ZAGADNIENIA I WYTYCZNE DOTYCZĄCE OCHRONY ŚRODOWISKA W UNII EUROPEJSKIEJ

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "ZAGADNIENIA I WYTYCZNE DOTYCZĄCE OCHRONY ŚRODOWISKA W UNII EUROPEJSKIEJ"

Transkrypt

1 ZAGADNIENIA I WYTYCZNE DOTYCZĄCE OCHRONY ŚRODOWISKA W UNII EUROPEJSKIEJ Opracowanie: Grażyna Dębicka-Fobke Marta Jankowska ZWIĄZEK RZEMIOSŁA POLSKIEGO 2004

2 SPIS TREŚCI 1. Wstęp Ewolucja polityki ekologicznej Unii Europejskiej Programy Unii Europejskiej dotyczące ochrony środowiska I, II, III i IV Plan Działań Zasady tworzenia prawodawstwa Zasada subsydiarności Zasada prewencji Zasada zanieczyszczający płaci i naprawiania szkód u ich źródła Zasada zrównoważonego rozwoju Odpowiedzialność za degradację środowiska Zintegrowana polityka produktu (IPP) Zasada partnerstwa Zasada przezorności Instytucje Unii Europejskiej odpowiedzialne za ochronę środowiska Dyrekcja Generalna do Spraw Ochrony Środowiska Komisja Środowiska, Zdrowia Publicznego i Polityki na rzecz Konsumentów Parlamentu Europejskiego Europejska Agencja Ochrony Środowiska (EEA) Fundusze strukturalne Zagadnienia ogólne LIFE Rozwiązania ekologiczne problemów energetycznych Cele ekologiczne a rozszerzenie Unii Europejskiej Konsumenci i rolnictwo a ochrona środowiska Zagadnienia ekologiczne i działania Unii Europejskiej na rzecz ochrony środowiska Zagadnienia ogólne Rozporządzanie i kontrola oraz zasada zanieczyszczający płaci Gospodarka odpadami Zanieczyszczenie powietrza Ochrona wód i gospodarka wodna Hałas

3 7.2.5 Niebezpieczne produkty chemiczne Ochrona gleby Konserwacja przyrody i biorożnorodności Zapobieganie katastrofom, gotowość i szybkie reagowanie Zintegrowany system prewencji i kontroli (IPPC) Zmiany klimatyczne Systemy Zarządzania Jakością Zagadnienia ogólne Normy serii ISO Wstęp ISO Potencjalne korzyści wynikające z posiadania systemu zarządzania środowiskiem Skrócony przegląd elementów systemu zarządzania środowiskowego wg PN-EN ISO 14001: Nowelizacja ISO 14001:1996 i ISO 14004: System ekozarządzania i audytu Wstęp Cele Strony zaangażowane we wdrażanie EMAS i ich rola Zalety wdrożenia systemu EMAS Program promocji systemów zarządzania środowiskiem w Polsce Oznakowanie ekologiczne Wstęp Certyfikacja ekologiczna Certyfikacja ekologiczna- zagadnienia podstawowe Cechy dobrego systemu certyfikacji ekologicznej Najpopularniejsze oznaczenia ekologiczne ECOLABEL - Europejska Stokrotka Nordycki Łabędź Niemiecki "błękitny anioł" Inne oznaczenia ekologiczne Polskie oznaczenie ekologiczne Koszty uzyskania oznaczenia ekologicznego

4 9.6 " ZIELONY PUNKT " - oznaczenie opakowań produktów Możliwość uczestnictwa polskich firm w zbiorowych systemach zbierania i przetwarzania opakowań Ochrona produktów lokalnych i regionalnych w Unii Europejskiej jako element promowania zasady zrównoważonego rozwoju Ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej podmiotów prowadzących działalność zagrażającą środowisku Istota ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej Ubezpieczenia obowiązkowe Ubezpieczenia dobrowolne Przykłady programów ochronnych Słowniczek Bibliografia

