Jak skutecznie zaplanować, przeprowadzić, wdrożyć i rozliczyć projekt ekologiczny Szkolenie z wykorzystaniem symulacji biznesowej do zarządzania

Transkrypt

1 Jak skutecznie zaplanować, przeprowadzić, wdrożyć i rozliczyć projekt ekologiczny Szkolenie z wykorzystaniem symulacji biznesowej do zarządzania projektami

2 Agenda -I dzień Archiwit Czym jest oraz jak zdefiniować działalność ekologiczną firmy Elementy zarządzania środowiskiem w przedsiębiorstwie Obszary rozwiązań ekologicznych możliwych do wprowadzenie w firmie Zaplanowanie projektu ekologicznego w firmach uczestników (zarządzanie projektami) Symulacja do zarządzania projektem ekologicznym

3 Agenda -II dzień Symulacja do zarządzania projektem ekologicznym I kamień milowy Finanse cz. I Zastosowanie technologii przyjaznych środowisku Symulacja do zarządzania projektem ekologicznym II kamień milowy Cele biznesowe, korzyści oraz główne zagadnienia przeprowadzenia audytów

4 DZIAŁALNOŚĆ EKOLOGICZNA W FIRMIE

5 Uwarunkowania dla działalności ekologicznej Ekologiczne MŚP: silne w kraju, ale słabe za granicą Rynki ekologicznedla MŚP w UE mają głównie charakter krajowy. 87% MŚP w branży ekologicznej (lub w zielonej gospodarce) działa na rynkach krajowych. Tylko niecała jedna czwarta MŚP deklaruje wykorzystywanie możliwości jednolitego rynku. Mimo że udział państw BRIC (Brazylia, Rosja, Indie, Chiny)w światowym PKB w 2030 r. ma wynieść około 60%, jedynie 3% MŚP w UE sprzedaje swoje produkty lub usługi ekologiczne w Azji i obszarze południowego Pacyfiku, a zaledwie 2% w Ameryce Łacińskiej Znaczącą rolę odgrywa popyt ze strony klientów Według badania Eurobarometru głównym powodem, dla którego MŚP w UE sprzedają ekologiczne produkty lub usługi, jest popyt ze strony klientów (48%). W tym względzie rolę odgrywają również podstawowe wartości przedsiębiorstw (32%) i ich wizerunek (30%).

6 Uwarunkowania dla działalności MŚP ograniczają zużycie energii i zasobów ekologicznej 93% unijnych MŚP podejmuje działania zmierzające do bardziej efektywnego korzystania z zasobów. 64% MŚP oszczędza energię, 61% prowadzi recykling, a 62% minimalizuje ilość odpadów. 33% MŚP uznaje bardziej efektywne korzystanie z zasobów za priorytet. Środki polityczne mogą uruchomić machinę ekologicznego wzrostu gospodarczego MŚP uważają zachęty finansowe za najlepszy sposób wspierania aspektów ekologicznych w ich działalności oraz oferowanych produktach i usługach, w przybliżeniupołowa (51%) MŚP uważa, że ulgi podatkowe, dotacje i pożyczki to najlepsze środki służące wspieraniu inwestycji w efektywność energetyczną, prawie połowa(49%) MŚP, które już oferują produkty ekologiczne, uważa, że w rozszerzeniu gamy produktów lub usług najbardziej pomogłyby imzachętyfinansowe doopracowywania produktów, 31% MŚP, którenieoferują obecnieproduktów i usług ekologicznych, uważa, że zachęty finansowe najbardziej ułatwiłyby im rozpoczęcie takiej działalności.

7 Uwarunkowania dla działalności ekologicznej Ważne jest uproszczenie procedur administracyjnych Za bardzo skuteczne elementy pomagające MŚP we wprowadzaniu aspektów ekologicznych uznano także doradztwo techniczne i uproszczenie procedur administracyjnych. W ciągu następnych dwóch lat działania w zakresie efektywnego korzystania z zasobów planuje wdrożyć cztery na pięć MŚP (80%), ale jedna piąta twierdzi, że byłoby to łatwiejsze, gdyby uproszczono procedury administracyjne i prawne i obniżono związane z nimi koszty, Jedna czwarta (25%) MŚP uważa, że do propagowania efektywności energetycznej szczególnie przyczyniłoby sięuproszczenie procedur administracyjnychdotyczących budowy obiektów kogeneracji, np. instalowania paneli słonecznych, Jedna czwarta MŚP (24%) deklaruje, że w zmniejszeniu opłat za energię elektryczną mogłaby pomóc większa dostępność informacji na tematumów na usługi energetycznei opcji oszczędzania, Około jednej piątej MŚP, które obecnie nie oferują produktów i usług ekologicznych, uważa, że do podjęcia decyzji o wejściu na rynki ekologiczne mogłaby skłonić je pomoc w zidentyfikowaniu potencjalnych rynków lub klientów na ekologiczne produkty lub usługi.

8 Powody działalności ekologicznej na przykładzie przemysłu mleczarskiego

9 Priorytetowe działania prośrodowiskowe na przykładzie przemysłu mleczarskiego

10 Główne bariery wprowadzania działań prośrodowiskowychna przykładzie przemysłu mleczarskiego

11 SYSTEMY ŚRODOWISKOWEGO W BRANŻY SPOŻYWCZEJ

12 System HACCP HACCP to skrót angielskiej nazwy "Hazard Analysisand CriticalControlPoints", co oznacza Analiza Zagrożeń i Krytyczne punkty Kontroli HACCP jest systemem samokontroli, stosowanym jako pomoc przy zapewnieniu produkcji bezpiecznych produktów żywnościowych. Zakłada on systematyczną kontrolę wszystkich etapów procesu produkcyjnego żywności, aby przede wszystkim zapobiegać zagrożeniom, jakie mogą się w procesie pojawić Firma sama decyduje, które momenty w produkcji, magazynowaniu, transporcie, czy sprzedaży wiążą się z zagrożeniem dla żywności i które spośród nich mogą być skutecznie wyeliminowane. Określa jak zamierza nadzorować / obserwować te miejsca i wreszcie, co zrobić gdy zagrożenie się pojawi. Ustalenia przyjęte przez firmę zostają opisane, a czynności kontrolne, czy wszystko jest w porządku w miejscach związanych z zagrożeniami, są za każdym razem zapisywane

13 System HACCP 12 etapów wdrożenia systemu HACCP Etap 1 utworzenie zespołu HACCP Etap 2 opisanie produktu Etap 3 określenie przeznaczenia produktu Etap 4 opracowanie procesu technologicznego Etap 5 -Porównanie schematu procesu technologicznego z operacjami zachodzącymi w rzeczywistości Etap 6 -Sporządzenie listy wszystkich zagrożeń dotyczących każdego etapu, przeprowadzenie analizy zagrożeń z uwzględnieniem wszystkich środków pozwalających nadzorować zidentyfikowane zagrożenia

14 System HACCP 12 etapów wdrożenia systemu HACCP Etap 7 określenie krytycznych punktów kontroli Etap 8 ustalenie parametrów wartości krytycznych dla każdego CCP Etap 9 opracowanie systemu monitorowania dla każdego CCP Etap 10 ustalenie działań korygujących Etap 11 opracowanie procedur weryfikacyjnych Etap 12 opracowanie dokumentacji i zasad jej przechowywania

15 System HACCP W ustawie o warunkach zdrowotnych żywności i żywienia przewidziano obowiązek wdrożenia systemu HACCP w zakładach prowadzących działalność gospodarczą w zakresie produkcji i obrotu żywnością System HACCP tworzy się indywidualnie dla każdego zakładu (linii produkcyjnej) uwzględniając specyfikę prowadzonej tam działalności Wdrażanie HACCP w zakładach powinno być poprzedzone wprowadzeniem zasad zarówno Dobrej Praktyki Higienicznej, jak i Dobrej Praktyki Produkcyjnej. Pozwoli to na uporządkowanie wszystkich spraw związanych z higienizacją zakładu i przestrzeganiem podstawowych, uznanych zasad produkcji wyrobów żywnościowych

16 GHP Dobra Praktyka Higieniczna GHP Dobra Praktyka Higieniczna -są to spisane reguły dotyczące spełnienia wymogów sanitarno-higienicznych na każdym etapie produkcji. Wprowadzając GHP należy zebrać wszystkie aktualne przepisy prawne dotyczące wymagań sanitarnych Dobra Praktyka Higieniczna kojarzy się często jedynie z procesami mycia i dezynfekcji oraz higieną osobistą pracowników. W rzeczywistości jest to pojęcie szersze, które obejmuje kilka obszarów, ściśle ze sobą zintegrowanych i skierowanych na osiągnięcie celu jakim jest bezpieczeństwo żywności

17 Program Warunków Wstępnych Stan sanitarny otoczenia zakładu i jego infrastruktury Stan sanitarny budynków zakładu, pomieszczeń i ich układ funkcjonalny Stan sanitarny maszyn i urządzeń Skuteczność mycia i dezynfekcji Zaopatrzenie w wodę Kontrola odpadów i ścieków Zabezpieczenie przed szkodnikami Szkolenie personelu Przestrzeganie wymagań dotyczących higieny personelu Magazynowanie żywności Stan sanitarny transportu

18 GMP Dobra Praktyka Produkcyjna GMP Dobra Praktyka Produkcyjna -stanowi zestaw procedur produkcyjnych, nastawionych w szczególności na higienę produkcji oraz zapobieganie wytwarzaniu produktów nie spełniających wymagań jakościowych, w tym również zmienności cech produktów. Jest ona dziedzictwem doświadczeń wielu pokoleń w zakresie przygotowywania i przetwarzania żywności.

