Ramowa Dyrektywa Wodna

Transkrypt

1 RZGW_broszura8A5 11/27/08 20:45 Page 1 Ramowa Dyrektywa Wodna W trosce o wod w pytaniach i odpowiedziach Regionalny Zarzàd Gospodarki Wodnej w Krakowie Sfinansowano ze Êrodków Narodowego Funduszu Ochrony Ârodowiska i Gospodarki Wodnej na zamówienie Ministra Ârodowiska

2 RZGW_broszura8A5 11/27/08 20:45 Page 2 Czym jest Ramowa Dyrektywa Wodna? ÂWIAT wi cej ni 1,2 miliarda ludzi nie ma dost pu do czystej wody pitnej mniej ni 1% wody na ziemi nadaje si do spo ycia przez cz owieka picie zanieczyszczonej wody jest w krajach rozwijajàcych si przyczynà 80% wszystkich chorób, ka dego roku umiera z tego powodu na Êwiecie 7 milionów ludzi Ramowa Dyrektywa Wodna to akt prawa Unii Europejskiej, który zobowiàzuje wszystkie paƒstwa cz onkowskie do prowadzenia ujednoliconej polityki wodnej równowa àcej interesy Êrodowiska naturalnego i tych, którzy od tego Êrodowiska zale à. Dyrektywa wprowadza obowiàzek aktywnej ochrony wszystkich wód i ekosystemów od nich zale nych. Uznajàc Êrodowisko wodne za równoprawnego u ytkownika wód zobowiàzuje do stwarzania warunków dla zaspokojenia potrzeb cz owieka i gospodarki przy równoczesnym poszanowaniu wymagaƒ i potrzeb przyrodniczych. EUROPA 50% obszarów podmok ych jest zagro onych z powodu nadmiernej eksploatacji wód podziemnych 20% wszystkich zasobów wód powierzchniowych w UE jest zagro onych zanieczyszczeniem Dlaczego wdra amy Ramowà Dyrektyw Wodnà? KoniecznoÊç wdro enia Dyrektywy wynika z koniecznoêci poprawy stanu wód i ca ego Êrodowiska naturalnego, które jest silnie zmienione i zdegradowane przez cz owieka. Rzeki i jeziora b dàce miejscem wypoczynku, kàpieli, a cz sto równie êród em wody pitnej, sà mocno zanieczyszczone. Olbrzymie iloêci wody zu ywanej przez cz owieka w gospodarstwach domowych, w przemyêle, w rolnictwie wracajà do Êrodowiska obcià one POLSKA w przeliczeniu na jednego mieszkaƒca zasoby wodne sà trzykrotnie mniejsze ni Êrednia europejska w roku 2006 wód o bardzo dobrej jakoêci nie by o wcale, ponad 60% to wody o niezadowalajàcej lub z ej jakoêci (Raport GIOÂ). 2

3 zapewnia udzia wszystkich zainteresowanych, w tym u ytkowników wód, organizacji ekologicznych, spo ecznoêci lokalnych, w dzia aniach na rzecz gospodarowania wodami. zanieczyszczeniami. Bakterie dostajàce si do wód wraz ze Êciekami bytowymi z nieszczelnych szamb, zwiàzki biogenne z tych Êcieków, czy te pochodzàce z rolnictwa, substancje chemiczne dostajàce si do wód z przemys u stanowià zagro enie tak dla cz owieka, jak i dla wszystkich organizmów, którym do ycia potrzebna jest woda. Regulacje rzek i potoków, budowle pi trzàce wod, takie jak progi, jazy, zapory, przegradzajà rzeki uniemo liwiajàc migracj organizmów wodnych w gór i w dó rzeki, tym samym przyczyniajàc si do ich wymierania. Wydobywanie wiru z koryta rzeki, roboty wykonywane w samym korycie lub w jego pobli u równie powodujà niekorzystny wp yw na ekosystemy wodne. Rzeki w wielu miejscach utraci y swoje walory przyrodnicze. Na