5 1. WSTĘP W ciągu ostatnich 30 lat polityka ochrony środowiska stała się jednym z najszybciej rozwijających się obszarów współpracy krajów należących do Unii Europejskiej i jednym z fundamentalnych aspektów funkcjonowania Unii Europejskiej. Zajmuje się obecnie szerokim spektrum zagadnień dotyczących ochrony środowiska jak również tematami pokrewnymi, takimi jak choćby zmiany klimatyczne. Promowanie zasady zrównoważonego rozwoju oraz wysokiego poziomu ochrony środowiska zostało zapisane w Traktacie o Unii Europejskiej jako jeden z najważniejszych celów integracji. Polityka ochrony środowiska Unii Europejskiej opiera się na przekonaniu, że wysokie standardy ekologiczne stymulują innowację i przynoszą określone korzyści ekonomiczne. Obecnie w UE przykłada się dużą wagę do polityki UE, w Polsce zrównoważony rozwój jest obowiązkiem konstytucyjnym Kompetencje UE są ograniczone i ustalone w Traktatach (traktaty to źródło prawa pierwotnego). Ochrona środowiska należy do kompetencji dzielonych (mieszanych ) Unii Europejskiej. Kompetencje mieszane (dzielone z państwami członkowskimi) oznaczają, że jeżeli wydany jest akt prawny UE, to jest wiążący (obowiązujący) i nadrzędny w stosunku do istniejących i przyszłych rozwiązań legislacyjnych w państwach członkowskich. Jeśli zaś pewne obszary nie są objęte aktami prawnymi UE to państwa zachowują swobodę (jeśli Wspólnota nie wydała aktów, państwo ma swobodę we wprowadzeniu regulacji krajowych) np. dyrektywa dotycząca ścieków przemysłowych dotyczy tylko substancji niebezpiecznych zawartych w tych ściekach, reszta zrzutu ścieków leży w regulacji państwowej Prawodawstwo unijne może oddziaływać na wewnętrzny porządek prawny państwa poprzez: rozporządzenia- najbardziej drastyczna formuła, stosowana stosunkowo rzadkobezpośrednie zastąpienie regulacji krajowych przepisami Unii, ma moc wiążącą we wszystkich państwach członkowskich, dyrektywy- oddziaływanie posrednie na ustawodawstwo krajowe, muszą być wprowadzone w życie w państwach członkowskich w ustawach lub innych aktach normatywnych w określonym terminie - zwykle 2 lata. Praw i obowiąki dla obywatela państwa członkowskiego wynikają z aktó wydanych na jej podstawie prze organy danego państwa decyzje - wiążą podmioty do których są skierowane tj państwa członkowskie a także osoby fizyczne i prawne np. przedsiębiorstwo, zalecenia i uchwały - nie mają mocy wiążącej są wytycznymi postępowania. 5