19 Dekalog Dobrej Praktyki Produkcyjnej 1. Zanim zaczniesz jakąkolwiek pracę upewnij się, że posiadasz wymagane procedury i instrukcje. 2. Zawsze postępuj dokładnie wg instrukcji, nie stosuj skrótów czy usprawnień. Jeśli czegoś nie wiesz lub nie rozumiesz pytaj przełożonych lub sięgnij do odpowiedniej dokumentacji. 3. Przed rozpoczęciem pracy upewnij się, że masz do czynienia z właściwym surowcem lub półproduktem. 4. Upewnij się, że stan techniczny urządzeń i sprzętu jest prawidłowy oraz, że są one czyste. 5. Pracuj tak, aby maksymalnie ograniczyć ryzyko zanieczyszczenia produktu, pomieszczeń, sprzętu i urządzeń. 6. Bądź uważny, przeciwdziałaj błędom i pomyłkom. 7. Wszelkie nieprawidłowości i odchylenia od założonych parametrów procesu produkcji zgłaszaj kierownictwu. 8. Dbaj o higienę osobistą, utrzymuj swoje stanowisko w czystości i porządku. 9. Dokładnie zapisuj wszystkie parametry przebiegu procesu. 10. Przejmij odpowiedzialność za to co robisz

20 SYSTEM ZARZĄDZANIA ŚRODOWISKIEM wg ISO 14001:2004

21 Definicja auditu Audit to systematyczny, niezależny i udokumentowany proces uzyskiwania dowodów z auditu oraz ich obiektywnej oceny w celu określenia stopnia spełnienia kryteriów auditu systemu zarządzania środowiskowego, ustalonych przez organizację PN-EN ISO 14001:

22 Zarządzanie przez cele ISO 9001 a ISO podobieństwa Wszyscy pracownicy Organizacji mają świadomość współtworzenia systemu (zespołu) Potrzebne są formalne reguły mówiące jak postępować (PROCEDURY) SYSTEM podstawą do weryfikacjiprzez Instytucję Certyfikującą - wymaga ciągłego nadzoru i doskonalenia Slajd 22

23 ISO 9001 a ISO różnice Zapobieganie NIEZGODNOŚCIOM Powstanie produktu niezgodnego z wymaganiami, niezadowolenia klienta lub sytuacja mogąca do tego doprowadzić Odchylenie od dopuszczalnych warunków oddziaływania na środowisko lub sytuacja mogąca do tego doprowadzić Slajd 23

24 Model ISO Cykl Deminga Ciągłe doskonalenie! Polityka środowiskowa Planowanie Przegląd zarządzania Wdrażanie i funkcjonowanie Sprawdzanie Slajd 24

25 Podstawowe pojęcia Środowisko otoczenie, w którym działa organizacja, z uwzględnieniem powietrza, wody, ziemi, zasobów naturalnych, flory, fauny, ludzi i ich wzajemnych zależności System zarządzania środowiskowego -część systemu zarządzania danej organizacji wykorzystana w celu rozwinięcia i wdrożenia swojej polityki środowiskowej i zarządzania jej aspektami środowiskowymi, (obejmuje strukturę organizacyjną, planowanie, odpowiedzialność, zasady postępowania, procedury, procesy i środki) Slajd 25

26 Podstawowe pojęcia Aspekt środowiskowy -element działań organizacji, jej wyrobów lub usług, który może wzajemnie oddziaływać ze środowiskiem; znaczący aspekt ma lub może mieć znaczący wpływ na środowisko Slajd 26

27 4.3.1 Aspekty środowiskowe Obszary aspektów emisje do powietrza odpady wykorzystanie surowców / zasobów ścieki zanieczyszczenie gruntu i inne... Zasady i zakres wyboru aspektów środowiskowych warunki wyboru aspektów: działania normalne, procesy zmienne okresowo i sytuacje awaryjne Slajd 27

28 Podstawowe pojęcia Wpływ na środowisko -każda zmiana w środowisku, zarówno niekorzystna, jak i korzystna, która w całości lub częściowo jest spowodowana aspektami środowiskowymi organizacji Efekty działalności środowiskowej -możliwe do zmierzenia wyniki zarządzania przez organizację jej aspektami środowiskowymi rezultaty mogą być mierzalne w odniesieniu do polityki środowiskowej, celów i zadań oraz innych wymagań Slajd 28

29 Podstawowe pojęcia Zapobiegania zanieczyszczeniom -stosowanie procesów, sposobów postępowania, technik, materiałów, wyrobów, usług lub energii w celu uniknięcia, zredukowania lub kontroli powstawania, emisji lub uwolnienia jakiegokolwiek typu zanieczyszczenia, odpadu, aby zredukować szkodliwy wpływ środowiskowy Slajd 29

30 Warunek konieczny14001 Ciągła zgodność z prawem jest warunkiem koniecznym posiadania i utrzymania certyfikatu na zgodność z normą ISO Niektóre firmy certyfikujące akceptują tymczasowe programy mające doprowadzić do zgodności z prawem (programy zarządzania środowiskowego) Slajd 30

31 4.2 -Polityka Środowiskowa Polityka środowiskowa odpowiednia do charakteru i skali wpływu zawiera zobowiązania...(3) stanowi ramy do ustalania i przeglądu celów i zadań udokumentowana, wdrożona i utrzymywana oraz zakomunikowanawszystkim pracującym na rzecz Organizacji publicznie dostępna Slajd 31

32 Aspekty środowiskowe procedura identyfikacji aspektów dotyczy aspektów, które organizacja może nadzorować i na które może wpływać łącznie z planami rozwoju i nowymi działaniami / wyrobami i usługami aspekty powinny być uwzględniane przy ustalaniu celów środowiskowych WYMAGANA AKTUALIZACJA INFORMACJI o ASPEKTACH Slajd 32

33 Wymagania prawne i inne Procedura identyfikacji i dostępu do wymagań prawnych i innych Wymagania, które mają zastosowanie do aspektów środowiskowych organizacji -OKREŚLIĆ i UDOKUMENTOWAĆ (Poziomy wymagań) Polityka ekologiczna Państwa Ustawy Rozporządzenia Decyzje organów administracji Decyzje organów administracji pokontrolne Umowy cywilno-prawne w zakresie OŚ / aspektów Slajd 33

34 4.3.3 Cele, zadania i programy Udokumentowane cele (specyficzne) i zadania (mierzalne) środowiskowe spójne z polityką i zapobieganiem zanieczyszczeniom Przy wyborze i przeglądaniu celów należy wziąć pod uwagę: wymagania prawne i inne znaczące aspekty środowiskowe możliwości technologiczne wymagania finansowe i operacyjne interes firmy i stron zainteresowanych Środowisko Slajd 34

35 4.3.3 Cele, zadania i programy Zapobieganie zanieczyszczeniom -stosowanie procesów, sposobów postępowania, materiałów, wyrobów, które przyczyniają się do: unikania zanieczyszczenia redukcji zanieczyszczenia nadzorowania zanieczyszczenia Możliwe sposoby zapobiegania zanieczyszczeniom: recykling, przetwarzanie, zmiany procesu, mechanizmy nadzorowania, efektywne wykorzystanie surowców i materiałów zastępczych Slajd 35

36 4.3.3 Cele, zadania i programy Ustanowić, utrzymywać (wdrażać) i aktualizować programy osiągania celów i zadań Przykładowy program zawiera: cel (specyficzny / mierzalny gdy tylko możliwe) zadania (niezbędne dla osiągnięcia celu) wskaźniki środowiskowe (będące miarą osiągnięcia) celu terminy wykonania zadań / osiągnięcia celu osoby odpowiedzialne za realizację zadań / celu środki niezbędne dla osiągnięcia celu Slajd 36

37 4.4.1 Zasoby, role, odpowiedzialność i uprawnienia Określone, udokumentowane i zakomunikowane zadania odpowiedzialność uprawnienia Zapewnienie środków (do funkcjonowania i realizacji celów) Przedstawiciel kierownictwa zakres odpowiedzialności i uprawnień zapewnia że system jest ustanowiony i sprawozdaje z funkcjonowania Slajd 37

38 4.4.2 Kompetencje, szkolenia i świadomość Wszyscy pracujący dla organizacji lub w jej imieniu, których pracamoże znacząco wpływać na środowisko powinni być odpowiednio wykształceni/przeszkoleni/doświadczeni (kompetentni) Zidentyfikowane potrzeby szkoleniowe, Ustanowione procedury uświadamiania pracownikom: wymogu zgodności działań z polityką, procedurami znaczących wpływów ich działań na środowisko i korzyści dla środowiska z poprawy działań zadań i odpowiedzialności (reagowania na awarie) konsekwencji nieprzestrzegania procedur Slajd 38

39 4.4.3 Komunikacja Obejmuje system zarządzania środowiskowego i aspekty środowiskowe (wpływy na środowisko) Procedury komunikowania: wewnętrznego komórek organizacji zewnętrznego -otrzymywanie, dokumentowanie i udzielanie odpowiedzi do zainteresowanych stron; udokumentować decyzję o komunikowaniu na zewnątrz. Slajd 39

40 Dokumentacja Informacja w formie zapisu (Księga środowiskowa) opisująca podstawowe elementy systemu zarządzania środowiskowego i ich wzajemnego oddziaływania Wskazuje dokumentację związaną poziomy dokumentacji polityka księga zintegrowana procedury / instrukcje, dokumenty zewnętrzne ISO 9001 ISO Slajd 40

41 Nadzór nad dokumentami Procedury tworzenia/modyfikacji i nadzoru zapewniające że dokumenty są: możliwe do zlokalizowania poddawane okresowym przeglądom, nowelizowane i zatwierdzane przez uprawniony personel usuwane lub oznaczane jeśli są nieaktualne czytelne, datowane (nowelizacje także), łatwe do identyfikacji, utrzymywane w uporządkowany sposób i przechowywane przez ustalony czas Slajd 41