czym polega nowatorstwo Ramowej Dyrektywy Wodnej? Ramowa Dyrektywa Wodna wprowadza innowacyjne podejêcie do gospodarowania wodà: uznaje Êrodowisko naturalne za równoprawnego u ytkownika wód, takiego samego, jak ludnoêç, przemys, rolnictwo, zobowiàzujàc tym samym do równowa enia potrzeb Êrodowiska i tych, którzy od niego zale à, rozciàga ochron na wszystkie rodzaje wód - powierzchniowe (rzeki, jeziora,...) oraz podziemne, jak równie ekosystemy, których ycie zale y od wody, wprowadza koniecznoêç zlewniowego zarzàdzania gospodarkà wodnà, co oznacza, e odbywa si ono w ramach zlewni rzecznych, a nie w ramach granic administracyjnych, wprowadza do zarzàdzania gospodarkà wodnà instrumenty ekonomiczne, które majà doprowadziç do racjonalnego korzystania z zasobów wodnych, Co jest celem Ramowej Dyrektywy Wodnej? Nadrz dnym celem Ramowej Dyrektywy Wodnej jest ochrona wód i Êrodowiska wodnego dla przysz ych pokoleƒ. Celem operacyjnym jest osiàgni cie dobrego stanu wszystkich wód powierzchniowych i podziemnych do roku Dobry stan wód oznacza stan mo liwie bliski naturalnemu, czyli taki, w którym widoczna jest jak najmniejsza ingerencja cz owieka. Dobry stan, to nie tylko czysta woda, ale te woda p ynàca w naturalnie ukszta towanym korycie. To równie odpowiednie warunki do ycia biologicznego w Êrodowisku wodnym, które umo liwia egzystencj ryb, roêlin wodnych i innych organizmów zale nych od wody. Dobry stan wód ma zostaç osiàgni ty poprzez ochron przed pogarszaniem si stanu wód i ekosystemów, które nie zosta y zmienione przez cz owieka i znajdujà si w dobrym stanie oraz popraw stanu wód i ekosystemów, które zosta y zdegradowane w wyniku dzia alnoêci cz owieka. W jaki sposób osiàgni ty zostanie cel Ramowej Dyrektywy Wodnej? Ramowa Dyrektywa wodna wprowadza wspólny dla wszystkich paƒstw cz onkowskich schemat post powania w dojêciu do celu. Aby osiàgnàç dobry stan wód, dla ka dego rodzaju wód konieczne jest okreêlenie stanu idealnego (tzw. warunki referencyjne), oraz celów Êrodowiskowych (równowa nych stanowi dobremu), do których b dziemy dà yç. Nast pnie zbadanie, jaki jest obecny stan wód i ustalenie istniejàcych zagro eƒ wynikajàcych z dzia alnoêci cz owieka. Konieczna jest równie analiza mo liwych zmian spo eczno-gospodarczych, które mogà wp ynàç na stan wód w perspektywie roku W dalszej kolejnoêci okreêla si najwa niejsze problemy, które mogà utrudniç osiàgni cie dobrego stanu wód. Elementem koƒczàcym 3

4 ca y cykl jest opracowanie planów gospodarowania wodami w obszarach dorzeczy, które zawieraç b dà programy dzia aƒ. By zapewniç kontrol zgodnoêci uzyskiwanych efektów z za o onymi celami, cykl ten b dzie powtarzany po roku 2015 co 6 lat. korzystajàcych z wody oraz skonfrontowania z potrzebami, ograniczeniami i planami spo ecznoêci lokalnych. Pozwoli to na weryfikacj planów tak, by sta- y si realne i mo liwe do wdro enia dzi ki akceptacji spo ecznej. 