6 2. EWOLUCJA POLITYKI EKOLOGICZNEJ UNII EUROPEJSKIEJ Traktat Rzymski (1957), tworzący EWG i Europejską Wspólnotę Energii Atomowej (Euroatom) nie przewidywał miejsca na zagadnienia ekologiczne. Nie były one priorytetem ani dla opinii publicznej ani decydentów gospodarczych. W późnych latach sześćdziesiątych żadne z państw europejskich nie miało jasno zdefiniowanej polityki ochrony środowiska. Aż do roku 1987 środowisko nie leżało w kompetencjach prawnych wspólnoty. Unia Europejska została powołana w celach gospodarczych. Jednakże prawo dotyczące ochrony środowiska uznano za istotny czynnik znoszący bariery na wolnym rynku, dlatego ustanowiono je dla wybranych zagadnień (takich jak promieniowanie, emisja spalin, pakowanie chemikaliów oraz znakowanie) oraz by umożliwić kreatywną interpretację artykułów Traktatu dotyczących Jednolitego Rynku. W latach 70tych zainteresowanie opinii publicznej ochroną środowiska wzrosło, dlatego postępowanie wspólnoty w tej materii musiało ulec zmianie. Działania Unii Europejskiej tyczące ochrony środowiska rozpoczęły się w roku Można to wiązać z pierwszym rozszerzeniem Wspólnot o 3 państwa : Wielką Brytanię, Irlandię i Danię (Norwegia w referendum odrzuciła integrację) W czerwcu 1972 roku odbył się Paryski Szczyt Szefów Państw i Rządów a Komisja rozpoczęła pracę nad zagadnieniami ochrony środowiska zatwierdzając jednocześnie Pierwszy Program Działań na Rzecz Środowiska (EAP) obejmujący lata od 1973 do Podstawą polityki ekologicznej Unii była szczególna dbałość o środowisko w kontekście ekspansji ekonomicznej oraz poprawiania jakości życia. W roku 1973 powołano Komitet Ochrony Środowiska i Konsumenta (DG III) i Komisję Ochrony Środowiska Parlamentu Europejskiego. Po Pierwszym Programie Działań nastąpił Drugi (1977) oraz Trzeci (1983). W tym okresie zaszły poważne zmiany w ustawodawstwie, ściśle związane z ograniczaniem zanieczyszczenia poprzez wprowadzenie standardów minimalnych. Doprowadziło to do zatwierdzenia szeregu dyrektyw dotyczących zarządzania odpadami, obniżeniem hałasu, ochroną zasobów naturalnych (powietrza i wody) oraz konserwacji przyrody. Jednakże znaczna część ustawodawstwa adaptowana była chaotycznie i często bez właściwej podstawy prawnej. W celu zapobieżenia tego typu zjawiskom w przyszłości Trybunał Sprawiedliwości Decyzją 240/35 uczynił ochronę środowiska jednym z podstawowych celów Wspólnoty Europejskiej (stało się to dopiero w roku 1985). Przeprowadzona w 1981 roku ( po przystąpieniu do Wspólnot Grecji) reorganizacja Komisji Europejskiej przeniosła kompetencje w dziedzinie ekologii z III Dyrekcji Generalnej (Polityka Przemysłowa) do XI Dyrekcji Generalnej ( Środowisko, Bezpieczeństwo Nuklearne i Ochrona Konsumentów). Ochrona Środowiska pojawiła się jako osobny rozdział (Artykuły 130r 130t) dopiero w Jednolitym Akcie Europejskim z 1987 roku (nastąpiło wtedy kolejne rozszerzenie Wspólnot Europejskich o Hiszpanię i Portugalię) 6