42 Sterowanie operacyjne Sterowanie operacyjne związane ze znaczącymi aspektami środowiskowymi, polityką, celami i zadaniami działania powinny być planowane tak, aby były prowadzone w warunkach nadzorowanych ustanowienie i utrzymywanie udokumentowanych procedur (wszędzie tam, gdzie to potrzebne) określenie w procedurach kryteriów operacyjnych (DOBRZE/ŹLE prowadzony proces) komunikowanie odpowiednich procedur podwykonawcom i dostawcom!!! Slajd 42

43 Gotowość i reagowanie na awarie Procedury identyfikowania sytuacji awaryjnych (procedura identyfikowania aspektów awaryjnych) Procedury reagowania na awarie tak, aby zapobiegać i zmniejszać możliwy wpływ na środowisko Wymagana aktualizacja procedur awaryjnych szczególnie po wystąpieniu awarii Okresowe sprawdzanie procedur awaryjnych SYMULACJE / ĆWICZENIA Slajd 43

44 4.5.1 Monitorowanie i pomiary Udokumentowane procedury: monitorowanie procesów / aspektów pomiary wyników środowiskowych procesów / produktów Monitorowanie i pomiary kluczowych charakterystyk mogących mieć znaczący wpływ na środowisko Wymagany nadzór nad oprzyrządowaniem do monitorowania i pomiarów Slajd 44

45 4.5.2 Ocena zgodności Wymóg procedury oceny zgodności z wymaganiami: Prawnymi Innymi wymaganiami ZAPISY z OCENY!!! Slajd 45

46 4.5.3 Niezgodności, działania korygujące i zapobiegawcze Niezgodności, działania korygujące i zapobiegawcze określenie odpowiedzialności i uprawnień postępowania z niezgodnościami, badanie przyczyn niezgodności podejmowanie działań mających na celu zmniejszenia ewentualnych skutków na środowisko podejmowanie działań korygujących i zapobiegawczych w celu wyeliminowania przyczyn niezgodności (rzeczywistych i potencjalnych) Analiza skuteczności działań koryg. / zapobieg. wymagane aktualizowanie dokumentów i zapisywanie zmian Slajd 46

47 4.5.4 Nadzór nad zapisami Procedura: identyfikacji, utrzymywania i dysponowania zapisami środowiskowymi Szczególnie podkreślane zapisy ze szkoleń, auditów i przeglądów kierownictwa Zapisy stanowią dowód poprawnego funkcjonowania systemu i procesów Zapisy powinny być: czytelne, oznaczone i identyfikowalne (możliwość prześledzenia procesu/ wyrobu), łatwo dostępne, zabezpieczone przed zniszczeniem i przechowywane przez ustalony czas Slajd 47

48 4.5.5 Audit wewnętrzny Procedury okresowych auditów powinny obejmować: zakres auditów kryteria częstotliwość metodykę odpowiedzialność i wymagania prowadzenia i dokumentowania Program auditów powinien być uzależniony od: znaczenia auditowanych działań dla środowiska wyników poprzednich auditów Slajd 48

49 4.6 -Przegląd zarządzania Realizacja postanowień i decyzji z poprzednich przeglądów Wyniki auditów Wyniki oceny zgodności z wymaganiami prawnymi i innymi Komunikacja z zainteresowanymi stronami w tym skargi Stopień realizacji celów i zadań oraz efektywność środowiskowa Status działań korygujących i zapobiegawczych Okoliczności zmian prawo i inne mające zastosowanie do aspektów środowiskowych Rekomendacje udoskonaleń!!! Slajd 49

50 Obszary rozwiązań ekologicznych możliwych do wprowadzenia w firmie

51 Obszary rozwiązań ekologicznych Przykładowe metody proekologicznej działalności Przykłady aspektów środowiskowych: emisja zanieczyszczeń do atmosfery, zużycie paliwa, wytwarzanie odpadów, emisja hałasu, drgań, promieniowania, wytwarzanie ścieków, zużycie wody, potencjalne zagrożenie wybuchem, wyciekiem itp., zużycie energii elektrycznej i cieplnej, wprowadzanie zanieczyszczeń do gleby itp. Źródło: Fundacja Partnerstwo dla Środowiska, BRANŻA SPOŻYWCZA, Materiał instruktażowy opracowany w ramach projektu współfinansowanegoze środków Unii Europejskiej - Life04 env/pl/

52 Obszary rozwiązań ekologicznych Przykładowe metody proekologicznej działalności w przedsiębiorstwie Typowe problemy związane z energią el. występujące w branży spożywczej: określenie możliwości obniżenia kosztów energii, dobór odpowiedniej taryfy, zmiana napięcia, konsolidacja, możliwości oszczędności w cyklu technologicznym, minimalizacja strat związanych z harmonicznymi, minimalizacja poboru energii biernej, wycena niezbędnych nakładów, wyeliminowanie zbędnego zużycia energii na taśmach produkcyjnych np. na ruch taśmociągów, po których się w danym momencie nic nie przesuwa używanie automatycznej funkcji stop, dobre odizolowanie od otoczenia wszystkich gorących i zimnych powierzchni i rur, stosowanie najlepszych dostępnych technologii, wykorzystywanie silników energooszczędnych, wykorzystanie energooszczędnych układów zasilania napędów elektrycznych. Źródło: Fundacja Partnerstwo dla Środowiska, BRANŻA SPOŻYWCZA, Materiał instruktażowy opracowany w ramach projektu współfinansowanegoze środków Unii Europejskiej - Life04 env/pl/

53 Obszary rozwiązań ekologicznych Przykładowe metody proekologicznej działalności w przedsiębiorstwie Oświetlenie przemysłowe: właściwe wykorzystaniem naturalnego światła dziennego, montaż urządzeń automatycznego włączania i wyłączania oświetlenia, montaż urządzeń do regulacji natężenia oświetlenia w pomieszczeniach, zastąpienie oświetlenia ogólnego oświetleniem ogólnym zlokalizowanym, dobór właściwych do zastosowania źródeł światła, montaż właściwych opraw oświetleniowych, przestrzeganie warunków czystości opraw (sprawność zabrudzonej oprawy często spada poniżej 30%), wymiana tradycyjnych źródeł światła (żarówki, świetlówki) na energooszczędne (świetlówki kompaktowe, sodówki), zastosowanie układów wysokiej częstotliwości do zasilania tradycyjnych świetlówek rurowych (20-30% oszczędności energii elektrycznej i eliminuje pulsację strumienia cieplnego), jasny kolor ścian i podłóg rozświetla pomieszczenie i ogranicza potrzeby oświetlania Źródło: Fundacja Partnerstwo dla Środowiska, BRANŻA SPOŻYWCZA, Materiał instruktażowy opracowany w ramach projektu współfinansowanegoze środków Unii Europejskiej - Life04 env/pl/

54 Obszary rozwiązań ekologicznych Przykładowe metody proekologicznej działalności w przedsiębiorstwie Zarządzanie energią : Weryfikacja umowy na dostawę energii elektrycznej Kontrola i sterowanie mocą zakumulowaną (umowną) Taryfy Grupy zakupowe Moc bierna: ograniczenie jałowej pracy silników prądu przemiennego, ograniczenie jałowej pracy transformatorów (spawarki, zgrzewarki), właściwy dobór silników do napędzanych urządzeń, montaż kompensatorów indywidualnych, zabudowa automatycznych kompensatorów grupowych i centralnych, odpornych na odkształcenia w sieci (wyższe harmoniczne), właściwa regulacja kompensatora mocy biernej, rejestracja i monitorowanie stanu pracy układu kompensacji mocy biernej. Źródło: Fundacja Partnerstwo dla Środowiska, BRANŻA SPOŻYWCZA, Materiał instruktażowy opracowany w ramach projektu współfinansowanegoze środków Unii Europejskiej - Life04 env/pl/

55 Obszary rozwiązań ekologicznych Przykładowe metody proekologicznej działalności w przedsiębiorstwie Energia cieplna 120 zł/gj Źródło: Fundacja Partnerstwo dla Środowiska, BRANŻA SPOŻYWCZA, Materiał instruktażowy opracowany w ramach projektu współfinansowanegoze środków Unii Europejskiej - Life04 env/pl/

56 Obszary rozwiązań ekologicznych Przykładowe metody proekologicznej działalności w przedsiębiorstwie Czynniki wpływające na zużycie energii cieplnej: wysokie parametry izolacyjności termicznej przegród zewnętrznych, a także przegród wewnętrznych dzielących pomieszczenia o różnej temperaturze wewnętrznej; rozwiązania przestrzenne budynku maksymalnie sprzyjające ochronie cieplnej, tj. zwarta bryła, bez występów i wnęk, minimalna liczba okien od strony północnej, itp.; wykorzystanie energii promieniowania słonecznego jako biernego sposobu dostarczania energii (dodatkowe pomieszczenia zewnętrzne ogrzewane tylko przez promieniowanie słoneczne zabudowa loggi, ogrody zimowe); usytuowanie w terenie w miejscu osłoniętym od wiatrów; prawidłowe rozwiązania wentylacji pomieszczeń w oparciu o wentylację mechaniczną, przy jednoczesnym odzyskiwaniu ciepła z powietrza wentylacyjnego; instalacja grzewcza o bardzo wysokiej sprawności: wytwarzania, przesyłu, wykorzystania i regulacji; instalacja grzewcza wyposażona w urządzenia pomiarowe, regulacyjne i realizujące automatykę pogodową. Źródło: Fundacja Partnerstwo dla Środowiska, BRANŻA SPOŻYWCZA, Materiał instruktażowy opracowany w ramach projektu współfinansowanegoze środków Unii Europejskiej - Life04 env/pl/