7. Wdro enie programu 1. Podzia wód na obszary, wodno-êrodowiskowego dla których prowadzone b dà i planu gospodarowania analizy i wdra ane programy wodami dzia aƒ (jednolite cz Êci wód) 6. Opracowanie planu 2. Ustalenie dla ka dej cz Êci gospodarowania wodami wód celów Êrodowiskowych zawierajàcego program i stanu, do którego b dziemy wodno-êrodowiskowy dà yç 5. Opracowanie programu 3. Zbadanie obecnego stanu wodno-êrodowiskowego, który ka dej cz Êci wód i okreêlenie doprowadzi do spe nienia celów ryzyka nieosiàgni cia celów Êrodowiskowych i osiàgni cia Êrodowiskowych ustalonego stanu 4. OkreÊlenie najwa niejszych do rozwiàzania problemów zwiàzanych z gospodarkà wodnà (istotne problemy gospodarki wodnej) Co to sà programy dzia aƒ? Programy dzia aƒ to listy dzia aƒ inwestycyjnych i nieinwestycyjnych (tzw. mi kkich ) z zakresu gospodarki komunalnej, rolnictwa, przemys u oraz kszta towania stosunków wodnych i ochrony Êrodowiska wodnego. Sà to m.in. dzia ania prewencyjne, ochronne i kontrolne, zwiàzane z ochronà wód przed zanieczyszczeniami, dzia ania na rzecz kontroli poboru wody, dzia ania s u àce zaspokajaniu potrzeb (obecnych i przysz ych) w zakresie zaopatrzenia ludnoêci w wod do picia, dzia ania s u àce propagowaniu skutecznego i zrównowa onego korzystania z wody. Dzia ania to zarówno przedsi wzi cia techniczne, jak i Êrodki prawne, administracyjne i ekonomiczne oraz badawcze, rozwojowe i edukacyjne. Programy dzia aƒ, dla ka dego z proponowanych do realizacji zadaƒ b dà wskazywa y, kto jest odpowiedzialny za wdro enie zadania, w jakim harmonogramie czasowym b dzie ono realizowane (np. inwestycje), kiedy (po jakim czasie) wdro one zadanie przyniesie efekt (np. ekologiczny) oraz jaki b dzie przewidywany koszt (niezb dne nak ady) i êród a finansowania. Zaplanowane dzia ania wymagaç b dà uzgodnieƒ z przedstawicielami ró nych Êrodowisk zawodowych Przyk ady dzia aƒ: racjonalne stosowanie nawozów i Êrodków ochrony roêlin, redukcja zanieczyszczenia wód spowodowanego przez azotany pochodzenia rolniczego (sektor rolniczy), racjonalizacja zu ycia wody i zapobieganie zanieczyszczeniom odprowadzanym przez zak ady przemys owe, kontrola tych zak adów (sektor przemys u), realizacja Krajowego Programu Oczyszczania Âcieków Komunalnych (budowa i modernizacja oczyszczalni Êcieków, budowa i rozbudowa kanalizacji, modernizacja technologii oczyszczania Êcieków) (sektor gospodarki komunalnej), opracowanie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego uwzgl dniajàcych wymagania i zasady ochrony Êrodowiska, niezmniejszanie u ytków zielonych (sektor zagospodarowania przestrzennego), ochrona, zachowanie i przywracanie naturalnych siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory, zapewnienie ciàg oêci rzek i potoków poprzez udro nienie obiektów stanowiàcych przeszkod dla migracji ryb (dzia ania majàce na celu kszta towanie stosunków wodnych oraz ochron ekosystemów od wód zale nych), dost p do informacji, wprowadzenie zmian w zakresie polityki op at za wod i Êcieki, upowszechnienie informacji o podejmowanych dzia aniach, akcjach, kampaniach na rzecz aktywnej ochrony Êrodowiska (dzia ania organizacyjno-prawne i edukacyjne). Czy Ramowa Dyrektywa Wodna doprowadzi do wzrostu cen za wod? Ramowa Dyrektywa Wodna zobowiàzuje do wprowadzenia takiej polityki op at za wod, która b dzie 4