7 W tych przełomowych zapisach Wspólnota uzyskała podstawę prawną dla swoich działań w dziedzinie ekologii, zdefiniowano także cele oraz podstawowe wytyczne w tej materii. Traktat ten promował również nową ideę, która głosiła, iż: Wymagania dotyczące ochrony środowiska powinny być komponentem wszystkich innych polityk wspólnotowych. Jednolity Akt Europejski uczynił zagadnienia ekologiczne przedmiotem głosowania większościowego. Jeszcze w tym samym roku wprowadzono w życie Czwarty Program Działań Na rzecz Środowiska ( ), a rok 1987 ogłoszono Europejskim Rokiem Ochrony Środowiska. W roku 1988 uruchomiono szereg Wspólnotowych Funduszy Ekologicznych. Traktat o Unii Europejskiej z Maastricht z 1992 roku (ratyfikowany w 1993r) to kolejny krok w kierunku uregulowania kwestii ekologicznych. Wprowadził on do pryncypiów Wspólnoty koncepcję zrównoważonego i nieinflacyjnego rozwoju respektującego środowisko oraz przyjął zasadę zapobiegania szkodom jako element polityk wspólnotowych (Artykuł 174 Traktatu z Maastricht). Środowisko legło tym samym u podstaw polityki Unii Europejskiej. W roku 1993 wszedł w życie V Program Działań Na Rzecz Środowiska. Podobnie jak kolejny, koncentrował się on na koncepcji zrównoważonego rozwoju. V Program Działań, zatytułowany Towards Sustainability (W stronę zrównoważonego rozwoju), ustanowił wytyczne europejskiej strategii dobrowolnych działań na okres oraz dał początek horyzontalnemu podejściu Wspólnoty, który brałby pod uwagę wszystkie źródła zanieczyszczeń (przemysł, energetykę, turystykę, transport, rolnictwo i tym podobne). Wejście w życie Traktatu Amsterdamskiego w roku 1997 ustanowiło zasadę zrównoważonego rozwoju oraz wysokich standardów ekologicznych jednymi z głównych celów Wspólnoty Europejskiej (Artykuł 2). Podkreśliło także potrzebę ujęcia wymagań ochrony środowiska w definicji oraz realizacji innych polityk. To podejście zostało już zaprezentowane przez Komisję w Komunikacie z 1998 roku na temat potrzeby uwzględnienia ochrony środowiska w innych politykach, jak również przez Radę Europejską obradującą w Wiedniu od 11 do 12 grudnia 1998 roku. Od tego czasu wytyczna ta została uwzględniona w wielu aktach wspólnotowych, zwłaszcza w dziedzinach zatrudnienia, energetyki, rolnictwa, współpracy na rzecz rozwoju, wspólnego rynku, przemysłu, rybołówstwa, polityki ekonomicznej i transportu. Traktat Amsterdamski uzupełnił również Traktat Założycielski Unii Europejskiej o nowy artykuł dotyczący zrównoważonego rozwoju. VI Program Działań ( ) nadaje nowy kierunek polityce ekologicznej Wspólnoty. Ustanawia klarowne priorytety w tej dziedzinie aż do roku 2010 oraz określa działania, które muszą zostać podjęte w ciągu 5-10 lat aby priorytety te zostały zrealizowane. Szczególny nacisk położony jest na cztery obszary: zmiany klimatyczne, przyrodę i bioróżnorodność, środowisko a zdrowie oraz na gospodarkę zasobami naturalnymi i odpadami. Rozwój polityki Unii Europejskiej w zakresie ochrony środowiska Rok Rodzaj działań / Definicja celów 1957 Brak kompetencji w dziedzinie ochrony środowiska; dyrektywy regulujące oddziaływanie na środowisko dyktowane potrzebami rynku wewnętrznego Podstawa prawna Artykuły 2, 100 i 235 Traktatu o Europejskiej Wspólnocie Gospodarczej 7

8 1972 Szczyt Wspólnoty Europejskiej stwierdza potrzebę podjęcia szerokiej i skoordynowanej akcji na rzecz ochrony środowiska 1973 Przyjęcie I Programu Działań, który promuje indywidualne akcje; brak konsekwentnej koncepcji polityki ekologicznej 1976 II Program Działań 1981 Reorganizacja Komisji, przeniesienie kompetencji w dziedzinie ochrony środowiska z III Dyrekcji Generalnej (Polityka Przemysłowa) do XI Dyrekcji Generalnej (Środowisko, Bezpieczeństwo Nuklearne i Ochrona Konsumentów) 1982 III Program Działań po raz pierwszy uznaje prewencję za warunek konieczny przy podejmowaniu ekologicznych środków zaradczych 1985 Decyzja Trybunału Sprawiedliwości podnosi ochronę środowiska do rangi podstawowego celu Unii Europejskiej 1986 Jednolity Akt Europejski (JAE) wprowadza nowy rozdział Środowisko (VII) do traktatu nadając tym samym Wspólnocie prawne kompetencje w kwestiach ekologicznych; polityka ekologiczna jako integralny składnik innych polityk 1992 Traktat z Maastricht formułuje zasadę zrównoważonego rozwoju jako cel fundamentalny 1992 V Program Działań definiuje wspólnotową koncepcję zrównoważonego rozwoju i zaczyna odchodzić od środków czysto regulujących do tych fiskalnych związanych z rynkiem 1994 Założenie Europejskiej Agencji Ochrony Środowiska (EEA) z siedzibą w Kopenhadze; informacja i wyszukiwanie danych; brak komórki kreującej politykę ekologiczną 1997 Traktat Amsterdamski potwierdza zasadę zrównoważonego rozwoju; poprawienie procedury podejmowania decyzji Nowy Rozdział VII (=Art.130r-t Traktatu) Artykuły 2 i 3; Rozdział XVI (=Art. 130r-t) Art.2 Traktatu o Unii Europejskiej: Art. 2, 3 i 6 ECT; Rozdział XIX (=Art ) 2001 VI Program Działań zatytułowany Nasza Przyszłość, Nasz Wybór Tabela 1: Zmiany w polityce ekologicznej Unii Europejskiej od roku 1957 (Zródło: Jörg Waldmann, Ochrona Środowiska w Unii Europejskiej, zmodyfikowany). 8