57 Obszary rozwiązań ekologicznych Przykładowe metody proekologicznej działalności w przedsiębiorstwie Przykłady rozwiązań ograniczających zużycie energii cieplnej: działania zmniejszające ilość ciepła po stronie oszczędzania wody; ocieplenia stropów i stropodachów, w takim zakresie, aby elementy te spełniały co najmniej wymagania obowiązujących norm; ocieplenia ścian szczytowych (bez okien), w takim zakresie, aby elementy te spełniały co najmniej wymagania obowiązujących norm; ocieplenia ścian osłonowych (z oknami), w takim zakresie, aby elementy te spełniały co najmniej wymagania obowiązujących norm; zmniejszenie powierzchni szklanych ścian i stropodachów, między innymi przez stosowanie wielokomorowych przezroczystych tworzyw poliwęglanowych; działania po stronie wentylacji, np. zmniejszenie liczby wymian powietrza przez zastosowanie automatycznych zamknięć drzwi i bram, stosowanie kurtyn bramowych i bram automatycznych, a także przez poprawę szczelności okien i innych elementów obudowy; zmiana systemów wentylacji przez zastąpienie stosowanych obecnie, obejmujących całą przestrzeń budynku, na inne zapewniające niezbędną liczbę wymian powietrza w strefie pracy; Źródło: Fundacja Partnerstwo dla Środowiska, BRANŻA SPOŻYWCZA, Materiał instruktażowy opracowany w ramach projektu współfinansowanegoze środków Unii Europejskiej - Life04 env/pl/

58 Obszary rozwiązań ekologicznych Przykładowe metody proekologicznej działalności w przedsiębiorstwie Przykłady rozwiązań ograniczających zużycie energii cieplnej: modernizacja instalacji grzewczej, montaż systemów automatycznej regulacji ciepła dostarczanego do ogrzewania i wentylacji; stosowanie ogrzewania przez promieniowanie, szczególnie w wysokich budynkach halowych, w których występują trudności w zapewnieniu dostatecznej szczelności zamknięć; odzysk ciepła z urządzeń technologicznych oraz ciepła odprowadzanego z systemów wentylacyjnych; modernizacja źródeł ciepła i sieci cieplnych oraz poprawa poziomu eksploatacji kotłów; wprowadzenie pomiarów zużycia ciepła i parametrów charakteryzujących mikroklimat pomieszczeń produkcyjnych i innych w celu dostarczenia służbie energetycznej informacji mających wpływ na prowadzenie racjonalnej eksploatacji budynków i instalacji wymiana okien na energooszczędne, w zapędzie szukania oszczędności nie należy zapomnieć o pozostawieniu możliwości dostarczania powietrza do pomieszczenia dla celów zdrowotnych i bytowych. Źródło: Fundacja Partnerstwo dla Środowiska, BRANŻA SPOŻYWCZA, Materiał instruktażowy opracowany w ramach projektu współfinansowanegoze środków Unii Europejskiej - Life04 env/pl/

59 Obszary rozwiązań ekologicznych Przykładowe metody proekologicznej działalności w przedsiębiorstwie Wentylacja i klimatyzacja - metody odzysku energii : Recyrkulacja powietrza najprostsza metoda odzysku, polega na zawracaniu części powietrza wywiewanego i mieszaniu go z powietrzem świeżym oraz wspólnej obróbce przed nawiewaniem do pomieszczenia. Układ może być stosowany tylko w pomieszczeniach, gdzie powietrze nie zawiera gazowych zanieczyszczeń zapachowych i toksycznych oraz pod warunkiem doprowadzenia do pomieszczenia minimum 10% powietrza świeżego. Z punktu widzenia jakości powietrza recyrkulacja powietrza jest najgorszym ze stosowanych powszechnie sposobów odzyskiwania ciepła. Zanieczyszczenia powstałe w pomieszczeniu przez długi czas krążą w instalacji pogarszając jakość powietrza wewnątrz pomieszczeń. Rekuperacja metoda odzysku polegająca na wykorzystywaniu ciepła jawnego z powietrza wywiewanego do podgrzewania zimą lub ochładzanie latem powietrza zewnętrznego w wymienniku (rekuperatorze), gdzie przepływające strumienie powietrza oddzielone są przegrodą. W układach rekuperacji stosować można również pompę ciepła. Jest to układ dwóch wymienników włączonych w konwencjonalny sprężarkowy obieg chłodniczy. Stosowanie pomp ciepła do odzyskiwania ciepła jest celowe w przypadku instalacji o dużej ilości ciepła i jednocześnie braku możliwości lub celowości stosowania recyrkulacji powietrza (np. pomieszczenia o dużej wilgotności lub kryte baseny). Źródło: Fundacja Partnerstwo dla Środowiska, BRANŻA SPOŻYWCZA, Materiał instruktażowy opracowany w ramach projektu współfinansowanegoze środków Unii Europejskiej - Life04 env/pl/

60 Obszary rozwiązań ekologicznych Przykładowe metody proekologicznej działalności w przedsiębiorstwie Wentylacja i klimatyzacja - metody odzysku energii : Regeneracja metoda odzysku polegająca na wymianie ciepła jawnego lub ciepła jawnego i wilgoci w wymienniku wskutek naprzemiennego przepływu strumieni powietrza wywiewanego i zewnętrznego przez masę o dużych zdolnościach akumulacyjnych. W układach wentylacji stosowane są regeneratory z ruchomą masą akumulacyjną. Wymienniki obrotowe nie spełniają wymagań aseptyki, gdyż istnieje możliwość rozmnażania bakterii na powierzchni wirnika oraz bezpośredniego przedostawania się przez komorę wirnika powietrza wywiewanego do powietrza nawiewanego. Stosowane są również komorowe rekuperatory ciepła komora wykonana z materiału o znacznej pojemności cieplnej przedzielona przepustnicą kierującą cyklicznie strumień powietrza usuwanego i nawiewanego do przeciwległej części komory, również nie zapewnia wymagań aseptyki. Źródło: Fundacja Partnerstwo dla Środowiska, BRANŻA SPOŻYWCZA, Materiał instruktażowy opracowany w ramach projektu współfinansowanegoze środków Unii Europejskiej - Life04 env/pl/

61 Obszary rozwiązań ekologicznych Przykładowe metody proekologicznej działalności w przedsiębiorstwie Przykłady zastosowanych rozwiązań energia cieplna: Spółdzielnia mleczarska, produkująca różnego rodzaju produkty nabiałowe Nazwa wdrożenia: Wykorzystanie ciepła odpadowego kondensatu Zakres działań, efekty: Znaczny niedobór ciepłej wody użytkowej. Rozwiązanie: wykorzystanie ciepła odpadowego kondensatu do podgrzewania ciepłej wody użytkowej. Wyznaczony wskaźnik efektywności ekonomicznej (iloraz wartości energii zaoszczędzonej pomniejszonej o koszty energii zawartej w parze do nakładów inwestycyjnych) wynosi 6,2 co wskazuje, iż proponowane rozwiązanie jest wysoce opłacalne, a zwrot nakładów inwestycyjnych nastąpi w okresie krótszym niż dwa lata. Źródło: Fundacja Partnerstwo dla Środowiska, BRANŻA SPOŻYWCZA, Materiał instruktażowy opracowany w ramach projektu współfinansowanegoze środków Unii Europejskiej - Life04 env/pl/

62 Obszary rozwiązań ekologicznych Przykładowe metody proekologicznej działalności w przedsiębiorstwie Przykłady zastosowanych rozwiązań energia cieplna: Zakład przetwórstwa spożywczego Nazwa wdrożenia: Termomodernizacja instalacji wentylacji kuchni Zakres działań, efekty: Brak odzysku ciepła z usuwanego powietrza z kuchni produkującej posiłki (sprzedawane przez firmę). Rozwiązanie: zamontowanie wymiennika krzyżowego w wentylatorni. Wymiennik pobiera ciepło z powietrza wywiewanego i oddaje go do powietrza nawiewanego. W wyniku przedsięwzięć termomodernizacyjnych trzykrotnie zmniejszyła się moc cieplna zamówiona przez zakład z 300 kw do 100 kw.nakłady inwestycyjne na modernizację instalacji były stosunkowo niewielkie, a ich prosty okres zwrotu wyniósł 1,2 roku. Źródło: Fundacja Partnerstwo dla Środowiska, BRANŻA SPOŻYWCZA, Materiał instruktażowy opracowany w ramach projektu współfinansowanegoze środków Unii Europejskiej - Life04 env/pl/

63 Obszary rozwiązań ekologicznych Przykładowe metody proekologicznej działalności w przedsiębiorstwie JAK MINIMALIZOWAĆ ZUŻYCIE WODY: ulepszanie metod czyszczenia urządzeń, zastępowanie typowego mycia myciem na sucho i odkurzaniem; stosowanie urządzeń o wysokim ciśnieniu i małym przepływie wody do mycia podłóg i innych prac związanych z myciem i czyszczeniem w zakładzie lub wykorzystanie; wykorzystanie wody z węży w połączeniu ze sprężonym powietrzem do mycia i czyszczenia zakładu i pojazdów; określenie obszarów w których świeżą wodę można zastąpić wodą względnie czystą lecz nie nadającą się do picia oraz określenie możliwych do wykorzystania źródeł takiej wody; zastąpienie -tam gdzie to jest możliwe -ciągłego przepływu wody, przepływem przerywanym najlepiej z automatycznym sterowaniem; zmniejszenie poboru wody przez zainstalowanie odpowiednich dławików na końcówkach węży; natychmiastowe naprawy miejsc przecieku wody i wydobywania się pary; wszystkie części armatury, zawory, kurki i uszczelki powinny być często sprawdzane, regulowane a uszkodzone uszczelki wymieniane na nowe. Źródło: Fundacja Partnerstwo dla Środowiska, BRANŻA SPOŻYWCZA, Materiał instruktażowy opracowany w ramach projektu współfinansowanegoze środków Unii Europejskiej - Life04 env/pl/