5 RZGW_broszura8A5 11/27/08 20:45 Page 5 sektory gospodarki i w aêciwy rozdzia kosztów pomi dzy tymi sektorami. Poniewa jednak równowaga spo eczno-gospodarcza nie mo e zostaç zak ócona, bo ona równie jest warunkiem poprawy stanu wód, konieczne jest wprowadzenie odpowiednich instrumentów ekonomicznych i prawnych, które umo liwià udêwigni cie kosztów wdro enia Ramowej Dyrektywy Wodnej przez u ytkowników. Dopuszczalne jest równie w szczególnie uzasadnionych wypadkach, np. z przyczyn ekonomicznych, przesuni cie terminu osiàgni cia dobrego stanu wód do roku 2021, a nawet do 2027 r. Jakie ograniczenia w u ytkowaniu wód niesie ze sobà wdro enie RDW? bodêcem zach cajàcym do racjonalnego korzystania z wody. Jednym z narz dzi takiej polityki cenowej b dzie zasada, e wszyscy u ytkownicy wody, wykorzystujàcy jà do celów przemys owych, rolniczych, czy te w gospodarstwach domowych, b dà ponosili proporcjonalne koszty za korzystanie z wody. Dyrektywa zak ada równie, e wszyscy, którzy zanieczyszczajà wod, b dà ponosiç proporcjonalne do stopnia zanieczyszczania op aty, poniewa ten kto zanieczyszcza, powinien ponosiç finansowe konsekwencje. OczywiÊcie taka polityka majàca na celu rzeczywistà wycen wody, która ma doprowadziç do racjonalnego z niej korzystania, mo e skutkowaç wzrostem cen za wod. Jednak Ramowa Dyrektywa Wodna zobowiàzuje do prowadzenia takiej polityki op at, która b dzie uwzgl dnia a czynniki spo eczne, ekonomiczne i ekologiczne, jak równie warunki geograficzne i klimatyczne okreêlonego regionu. Ramowa Dyrektywa Wodna zobowiàzuje do równowa enia interesów cz owieka i przyrody, co oznacza, e realizacja potrzeb gospodarczych i spo ecznych powinna byç zintegrowana z ochronà Êrodowiska. Takie podejêcie oznacza koniecznoêç zmian i ograniczeƒ w u ytkowaniu wody. Dyrektywa zobowiàzuje przede wszystkim do zaprzestania pogarszania stanu wód oraz do osiàgni cia i utrzymania dobrego stanu wód ju zdegradowanych przez cz owieka. Praktycznie ka da forma u ytkowania wód wià e si z ingerencjà w Êrodowisko wodne, a tym samym z negatywnym wp ywem na jego stan. Pobór wody do celów konsumpcyjnych, dla przemys u (w tym energetyki wodnej), dla rolnictwa zmniejsza przep y- Kto poniesie koszty wdro enia RDW? Poprawa stanu wód i Êrodowiska wodnego wymaga dzia aƒ naprawczych realizowanych we wszystkich sektorach gospodarki, które majà wp yw na stan wód. Koszty tych dzia aƒ muszà zostaç w du ej mierze poniesione przez tych, którzy korzystajà z wody i jà zanieczyszczajà, a wi c przez u ytkowników wód. Polityka zgodna z Ramowà Dyrektywà Wodnà zak ada realnà wycen korzystania z wody przez wszystkie 5

