promocji, wyjazdów związanych z promocją ustawy. Tymczasem choćby nadinterpretacja przepisów noweli np. przez stołecznych prawników świadczy o tym, że wciąż wiele osób mało wie o nowych rozwiązaniach zawartych w ustawie. Członkowie RDPP zaproponowali, aby wykorzystywać każdą okazję spotkania, konferencje, szkolenia do promowania ustawy. Oprócz komentarza, trzeba także przygotować podręcznik o ustawie. Wtedy moglibyśmy organizować spotkania, na których, posługując się takim podręcznikiem, mówilibyśmy o nowych przepisach. Ważne, aby mówić to samo stąd tak istotną sprawą jest opublikowanie podręcznika zaproponował Krzysztof Balon. Taki podręcznik-przewodnik po ustawie, z przykładami, interpretacjami, wzorami umów, dobrymi praktykami, będzie szczególnie cenny dla małych organizacji, których nie stać na prawnika, a którym takie praktyczne informacje są bardzo potrzebne wyjaśnił dr Maciej Lis z Polskiej Rady Ekumenicznej, członek RDPP. Członkowie Rady stwierdzili też, że warto spotkać się z pełnomocnikami z terenów, na których wystąpiła powódź. Nowelizacja Ustawy o pożytku dostarcza bowiem ważnych nowych instrumentów, np. inicjatywę lokalną, i dlatego można by postarać się o wyodrębnienie środków publicznych, które wspomogłyby działania organizacji z terenów powodziowych. Ważne rozporządzenia W tej chwili przygotowywane są cztery rozporządzenia do nowelizacji ustawy. Trzy z nich przygotowuje DPP. Pierwsze dotyczy wzoru oferty realizacji zadania publicznego. Odbyły się już konsultacje za pośrednictwem portalu ngo. pl, a także spotkania z przedstawicielami ministerstwa i DPP. Prace prowadzone przez RDPP zostały już zamknięte. Kolejne rozporządzenie zajmuje się kwestią kontroli OPP. Zespół prawny i zespół ds. funduszy odbyły spotkania na ten temat. W kwestii rozporządzeń do nowelizacji ustawy również organizacje przysłały swoje uwagi. Trzecie rozporządzenie dotyczy sprawozdania merytorycznego z działalności organizacji (prace nad nim jeszcze trwają). W przypadku tego rozporządzenia jest bardzo dużo newralgicznych decyzji do podjęcia chodzi np. o to jaki zakres ma mieć sprawozdanie merytoryczne czy powinno dotyczyć całej działalności organizacji, czy tylko podatku 1%. Warto też uwzględnić specyfikę małych i dużych organizacji i zaproponować mechanizmy deregulacyjne przecież nie ma sensu formułowania takich samych oczekiwań w stosunku do małych i dużych organizacji. Nikt nie miał wątpliwości, że to rozporządzenie będzie podstawowym wehikułem służącym do dostarczenia informacji na temat funkcjonowania szerzej OPP czy wykorzystania 1%. W zaproponowanym projekcie te kwestie się mieszają ze sobą i należałoby się na coś konkretnie zdecydować. Myślę, że Rada powinna zająć wspólne stanowisko, ponieważ jest to nowa rzecz i należy ją gruntownie przemyśleć zaapelowała Anna Siennicka. Czwarte rozporządzenie wyszło z Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji i dotyczy czasu antenowego dla organizacji pozarządowych w mediach publicznych. KRRiTV przygotowała projekt rozporządzenia, którego wdrożenie, w moim przekonaniu, stanowiłyby regres w stosunku do sytuacji obecnej. Gdyby to rozporządzenie weszło w życie, to raczej pogarszałoby sytuację organizacji zauważył Wygnański. Dlatego członkowie RDPP i DPP podjęli się napisania alternatywnej wersji tego rozporządzenia tak, aby stało się ono podstawą do dyskusji z KRRiTV. To są szczególne rozporządzenia, które stanowią wizytówkę funkcjonowania i DPP, i RDPP to są nasze rozporządzenia. Namawiam wszystkich członków Rady do uczestniczenia w pracach nad tymi aktami powiedział Wygnański. z a p o w i e d z i FUNDUSZ KRYZYSOWY INSTYTUTU SPOŁECZEŃSTWA OTWARTEGO Fundacja im. Stefana Batorego zaprasza do składania wniosków o dotacje do Funduszu Kryzysowego OSI, z którego wspierane są inicjatywy zmierzające do przeciwdziałania negatywnym konsekwencjom kryzysu gospodarczego oraz zagrożeniom, jakie niesie. Projekty zgłaszać mogą organizacje samodzielnie lub w partnerstwie z instytucjami samorządowymi. W Polsce na wsparcie mogą liczyć tylko te inicjatywy, które proponują rozwiązania nowatorskie i niestandardowe, eksperymentują z nowymi modelami i metodami działań, poszukują nowych źródeł i mechanizmów finansowania ważnych potrzeb społecznych. Warunkiem otrzymania dotacji jest zapewnienie wkładu własnego w wysokości co najmniej 50% środków potrzebnych do realizacji projektu. Wnioski przyjmowane są na bieżąco przez cały rok. Więcej: wiadomosci.ngo.pl IV EDYCJA PROGRAMU AXA WSPIERAMY MAMY 26 maja 2010 r. ruszyła IV edycja programu społecznego AXA Wspieramy Mamy. Do udziału w programie zaproszone są organizacje i grupy nieformalne. Wnioski zakładające wsparcie mam można składać do 26 lipca 2010 r. Rozstrzygnięcie konkursu nastąpi do 10 września 2010 r. Zgłaszane projekty mogą mieć zasięg lokalny, regionalny lub ogólnopolski. Więcej: wiadomosci.ngo.pl WARTO BYĆ ZA! Kompania Piwowarska prowadzi konkurs dla OPP na najlepsze projekty przeciwdziałające wykluczeniu społecznemu z powodu ubóstwa. W konkursie mogą wziąć udział wszystkie OPP, które mają ciekawe pomysły na przeciwdziałanie temu zjawisku i przedstawią projekty mające na celu promowanie i wspieranie działań podejmowanych przez organizacje pozarządowe na rzecz poprawy jakości życia osób, które z powodów będących poza ich kontrolą nie mogą uczestniczyć pełnoprawnie w społeczeństwie. Wnioski można nadsyłać do 16 lipca 2010 r. Więcej: wiadomosci.ngo.pl

6 6 t e m a t n u m e r u : p o st a w m y n a s a m o r z ą d gazeta.ngo.pl SAMORZĄD TO MY Wspólna akcja Fundacji im. Stefana Batorego i Stowarzyszenia Szkoła Liderów Masz głos, masz wybór trwa już piąty rok. Marek Solon-Lipiński z Fundacji Batorego i Rafał Krzemiński ze Szkoły Liderów opowiadają, czego możemy się spodziewać w tym roku, oraz zachęcają do włączenia się do tegorocznej akcji pod hasłem Zacznijmy od samorządu. Dawid Michnik Akcja Masz głos, masz wybór trwa już piąty rok. Co udało się wam osiągnąć przez ten czas? Marek Solon-Lipiński (MS-L): Każdego roku, niezależnie od tego, czy mieliśmy wybory samorządowe, czy nie, zainteresowanie akcją było duże. Rokrocznie uczestniczy w niej około 250 organizacji reprezentujących około 200 gmin. Ponieważ chodzi w niej o poprawę komunikacji między mieszkańcami a samorządem lokalnym i rozwiązywanie lokalnych problemów, trudno wymieniać spektakularne sukcesy. Takim problemem może być np. brak oświetlenia na wiejskiej drodze prowadzącej do szkoły. W podobnym wypadku za sukces uznajemy to, że w wyniku nacisku mieszkańców na władze lokalne to oświetlenie zostanie zainstalowane. Działania podjęte w naszej akcji mają służyć temu, by urząd bezpośrednio od mieszkańców dowiedział się o ich potrzebach.. Rafał Krzemiński (RK): Przez ostatnie kilka lat, podczas których realizowaliśmy akcję w wielu miejscach w Polsce, nasze działania przyniosły konkretne efekty. Interesującym przykładem jest Malbork, gdzie działa organizacja Malborskie Centrum Kwadrat. Postawy jej członków przez cztery lata udziału w Masz głos, masz wybór ewoluowały od opozycyjnych wobec samorządu do współdziałania. W ostatnim okresie wraz z malborskim samorządem i koalicją organizacji pozarządowych członkowie Centrum realnie przyczynili się do podjęcia decyzji o budowie nowej przeprawy mostowej przez Nogat. Ich działania wymagały zaangażowania miesz- kańców Malborka. Dzięki determinacji i uporowi wpłynęli na decyzje podejmowane w Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad oraz w Ministerstwie Finansów. Rozwój tej organizacji od reprezentującej postawę niekonstruktywnej opozycji do sytuacji, kiedy wraz z samorządem i mieszkańcami realnie zmienia rzeczywistość wokół siebie, sprawia, że czuję ogromną satysfakcję. Na czym skupiacie się w 2010 roku? MS-L: Na dobrej jakości wyborów samorządowych. Zależy nam oczywiście także na wysokiej frekwencji, ale jakość polega na tym, że ci, którzy uczestniczą w wyborach, wiedzą, na kogo głosują i dlaczego na tę osobę głosują. RK: Chcemy też nakłonić ludzi do korzystania z biernego prawa wyborczego. Optujemy za zainicjowaniem debaty, doprowadzeniem do dyskusji na temat szerszego dostępu do list wyborczych dla osób aktywnych. Bardzo zależy nam na tym, żeby partie otwierały się na nowych ludzi, a polityka i politycy przestali być postrzegani jako zamknięty krąg. Chcemy mówić o tym, że można kandydować, dostawać się do samorządu, że nie jest to zakazane, że to nie jest jakiś inny świat, każdy może to zrobić. Kto może uczestniczyć w waszej akcji? Kogo zapraszacie do współpracy? MS-L: W tym roku bardzo szeroko otwieramy się na uczestników. Od początku podstawową grupą były organizacje pozarządowe, ale nie ograniczamy się tylko do nich. Bardzo ważne dla nas jest to, żeby także media lokalne włączały się w te działania, bo one przecież mogą animować debatę. Np. pod szyldem popularnego lokalnego portalu można często zrobić więcej niż pod szyldem organizacji, które zazwyczaj przyciągają zdecydowanie mniej ludzi. Rekomendujemy też uczestnikom akcji zawieranie lokalnych koalicji. Wówczas ich głos jest lepiej słyszalny. Jesteśmy otwarci na grupy nieformalne. Nie wymagamy, żeby ludzie, którzy chcą zaangażować się w nasze działania, byli formalnie zrzeszeni. Czekamy na szkoły, liczymy na biblioteki, samorządy uczniowskie i studenckie, koła naukowe. Nabór do akcji trwa cały rok. Do tej pory zgłosiło się 230 uczestników, którzy już działają. Jakie wsparcie oferujecie uczestnikom? RK: Różnorodne. Wynika to z tego, że wszędzie akcja wygląda trochę inaczej. W tym roku są to m.in. materiały ułatwiające działania profrekwencyjne, materiały, które pomogą organizacjom nagłaśniać ich lokalne działania plakaty, ulotki. MS-L: Dajemy także markę akcji Masz głos, masz wybór, która po paru latach jest już rozpoznawalna. Jej uczestnicy mogą wziąć udział w organizowanych warsztatach, szkoleniach i seminariach. Na nich dowiadują się, jak realizować powierzone im przez nas zadania. RK: Trenerzy ze Szkoły Liderów w czasie warsztatów pracują z uczestnikami nad tym wszystkim, co przydaje się w działaniu na poziomie lokalnym: jak zrobić debatę, jak się komunikować z dziennikarzami, jak unikać konfliktów z lokalną władzą. Przeprowadzili-