64 Wdrożenia proekologiczne zrealizowane w mśpz branży spożywczej Nazwa wdrożenia: Wykorzystanie spalin z pieca piekarniczego do podgrzewania wody użytkowej i zasilania centralnego ogrzewania w pomieszczeniach Piekarni Jan Ożga wymiennik ciepła "Tarnawa" Stan wyjściowy: Duże straty ciepła: piec piekarniczy oddawał do powietrza olbrzymie, niewykorzystane ilości ciepła. Efekty: Woda używana do celów produkcyjnych i higienicznych jest w całości ogrzewana przez wymiennik ciepła Tarnawa - oszczędność rzędu 1500 zł miesięcznie (100% dotychczasowych kosztów), Ograniczenie zużycia energii w centralnym ogrzewaniu -około 1000 zł miesięcznie (40% dotychczasowych kosztów), Zlikwidowano całkowicie problem z nadmiarem wilgoci w piekarni: np. dotychczas malowano ściany piekarni 4-5 razy w roku, w tej chwili jeden raz. Zwrot z inwestycji (5000 zł) 3 miesiące. Źródło: Fundacja Partnerstwo dla Środowiska, BRANŻA SPOŻYWCZA, Materiał instruktażowy opracowany w ramach projektu współfinansowanegoze środków Unii Europejskiej - Life04 env/pl/

65 Wdrożenia proekologiczne zrealizowane w mśpz branży spożywczej Nazwa wdrożenia: Wybudowanie własnej oczyszczalni ścieków oraz minimalizacja emisji i kosztów związanych z transportem w Zakładzie Mięsnym Dobrowolscy Sp. z o.o." Stan wyjściowy: Firma zmuszona do czasowego gromadzenia ścieków w zbiorniku i ich wywozu do odległej o 50 km Grupowej Oczyszczalni w Tarnowie. Efekty: Zmniejszenie negatywnego wpływu na środowisko. Eksploatacja oczyszczalni jest znacznie tańsza niż wywóz ścieków, zaoszczędzone środki mogą być obecnie przeznaczane na inne cele (nowe inwestycje i rozbudowę zakładu). Osad pochodzący z oczyszczalni charakteryzuje się znaczną zawartością składników nawozowych, po odwodnieniu na prasie taśmowej oraz higienizacji wapnem, jest zagospodarowywany rolniczo. Źródło: Fundacja Partnerstwo dla Środowiska, BRANŻA SPOŻYWCZA, Materiał instruktażowy opracowany w ramach projektu współfinansowanegoze środków Unii Europejskiej - Life04 env/pl/

66 Wdrożenia proekologiczne zrealizowane w mśpz branży spożywczej Nazwa wdrożenia: Wprowadzenie systemu HACCP w firmie Fritar" Efekty: Modernizacja Zakładu wybudowanie pakowni, komory chłodniczej i komory przerobu owoców zamrożonych, montaż detektorów metali w liniach paczkujących. (mniej energochłonnych) Mniejsze zużycie materiałów opakowaniowych (średnio o około 10%) poprzez wprowadzenie procedur przyjęcia opakowań i kontroli procesu pakowania Obniżenie kosztów produkcji mniej awarii, mniej strat na każdym etapie. Wytwarzana żywność charakteryzuje się powtarzalnymi parametrami jakościowymi. Zdecydowane ograniczenie reklamacji od klientów, w porównaniu z poprzednimi latami, co świadczy o wzroście zaufania konsumentów. Wdrożone procedury laboratoryjne zapewniające bezpieczeństwo zdrowotne produktu. Poprawa gospodarki surowcowej poprzez przyjmowanie surowców do produkcji zgodnie z wytycznymi Procedur przyjęcia. Źródło: Fundacja Partnerstwo dla Środowiska, BRANŻA SPOŻYWCZA, Materiał instruktażowy opracowany w ramach projektu współfinansowanegoze środków Unii Europejskiej - Life04 env/pl/

67 Wdrożenia proekologiczne Przykłady Hotel Medical SPA Malinowy Dwór w Świeradowie-Zdroju: Obiekt wybudowany w 2010 r. posiada własną studnię głębinową, z której woda źródlana zaspokaja potrzeby całego hotelu, a także biologiczną oczyszczalnię ścieków, w której utylizowane są wszelkie nieczystości. Wdrożenie tego systemu pozwoliło na dużą oszczędność w opłatach za media (za 10 mies. ok zł), W hotelu zainstalowany został także ekologiczny system klimatyzacyjny. Ciepło, będące skutkiem ubocznym chłodzenia powietrza, poprzez specjalne wymienniki zostaje wykorzystane do podgrzewania wody w łazienkach hotelowych oraz podczas zabiegów w Centrum Fizjoterapii i w strefie spa, a także do pogrzania wody w basenie. Hotel posiada też inteligentny system grzewczy i klimatyzacyjny, który automatycznie w pokoju hotelowym przerywa swoje działanie w momencie otwarcia okna przez gościa. Ponadto basen hotelowy został wzbogacony o solankę leczniczą, co sprawiło, że woda uzdatniana jest znacznie mniejszą ilością chloru, a tym samym jest zdrowsza dla organizmu i środowiska. Źródło: Tomasz Kaleta, Zielone rozwiązania jako inwestycja, GF24 -Gazeta Finansowa Online 67

68 Wdrożenia proekologiczne Przykłady Polityka ochrony środowiska hotelu Sheraton w Warszawie: Uważamy, że wzrost gospodarczy i dobrobyt społeczeństwa są nierozerwalnie związane ze stanem środowiska naturalnego. W związku z tym wdrażamy i realizujemy szereg projektów, które mają na celu ochronę środowiska naturalnego. Za cel stawiamy sobie propagowanie dobrych praktyk ekologicznych wśród naszych pracowników i partnerów biznesowych. Wspólnie z naszymi dostawcami i partnerami aktywnie działamy na rzecz ograniczania naszego wpływu na środowisko naturalne poprzez wprowadzanie innowacji ekologicznych i szerzenie praktyk mających na celu: ochronę zasobów naturalnych, zmniejszenie ilości wytwarzanych odpadów i zanieczyszczeń, poprawę jakości środowiska wewnętrznego, tworzenie i raportowanie kluczowych wskaźników dotyczących ekologii, podnoszenie świadomości w zakresie ochrony środowiska wśród naszych pracowników, gości, najemców oraz współpracowników. Źródło: Green Council hotelu Sheraton w Warszawie 68

69 AUDITY W FIRMIE - ekologiczny (środowiskowy) - energetyczny

70 Typ auditów w zależności od strony Audity I strony Audity II strony Audity III strony KTO organizacja klient firma certyfikująca WYMÓG NORMY tak nie nie AUDITORZY RAPORTY PRZEKAZYWANE DO DZIAŁANIA KORYGUJĄCE CEL AUDITU pracownicy organizacji kierownictwa wymóg wdrożenia ciągła poprawa systemu jakości przedstawiciele auditorzy klienta klienta, organizacji organizacji wdrożyć na podstawie porozumienia stron podpisanie umowy o współpracy wymóg wdrożenia uzyskanie certyfikatu TYPOWE METODY AUDITOWANIA pozioma pionowa wprzód, wstecz

71 Cel auditu energetycznego Audyt energetyczny jest realizowany głównie dla małych i średnich zakładów przemysłowych w celu wykazania, jak zmniejszyć zużycie nośników energii, a co za tym idzie ich koszty w celu poprawy konkurencyjności i produktywności wyrobów. W dużych zakładach przemysłowych, dysponujących własnymi służbami energetycznymi, rozwiązywanie wielu problemów użytkowania energii jest realizowanych we własnym zakresie. W zakładach, w których gospodarka energetyczna jest prowadzona bardzo poprawnie, oszczędności kosztów energii rzędu 6-8%są praktycznie zawsze możliwe do uzyskania, chociaż czasami wymagają znacznego wysiłku audytora Oszczędność kosztów energii powyżej 60%zdarza się osiągnąć wtedy, gdy analiza gospodarki energetycznej w przedsiębiorstwie jest wykonywana po raz pierwszy, a do chwili pierwszego audytu nie realizowano programu oszczędności energii.