9 3. PROGRAMY UNII EUROPEJSKIEJ DOTYCZĄCE OCHRONY ŚRODOWISKA Programy Działań na Rzecz Ochrony Środowiska zawierają kierunki priorytety i zakres polityki ekologicznej Unii Europejskiej 3.1 I, II, III i IV Program Działań I Program Działań został zatwierdzony w listopadzie 1973 roku na lata , jako następstwo Konferencji Sztokholmskiej z 1972 roku. Jej główne założenia zostały włączone w roku 1987 do poprawek do Traktatu Rzymskiego z 1957 roku. I Program Działań został zaktualizowany i poszerzony w latach 1977, 1983 i Dwa pierwsze zatwierdzone programy trwały każdy po 4 lata i obejmowały odpowiednio lata oraz Podstawowym celem do zrealizowania na tym etapie była determinacja w przeciwdziałaniu i wykrywaniu źródeł zanieczyszczenia. Zatwierdzona została zasada zapobiegania oraz zasada zanieczyszczający płaci, zgodnie z którą koszty prewencji i eliminowania szkód ekologicznych ponosi osoba za nie odpowiedzialna. Wspólnota zainteresowana była na tamtym etapie uprawomocnieniem interwencji w sektorze ekologicznym w wymiarze międzynarodowym. W tym okresie Wspólnota przyłączyła się do międzynarodowych organów, takich jak UNEP, OCSE, FAO i tym podobnych oraz podpisała kilka ważnych międzynarodowych konwencji. III Program Działań ( ) promował zasadę przeciwdziałania szkodom w celu wsparcia kontroli i redukcji zanieczyszczenia. Aby zrealizować wyznaczone cele zatwierdzono jedną z fundamentalnych dyrektyw wspólnotowych (Dyrektywa 85/337/EC). Na podstawie tej dyrektywy działania mogące spowodować zmiany w środowisku, muszą zostać zaplanowane tak, by uwzględnić przypuszczalne szkody ekologiczne. Zobowiązania tyczące ochrony środowiska dają parlamentowi możliwość takiego podziału środków budżetowych by był on korzystny dla środowiska. IV Program Działań obejmował okres Komisja, działając na mocy nowego uprawnienia nadanego jej w Jednolitym Akcie Europejskim, określiła bardziej precyzyjnie podstawowe sektory interwencji w dziedzinie ochrony środowiska. Są nimi: Zapobieganie zanieczyszczeniom Poprawa zarządzania zasobami naturalnymi Stosunki międzynarodowe Rozwój badań Ustalenie instrumentów ekonomicznych stosowanych w ochronie środowiska Program ten charakteryzował się przykładaniem dużej wagi do integrowania polityki ekologicznej z innymi politykami, takimi jak: rolnictwo, konkurencja i rozwój. V Program Działań Celem programu jest przekształcenie ścieżek rozwoju we Wspólnocie tak, aby promować ideę zrównoważonego rozwoju. Koncepcja ta nawiązuje do innej, szerszej idei 9