7 gazeta.ngo.pl t e m a t n u m e r u : p o s t a w m y n a s a m o r z ą d 7 Maj 2010, Maróz między Nidzicą a Olsztynkiem. Kilkaset osób obecnych na dorocznym spotkaniu organizacji pozarządowych działających na terenach wiejskich miało okazję dowiedzieć się o akcji Masz głos, masz wybór. Przygotowano też debatę Obywatel problem gmina. Instrumenty wpływu mieszkańców na działania samorządu (fot. M. Solon-Lipiński) śmy już dwa duże warsztaty. W marcu w Poznaniu i w Popowie pod Warszawą zgromadziło się niemal 80 osób z organizacji i instytucji uczestniczących w akcji. Jesienią z kolei w 10 dużych miastach Polski odbędzie się cykl seminariów połączonych z debatami samorządowymi. Poza tym bardzo ważny jest ciągły, bieżący kontakt z uczestnikami Masz głos, masz wybór. Podczas rozmów telefonicznych, korzystając z i czy podczas spotkań, odpowiadamy na pytania, sugerujemy rozwiązania, które mogą być przydatne w miejscowościach, w których działają uczestnicy kampanii. Przez ostatnie lata wypracowano także szereg dobrych praktyk, które można wykorzystać w różnych miejscowościach. Pierwszym z zadań, jakie proponujecie instytucjom, które chcą z wami współpracować, jest przygotowanie mapy problemów. MS-L: Mapa jest narzędziem, które łatwo pozwala ludziom pokazać, jakie problemy widzą w swojej miejscowości. Na przygotowanym wcześniej planie z zaznaczonymi kluczowymi punktami gminy, mieszkańcy zaznaczają, gdzie widzą problemy. Takie mapy powstały już w wielu miejscowościach, m.in. w Alwerni, Trzebini, Zielonej Górze, Świerklańcu, Łęcznej i Bogatyni. RK: Wszystko zależy od konkretnego miejsca. Na pewno jest kilka problemów, które się powtarzają wszędzie: głównie te dotyczące komunikacji między mieszkańcami i władzami oraz infrastruktury. Zachęcacie uczestników, żeby przygotowywali reportaże z udziałem radnych. W jakim celu? RK: Bycie radnym jest powołaniem. Wymaga aktywności. Liczymy na tych aktywnych samorządowców. Jakiś człowiek postanowił, że chce zostać radnym i nim został. Chcemy, żeby opowiedział nam o tym w reportażu. Chcemy pokazać, że to jest normalne, że zwykli ludzie zostają radnymi, i warto w ten sposób patrzeć na wybory samorządowe. MS-L: Te reportaże mają też odpowiedzieć na pytania, skąd się biorą kandydaci i skąd się biorą radni. Kiedy przyjdą wybory samorządowe i będziemy wybierać, dobrze by było, żeby głosujący wiedzieli, kim są ci, którzy dzięki naszym głosom staną się radnymi. W Warszawie

8 8 t e m a t n u m e r u : p o st a w m y n a s a m o r z ą d gazeta.ngo.pl Maj 2010, Maróz (fot. M. Solon-Lipiński) takie reportaże przygotowują sami organizatorzy akcji Masz głos, masz wybór, czyli Szkoła Liderów i Fundacja Batorego we współpracy ze Stowarzyszeniem 61. Nasz wspólny projekt nazwaliśmy Halo Warszawo!. Wszystkie informacje o tej inicjatywie dostępne są na stronie Kolejne zadanie zatytułowaliście: Nasza gmina w MS-L: W maju upłynęła 20. rocznica pierwszych po 1989 r. wyborów samorządowych. Planując zadania na ten rok, myśleliśmy sobie, że można by zrobić debatę z udziałem wszystkich dotychczasowych burmistrzów, wójtów, żeby podyskutować na temat tych 20 lat. Pojawiło się jednak pytanie, czy nie lepiej przy tej okazji spojrzeć w przyszłość. RK: Chcemy wykorzystać rocznicę, która będzie w różnych miejscach różnie obchodzona. Jako że działamy także w małych miejscowościach, wsiach, a tam przy takich okazjach odbywają się różnego rodzaju festyny, bardzo łatwo się w to włączyć. Można zrobić coś przy okazji, podrzucić tematykę samorządową. Patrzcie, 20 lat minęło, tak dużo się zmieniło, jak wiele może się jeszcze zmienić przez kolejne 20 lat. I tak na przykład we Włocławku, w rocznicę wyborów samorządowych, 27 maja br., odbyła się debata wszystkich dotychczasowych prezydentów tego miasta. Z kolei w Jeleniej Górze z tej samej okazji przeprowadzono debatę z radnymi miejskimi i radnymi Sejmiku Wojewódzkiego. Na jakich zasadach będą odbywały się debaty przedwyborcze? Kto weźmie w nich udział? MS-L: Chcemy, żeby mieszkańcy mieli możliwość skonfrontowania swoich oczekiwań z tym, co mają do zaprezentowania kandydaci. Ważny jest dla nas sposób organizacji debat. Zależy nam na tym, żeby w debatach brali udział możliwie wszyscy kandydaci, a jeśli nie wszyscy, to chociaż ci najważniejsi. Nie chcemy jednak, żeby kandydaci brali przykład ze złych wzorców serwowanych przez telewizyjne spektakle polityczne, tylko żeby byli merytorycznie do tych debat przygotowani. Przestrzeganie zasad pluralizmu i równego reprezentowania jest nawet ważniejsze, niż to, czy organizator debaty startuje w wyborach. Jeśli ktoś, kto kandyduje, zorganizuje przedwyborczą debatę i zaprosi na nią swoich rywali, to nie widzimy w tym niczego złego. Wręcz przeciwnie, pochwalimy go jako odpowiedzialnego kandydata. Ważne, żeby moderator dyskusji był niezależny i żeby nad przebiegiem debaty czuwały media. Jak zachęcacie ludzi do udziału w wyborach? MS-L: Podobnie jak w poprzednich latach, jako koalicja organizacji zajmujących się frekwencją wyborczą przeprowadzimy kampanię medialną zachęcającą do udziału w wyborach samorządowych. RK: W ramach koalicji rozmawiamy i planujemy działania, ale najwięcej zależy od samych uczestników. Wspieramy ich działania kampanią na poziomie ogólnopolskim, ale także, o ile nie przede wszystkim, lokalnie. Zachęcamy ich do realizacji niekonwencjonalnych przedsięwzięć, przygotowujemy scenariusze profrekwencyjnych eventów, które można zorganizować w przeddzień wyborów. Na przykład w 2006 roku w Warszawie zorganizowaliśmy Koronację. Na Starym Mieście przebraliśmy się w stroje kojarzące się z wyglądem króla czy księcia i zaczepiając przechodniów, wkładaliśmy na ich głowy przygotowane wcześniej korony. W ten sposób koronowaliśmy w ciągu jednego popołudnia blisko tysiąc osób! Mówiliśmy im: Masz do tego prawo, Ty rządzisz tym krajem, idąc na wybory, masz wpływ na otaczająca Cię rzeczywistość. Wyszło to bardzo dobrze. Szczególnie kiedy pojawiały się dzieci, ich rodzice chętnie się angażowali. W bardzo przystępny sposób w przeddzień wyborów przypomnieliśmy wielu osobom o tym, jak ważny jest ich w nich udział. Ponadto, dzięki temu, że wydarzenie było dość niekonwencjonalne, a nasza grupa przez klika godzin bardzo widoczna, zainteresowali się tym dziennikarze, a informacja o naszych działaniach pojawiła się jeszcze tego samego wieczora w mediach. Zwielokrotniło to liczbę odbiorców, a tym samym efekt naszych działań. Więcej o kampanii na stronie internetowej: Znajdują się tutaj poradniki dla głosujących, a także instrukcje dla organizacji i stowarzyszeń, jak przyłączyć się do akcji.