72 Definicja audytu energetycznego Audyt energetyczny jest to systematyczna analiza potrzeb energetycznych oraz procesów wykorzystujących energię w przedsiębiorstwie przemysłowym, wykonana w celu opracowania propozycji przedsięwzięć, usprawniających użytkowanie energii i środowiska oraz zmniejszenie kosztów energii i kosztów szkód ponoszonych w środowisku, przy zachowaniu lub zwiększeniu dotychczasowego poziomu produkcji Jednorazowo wykonany audyt bez późniejszej analizy efektów wdrożonych wniosków może nie dać właściwych oszczędności Audyt powinien być powtórzony po wprowadzeniu wskazanych usprawnień, jest więc cyklicznym procesem mającym na celu analizowanie zużycia energii po wprowadzaniu kolejnych wniosków z kolejnych analizowanych okresów Jednokrotny audyt może nie przynieść oczekiwanych efektów, jeżeli wprowadzone usprawnienia nie zostaną zweryfikowane lub poprawione kolejnym audytem Niestety firmy nie dostrzegają tego problemu i traktują audyt jako jednorazowe zdarzenie

73 Wstępny audyt energetyczny Wstępny audyt energetyczny jest to jednodniowa (niekiedy kilkudniowa) obserwacja procesów zużywających energię w przedsiębiorstwie, pozwalająca zlokalizować miejsca występowania marnotrawstwa energii W zakres wstępnego audytu energetycznego wchodzi określenie ilości nośników energii i ich kosztów w przedsiębiorstwie w danym okresie czasu oraz zebranie informacji o danych i o procesach Efektem wstępnego audytinguenergetycznego są zaproponowane proste rozwiązania usprawniające gospodarkę energetyczną oraz ewentualne uzasadnienie potrzeby wykonania pogłębionej analizy gospodarki energetycznej, obejmującej wszystkie problemy energetyczne w zakładzie Znajomość największych strumieni energii pozwala określić możliwość największych potencjalnych oszczędności Mały procent oszczędności z dużego strumienia energii daje więcej korzyści niż duży procent oszczędności z małego strumienia

74 Pełen audyt energetyczny Pełny audyt energetyczny ma miejsce wówczas, gdy poza informacjami niezbędnymi do wykonania audytu wstępnego, audytor dysponuje wielkościami charakteryzującymi zużycie energii we wszystkich podstawowych instalacjach i urządzeniach Wykorzystuje się bezpośrednie pomiary i analizę użytkowania nośników energii w urządzeniach wytwórczych ciepła i energii elektrycznej, w procesach technologicznych, ogrzewaniu, klimatyzacji oraz pomiary innych podstawowych wielkości, które mogą posłużyć do oceny energetycznej procesów niezbędnej do wykonania pracy Wykonanie pomiarów strumieni energii w zakładzie jest zwykle elementem niezbędnym do realizacji pełnego audytu energetycznego

75 Etapy audytu energetycznego Sporządzenie wykazu obiektów wraz ze wszystkimi urządzeniami pomocniczymi i ocena ich stanu technicznego na podstawie wizji lokalnej, Opis sposobu eksploatacji obiektu w odniesieniu do stosowanych procedur technologicznych czy w przypadku budynku w odniesieniu do harmonogramu pracy urządzeń produkcyjnych oraz czasu pracy osób zatrudnionych i przebywających w budynku Określenie zużycia energii w przypadku poprawnego jej użytkowania, na przykład przez porównanie z podobnymi obiektami (instalacjami, urządzeniami, budynkami) lub normami, Wyszczególnienie i opis potencjalnych działań niezbędnych do zwiększenia efektywności użytkowania energii, które staną się podstawą do sformułowania programu EWE, ocena technicznej wykonalności proponowanych prac, Oceny wpływu przyszłych prac na warunki pracy osób przebywających w budynkach i zatrudnionych przy obsłudze urządzeń oraz na środowisko naturalne, Analiza opłacalności realizacji proponowanych działań z punktu widzenia użytkowników obiektu

76 Zasady auditowania Niezależność auditora Etyczne postępowanie Wytyczne dotyczące auditowania systemów zarządzania jakością i zarządzania środowiskowego ISO 19011:2002 Rzetelne prezentowanie wyników Przedstawianie dowodów z auditu Staranność przeprowadzania auditu. Slajd 76

77 Proces prowadzenia auditu wewnętrznego Zainicjowanie auditu Przygotowanie do auditu Przeprowadzenie auditu Dokumentowanie wyników i zamknięcie czynności auditowych Działania poauditowe Slajd 77

78 Przygotowanie do auditu Analiza dokumentów auditowanego obszaru Analiza aspektów środowiskowych Analiza wymagań prawnych i innych wymagań Analiza wyników poprzednich auditów i działań korygujących / zapobiegawczych Opracowanie listy pytań / zagadnień Przygotowanie planu auditu wewnętrznego Slajd 78

79 Opracowanie listy pytań, zagadnień auditowych Lista przygotowywana po przeglądzie dokumentów: procedur/ instrukcji, księgi, normy ISO, dokumentów zewnętrznych, wymagań prawnych i innych. Slajd 79

80 Plan auditu W przypadku szerokiego zakresu auditu lub wielkości obszarów do sprawdzenia plan stanowi przydatne narzędzie do zarządzania przebiegiem auditu, Warto zaplanować czas trwania auditu w danym miejscu i liczbę audytorów, którzy przeprowadzą audit. Slajd 80

81 Plan auditu Należy zwrócić uwagę na: kolejność czynności w auditowanym procesie, listę pytań, zagadnień auditowych, role auditorów w zespole, kryteria auditu. Slajd 81

82 DANE WEJŚCIOWE AuditowaniePROCESÓW ISO 14001:2004 DZIAŁANIA DANE WYJŚCIOWE Ludzie ŚRODOWISKO Wyrób / usługa Instrukcje (metody) Materiały PROCES Kontrola KLIENT - Kolejny proces lub odbiorca końcowy Wyposażenie (maszyny) Monitoring Informacje (dane) Środowisko Informacja zwrotna Analiza Slajd 82

83 AuditowanieISO pytania specyficzne Znajomość wpływu na środowisko aspektów Nadzór nad aspektami Znajomość zagrożeń awaryjnych i postępowania awaryjnego (dowód ćwiczeń) Znajomość i przestrzeganie procedur / instrukcji Aktualność dokumentów i przepisów, norm... Odpowiednie kwalifikacje i nadzór Odpowiednia infrastruktura i nadzór Odpowiednie środowisko pracy i nadzór Zapisy na zgodność z wymaganiami operacyjnymi Świadomość Kierownika i Pracowników z postawionych celów / programów środowiskowych i wiedza o ich realizacji (znajomość Polityki) Slajd 83

84 Rozpoczęcie auditu Kto uczestniczy w otwarciu auditu: osoba odpowiedzialna za auditowany proces/ obszar, pracownicy (nie zawsze), auditor/ auditorzy. Jakie informacje podaje auditor: przedstawia zespół auditorów, potwierdza cel, zakres i kryteria auditu, podaje plan auditu, wyjaśnia metody prowadzenia auditu (krótko). Slajd 84

85 Źródła informacji Rozmowy pracownikami, Obserwacja ich pracy, Dokumenty, Zapisy, Pozwolenia i umowy, Wyniki kontroli zewnętrznych, Podsumowania i analizy danych, Raporty z innych źródeł, np. od klientów. Slajd 85

86 Techniki auditowania Pytaj Sprawdzaj Zapisuj Obserwuj Slajd 86

87 Jak i z kim rozmawiać Z pracownikami różnych szczebli! W trakcie rzeczywiście wykonywanej pracy, Wprowadzić pracownika w swobodny nastrój (wyjaśnić powody rozmowy), Podsumować wyniki rozmowy, Podziękować za rozmowę. Slajd 87

88 Zadawanie pytań Pytania otwarte: JAK monitorowany jest proces? CO trzeba zrobić, gdy dostawca nie jest zaakceptowany? KIEDY nadzorowana jest temperatura? GDZIE jest to opisane w dokumentach? KTO analizuje zgodność z przepisami? DLACZEGO to nie jest oznaczone? Slajd 88

89 Sprawdzanie Sprawdzanie reprezentatywnej ilości zapisów, Wybieranie próbek zapisów wyrywkowo, Kierowanie się listami kontrolnymi, Szukanie wszelkich możliwych dowodów obiektywnych, Zadawanie pytań i uważne słuchanie odpowiedzi, Unikanie niepotrzebnych dyskusji, Slajd 89

90 Obserwacja Obserwacja czynności wykonywanych przez pracownika na stanowisku, Wizja otoczenia stanowisk i na terenie Firmy, Przysłuchiwanie się rozmowie (np. telefonicznej) Slajd 90

91 Zapisywanie, notowanie Zapisywać fakty (numery, daty, nazwy) Co spostrzeżono? Gdzie dokonano spostrzeżenia? Dlaczego mamy do czynienia z niezgodnością? Kto był obecny? Używać lokalnej terminologii Slajd 91

92 Co zapisywaćpodczasauditu Zapisywać fakty -przydatne są wyłącznie fakty, a sposób ich zaprotokołowania musi być precyzyjny. Co spostrzeżono -w stwierdzeniu należy jasno określić, co zostało spostrzeżone, gdyż w innym przypadku spostrzeżenia tego nie da się powtórzyć. Gdzie dokonano spostrzeżenia -to musi być jasne, tak, by inni mogli wrócić do tego miejsca. Dlaczego mamy do czynienia z niezgodnością -należy wyraźnie określić, jaki wymóg nie został spełniony. Kto był obecny -ta kwestia ma znaczenie tylko w przypadku, gdy niezgodność została stwierdzona na podstawie informacji ustnej. W takich sytuacjach lepiej podać nazwę stanowiska, niż nazwisko danej osoby. Slajd 92

93 O czym pamiętać w czasie auditu wewnętrznego sprawdzeniu takiej ilości zapisów, byś miał pewność co do funkcjonowania systemu, wybieraniu próbek zapisów wyrywkowo, ograniczaniu czynności nie ujętych na listach kontrolnych, dowodach obiektywnych, robieniu czytelnych notatek, zapisywaniu dokładnych numerów dokumentów, dat, numerów zamówień, nazwisk, itp., zadawaniu pytań i uważnym słuchaniu odpowiedzi, unikaniu niepotrzebnych dyskusji, uprzejmości. Slajd 93

94 Zamknięcie auditu Krótko podsumować przebieg auditu, Podkreślić zaangażowanie pracowników i dobrą atmosferę (jeśli była), Unikać dyskusji na temat działań korygujących/ zapobiegawczych (może być to przedmiotem innego spotkania). Slajd 94