10 współodpowiedzialności za środowisko. Program próbuje rozwiązywać takie problemy ekologiczne jak: zmiany klimatyczne, zanieczyszczenie wód i gospodarkę odpadami, ale także zmierza do ustalenia nowych relacji pomiędzy aktorami sektora ekologicznego. Program podzielony jest na pięć sektorów celowych- przemysł, energetykę, transport, rolnictwo i turystykę oraz na siedem tematów- zmiany klimatyczne, zakwaszenie/ jakość powietrza, środowisko urbanistyczne, strefy przybrzeżne, gospodarka odpadami, zasoby wodne i bioróżnorodność. Program wyznacza cele dla każdego z powyższych zagadnień, rozumianych na poziomie zarówno wspólnotowym jak i globalnym, oraz opisuje działania jakie należy podjąć aby te cele zrealizować. V Program Działań wyznacza nowe podejście do wspólnotowej polityki ekologicznej, bazujące na następujących założeniach: Włączenie wymogów ochrony środowiska do wszystkich polityk wspólnotowych Poszerzenie zakresu dostępnych instrumentów (edukacja i informacja; rozwój technologiczny; uwzględnienie kosztów środowiskowych w wysokości cen; mechanizmy wsparcia finansowego, etc.) Dzielenie odpowiedzialności pomiędzy wszystkich zainteresowanych: administrację, firmy, obywateli i konsumentów. Poza typowymi środkami regulującymi stosowanymi w ochronie środowiska program zapewnia szeroką gamę instrumentów: regulujących: ustalenie nowych, minimalnych poziomów protekcji, implementowanie porozumień międzynarodowych i ustanowienie zasad i standardów z uwzględnieniem rynku wewnętrznego; finansowych: zachęta dla producentów i konsumentów by chronić środowisko oraz wykorzystywać zasoby naturalne w odpowiedzialny sposób (środki ekonomiczne, fiskalne oraz odpowiedzialności cywilnej); korekty cenowe służące zapewnieniu konkurencyjności produktom respektującym środowisko naturalne; środki horyzontalne: poprawa informacji i statystyk dotyczących środowiska (potrzeba porównywalnego nazewnictwa, standardów, kryteriów oceny i metodologii), promowanie badań naukowych i rozwoju technologicznego, usprawnienie sektorowego i przestrzennego planowania, informowanie opinii publicznej (rozwój baz danych) oraz organizowanie szkoleń mechanizmy wsparcia finansowego: program LIFE, Fundusze Strukturalne, Fundusz Spójności, pożyczki EIB VI Program Działań ( ) "Środowisko 2010: Nasza przyszłość, nasz wybór" VI Program Działań na rzecz środowiska Nasza Przyszłość, Nasz Wybór, który jest obecnie realizowany, wyznacza priorytety w tej dziedzinie aż do roku Program promuje rozwój ochrony środowiska przy użyciu wszelkich dostępnych instrumentów: prawodawstwa, grzywien, grantów na rozwój i innowacje, badań i baz danych. Proponuje on pięć strategicznych dróg postępowania: 10