9 gazeta.ngo.pl t e m a t n u m e r u : p o s t a w m y n a s a m o r z ą d 9 WYBIERZMY RAZEM NOWYCH WÓJTÓW, BURMISTRZÓW, PREZYDENTÓW MIAST I RADNYCH Co to jest samorząd terytorialny? Czym zajmują się poszczególne jego szczeble? Do jakiej instytucji samorządowej się zwrócić, gdy w naszym otoczeniu widzimy konkretny problem? O czym będą decydowali ludzie wybrani przez nas w zbliżających się wyborach samorządowych? Oprac. Renata Niecikowska Na te pytania warto sobie odpowiedzieć już teraz, aby w wyborach lokalnych kierować się tym, jaką realną ofertę mają dla nas kandydaci. Dlatego zachęcamy do korzystania z informacji zawartych w Poradniku mieszkańca na www. maszglos.pl. Znajduje się tu zestaw informacji o: kompetencjach gminy, powiatu i samorządu wojewódzkiego. Przy każdym z obszarów działania samorządu omówiona została ogólnie jego rola, następnie zilustrowana przykładami problemów występujących w danej dziedzinie. Każdy z nich znajduje też rozwiązanie po opisie problemu przedstawiono sposób, w jaki można go rozwikłać. Udostępniono też akty prawne, które regulują dane kwestie, oraz wzory pism, które pomogą w rozwiązywaniu konkretnych zagadnień. Poza tym wiele pożytecznych informacji nie tylko dla wyborców, ale także dla kandydatów i kandydatek. Zapraszamy! Oprac. na podst. ABC TEMATU NUMERU Rok 2010 to rok wyborów samorządowych, które odbędą się późną jesienią. Kadencja wyłonionych w wyborach z 2006 r. rad gmin, rad powiatów i sejmików województw oraz wójtów, burmistrzów i prezydentów miast kończy się bowiem 12 listopada 2010 r. Koniecznie weźmy udział w tegorocznych wyborach! Dzięki temu udziałowi zdecydujemy, kto przez najbliższe cztery lata będzie odpowiedzialny za to, jak wygląda nasze najbliższe otoczenie.

10 10 t e m a t n u m e r u : p o s t a w m y n a s a m o r z ą d gazeta.ngo.pl DOMAGAMY SIĘ RÓWNOŚCI Czas na wybory! Czas na kobiety! Czas na solidarność! pod takimi hasłami w Warszawie odbył się II Kongres Kobiet. Parytety są w zamrażarce mówiła prof. Magdalena Środa. Ich natychmiastowe uchwalenie to jeden z tegorocznych postulatów, które odczytano na zakończenie spotkania. Gość kongresu Bronisław Komorowski zadeklarował, że podpisałby ustawę o parytetach. Anna Malinowska Ponad 4000 osób zarejestrowało się na drugim już Kongresie Kobiet. Według danych biura Kongresu najliczniej reprezentowane były grupy latek oraz kobiet 55+, dla których zorganizowano specjalny panel dyskusyjny. To interesujące, że najliczniej chęć uczestnictwa w Kongresie zadeklarowały kobiety, które dopiero wchodzą na rynek pracy i rozpoczynają karierę, oraz te, które są już na emeryturze lub w wieku przedemerytalnym. To pokazuje, jak potrzebny jest Kongres, jak szeroki wachlarz ważnych dla kobiet tematów porusza podsumowała dyrektor biura Kongresu Kobiet Bożena Wawrzewska. W przeciwieństwie do zeszłego roku, granic Kongresu nie wyznaczyły mury Pałacu Kultury. W sobotę Polki uczestniczyły także w panelach odbywających się w budynku Giełdy Papierów Wartościowych i w Arkadach Kubickiego oraz rozlokowanych po całym mieście wydarzeniach towarzyszących, na które zapisy prowadzone były już o wiele wcześniej. Wirtualna instytucja Rok, który minął od pierwszego Kongresu, skłonił do refleksji. Pierwszy z czterech głównych paneli zatytułowano: Gdzie jesteśmy, dokąd zmierzamy. Kongres Kobiet jest takim spotkaniem w przestrzeni publicznej, w której kobiety definiują swoje priorytety, stanowiska i role. Zastanawiają się nad tym, jaki świat odpowiadałby im potrzebom, ambicjom i oczekiwaniom (...) Chodzi nam o stanowiska, priorytety i role, które określimy w taki sposób, jaki jest dla nas ważny rozpoczęła pierwsza z pa- nelistek Małgorzata Fuszara, zastanawiając się, po co naprawdę polskim kobietom Kongres. Wskazała, nad czym jeszcze skupione wokół niego działaczki zamierzają, obok tematu parytetów, intensywnie pracować: W Polsce jest 111 gmin, w których w radzie nie ma ani jednej kobiety. Pilnujemy, czy kobiety są na listach, staramy się na nich być, wygrywać wybory. Na jesieni zwrócimy się do wszystkich osób, które są z nami na Kongresie, z prośbą o to, by monitorowały, jak sytuacja wygląda w ich gminach, powiatach, miastach. Monitoring, uczestnictwo i bycie w wyborach lokalnych to pierwsza sprawa, którą wspólnie zrobimy zapowiadała, podkreślając, że Kongres ma też cztery lata, by dopracować własną kandydatkę, która wystartuje w kolejnych wyborach prezydenckich. Ważne jest też, byśmy poszły dalej powinnyśmy zainicjować proces wprowadzenia parytetu do Parlamentu Europejskiego zakończyła, a punkt ten stał się jednym z postanowień wieńczących tegoroczne spotkanie. Wszystkie panelistki podkreślały, że chociaż być może zmiany nie przychodzą od razu, to jednak już zmienił się w Polsce ton rozmowy o sprawach kobiet. Pojawiły się nowe pojęcia i problemy (...), zmienił się język debaty. Ten rok był niezwykły, problematyka kobieca, dzięki wprowadzeniu samego pojęcia parytety zyskała status już nie tak jak dotąd marginalizowany, status normalnej rozmowy mówiła Magdalena Środa. Wskazała też na znaczenie więzi, która dzięki Kongresowi zaczęła łączyć kobiety z całego kraju: Kongres stał się niejako wirtualną instytucją wykraczającą poza tę salę. Instytucją, która pamięć i solidarność kobiecą wzmacnia i buduje. Mam nadzieję, że będzie to wszystko trwało do momentu, w którym nie będziemy musiały się spotykać, bo szanse kobiet i mężczyzn będą równe dodała. Za plus profesor uznała postępującą aktywizację środowisk lokalnych. Zrobiłyśmy ten Kongres rok temu, by pokazać, jak zaradność polskich kobiet przekształca się w solidarność, przedsiębiorczość i wolność. Podkreślając tym samym wagę zmian, jakie zachodzą w środowiskach lokalnych i wskazując, że Kongres powinien to podtrzymywać mówiła. Ustawy z zamrażarki Pomimo ogólnej atmosfery zadowolenia i satysfakcji, wszystkie panelistki wskazywały jednak na brak postępów w kwestii parytetów. To hasło, które zawiera w sobie równość. (...) Nie może być lepszego symbolu dla równości kobiet i mężczyzn przekonywała Fuszara. Wygląda jednak na to, że wszystko jest ważniejsze od parytetów. Opór jest taki sam, jak kiedyś. Najbardziej oporne na zmiany w kwestii kobiet okazały się środowiska polityczne ubolewała profesor Środa. Posłowie, członkowie różnych komisji, w 24 godziny potrafią przeprowadzić ustawę hazardową. Dziś w końcu nowelizowana została ustawa o przemocy w rodzinie. Ustawa o partytetach znajduje się w zamrażarce. Może już nie jest to zamrażarka pana Marszałka, ale zamrażarka Nadzwyczajnej Komisji, która po prostu się nie zbiera, rozchodzi. Tu siła nacisku powinna być bardzo duża. Dopóki w parlamencie nie będzie równych szans kobiet i mężczyzn, dopóty

11 gazeta.ngo.pl t e m a t n u m e r u : p o s t a w m y n a s a m o r z ą d 11 agenda polityczna będzie taka, jak teraz przekonywała Magdalena Środa. Lena Kolarska-Bobińska optymistycznie uznała jednak, że choć zmiany idą bardzo powoli, to są jak rzeka, która płynie nie tylko w Polsce, ale i na świecie. Parytet jest w Indiach, jest w niektórych krajach afrykańskich, jest w krajach europejskich. Pewnych zmian nie da się zahamować mówiła. Agnieszka Grzybek dodała jednak, że do zamrażarki trafiły nie tylko parytety. Przypomniała ustawę o planowaniu rodziny, której projekt przedłożyła w Sejmie Izabela Jaruga-Nowacka. Po jej śmierci dokument przez nią złożony stracił moc prawną, a całą procedurę trzeba zacząć od nowa. Warto zdać sobie z tego sprawę podkreślała. Niezastąpiona Zawsze, kiedy zagrożone były prawa człowieka, słyszeliśmy jej wyraźny głos: nie pozwalam. Mieliśmy polityczkę, która wiedziała, czym powinna być polityka, i umiała ją robić. Politykę, której podstawą są wartości, a nie medialny poklask Jarugę-Nowacką wspominała jej współpracowniczka, Katarzyna Kądziela. Drugiego dnia Kongresu sesja poświęcona zmarłej w katastrofie posłance przyciągnęła tłumy. Padały słowa: bezkompromisowa, odważna, niezastąpiona. Iza była niezastępowalna. Była osobą, która chciała załatwić konkretne sprawy, nie składała pustych deklaracji. Chciałabym, żebyśmy podjęły dzieło Izy, żebyśmy szły jej drogą mówiła Magdalena Środa. Wspominano zaangażowanie posłanki w walce z przemocą domową, starania o dopuszczenie aborcji, legalizację związków partnerskich. Gdyby nie rozpoczęła się debata na temat dopuszczalności aborcji, być może wcale nie zaangażowałaby się w politykę (...). Mówiła: chcemy, by macierzyństwo w Polsce stało się wolnym wyborem, a nie przymusem wynikającym z represyjnego prawa wspominała Wanda Nowicka z Federacji na rzecz Kobiet i Planowania Rodziny. Sesja zakończyła się przyznaniem nagrody im. Izabeli Jarugi-Nowackiej, której wzór stanowią szwedzkie Okulary Równości. Wyróżniono nimi rektor Uniwersytetu Warszawskiego Katarzynę Chałasińską-Macukow, która powołała pierwszą na Uniwersytecie Warszawskim radę ds. przeciwdziałania dyskryminacji. Prof. Magdalena Środa na II Kongresie Kobiet (fot. Anna Malinowska) Domagamy się! Podobnie jak w zeszłym roku, odczytano także postulaty Kongresu Kobiet. Pierwszy raz używamy słowa domagamy się świadczy to o tym, że ruch kobiet w różnym wieku, o różnych poglądach, z różnych miejscowości, doszedł do wniosku, że jesteśmy siłą. Jeżeli zebrało się nas aż tyle i poświęciłyśmy tyle trudu, aby się tu spotkać, mamy prawo czegoś się domagać. (...) Chcemy nie tylko władzy, ale tego, żeby nasze prawa jako obywatelek polskich były równe i takie, które zapewniałyby nam godne i porządne życie powiedziała na wstępie Olga Krzyżanowska. Natychmiastowe uchwalenie ustawy parytetowej, aby parytety mogły obowiązywać już w najbliższych wyborach samorządowych i parlamentarnych to główny postulat uchwalony na tegorocznym Kongresie. Kobiety domagają się także ustawy zobowiązującej kolejne rządy do opracowania kilkuletniej strategii osiągania zasad równości kobiet i mężczyzn oraz przedstawienia raz do roku sprawozdania z realizacji tego programu. Na liście postulatów znalazły się także: wdrożenie skutecznej polityki prorodzinnej (w tym m.in. pilne zbudowanie sieci łatwo dostępnych tanich żłobków i przedszkoli, pełna refundacja in vitro, skuteczna ochrona kobiet i dzieci przed przemocą) oraz reforma systemu edukacji, by system ten przeciwdziałał dyskryminacji kobiet i nie powielał stereotypu rozdziału płci na lepszych i gorszych obywateli.