95 Dokumentowanie wyników auditu Raport z auditu Zakres proces / procedura Wyniki niezgodności i spostrzeżenia Podsumowanie ocena skuteczności systemu w auditowanym obszarze (warto wspomnieć o zgodnościach) Opis Niezgodności i Spostrzeżeń propozycji doskonalenia Slajd 95

96 Opisywanie niezgodności - przykład (1) Wymóg:Procedura PW, punkt 5.3 wymaga, by korzystano wyłącznie z usług odbiorców odpadów posiadających odpowiednie decyzje". Niespełnienie:odpady nie są przekazywane firmom spełniającym właściwe przepisy. Dowód:odpady zaolejonego czyściwa przekazywane są firmie RALLA nie posiadającej decyzji w zakresie odbioru i transportu w/wodpadów (decyzja z dnia Starosty dla firmy RALLA). Slajd 96

97 Opisywanie niezgodności - przykład (2) Wymóg: Procedura PZ, punkt 5.6 stwierdza: Obszary niezgodności z prawem są bezwarunkowo uwzględniane podczas ustalania celów i realizacji programów środowiskowych Niespełnienie:w obszarze niezgodności z prawem nie podjęto bezzwłocznych działań Dowód:Zawieszenie na pół roku realizacji programu środowiskowego nr 3/2009 mającego na celu doprowadzenie do zgodności w zakresie parametrów emitowanych zanieczyszczeń Slajd 97

98 Opisywanie niezgodności - przykład (1) Wymóg: Procedura PX, punkt 5.3 wymaga: "Kierownictwo Firmy powinno wykonywać przegląd systemu zarządzania nie rzadziej niż co trzy miesiące.", Niespełnienie:Przeglądy systemu nie odbywają się w wyznaczonych odstępach czasu. Dowód:Pełnomocnik ds. Systemu przedstawił protokoły z przeglądów z następującymi datami: , , , co oznacza, że odbywały się one w odstępach pięciomiesięcznych. Slajd 98

99 Opisywanie spostrzeżeń - przykład (1) Punkt procedury P5 stwierdza, że podczas rozwoju produktów analizuje się potencjalny wpływ na środowisko wykorzystywanych materiałów. W procedurze nie określono co powinno być dowodem zapisem, z tego typu analizy oraz kto podejmuje decyzje związane z wykorzystaniem danego materiału. Nie jasne są również zasady komunikacji wewnętrznej np.: w zakresie powstania nowego rodzaju odpadów. Slajd 99

100 Opisywanie spostrzeżeń - przykład (2) Punkt procedury P9 stwierdza, że w celu wybrania podwykonawcy, który jeszcze nie figuruje w rejestrze pracownik wybiera najkorzystniejszą ofertę pod względem ceny, terminu i referencji. Kryteria oceny wskazane są tu kategorycznie, a przecież stosowanie ich w każdym przypadku może nie być uzasadnione. Slajd 100

101 ZARZĄDZANIE PROJEKTAMI

102 Dlaczego zarządzanie Nic nie jest tak łatwe, jak na to wygląda Wcześniej, czy później wystąpi najgorszy zbieg okoliczności Pewność terminów jest odwrotnie proporcjonalna do napiętości harmonogramu W każdym zbiorze danych, cyfra poza wszelkimi potrzebami sprawdzenia może być błędem Przedmiot lub informacja najbardziej potrzebna będzie najtrudniej dostępna Jeżeli istnieje możliwość wystąpienia wadliwych rzeczy, ta powodująca najwięcej zakłóceń lub szkód na pewno wystąpi projektem?

103 Czynnik ludzki -komunikacja Ludzie nie są robotami, które bezbłędnie wykonują swoje zadania dokładnie tak, jak się od nich oczekuje: ludziezwyklizaczynaćpracęodtegocolubiąrobićanieodtego,copowinni; ludzie mają swoje własne priorytety ulubione projekty i własny porządek dnia; niektóre zadania są wykonywane bardzo dobrze, przed innymi z różnych powodów się wzbraniają; jeśli przydzielona praca jest zbyt prosta, przyziemna, następuje szybkie znudzenie się nią; zbyt duża ilość informacji podana w krótkim czasie bywa przytłaczająca; ludzie źle reagują na zmienne środowisko stają się nerwowi lub sfrustrowani, gdy wszystko wokół nieustannie ulega zmianom; większość ludzi ma skłonność do bycia niepoprawnymi optymistami - postrzegają sytuację jako znacznie lepszą, niż jest w rzeczywistości.

104 Złoty trójkąt Odpowiednie wykorzystanie wiedzy, umiejętności, technik, narzędzi w celu osiągnięcia celów projektu Balansowanie pomiędzy: zakresem, czasem, kosztem, jakością zaspakajaniem potrzeb różnych interesariuszy projektu

105 Efektywność zarządzania złotym trójkątem

106

107 Zarządzanie projektem Wymogi efektywnego zarządzania projektem: Wysokiego poziomu komunikowania się Elastyczności i szybkiego reagowania Szybkiego podejmowania decyzji Rozwiązywanie nieustrukturyzowanych problemów Efektywnego planowania i sterowania w warunkach niepewności Ustalenia najważniejszych etapów, kamieni milowych realizacji projektu (cele cząstkowe)

108 Zarządzanie projektem Zarządzanie integralnością Zarządzanie komunikacją Zarządzanie zakresem Zarządzanie kosztami Zarządzanie projektem Zarządzanie czasem Zarządzanie jakością Zarządzanie ludźmi Zarządzanie ryzykiem Zarządzanie zamówieniami

109 Zarządzanie integralnością projektu Procesy zapewniające właściwą koordynację różnych elementów Tworzenie i doskonalenie planu projektu Integrowanie planów w jeden wspólny dokument jak projekt ma być realizowany, kontrola, kontakty miedzy uczestnikami, główne przeglądy kierownicze dotyczące zakresu, terminowości, kosztów Realizacja planu projektu Realizacja zadań Koordynacja aspektów technicznych i organizacyjnych Koordynowanie zmian w projekcie Wpływanie na czynniki inicjujące zmiany korzystne dla p. Inicjowanie zmian i zarządzanie zmianami Koordynowanie zmian we wszystkich obszarach procesów unikniecie rozbieżności miedzy planowanym zakresem p., a efektami

110 Zarządzanie komunikacją w projekcie Procesy zapewniające właściwe i terminowe tworzenie, gromadzenie, rozpowszechnianie, przechowanie i dysponowanie informacjami w ramach projektu. Procesy wyznaczają powiązania między ludźmi, pomysłami oraz informacjami, określają postać oraz zasady wysyłania i odbierania komunikatów. Różne modele nadawca-odbiorca, pętle sprzężenia zwrotnego, bariery komunikacji, rodzaje mediów, metody zapisu, techniki prezentacji Planowanie komunikacji określenie potrzeb informacyjnych uczestników projektu: kogo, o czym, kiedy i jak informować Rozpowszechnianie informacji udostępnianie właściwych informacji właściwym uczestnikom Sprawozdawczość zbieranie danych o zaawansowaniu projektu dla podjęcia decyzji korygujących Zamkniecie projektu zebranie i udokumentowanie informacji podsumowujących kolejną fazę lub cały projekt

111 Zarządzanie czasem projektu Procesy zapewniające ukończenie projektu w zakładanym czasie Definiowanie działań identyfikacja i udokumentowanie działań dla osiągnięcia celów p. W oparciu o zaktualizowaną strukturę zadań zdefiniowaną przy określaniu zakresu projektu Określanie kolejności działań Metody: diagramów nadrzędności, metoda strzałkowa, diagramów warunkowych Szacowanie czasu trwania działań na podstawie definicji zakresu oraz analizy dostępnych zasobów. Wymagana znajomość projektu i doświadczenie Opracowanie harmonogramu daty rozpoczęcia i kończenia działań, przewidywane terminy rozpoczęcia i zakończenia zadań, rezerwy czasowe, bez uwzględnienia dostępności zasobów. Metody: CPM (CriticalPathMethod),PERT (Project Evaluation and Review Technigue), wykres Gantt a, metoda łańcucha krytycznego Kontrola terminów kontrola terminowości realizacji projektu i poszczególnych zadań, informowanie o zmianach, aktualizacja harmonogramów i zarządzanie zmianami

112 Zarządzanie kosztami projektu Procesy zapewniające ukończenie projektu w ramach budżetu Przydział zasobów jakie zasoby (ludzie, maszyny, materiały) i ich ilości będą potrzebne do realizacji określonych zadań Szacowanie kosztów (wydatków) określenie wielkości wykatków jakie będą poniesione na realizację projektu (koszty nabycia i użycia zasobów) Budżetowanie określenie, które zadania pochłoną jaką część zaplanowanych wydatków. Przydział kosztów do poszczególnych zadań umożliwia określanie stanu zaawansowania projektu Kontrola kosztów monitorowanie aktualnego stanu kosztów, wykrywanie niezgodności z planem, informowanie, podejmowanie działań korygujących

113 Zarządzanie jakością projektu Procesy mające zapewnić, że efekt projektu będzie satysfakcjonujący dla klienta, czyli zaspokoi jego potrzeby Planowanie jakości określenie norm i standardów związanych z danym projektem oraz sposobów zapewnienia realizacji, zgodnie z ich wymaganiami Zapewnienie jakości zaplanowane i wdrażane działania odnośnie systemu jakości gwarantujące zgodność projektu z normami Kontrola jakości monitorowanie rezultatów projektu w zakresie spełnienia wymagań jakościowych