6 wy wody w rzekach ze szkodà dla ycia biologicznego. Woda zu ywana przez cz owieka wraca do rzek cz sto zanieczyszczona lub o zmienionej temperaturze (podgrzana). Du e zbiorniki retencyjne oraz zapory, jazy, stopnie wodne s u àce do poboru wody, eglugi, jak równie do energetycznego i rekreacyjnego jej wykorzystania przerywajà ciàg oêç biologicznà rzeki i utrudniajà przemieszczanie si rumowiska, a tym samym ograniczajà warunki lub wr cz uniemo liwiajà ycie organizmów wodnych. Wszystkie te formy u ytkowania wp ywajà negatywnie na stan ekosystemów wodnych i zale nych od wody, a wi c zgodnie z Ramowà Dyrektywà Wodnà sà niewskazane. Ramowa Dyrektywa Wodna dopuszcza opisane powy ej u ytkowanie wód tylko wtedy, gdy spe nione zostanà nast pujàce warunki: zosta y podj te wszystkie mo liwe kroki zmierzajàce do ograniczenia niekorzystnego wp ywu danego u ytkowania na stan wód, a wynikajàce z tego wp ywu zmiany zosta y okreêlone i wyjaênione w planie gospodarowania wodami w dorzeczu, przyczyny tych zmian lub modyfikacji stanowià nadrz dny interes spo eczny, potrzeby spo eczno-ekonomiczne zaspokajane przez takà dzia alnoêç cz owieka nie mogà zostaç zaspokojone za pomocà innych dzia aƒ, korzystniejszych z punktu widzenia Êrodowiska naturalnego, ze wzgl du na mo liwoêci techniczne lub nieproporcjonalne koszty. Jakie korzyêci przyniesie wdro enie Ramowej Dyrektywy Wodnej? Czysta woda i bliskie naturalnemu Êrodowisko wodne, to naturalna potrzeba i oczywista korzyêç dla cz owieka: odpowiednie warunki sanitarne, smaczna i zdrowa woda do picia, mo liwoêç wypoczynku w naturalnym, czystym otoczeniu. Poprawa stanu wód, którà zapewnia wdro enie Ramowej Dyrektywy Wodnej niesie ze sobà równie szanse na szeroko rozumiany rozwój - czysta woda, to szansa na rozwój turystyki, a tym samym na tworzenie nowych miejsc pracy. To równie mo liwoêç rozwijania nowych dzia alnoêci, których podstawowym warunkiem jest czysta woda. Rzeki i jeziora, mogà - jak niegdyê - stanowiç oê rozwoju spo ecznoêci lokalnych. Jest wiele przyk adów miejscowoêci, które niegdyê bez perspektyw, rozwin y si, bo czysta woda da a mo liwoêç za o enia owisk i Êciàgn a setki w dkarzy z kraju i ze Êwiata, bo pobliska pi kna rzeka zainspirowa a do organizowania sp ywów, które przyciàgn y turystów, bo unikalne, yjàce nad wodà czarne bociany sta y si celem wycieczek uczniów, badaczy, turystów. Czysta woda i naturalne Êrodowisko wodne to szansa dla wszystkich na szeroko rozumiany rozwój. Czy u ytkownicy wód mogà wp ywaç na proponowane rozwiàzania? Nie tylko u ytkownicy wód, ale wszyscy zainteresowani mogà wp ywaç na planowane do realizacji rozwiàzania. Ramowa Dyrektywa Wodna zobowiàzuje do uwzgl dnienia w procesie planowania w gospodarce wodnej tych, którzy bezpoêrednio korzystajà z wody i majà wp yw na stan wód, czyli u ytkowników oraz tych, którzy dbajà o stan Êrodowiska, czyli samorzàdy oraz organizacje ekologiczne. Wszyscy zainteresowani mogà wypowiedzieç si przynajmniej na trzech etapach sporzàdzania planu gospodarowania wodami. W pierwszym cyklu planowania Ramowa Dyrektywa Wodna zobowiàzuje do trzech okresów konsultacji spo ecznych: 6