12 12 t e m a t n u m e r u : p o s t a w m y n a s a m o r z ą d gazeta.ngo.pl OD INFORMACJI DO PARTYCYPACJI Powstaje Bilans kadencji, który zostanie upowszechniony przed wyborami samorządowymi. Jego celem jest dostarczenie wyborcom rzetelnych, podanych w przystępny sposób informacji podsumowujących sytuację społeczno-ekonomiczną w ich gminie, w czasie mijającej kadencji władz samorządowych. Rozmawiamy o pomyśle z Klarą Sołtan-Kościelecką ze Stowarzyszenia Klon/Jawor. Renata Niecikowska Skąd wziął się pomysł? U podstaw koncepcji Bilansu leży założenie, iż dostęp do takiej wiedzy ma kluczowe znaczenie dla podjęcia świadomych decyzji wyborczych. Mamy nadzieję, iż w dłuższej perspektywie Bilans kadencji przyczyni się do zwiększenia poziomu partycypacji społecznej w decyzjach władzy lokalnej oraz do podjęcia wolnej od demagogii debaty publicznej nad lokalnymi problemami i dotyczącymi ich działaniami administracji samorządowej. Czym jest Bilans kadencji? To zestaw wskaźników opisujących sytuację i przemiany w społecznościach lokalnych w obszarach za które, bezpośrednio lub pośrednio, odpowiedzialne są samorządy. Podkreślamy przy tym, iż w żadnym razie nie służy on ocenie władz samorządowych, jego zadaniem jest dostarczenie informacji pomagających w podjęciu świadomych decyzji wyborczych. Wskaźniki tworzące Bilans bazują na liście zadań własnych samorządu zamieszczonej w ustawie o samorządzie terytorialnym. Pogrupowano je w następujących wymiarach: kondycja gminy, gospodarność samorządu, planowanie, jakość stanowionego prawa, władze lokalne, współpraca z obywatelami, jakość usług. Koncentrujemy się zatem na kluczowych wskaźnikach opisujących kondycję społeczności lokalnych takich, które mają prostą interpretację i są interesujące dla ostatecznych odbiorców Bilansu wyborców. Gdzie będzie go można znaleźć? Bilans kadencji spełni swą funkcję wyłącznie wtedy, gdy będzie ogólnodostępny. Z tą myślą opublikujemy go już wkrótce w obecnie tworzonym przez Stowarzyszenie Klon/Jawor otwartym, internetowym repozytorium danych lokalnych serwisie Moja Polis ( W serwisie każda gmina ma swoją wizytówkę z dotyczącymi jej informacjami. Przed wyborami, oprócz tych podstawowych wiadomości, dla każdej gminy wyświetlać się też będzie jej Bilans kadencji, dostępny także w formie raportu PDF. Co ważne, dane będą przedstawione w sposób czytelny i atrakcyjny: na mapach, wykresach i w tabelach, według jednego schematu. Umożliwi to nie tylko ocenę sytuacji społeczno-ekonomicznej w danej gminie, ale także porównanie jej pod wybranymi względami z innymi gminami w Polsce. Skąd bierzecie dane? Dane zasilające wskaźniki poszczególnych wymiarów Bilansu pozyskujemy z instytucji publicznych, takich jak GUS, poszczególne ministerstwa, policja, a także z urzędów gmin. Bazować on będzie zatem na danych zastanych, jednak odbiorcy będą mogli komentować jego wyniki i przedstawiać własny obraz sytuacji za pomocą wbudowanych w serwis Moja Polis komentarzy i sond. Postaramy się ponadto, aby do zagadnień poruszanych w Bilansie kadencji ustosunkowali się sami kandydaci. Kierowany do nich formularz opracowywany przez Stowarzyszenie Artykuł 61 będzie zawierał pytania dotyczące poruszanych przez nas obszarów. Bilans kadencji promowany i upowszechniany będzie także w mediach regionalnych i ogólnopolskich podczas planowanej kampanii społecznej promującej postawę świadomego wyborcy. Co z Bilansu będę mieć ja jako obywatelka, która oczywiście wybiera się na wybory samorządowe? Jak wielokrotnie podkreślaliśmy, zadaniem Bilansu jest ułatwienie obywatelom podjęcia świadomych decyzji wyborczych poprzez dostarczenie rzetelnych informacji. Chcielibyśmy jednak, aby zainicjował on także debatę między władzami samorządowymi a obywatelami, przyczyniając się tym samym do zwiększenia poziomu partycypacji społecznej. W tym celu po wyborach roześlemy Bilans do nowo wybranych przedstawicieli gminnych władz samorządowych. Wówczas bilans poprzedniej kadencji będzie mógł stanowić dla nich swoisty bilans otwarcia dla nowych działań. Bilans kadencji to ważny element projektu Od informacji do partycypacji realizowanego w latach przez Stowarzyszenie Klon/Jawor w ramach Priorytetu V Dobre rządzenie Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki, współfinansowanego przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.

13 gazeta.ngo.pl t e m a t n u m e r u : p o s t a w m y n a s a m o r z ą d 13 NIE ODDALAJMY SIĘ OD SIEBIE W 1990 r. Stanisław Wyganowski został mianowany przez ówczesnego premiera Tadeusza Mazowieckiego na prezydenta Warszawy. Po kilku miesiącach Zgromadzenie Wyborcze wybrało go na to samo stanowisko. Tym samym został pierwszym prezydentem stolicy po 1989 r. Rozmawiamy z nim o tym, co sądzi o dzisiejszej Warszawie i samorządności. Halo Warszawo! Halo Warszawo!: Jak to się stało, że trafił pan do samorządu? Stanisław Wyganowski: Od początku mojej kariery zawodowej byłem związany z urbanistyką. Skończyłem ekonomię w Szkole Głównej Handlowej i w 1954 r. zostałem przyjęty do Towarzystwa Urbanistów Polskich, do którego należały osoby różnych profesji, które zajmowały się sprawami planowania przestrzennego gospodarki miejskiej, gospodarki komunalnej. Do dziś jestem zaangażowany w działania Towarzystwa. Gdy w połowie lat 70. z wilczym biletem zwolniono mnie z funkcji dyrektora Instytutu Urbanistyki i Architektury, wyjechałem do Algierii, i w tym czasie uzyskałem tytuł doktora nauk ekonomicznych. W Algierii tworzyłem zespół zajmujący się tworzeniem planu zagospodarowania tzw. Mitiji, terenu wielkości województwa mazowieckiego, w którego skład wchodził Algier i miasta, miejscowości satelity, położone na żyznych ziemiach nad Morzem Śródziemnym. Potem jako szef zespołu opracowywałem tzw. code d urbanisme spis różnych przepisów prawnych, które są niezbędne, by w fazie planowania i podczas realizacji były zachowane odpowiednie procedury. Gdy w 1980 r. wróciłem do Polski, od razu włączyłem się w struktury powstającej właśnie Solidarności. W 1990 r. premier Mazowiecki szukał kogoś, kto mógłby objąć stanowisko prezydenta Warszawy, byłby autorytetem i fachowcem. Zasięgnął opinii w środowisku. Nie wiedziałem, że były prowadzone jakieś rozmowy w tej sprawie. To było dla mnie duże zaskoczenie. A jaka była sama Warszawa? Jakie wyzwania stanęły przed ogólnomiejskim samorządem? Stanisław Wyganowski prezydent Warszawy w latach (fot. archiwum Halo Warszawo!) Gdy zostałem prezydentem Warszawy, najważniejszą kwestią było utrzymanie pomimo problemów finansowych istniejących dotychczas standardów dotyczących szeroko rozumianej obsługi mieszkańców (komunikacja, wodociągi, śmieci itd.). Ustawa dotycząca finansów miasta, którą opracowano opierając się na opinii ekspertów od prawa podatkowego, okazała się niesprawiedliwa. Przyznawała gminom pieniądze proporcjonalnie do wysokości wpływów. Wkrótce okazało się, że między Śródmieściem, gdzie było dużo instytucji płacących podatki, a najbiedniejszą gminą stosunek przychodów był jak 1 do 6. Zacząłem więc walczyć o zmianę tego systemu. My, jako miasto, mieliśmy bardzo mało pieniędzy, a głównym problemem było utrzymanie standardów życia, np. dostarczanie ciepła. Przed nami były awarie, remonty systemów ciepłowniczych, stary psujący się sprzęt. Do tego dochodziły inne problemy związane z infrastrukturą. Najodpowiedniejszy będzie przykład metra. Państwo, które wcześniej w znacznej mierze finansowało jego budowę, cofnęło swoje dotacje. Sami musieliśmy je finansować. To było ogromne wyzwanie i jeszcze większa odpowiedzialność przed mieszkańcami miasta. Jakie teraz są główne problemy samorządnej Warszawy? Moje zarzuty co do obecnej sytuacji miasta dotyczą przede wszystkim systemu zarządzania. Miasta-metropolie, takie jak Warszawa, Kraków, Wrocław, Łódź czy Trójmiasto, muszą być zarządzane inaczej. Uważam, że w czasie reformy administracyjnej należało zostawić województwo stołeczne jako subregion w stosunku do Mazowsza. Obecny sposób zarządzania sprawia, że Warszawa rządzi się sobie, a siedemdziesiąt gmin dookoła Warszawy sobie. W tym obwarzanku mieszka milion trzysta tysięcy ludzi. Drugie tyle, co w Warszawie. Studia dotyczące zagospodarowania obwarzanka pozostają faktem wirtualnym. Obecnie zespół pod przewodnictwem prezydenta Włodzimierza Paszyńskiego opracowuje studium dla Warszawy. Objął on jednak stolicę w granicach administracyjnych. Tu nie chodzi o centralizację, ale o wspólne planowanie, np. komunikacji, parkingów, ale też krajobrazu dookoła miasta.