11 Poprawę implementowania prawodawstwa już istniejącego Zintegrowanie zagadnień ochrony środowiska z innymi politykami Bliższą współpracę z rynkiem Wspieranie obywateli w zmianie podejścia do ochrony środowiska Uwzględnienie ochrony środowiska w użytkowaniu gruntów i decyzjach menedżerskich Proponuje się konkretne działania w każdym z powyższych obszarów. Program wyróżnia cztery zagadnienia: 1. Zmiany klimatyczne: celem przyjętym w tym obszarze jest zredukowanie gazów powodujących efekt cieplarniany do poziomu, który nie powodowałby nienaturalnych zmian w klimacie Ziemi. Na mocy Protokołu z Kyoto, Unia Europejska zgodziła się zredukować emisję tych gazów o 8 % do roku 2012 w porównaniu z poziomami z roku Aby osiągnąć ten cel, Unia Europejska musi dokonać poważnych zmian strukturalnych, szczególnie w sektorach transportowym i energetycznym, zmierzających do większej efektywności i oszczędności w zużyciu energii. Mocno akcentowane jest wprowadzenie na rynek zbywalnej licencji, przeprowadzanie badań technologicznych oraz podnoszenie świadomości społecznej. 2. Przyroda i bioróżnorodność: celem w tym obszarze jest ochrona i odbudowa struktury i funkcjonowania systemów przyrodniczych oraz powstrzymanie zanikania bioróżnorodności zarówno w wymiarze wspólnotowym jak i globalnym. Podejmuje się wiele nowych inicjatyw, szczególnie w celu ochrony gleby, zabezpieczenia środowiska morskiego czy też przeciwdziałania katastrofom przemysłowym i mineralnym. 3. Środowisko a zdrowie: celem w tym obszarze jest osiągnięcie takiej jakości środowiska, która nie powodowałaby zagrożenia dla życia i zdrowia ludzkiego. Mimo wzrostu świadomości obywateli o związku pomiędzy ludzkim zdrowiem a problemami ekologicznymi, potrzebna jest szeroko zakrojona akcja walki z zagrożeniami, szczególnie w odniesieniu do grup najbardziej wrażliwych czyli ludzi starszych i dzieci. W tym celu należy zwrócić szczególną uwagę na wprowadzenie w życie dyrektyw dotyczących wody i hałasu oraz na poprawienie wspólnotowego zarządzania chemikaliami. Nowa unijna strategia chemiczna wprowadza bardziej restrykcyjne zasady produkowania i obchodzenia się z chemikaliami. 4. Zarządzanie zasobami naturalnymi i odpadami: celem w tym obszarze jest zadbanie o to, by konsumpcja zasobów odnawialnych i nieodnawialnych nie przekroczyła możliwości środowiska. Program Działań podkreśla, że musi zostać zlikwidowany związek pomiędzy rozwojem gospodarczym a produkcją odpadów. Należy dołożyć wszelkich starań, aby zwiększyć recycling i zredukować produkcję odpadów. Celem nadrzędnym jest zredukowanie ilości odpadów o 20% do roku 2010 oraz o 50% do roku www. europa.eu.int/comm/environment/newprg/index.htm 11

12 I Program Działań Europejska reakcja na zauważalnie wzrastające szkody ekologiczne; szkody te muszą zostać ujawnione i opisane/wyjaśnione naukowo. Po wtóre, postęp technologiczny musi być kształtowany zgodnie z wymogami ekologicznymi; zastosowanie zasady urzędowej i standardów jakości w środkach ochrony środowiska. II Program Działań Kontynuacja pierwszego programu: dyrektywy i rozporządzenia dla różnych składników środowiska (powietrza, wody i gleby); wczesne środki ochrony związane ze wspólnotową harmonizacją zagadnień proceduralnych III Program Działań Wprowadzenie zasady prewencji i zastosowania wytycznych ekologicznych w innych ważnych sektorach takich jak: ochrona Morza Śródziemnego, redukcja hałasu; regulacja emisji transgranicznych, substancje niebezpieczne oraz ich transport. Przejście do zasady emisji przemysłowej- redukcja emisji u jej źródła, obligatoryjne użycie najlepszej dostępnej technologii (BAT) IV Program Działań Zastosowanie wymogów ekologicznych w innych politykach wspólnotowych, szczególnie w rolnictwie, przemyśle, transporcie i energetyce poprzez wspomaganie bodźców ekonomicznych dla zachowań przyjaznych środowisku oraz wprowadzenie instrumentu standardowego planowania- Szacowania Oddziaływania na Środowisko V Program Działań Żądanie wprowadzenia zasady zrównoważonego rozwoju w celu połączenia celów ekonomicznych i ekologicznych; decentralizacja i współuczestnictwo: przeniesienie kompetencji do rządów narodowych i władz lokalnych (zasada pomocniczości), zintegrowanie różnych aktorów sektora ekologicznego o różnych interesach w struktury dialogu instytucjonalnego (dzielenie odpowiedzialności); przejście od standardów emisji do standardów jakości środowiskowej. VI Program Działań Wejście w życie zasady zrównoważonego rozwoju; program zatytułowany Środowisko 2010: Nasza Przyszłość, Nasz Wybór proponuje pięć strategicznych dróg postępowania: poprawę implementowania prawodawstwa już istniejącego, zintegrowanie zagadnień ochrony środowiska z innymi politykami, bliższą współpracę z rynkiem, wspieranie obywateli w zmianie podejścia do ochrony środowiska, uwzględnienie ochrony środowiska w użytkowaniu gruntów i decyzjach menedżerskich. Tabela 2: Programy Działań (Zródło: Jörg Waldmann, Ochrona Srodowiska w Unii Europejskiej). 12