7 22 grudnia 2006 r czerwca 2007 r. - w sprawie Harmonogramu i programu prac zwiàzanych ze sporzàdzaniem planów gospodarowania wodami dla obszarów dorzeczy wraz z zestawieniem dzia aƒ, które nale y wprowadziç w drodze konsultacji, 22 grudnia 2007 r czerwca 2008 r. - w kwestii Przeglàdu istotnych problemów gospodarki wodnej dla obszarów dorzeczy, oraz 22 grudnia 2008 r czerwca 2009 r. - w zakresie Projektów planów gospodarowania wodami w obszarach dorzeczy. Na ka dym etapie, przez 6 miesi cy mo na sk adaç uwagi do konsultowanych dokumentów, proponowaç swoje rozwiàzania. Okres konsultacji to czas, kiedy ka dy mo e wypowiedzieç si w sprawie podejmowanych rozwiàzaƒ i tym samym mieç wp yw na podejmowane w gospodarce wodnej decyzje. Konsultacje spo eczne b dà prowadzone odpowiednio w kolejnych cyklach planistycznych. Dlaczego warto si w àczyç we wdra anie Ramowej Dyrektywy Wodnej? Chcesz by Twoje dziecko mog o kàpaç si w rzece? Chcesz piç wod prosto z kranu? Chcesz mieç wp yw na to ile kosztowaç b dzie woda? W àcz si w program poprawy wody i Êrodowiska wodnego. Takà szans daje Ramowa Dyrektywa Wodna. Wszyscy mamy do czynienia z wodà w naszym codziennym yciu, korzystamy z niej w pracy w przedsi biorstwie, w gospodarstwie rolnym, w biurze. PowinniÊmy mieç swój udzia w decydowaniu o zmianach w dotychczasowym korzystaniu wód. W àczenie si we wdra anie Ramowej Dyrektywy Wodnej daje takà mo liwoêç, pozwala mieç wp yw na kszta t tych zmian, na zakres ograniczeƒ, na wysokoêç koniecznych do poniesienia kosztów. Pozwala wp ywaç na decyzje, które dotyczà naszego otoczenia. W àczenie si we wdra anie Ramowej Dyrektywy Wodnej to: mo liwoêç wp ywania na swojà przysz oêç (podstawowy element demokracji), mo liwoêç wspó decydowania o sprawach, które nas dotyczà, mo liwoêç kszta towania najbli szego otoczenia, szansa na wzajemne zrozumienie interesów innych Êrodowisk zawodowych. Kto nadzoruje proces wdro enia RDW? Na poziomie krajowym koordynacjà dzia aƒ zwiàzanych z wdra aniem Ramowej Dyrektywy Wodnej zajmuje si Krajowy Zarzàd Gospodarki Wodnej. Na poziomie regionalnym dzia ania zwiàzane z wdra aniem Dyrektywy koordynujà regionalne zarzàdy gospodarki wodnej. Gdzie znajd informacje o Ramowej Dyrektywie Wodnej? Informacje o Ramowej Dyrektywie Wodnej mo na znaleêç na stronach: Ramowej Dyrektywy Wodnej KZGW RZGW w Krakowie RZGW w Gliwicach RZGW w Warszawie RZGW w Szczecinie RZGW w Gdaƒsku RZGW w Poznaniu RZGW we Wroc awiu Centrum Informacji o Ârodowisku Ekoportal: Ministerstwa Ochrony Ârodowiska: Portal Unii Europejskiej: 7

8 RZGW_broszura8A5 11/27/08 20:45 Page 8 Wydawca: Regionalny Zarzàd Gospodarki Wodnej w Krakowie ul. Marsza ka J. Pi sudskiego 22, Kraków tel. (012) , faks (012) , poczta@krakow.rzgw.gov.pl strona internetowa Autorzy tekstów: Barbara Chammas, Agnieszka Ma ek Zdj cia: Archiwum RZGW w Krakowie Redakcja, projekt graficzny, sk ad i druk: AGENT PR, ul. Krowoderska 58/18, Kraków, tel./faks: (012) , agent@gigawat.net.pl