14 14 t e m a t n u m e r u : p o s t a w m y n a s a m o r z ą d gazeta.ngo.pl Niespójna zabudowa, reklamy, to w dużej mierze wina tego, że każda gmina prowadzi własną politykę. A jaką rolę w tej sytuacji odgrywa ustrój Warszawy, który na przestrzeni tych 20 lat też się kilkakrotnie zmieniał, zaburzając wypracowaną równowagę i koncepcję? Po 1989 r. oddano władzę dzielnicom. Jako względnie niezależne gminy same o sobie decydowały i dzięki temu dość dobrze się rozwijały. Byłem początkowo zwolennikiem tej koncepcji. Były jednak kłopoty z finansowaniem potrzeb miasta, zwłaszcza w dziedzinie infrastruktury. Potem była próba pośrednia, tzw. plan metropolitalny, i wreszcie do dziś obowiązująca ustawa warszawska z 2002 r. To zmieniło dotychczasową sytuację, system stał się wtedy całkowicie scentralizowany. Wszelkie decyzje musiały być podpisane przez prezydenta, a poszczególne dzielnice czy nawet osoby mogły decydować jedynie na podstawie upoważnienia. Sytuacja bywała bardzo trudna, bo wszystko zależało oczywiście od interpretacji. Efekty tego były fatalne. Powstały zatory decyzyjne. Poszczególne dzielnice przestały się rozwijać. Dziś sytuacja nie wygląda źle, prezydent Hanna Gronkiewicz-Waltz stara się współpracować z burmistrzami dzielnic. Brak zaufania władzy do władzy? Jest to obecnie poważny problem nie tylko w Warszawie, ale w ogóle w Polsce. Pamiętam, gdy pracowaliśmy w Komitetach Obywatelskich, ludzie mieli ze sobą kontakt, współpracowali, rozmawiali. Teraz ta odległość obywatela od władzy jest zdecydowanie dużo większa niż w 1990 r. Ogólny wskaźnik zaufania społecznego obywateli wynosi dla Polski 14%, podczas gdy dla Europy Zachodniej wynosi około 80%. W Warszawie nie jest lepiej. Tutaj nie pomagają grodzone osiedla. Nie pomaga gettoizacja, tworzenie enklaw. Grodzenie osiedli powoduje negatywne procesy społeczne. Oddalamy się od siebie: sąsiedzi od sąsiadów; obywatele od władzy; władza od obywateli. A Warszawa od swojego obwarzanka. Ale są chyba jakieś pozytywne aspekty? Co sprawia, że są miejsca, gdzie ten wskaźnik zaufania społecznego wzrasta? To zależy od lokalnej społeczności. Tam gdzie władza jest stabilna, wskaźnik rośnie. Przez trzy lata byłem w zespole wybierającym najlepszą gminę w Polsce, jeździłem po kraju i widziałem bardzo duże różnice między miasteczkami w zależności od tego, jaka ekipa jest u władzy. Budząca zaufanie lub nie. Równie ważne jest, aby to władza miała zaufanie do ludzi. Nie wyobrażam sobie, abym na takim stanowisku, na jakim byłem, nie miał zaufania do ludzi, z którymi pracuję i do ludzi wokół. Nie można z góry zakładać złej woli. Co pan może ze swojej perspektywy poradzić warszawiakom i warszawiankom, by Warszawa lepiej się rozwijała? Dużą rolę odgrywają teraz NGO-sy, organizacje pozarządowe, takie organizacje, jak wasze. Na przykład sprawa Pola Mokotowskiego. To brak rozsądku, żeby je zabudowywać. Jako warszawiak też z niego korzystam, biegam z kijkami. Takie miejsce jest bardzo potrzebne. Dlaczego udało się je uratować? Bo mieszkańcy się tą sprawą zainteresowali. Trzeba tworzyć ruch, zwiększać zainteresowanie zarówno mieszkańców, jak i nawet władz lokalnych. Przecież w samorządzie chodzi o to, że nie ja sam rządzę, ale społeczeństwo rządzi. Trzeba wybierać swoich przedstawicieli i poprzez nich oddziaływać, uczestniczyć. Panie, wy jesteście zainteresowane. To wspaniałe, to ważne. Oby więcej takich jak wy! Wywiad przeprowadziły: Anna Czyżewska (serwis Mam Prawo Wiedzieć, anna.czyzewska@art61.pl), Iwona Ciećwierz (akcja Masz głos, masz wybór, iwona.ciecwierz@szkola-liderow.pl) i Maja Rzeplińska (serwis Mam Prawo Wiedzieć; maja.rzeplińska@art61.pl) w ramach akcji Halo Warszawo! Rozmowę można też przeczytać i skomentować na STANISŁAW WYGANOWSKI prezydent Warszawy w latach , dr nauk ekonomicznych, urbanista, działacz samorządowy w Warszawie. Urodzony w 1919 r. Jako ochotnik brał udział w kampanii wrześniowej, walcząc w Pułku Szwoleżerów i w działaniach bojowych 2 Dywizji Piechoty Armii Krajowej. Po wojnie pracownik Instytutu Budownictwa Mieszkaniowego, następnie Biura Projektów w Pracowni Urbanistycznej. Wykładał na Politechnice Warszawskiej. W latach pracował w Algierii nad planem miasta Algier. Działał w strukturach NSZZ Solidarność. Od 1989 r. był aktywnym działaczem Komitetów Obywatelskich i członkiem Rady Programowej Fundacji Rozwoju Demokracji Lokalnej. Od lat 50. działacz Towarzystwa Urbanistów Polskich. 27 stycznia 1990 r. został mianowany przez premiera Tadeusza Mazowieckiego prezydentem m. st. Warszawy, 25 czerwca ponownie wybrany na to stanowisko przez Zgromadzenie Wyborcze Warszawy. Funkcję tę pełnił do 3 listopada 1994 r. Na podst. Halo Warszawo! Halo Warszawo! to akcja upamiętniająca 20 lat warszawskiego samorządu. W ramach rocznicy chcemy zobaczyć te dwie dekady Warszawy oczami pracujących dla niej samorządowców. Rozmawiamy z przedstawicielami władz miasta (radnymi, burmistrzami, prezydentami) o tym, co się zmieniło w Warszawie, Co poprawiło? Jakie wyzwania nagle stanęły przed naszym miastem w 1990 roku? Jakie zostały pokonane? Akcja jest inicjatywą apartyjną, wyrosłą ze środowiska osób zaangażowanych w tworzenie serwisu internetowego Mam Prawo Wiedzieć oraz akcji Masz głos, masz wybór. A do przeprowadzania wywiadów zachęcamy Was, bo tylko razem możemy stworzyć taki rocznicowy pomnik stolicy samorządowej! Zachęcamy wszystkie organizacje i grupy społeczne chcące przeprowadzić wywiady o interesujących ich kwestiach (ekologia, kultura, polityka społeczna itp.). Rozmowy opublikujemy na Jeśli chcecie przeprowadzić wywiad, skontaktujcie się z nami! Zapraszamy!