114 Zarządzanie zasobami ludzkimi Procesy wymagane dla efektywnego wykorzystania zasobów ludzkich w projekcie Planowanie organizacji firmy i zespołu projektowego identyfikacja i udokumentowanie ról, odpowiedzialności oraz zależności dotyczących pojedynczych osób jak i grup ludzi Budowa zespołu projektowego pozyskiwanie i przydzielanie niezbędnych zasobów ludzkich do poszczególnych działań przewidzianych w projekcie Doskonalenie zespołu projektowego dotyczy członków zespołu oraz pozostałych uczestników projektu pod katem zwiększenia zdolności do pracy w zespole

115 Cykl życia przedsięwzięcia PMOK

116 PLANOWANIE PROJEKTU

117 Struktura podziału pracy WorkBreakdownStructure Proces dzielenia produktów cząstkowych oraz prac projektu na mniejsze, łatwiejsze w zarządzaniu komponenty Powstaje poprzez dekompozycje prac na mniejsze, łatwiejsze do wykonania elementy składowe Dekompozycja powinna dojść do poziomu pakietu roboczego Ilość poziomów dekompozycji poszczególnych produktów cząstkowych jest zależna od złożoności i skomplikowania danego produktu cząstkowego Pakiet roboczy można wiarygodnie oszacować pod kątem kosztów i terminu wykonania prac Pakiet roboczy (workpackage) element składowy prac znajdujący się na najniższym poziomie WBS 117

118 Struktura podziału pracy WorkBreakdownStructure Dzięki WBS: Łatwiej zarządzać pracą Łatwiej wypełnić zakres projektu Łatwiej można projekt realizować, monitorować i kontrolować Przede wszystkim: dokładniejsze szacowanie zadań, ryzyka, czasu i kosztów Wzrasta prawdopodobieństwo, że wszystkie prace do wykonania projektu zostały zidentyfikowane i zaplanowane Należy pamiętać o numeracji części składowych WBS 118

119 Sieć działań ActivityNetwork (metoda blokowa) Inna nazwa - Precedence diagramming method PDM lub Activity on-node AON (metoda diagramów następstw) Występują działania poprzedzające (predecessors) i działania następne (successors) Działania przedstawione są jako prostokąty (węzły) Występują 4 typy zależności logicznych Każde działanie musi być powiązane Określa kolejność działań

120 Powiązania logiczne Początek początek (Start-to-start) działania zaczynają się razem Koniec koniec (Finish-to-finish) działania kończą się razem Początek koniec (Start-to-finish) 1. zadanie nie zakończy się, jeśli 2. zadanie nie zacznie się Koniec początek (Finish-to-start) 1. Zadanie zacznie się, jak 2. się zakończy (najczęściej spotykane powiązanie) 4 rodzaje powiązań logicznych występuje jedynie w sieciach stworzonych metodą blokową. W metodzie strzałkowej występuje tylko powiązanie typu Koniec- początek 120

121 Inne techniki planowania czasu 1. Rolling waveplanning(planowanie kroczące) stopniowe uszczegółowianie planu zarządzania projektem planowanie jest procesem powtarzalnym i ciągłym Stosowane w projektach innowacyjnych 2. Arrow diagrammingmethodadm / Activity-on-arrowAOA (metoda diagramów strzałkowych) Diagram sieciowy przedstawiający działania jako strzałki (węzły) 1 typ zależności logicznej - od końca do początku Działania fikcyjne/ pozorne (dummyactivities) 121

122 Diagram Gantta Pokazuje czas trwania poszczególnych działań projektu Uwaga na działania ograniczone zasobowo i czasowo!! Ułatwia monitorowanie postępów i kontrolę czasu trwania działań Uwidacznia rezerwy czasowe 122

123 Szacowanie kosztów -metody szacunkowe Stosowane w początkowej fazie, gdy brak informacji o zakresie prac Expert judgment(opinie ekspertów) Top-bottom estimating/ analogous estimating(porównawcze) Wcześniejsze projekty Dokładność szacowania 15% do 35% Bank informacji o różnych projektach Three-Point Estimates(trzypunktowe) 3 oszacowania, aby określić przybliżony przedział możliwych kosztów działania: Scenariusz najbardziej prawdopodobny Scenariusz optymistyczny Scenariusz pesymistyczny 123

124 Szacowanie kosztów -metody parametryczne Informacje historyczne są dokładne, parametry można skwantyfikować, model działa zarówno dla bardzo dużych jak i małych projektów Równania oszacowania kosztów Modele matematyczne Statystyczne Zmienne: np. złożoność projektu, innowacyjność, rodzaj klienta, ilość ekranów, ilość instrukcji w kodzie źródłowym, ilość m 2 domu mieszkalnego, ilość m 3 (kubatura) hali produkcyjnej... Modele parametryczne muszą być przetestowane na wielu projektach 124

125 Szacowanie kosztów -metody szczegółowe Pracochłonna, ale zarazem dokładna metoda stosowana, kiedy znany jest zakres prac, dostępne są specyfikacje, plany pracy, procesów Bottom-up estimating(oddolne / wstępujące) Szacowanie pojedynczych pakietów roboczych Sumowanie kosztów składowych Dokładność ok. 5% Bardzo pracochłonne na początku Precyzyjnie określone: zasoby rzeczowe, ludzkie i wydatki 125

126 Monitorowanie kosztów Linia bazowa Środki finansowe rzeczywiście poniesione Aktualizacja budżetu Raportowanie odchyleń od linii bazowej Metoda zarządzania wartością wypracowaną (Earned Value Management) 126

127 Ludzie, którzy podejmują ryzyko, na ogół popełniają dwa błędy rocznie. Ludzie, którzy nie podejmują ryzyka, również popełniają na ogół dwa błędy rocznie. - Peter Drucker 127

128 Rozpoznawanie ryzyk Ryzyko -zdarzenie, które jeszcze nie miało miejsca, ale jak wystąpi, będzie miało pozytywny lub negatywny wpływ na projekt Brainstorming(burza mózgów) Delphi technique(technika delficka) Interviewing(ankiety) Checklist analysis(analiza list kontrolnych) SWOT analysis(analiza SWOT) Analiza PESTELI 128

129 Analiza PESTELI Analiza dalszego otoczenia organizacji w następujących obszarach: P polityczny E ekonomiczny S społeczny T technologiczny E ekologiczny Lprawny I branżowy 129

130 Struktura podziału ryzyk -Risk BreakdownStructure Wymienia kategorie, w których mogą pojawić się ryzyka, np.: Techniczne Zewnętrzne Organizacyjne Kierowanie projektem Projekt Techniczne Zewnętrzne Organizacyjne Kierowanie projektem wymagania wykonawcy i dostawcy zależności projektu szacowanie technologie przepisy prawa zasoby planowanie złożoność i wzajemne powiązania rynek finansowanie kontrola wydajność i niezawodność klient priorytetyzacja komunikacja jakość warunki pogodowe 130

131 Macierz prawdopodobieństwa i skutków wystąpienia ryzyk Probability and impact matrix Uporządkowanie ryzyk wg istotności w zależności od tego, jak mogą wpłynąć na projekt 3 główne kategorie ryzyk: Bardzo istotne, Umiarkowanie istotne, Mało istotne Prawdopodobieństwo Zagrożenia Szanse 0,9 0,05 0,09 0,18 0,36 0,72 0,72 0,36 0,18 0,09 0,05 0,7 0,04 0,07 0,14 0,28 0,56 0,56 0,28 0,14 0,07 0,04 0,5 0,03 0,05 0,1 0,2 0,4 0,4 0,2 0,1 0,05 0,03 0,3 0,02 0,03 0,06 0,12 0,24 0,24 0,12 0,06 0,03 0,02 0,1 0,01 0,01 0,02 0,04 0,08 0,08 0,04 0,02 0,01 0,01 0,05 0,1 0,2 0,4 0,8 0,8 0,4 0,2 0,1 0,05 131

132 Reakcja na ryzyka Strategie dla zagrożeń: Unikanie (avoid) Przeniesienie (transfer) Łagodzenie (mitigate) Akceptacja (accept) Strategie dla szans: Podjęcie/ wykorzystanie (exploit) Udostępnienie (share) Wzmocnienie (enhance) Akceptacja (accept) 132

133 Monitoring ryzyka Ustalenie wskaźników Ryzyka łącznie Audyty ryzyk Zmiany Działania korygujące Zestawienie: Ryzyko Wskaźnik Sytuacja na kolejnych etapach projektu 133

134 Plan reagowania na ryzyka

135 Monitorowanie i nadzorowanie ryzyka

136 Jesteśmy tym, co robimy najczęściej. Doskonałość nie jest zatem uczynkiem, ale zwyczajem. - Arystoteles Jakość - Stopień w jakim produkt lub usługa spełnia wymagania 136

137 Planowanie jakości Proces określenia wymagań lub norm jakościowych dla projektu i produktu oraz dokumentowania, w jaki sposób wykaże się zgodność z tymi wymaganiami i normami Cost-Benefit Analysis(Analiza opłacalności) Cost of Quality COQ (Koszt jakości) Koszty zgodności Koszty zapobiegania Koszty oceny Koszty niezgodności Wewnętrzne koszty niezgodności Zewnętrzne koszty niezgodności Control Charts(Karty kontrolne) Benchmarking Flowcharting(Schematy blokowe) 137

138 Zapewnienie jakości Proces badania wymagań jakościowych oraz wyników pomiarów związanych z kontrolą jakości w celu upewnienia się, że stosuje się odpowiednie normy Zastosowanie zaplanowanych i metodycznych działań, mających zapewnić przeprowadzenie w projekcie wszystkich procesów potrzebnych do spełnienia wymagań Dotyczy wszystkich projektów w organizacji Dąży do doskonalenia procesów Nadzorowane przez komórkę spoza struktur projektu 138

139 ZESPÓŁ PROJEKTOWY

140 Motywacja pracowników