15 gazeta.ngo.pl t e m a t n u m e r u : p o s t a w m y n a s a m o r z ą d 15 RADNY A PREZES ORGANIZACJI Czy można być jednocześnie radnym/-ą gminy i prezesem/ prezeską stowarzyszenia? Czy można łączyć te dwie funkcje? Jakie są ograniczenia w pełnieniu tych dwóch ról? Monika Chrzczonowicz Jesienią tego roku czekają nas wybory samorządowe. Będziemy wybierali na nową kadencję prezydentów, burmistrzów, wójtów, a także radnych wszelkich szczebli. Radni to często osoby zaangażowane w działanie różnych grup społecznych, stowarzyszeń lokalnych, fundacji. Są rozpoznawalni przez mieszkańców z racji prowadzonej przez organizację działalności, mają także doświadczenie współpracy z samorządem. Zdarza się, że to mieszkańcy wręcz namawiają lidera/liderkę lokalnej organizacji do kandydowania na stanowisko radnego/radnej. Pojawia się zatem pytanie, czy można być jednocześnie np. radnym gminy i prezesem organizacji? Dla przykładu czy w zarządzie klubu sportowego, który jest organizacją pożytku publicznego mogącą prowadzić działalność zarobkową, członkami zarządu mogą zostać osoby pełniące funkcje miejskiego radnego? Oczywiście tak można być członkiem organizacji i jednocześnie członkiem jej władz, prawo tego nie zabrania. Ale trzeba tu zwrócić uwagę na pewne ograniczenie, które szczególnie lokalnie może mieć duże znaczenie. Treść art. 24f 1. Radni nie mogą prowadzić działalności gospodarczej na własny rachunek lub wspólnie z innymi osobami z wykorzystaniem mienia komunalnego gminy, w której radny uzyskał mandat, a także zarządzać taką działalnością lub być przedstawicielem czy pełnomocnikiem w prowadzeniu takiej działalności. 2. Radni i ich małżonkowie oraz małżonkowie wójtów, zastępców wójtów, sekretarzy gminy, skarbników gminy, kierowników jednostek organizacyjnych gminy oraz osób zarządzających i członków organów zarządzających gminnymi osobami prawnymi nie mogą być członkami władz zarządzających lub kontrolnych i rewizyjnych ani pełnomocnikami spółek handlowych z udziałem gminnych osób prawnych lub przedsiębiorców, w których uczestniczą takie osoby. Wybór lub powołanie tych osób na te funkcje są z mocy prawa nieważne Co mówią przepisy Ograniczenia związane z wykonywaniem funkcji radnego sformułowane zostały w ustawie o samorządzie gminnym. Najważniejsze sprawy, jakie trzeba rozważyć, to:» Czy kandydat/kandydatka na radnego/radną jest członkiem/członkinią zarządu organizacji?» Jeśli tak, to czy organizacja ta prowadzi działalność gospodarczą z wykorzystaniem mienia gminy? Osoba spełniająca te warunki, jeśli zostanie wybrana na radną/radnego na terenie danej gminy, musi zrezygnować z jednej z funkcji. Na przykład jeśli stowarzyszenie posiada lokal użyczony lub wynajmowany przez gminę i prowadzi w nim działalność gospodarczą, to prezes tego stowarzyszenia nie może być jednocześnie radnym. Nie ma tu znaczenia, czy za zarządzanie organizacją pobiera wynagrodzenie (np. w fundacji), czy jest to praca społeczna (np. w stowarzyszeniu). Nie jest też ważny typ organizacji czy jest to stowarzyszenie, fundacja, czy też organizacja posiadająca status OPP. Nie można być radnym, jeśli zachodzą opisane warunki. Także np. zwykły członek stowarzyszenia może zostać wybrany radnym, nawet jeśli organizacja prowadzi działalność gospodarczą z wykorzystaniem mienia komunalnego gminy. Jeśli radnym zostanie prezes organizacji Jeśli jest to organizacja prowadząca działalność gospodarczą z wykorzystaniem mienia gminy, wówczas osoba ta powinna zrezygnować (składając rezygnację zgodnie z zapisami statutu danej fundacji, stowarzyszenia) ze swojego stanowiska lub funkcji w terminie trzech miesięcy od daty złożenia ślubowania przez radnego lub wójta, czy też od dnia zatrudnienia na podstawie umowy o pracę lub powołania na stanowisko. W razie niezrzeczenia się stanowiska lub funkcji osoba ta traci je z mocy prawa po upływie trzech miesięcy, czyli jeśli radny złamał przepisy ustawy, to po upływie trzech miesięcy z mocy oprawa straci stanowisko z zarządzie organizacji. Podobne zasady, jak opisane wcześniej, obowiązują wobec radnych powiatowych i radnych wybieranych do sejmików województwa. PODSTAWA PRAWNA» Ustawa z dn. 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnych (Dz. U. Nr 16, poz. 95)» Ustawa z dn. 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym (Dz. U. Nr 91, poz. 578)» Ustawa z dn. 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa (Dz. U. Nr 91, poz. 576)

16 16 w y w i a d n u m e r u gazeta.ngo.pl TRZECI SEKTOR OKIEM BIZNESWOMAN O współpracy pomiędzy biznesem a organizacjami pozarządowymi i o zagrożeniach, przed jakimi staje trzeci sektor, rozmawiamy z dr Henryką Bochniarz, ekonomistką i prezydentem Polskiej Konfederacji Pracodawców Prywatnych Lewiatan. Dariusz Mieczysław Mól Ostatnio dużo się mówi o społecznej odpowiedzialności biznesu. Czy to moda na działania PR firm, czy może nowa jakość współpracy między biznesem a organizacjami? Myślę, że zainteresowanie problematyką społecznej odpowiedzialności przedsiębiorców to jeden z efektów kryzysu. Okazało się, że otoczenie firmy coraz częściej zwraca uwagę nie tylko na jej wyniki finansowe, ale również na to, jak firma współpracuje z lokalnymi środowiskami. Ważne jest, aby wychylić się kawałek poza bilans. Obecnie takie myślenie stało się jednym z bardzo istotnych nurtów w dyskusji o tym, jak biznes powinien funkcjonować w przyszłości. I myślę, że jest to bardzo pozytywny efekt kryzysu. Ale wcześniej też istniały firmy, które miały wpisane w swoją misję szersze spojrzenie na własną działalność niż tylko i wyłącznie koncentracja na zyskach? Tak, ale były one postrzegane jako te, które mają już tyle pieniędzy, że mogą zajmować się jakimiś kompletnie pozabiznesowymi kwestiami. A dzisiaj widać wyraźnie, że ci, którzy patrzą na wartość firmy, zaczynają przeliczać np. jej społeczne zaangażowanie, bo wiedzą, że to się opłaca. Jeżeli takie działanie jest rzeczywiście wpisane w strategię biznesową, to może przynieść firmie bardzo dobre efekty. Przecież wlanie napoju do butelki z recyklingu jest po prostu dużo tańsze niż wlanie go do nowej i droższej butelki. Ponadto z rankingu Edelmana, który został opublikowany w tym roku w kwietniu, wynika, że nastąpiła radykalna zmiana w postrzeganiu przedsiębiorstw. Owszem, wciąż bardzo wysoko ceni się jakość produktu, ale takie pozycje, jak: komunikacja z otoczeniem, transparentne działania, relacje z pra- cownikami, które dawniej pojawiały się w rankingu na samym dole, teraz poszły w górę. Jeżeli zachowuje się nieetycznie, źle traktuje pracowników, jest w niezgodzie z działaniami ekologicznymi, nikt nie ma do niej zaufania, a jej wartość spada. I dlatego podejmowanie współpracy z organizacjami czy lokalnymi środowiskami, dotychczas traktowane jako działalność charytatywno-sponsorska, jakieś działanie PR właśnie, zaczyna być postrzegane jako prawdziwa odpowiedzialność. To wyraźna i znacząca tendencja. Jakie wnioski z tych przemian wyciągną i firmy i środowiska pozarządowe? Pewnie, że wciąż są firmy, które koncentrują się na swojej działalności biznesowej i nic więcej ich nie obchodzi. Obserwuję też, że niektóre organizacje traktują biznes jako sponsora, który da im kasę. Ale nie wystarczy napisać pismo mówiące o tym, że robię fantastyczny projekt i potrzebuję funduszy na jego realizację. Tutaj potrzebny jest dialog. Dwie strony muszą się porozumieć, a to nie jest łatwe. I obie strony mają dużo do zrobienia w tej kwestii, zwłaszcza w Polsce. A jak z pani doświadczenia jako szefowej międzynarodowej firmy i liderki Konfederacji Pracodawców wygląda współpraca z trzecim sektorem? Jeśli chodzi o Lewiatana, to konsekwentnie współpracujemy z organizacjami, z którymi już tyle zrobiliśmy, że wiadomo, iż obie strony mówią prawie tym samym językiem, np. z Fundacją Batorego czy z Fundacją FOR. A jeśli chodzi o Boeinga, to firma ma bardzo restrykcyjne procedury w zakresie programów społecznych i współpracy z organizacjami pozarządowymi. Niestety, one często nie przystają do naszych warunków. Gdy pytamy organizacje o bilans, to słyszymy Jaki bilans?. Najgorsza jest przypadkowość działań. Ktoś ma projekt, zatrudnia pięć osób, a w następnym roku znów się zastanawia, co zrobić i do kogo udać się po pieniądze. Nie ma żadnej przewidywalności, żadnego długofalowego planu działania, co dla każdej struktury, zarówno pozarządowej, jak i biznesowej, jest bardzo niebezpieczne. Oczywiście, trzeba się starać o pieniądze i o nie walczyć, ale należy też mieć odrobinę stabilności. Tymczasem u nas coś takiego jak kapitał żelazny w ogóle nie istnieje. A daje on przecież fundament, który pozwala nam dalej planować pracę. Owszem, w jednym roku możemy mieć się lepiej, a w drugim trochę gorzej, ale jednak działamy. A nie miotamy się od projektu do projektu czy piszemy programy od Annasza do Kajfasza, żeby tylko zdobyć jakieś fundusze na swoją działalność. Ale widzę jeszcze jeden problem. Fundusze unijne pozwalają realizować wiele projektów, na które kiedyś nie było pieniędzy. Z drugiej strony mają one określone priorytety. Mam wrażenie, że spora część organizacji żyje tylko z tego, że rzuciła się na projekty unijne i często ich działalność ma już niewiele wspólnego z tym, do czego zostały powołane nie rozwijają oryginalnej misji, bo nie mają na to środków, a zdobywają fundusze na jakieś narzucone akcje. Czy w takim razie organizacje powinny się profesjonalizować i czerpać rozwiązania oraz dobre praktyki z biznesu? Wydaje mi się, że powinno być tak jak na Zachodzie, czyli że są silne organizacje, które właściwie niewiele różnią się od korporacji, i w których obowiązują korporacyjne reguły. Z drugiej strony jest też miejsce na inicjatywy powoływane ad hoc, gdzie kilka osób uważa, że jest coś fajnego do zrobienia i to robi. I dla każdego powinny się znaleźć pie-

17 gazeta.ngo.pl w y w i a d n u m e r u 17 niądze. A tymczasem u nas sporo pieniędzy jest traconych przez to, że wiele organizacji pozarządowych od początku odkrywa Amerykę, nie współpracują pomiędzy sobą, nie integrują się, nie uczą się od siebie. Każdy myśli, że on wie najlepiej, a tymczasem jest jakiś standard zachowań, który spokojnie można przekazać innym i po prostu iść dalej. Dlaczego jednego projektu nie może zrobić np. kilka organizacji, tylko każda uważa, że zrobi go najlepiej sama? Wielokrotnie spotykam się z takim podejściem. Dlatego, gdy mam zaprosić kilka instytucji do jakiejś wspólnej inicjatywy i przejść przez te wszystkie przepychanki pomiędzy nimi, bo jedna pani nie lubi tamtej pani, a ten pan z tym panem to nawet słowa nie zamienią, to wolę zrobić projekt sama. Robiąc coś wspólnie, chciałabym rozmawiać o pracy, a nie o czyimś ego. To jest nasza choroba narodowa jak jest jakiś kryzys, tragedia, to do wspólnego płaczu jesteśmy świetni, natomiast żeby zbudować razem coś trwałego, wtedy zawsze się znajdzie dziesięciu takich, którzy przyjdą i powiedzą: Nie, tego się w ogóle nie da zrobić, a już z tymi ludźmi, to absolutnie nic się nie uda. Co Pani zdaniem należy zrobić, aby kapitał społeczny poszedł w górę? Czy jest realna możliwość, żeby zwiększyć zaufanie społeczne? Trzeba postawić na edukację. Bo to nie jest tak, że otwartość na sprawy społeczne, na ludzi, na świat wyssie się z mlekiem matki. Niestety, nasza edukacja jest beznadziejna pod tym względem, a rodzina skupia się tylko na swoich sprawach. Pamiętam, jak przyjechałam z dziećmi do Stanów. Choć nie mówiły dobrze po angielsku, to ich amerykańscy rówieśnicy od razu zaprosili je na sobotnie pieczenie ciastek, które później sprzedawali na jakiś charytatywny cel. Tam funkcjonowała cała lokalna machina, która od razu włączała dzieci w takie obywatelskie działania. U nas tego nie ma. Nie uczy tego szkoła ani rodzina. I jak tego nie zmienimy, jak nie zaczniemy takich postaw wdrażać już od przedszkola, to będzie bardzo ciężko ten kapitał społeczny zbudować. A jak zwiększyć zaufanie między sektorami? Potrzebny jest rzeczywisty dialog, choć muszę powiedzieć, że nie mam dobrych Henryka Bochniarz prezydent Polskiej Konfederacji Pracodawców Prywatnych Lewiatan (fot. archiwum Lewiatana) doświadczeń w tej kwestii. Na przykład w Komisji Trójstronnej jest stałe przedstawicielstwo Rady Działalności Pożytku Publicznego, i nie pamiętam żadnego posiedzenia tejże komisji, na którym przedstawiciel RDPP wystąpiłby z jakimiś opiniami, ocenami, żeby to był ktoś, kto aktywnie uczestniczy w obradach. Gdy teraz padają propozycje rozszerzenia dialogu na organizacje pozarządowe, to każdy zadaje sobie pytanie po co? Trzeci sektor to świat, który żyje swoim życiem i nie chce, żeby się do niego włączać. Wydaje się, że ciągle nie ma autentycznej potrzeby szukania sprzymierzeńców w innym środowisku niż swoje. A z kolei to swoje środowisko najczęściej się łomocze, bo ciągle walczy o pieniądze, o pozycję, ciągle jest na etapie rodzenia czegoś. Mam wrażenie, że środowiska gospodarcze szybciej dojrzewają do tego procesu niż środowiska pozarządowe. Tutaj ta potrzeba wychodzenia na zewnątrz jest oczywista, bo społeczeństwo się zmienia. I dlatego trzeba szukać partnerów, bo w pojedynkę niewiele da się zrobić. Wprowadzenie ustawy o parytetach na listach wyborczych było głównym postulatem I Kongresu Kobiet Polskich. Zrobiło się wiele szumu wokół tej sprawy. Uważam, że to bardzo dobrze. Często słyszę takie zdanie: Jak jest dobra kobieta, to się przebije. Ale ja chciałabym kiedyś powiedzieć: Jak jest dobry mężczyzna, to się przebije. Dlaczego kobiety mają się przebijać? One powinny mieć taki sam dostęp do polityki i do biznesu, ale dobrze wiemy, że takiego dostępu nie mają z różnych względów. Dlatego uważam, że jeśli nie wprowadzimy parytetów czy systemu kwotowego, to ten proces marginalizacji kobiet będzie trwał nadal, a szkoda marnować tak wielkiego, niewykorzystanego potencjału. Cały wywiad ukazał się na ngo.pl. HENRYKA BOCHNIARZ doktor ekonomii, stypendystka Fulbrighta. W rządzie Jana Krzysztofa Bieleckiego minister przemysłu i handlu. Od 1999 r. szefuje Polskiej Konfederacji Pracodawców Prywatnych Lewiatan. Od lipca 2006 r. prezes Boeinga na Europę Środkową i Wschodnią. Bierze udział w pracach Komisji Trójstronnej ds. Społeczno-Gospodarczych, a także w pracach BIAC organizacji doradczej przy OECD, reprezentującej środowiska przedsiębiorców krajów-członków OECD. Wiceprezydent BUSINESEURO- PE największej organizacji pracodawców w UE. Laureatka Nagrody Kisiela, współfundatorka Nagrody Literackiej NIKE.

18 18 d y s k u s j e gazeta.ngo.pl KORPORACYJNY 1% Grupa internautów postuluje, by fundacje założone przez firmy i korporacje zwłaszcza te z nazwą fundatora w swojej nazwie zrezygnowały z zabiegania o wpływy z 1%. Ta inicjatywa spotyka się z różnym oddźwiękiem wśród samych zainteresowanych. Czy kampanie jednoprocentowe naprawdę służą marketingowi prywatnych firm? I czy fundacje byłyby gotowe z tych wpływów zrezygnować? Anna Mazgal Drażliwa kwestia Ostatnio pojawiają się postulaty samoregulacji fundacji zwanych korporacyjnymi (na ten temat wypowiadał się na ngo.pl np. współinicjator akcji Rafał Szymczak). Postanowiliśmy spytać cztery z kilkudziesięciu fundacji korporacyjnych, czym jest dla nich 1%, jak go zbierają i czy mogłyby się bez niego obejść. Co fundacja, to inny sposób decydowania o kwestiach zbierania 1%. Co więcej, okazuje się, że nie wszyscy zapytani chcą o tym mówić. Fundacja TVN i Fundacja Polsat, mimo początkowego zainteresowania tematem, ostatecznie nie ustosunkowały się do przesłanych mailem pytań. Skupmy się zatem na tych, które zechciały odpowiedzieć na pytania. O kim mowa? Fundacje korporacyjne to, mówiąc najprościej, te założone przez firmę, w których nazwie występuje również nazwa fundatora. Fundatorzy decydują o celach działania fundacji i wbrew powszechniej opinii, nie są to jedynie działania wspomagające chore dzieci. Na przykład Fundacja Tygodnika POLI- TYKA prowadzi fundusz stypendialny dla młodych naukowców, pod hasłem Zostańcie z nami!. Jednak jej sekretarz Dominika Nowak-Kajtowska zastrzega wyraźnie, że fundacja ta została powołana przez wydawnictwo niebędące spółką prawa handlowego. Nie można więc nazwać naszej fundacji korporacyjną podkreśla. Mamy satysfakcję, że możemy być pośrednikiem między czytelnikami czującymi potrzebę wsparcia polskiej nauki a młodymi naukowcami realizującymi ambitne projekty i potrzebującymi na starcie wsparcia finansowego. Fundacja BRE Banku powstała w 1994 r. Wspiera działania służące podnoszeniu poziomu wiedzy i edukacji w społeczeństwie oraz wyrównywaniu szans. Fundacja współpracuje z organizacjami społecznymi, dotując ich różnorodne przedsięwzięcia. Obie fundacje za środki pozyskane z 1% realizują swoje cele statutowe. Na średnio ok. 20 stypendiów przyznawanych rocznie przez Fundację Tygodnika POLITYKA, dwa do czterech pochodzą z wpłat 1% czytelników. Te stypendia mają dla nas duże znaczenie w wymiarze symbolicznym mówi Dominika Nowak-Kajtowska. Te pieniądze to dowód, że idea programu Zostańcie z nami! trafia do naszych czytelników. 1% w Fundacji BRE Banku pochodzi głównie od pracowników BRE Banku. Środki pozyskane z 1% podatku odgrywają niewielką rolę, gdyż od kiedy są przekazywane, ich wysokość ledwo przekracza 1% całego budżetu, jakim dysponuje każdego roku Fundacja BRE Banku stwierdza Maria Magdalena Winconek, rzeczniczka prasowa Fundacji. Strategie pozyskiwania 1% Możliwość pozyskiwania 1% stanowi zwykle dużą zachętę do starania się o status organizacji pożytku publicznego (OPP). Jednak fundacje widzą w tym różne korzyści. Dla Fundacji BRE Banku to okazja do popularyzowania samego mechanizmu wśród pracowników. Maria Winconek podkreśla, że gdy Fundacja uzyskała status organizacji pożytku publicznego, dedykowanie 1% podatku dla NGO nie było tak powszechne i tak szeroko reklamowane, jak obecnie. Otrzymywanie 1% podatku jest zgodne z obowiązującą strategią Fundacji BRE Banku dodaje rzeczniczka. Fundacja nie pozyskuje aktywnie 1%, taka możliwość komunikowana jest jedynie pracownikom banku poprzez stronę internetową i intranetową. Komunikaty te informują o możliwości przekazania 1% podatku na cele społeczne za pośrednictwem Fundacji BRE Banku. W wypadku Fundacji Tygodnika POLI- TYKA najpierw przyszło wsparcie finansowe, a potem pomysł na pozyskiwanie 1%. Zdecydowaliśmy się na zbiórkę 1%, ponieważ jeszcze przed wejściem w życie ustawy umożliwiającej przekazywanie 1% na wybraną OPP, czytelnicy Polityki spontanicznie wpłacali na konto fundacji tygodnika darowizny na fundusz stypendialny wspomina Dominika Nowak-Kajtowska. Fundacja promuje fakt zbierania 1% poprzez wydawane przez Spółdzielnię Pracy tygodniki Polityka i Forum oraz poprzez stronę Nie wykupujemy kampanii w innych mediach i outdoorze. Jest to świadome działanie, jesteśmy przeciwni wydawaniu ogromnych środków na marketing, kosztem podstawowej działalności Fundacji. Fundacje BRE Banku i Tygodnika POLI- TYKA nie ponoszą kosztów związanych

19 gazeta.ngo.pl d y s k u s j e 19 z promowaniem 1%. Ta pierwsza, bo kampanii w ogóle nie prowadzi, w przypadku tej drugiej koszty ponosi fundator wydawca tygodników, który bezpłatnie udostępnia powierzchnię reklamową i redakcyjną. A gdyby nie było 1%? Czy fundacje korporacyjne traktowałyby brak możliwości zbierania 1% jako stratę? Odpowiedź na to pytanie zależy w dużej mierze od tego, jaką część budżetu danej fundacji stanowią pozyskiwane w ten sposób środki. Fundacja Tygodnika POLITYKA przyznałaby po prostu mniej stypendiów naukowych, ale byłaby w stanie nadal prowadzić swoją działalność dzięki wsparciu sponsorów innych fundacji i firm. Nie ukrywamy jednak, że wpłaty z 1% stanowią istotne źródło wpływów przyznaje Dominika Nowak-Kajtowska. Wpłaty 1% od czytelników Polityki są dla nas ważne również z punktu widzenia wizerunkowego jako dowód zaufania czytelników dla programu Zostańcie z nami! dodaje. Fundacja BRE Banku w ogóle nie rozpatruje ewentualnej utraty wpływów z 1% w kategorii straty. Nie opieramy naszych działań w ogóle o przychód z 1% stwierdza Maria Winconek. To dodatkowe środki, które są automatycznie przekazywane NGO. 1% i rozpoznawalność fundacji Już z potocznej obserwacji wynika, że im większa kampania namawiająca do przekazania 1%, tym więcej ludzi wie o istnieniu i działaniach fundacji. Fundacje starannie definiują grupy, do których kierują komunikaty o 1%. Nie zawsze są to informacje reklamujące wyłącznie daną fundację i cel, na jaki zamierza przeznaczyć pozyskane w ten sposób środki. Każdego roku, informując o możliwości przekazania 1% podatku na rzecz Fundacji BRE Banku, jasno komunikujemy, na jaki cel i na jaką organizację zostaną później przekazane środki, także korzystając z okazji przybliżamy przedsięwzięcia naszych partnerów, które naszym zdaniem wymagają dodatkowego wsparcia mówi Maria Winconek. Fundacja informuje w ten sposób pracowników BRE Banku i zdaje sobie sprawę, że wzmacnia przez to świadomość istnienia i działań samej Fundacji. W Fundacji Tygodnika POLITYKA kampania 1% jest kierowana do tej samej grupy odbiorców, co przekaz o programie Zostańcie z nami!, nie ma więc znaczącego wpływu na rozpoznawalność samej Fundacji. Zdaniem Dominiki Nowak-Kajtowskiej rozpoznawalność zapewnia prowadzenie akcji Zostańcie z nami! na łamach Polityki oraz zaistnienie marki Zostańcie z nami! w środowisku naukowym. Marketing fundacji czy korporacji? Kwestią dyskusyjną pozostaje nadal, czy promocja zbierania 1%, jeśli jest przez fundacje prowadzona, naprawdę jest narzędziem marketingowym firmy -fundatora? Zdaniem Pawła Prochenki, prezesa Fundacji Komunikacji Społecznej, fundacje zakładane przez firmy przeważnie powstają, aby podkreślić jej społeczny wizerunek. Oczywiście nie ma w tym niczego złego, o ile fundacje realizują cele społeczne za pieniądze fundatora wyjaśnia. Jeśli jednak sięgają one po pieniądze publiczne, uważam, że jest to problem. Nie jest to niezgodne z prawem, ale raczej mało eleganckie. Paweł Prochenko przyznaje, że zna fundacje założone przez firmy, które nie ubiegają się o 1% podatku. Moim zdaniem tylko tego typu działalność może budować pozytywny wizerunek firmy dodaje. Fundacje i firmy-fundatorzy powinni sobie jednak zdawać sprawę, że marketing i promocja nie zawsze przynoszą korzyści. Gdy na jaw wychodzą złe praktyki przy zbieraniu 1%, podatnicy odwracają się od fundacji, a klienci od firmy-fundatora. Całkiem naganne wydaje się przeznaczanie zebranych pieniędzy na działania marketingowe zauważa Paweł Prochenko. Szczególnie irytujące dla mnie są kampanie realizowane przez fundacje mediów. Media powinny starać się zachować obiektywność promowanie wyłącznie własnej fundacji powinno podlegać krytycznej ocenie. Mam wrażenie, że coraz więcej ludzi zaczyna mieć tego świadomość. Samoregulacja? Pozostaje pytanie, czy opisane pozytywne przykłady gospodarowania środkami z 1% i otwartości w tej sprawie są reprezentatywne dla środowiska fundacji korporacyjnych. Z danych zebranych przez Rafała Szymczaka wynika, że nie. Jedynie cztery z ośmiu prześwietlonych przez niego fundacji opublikowały jakiekolwiek sprawozdania. Zdaniem Pawła Prochenki na te, które nie publikują raportów, środków przekazywać nie należy. O niereprezentatywności pokazanych przykładów świadczy również niechęć do pokazania, na ile są od tych wpłat zależne te fundacje, których wpływy z 1% stanowią pokaźną część budżetu. Czy samoregulacja w tym obszarze ma szansę powodzenia? Dopóki fundacje korporacyjne nie zrozumieją, że nie mogą milczeć w sprawie tego, jak pożytkują publiczne pieniądze marne szanse. Te, które to rozumieją, już dawno wyregulowały się na własny użytek. ANNA MAZGAL ekspertka Ogólnopolskiej Federacji Organizacji Pozarządowych ( przewodnicząca European Network of National Associations. Zrób zakupy w sklep.ngo.pl szybko, łatwo, on-line!

20 20 k o l e k c j a c i e k a w y c h i n i c j a t y w gazeta.ngo.pl FENOMEN NORMALNE MIASTO Sformalizowali działalność, otwierając kolejne możliwości dla siebie i innych łódzkich społeczników. Wydali gazetę, teraz budują Państwo Kultury. O tym, dlaczego Łódź jest fenomenalna, rozmawiamy z Patrycją Wojtaszczyk, prezeską Fundacji Fenomen Normalne Miasto. Agata Jankowska Wydaliście gazetę. Dzięki Wam mieszkańcy Łodzi wiedzą już wszystko o inicjatywach organizacji pozarządowych. Skąd taki pomysł? Patrycja Wojtaszczyk: Kurier Kultury, bo tak się nazywa kwartalnik, powstał jako zaplecze dla promocji Łodzi. Gazeta rozdawana nieodpłatnie wśród mieszkańców naszego miasta ukazała się w 30 tys. egz. Ma 12 kolorowych stron i dzieli się na sekcje: Ludzie, Obywatele, Czas Wolny, Forum i inne. Podczas weekendowego Święta Łodzi, w dniach maja, rozdaliśmy ponad połowę egzemplarzy. Spotkaliśmy się z ogromnym zainteresowaniem tak ze strony mieszkańców, jak i instytucji kultury. Pozytywne reakcje i życzliwe informacje zwrotne od organizatorów projektów i akcji społecznych utwierdziły nas w przekonaniu, że taka gazeta jest potrzebna. Że ludzie z organizacji muszą mieć swoje miejsce, swoje niezależne medium, które pomoże zaistnieć w świadomości publicznej. Jak pisze na łamach Kuriera Hubert Barański, członek między innymi Fenomenu i Grupy Pewnych Osób, gazeta powstała z bardzo prozaicznych powodów bo zbyt często się słyszy, że w Łodzi się nic się dzieje! Chcemy pokazać, że jest zupełnie inaczej. Piszemy o znanych i mniej znanych działaniach łódzkich organizacji pozarządowych. Opisujemy zdarzenia, jakie zaistniały, i zapowiadamy kolejne. Rozmawiamy z ludźmi kultury i aktywistami. Mieszkańcy mają prawo, a nawet obowiązek dowiedzieć się, jak działa ich miasto w labiryncie inicjatyw społecznych. Fundacja Normalne Miasto Fenomen, choć młoda, ma na koncie kilka udanych projektów. Od lat jesteś zaangażowana w działalność Grupy Pewnych Osób, Łódzkiej Masy Krytycznej. Kurier Kultury rozdawany na ulicach Łodzi (fot. Ewa Dudkiewicz) Skąd pomysł na sformalizowaną aktywność? Fundacja powstała w marcu 2009 r. Pomysł kiełkował w mojej głowie już wcześniej. Od pewnego momentu nasze społeczne działania zaczęło ograniczać to, co niesie za sobą nieformalność. Potrzebowaliśmy formalnego kształtu, w ten sposób moglibyśmy podjąć inne projekty, a przede wszystkim pozyskiwać na nie środki finansowe. Stworzenie portalu obywatelskiego, miejskiego, wymagało sformalizowanych działań. Wtedy nawiązaliśmy współpracę z Wiesławem Kaczmarkiem, prezesem okręgu łódzkiego Towarzystwa Opieki Nad Zabytkami. Dla nas jest autorytetem, to wzór społecznika od kilkudziesięciu lat starającego się o lepszy wizerunek miasta. Od początku nas dopingował i wspierał jako człowiek, któremu nieobojętne są losy Łodzi, który widzi w aktywności młodych ludzi siłę i szansę na stworzenie infrastruktury na skalę europejską. To, że zgodził się być naszym fundatorem, dowodzi jego wielkiego zaufania dla nas, za które jesteśmy wdzięczni. Jest członkiem naszej rady, podsuwa nam pomysły, pokazuje drogi i możliwości rozwiązań. Fenomen, bo Łódź jest fenomenalna? Bez wątpienia. Wspólnie z pozostałymi członkami fundacji, a jest nas w sumie około piętnastu osób, zastanawialiśmy się nad nazwą. Wiadomo było, chociaż dziś nie wiem, dlaczego właśnie na tym się skupiliśmy, że nazwa powinna być trójczłonowa. W końcu zrobiliśmy wewnętrzny konkurs, potem głosowanie. Myślę, że Fenomen Normalne Miasto to dobra nazwa. Oddaje nasz charakter i zamysł całej działalności. Kojarzycie się z rowerami i Masą Krytyczną. Czy chcecie się skupić głównie na tym? Też, ale nie tylko. Wspólnie zastanawialiśmy się, co chcemy razem robić. Naszym celem jest przyczynienie się do społecznego, ekonomicznego, gospodarczego i kulturalnego rozwoju Łodzi i regionu. Chcemy wszelkimi metodami rozwijać nasze społeczeństwo obywatelskie i promować Łódź wewnątrz i na zewnątrz; wspierać rozwój turystyki. Życzę powodzenia tak w projektach rowerowych, jak i w działalności wydawniczej. Dziękuję. Musi się udać. Łódź i łodzianie zasługują na wszystko, co najlepsze. AGATA JANKOWSKA dziennikarka, absolwentka Wydziału Dziennikarstwa i Nauk Politycznych UW. Publikuje w tygodniku Przekrój. Ciekawa świata i ludzi, z natury uśmiechnięta.