13 4. ZASADY TWORZENIA PRAWODAWSTWA W ZAKRESIE POLITYKI EKOLOGICZNEJ UNII EUROPEJSKIEJ Prawo Unii Europejskiej liczy aktualnie ok. 300 aktów prawnych obejmujących dyrektywy, rozporządzenia, decyzje, zalecenia oraz informacje i dokumenty o charakterze programowym. Prawo wspólnotowe w dziedzinie ochrony środowiska można podzielić na kilka grup. Są to generalnie przepisy dotyczące: produktów - określające poziom hałasu emitowanego przez urządzenia, zawartość substancji chemicznych w niektórych produktach, regulujące obrót substancjami i preparatami chemicznymi, warunki importu i eksportu oraz przemieszczania się odpadów, przyznawanie oznakowań ekologicznych działalności lub procesów produkcyjnych - mogących wywołać wpływ na środowisko lub zdrowie - składowanie odpadów, emisja zanieczyszczeń z zakładów przemysłowych do powietrza i wód, zarządzanie ekologiczne i audyty ekologiczne jakości środowiska - ochrona przyrody i różnorodności biologicznej, ograniczenie ilości substancji zanieczyszczających w wodzie, powietrzu, glebie procedur - oceny oddziaływania na środowisko, dostęp do informacji o środowisku, konsultacje społeczne w przypadku decyzji o inwestycjach mogących wpływać na środowisko Wszystkie przepisy ustalane przez organy Unii Europejskiej w zakresie ochrony środowiska muszą respektować i wyrażać pewne zasady, które są elementem polityki ekologicznej Unii. 4.1 Zasada subsydiarności Prawodawstwo unijne respektuje zasadę subsydiarności, czyli przekonanie, że tam, gdzie to tylko możliwe, działania powinny być podejmowane na szczeblu możliwie najniższym i najbliższym ludziom, których dotyczą (problemy należy rozwiązywać na możliwie najniższym szczeblu) Jednakże działając w pojedynkę poszczególne kraje nie zawsze mogą właściwie chronić środowisko. Przykładem są tutaj zanieczyszczenia powietrza, globalne oddziaływanie zmian klimatycznych czy promieniowanie z elektrowni atomowych, którego skutki mogą oddziaływać na znaczne obszary. Te działania w zakresie ochrony środowiska muszą być koordynowane na wysokim szczeblu. Rola Unii polega na wspieraniu i koordynowaniu wysiłków Państw Członkowskich oraz na sprawdzaniu czy rządy państw stosują się do zobowiązań jakie podjęły. 4.2 Zasada prewencji - zapobieganie zanieczyszczeniom i likwidacja ich u źródeł Pojawiła się w polityce ekologicznej wspólnoty w późnych latach 70tych i znalazła odzwierciedlenie w wielu dokumentach. Jest również, zgodnie z Traktatem z Maastricht (1992), podstawą europejskiego prawa ekologicznego i odgrywa coraz większą rolę w kreowaniu właściwej strategii ochrony środowiska. 13

14 Wiele ze środków wprowadzonych przez Unię Europejską, jak choćby tych dotyczących ochrony warstwy ozonowej czy zmian klimatycznych, inspirowanych było zasadą prewencji. Zasada ta została zapisana w wielu porozumieniach międzynarodowych, w szczególności w Umowie Sanitarnej i Fitosanitarnej (SPS) zawartej w kompetencjach Światowej Organizacji Handlu (WTO). Komunikat Komisji z 2 lutego 2000 roku zawierał wytyczne stosowania zasady prewencji w politykach Unii Europejskiej. Jej celem jest zapewnienie wysokiego poziomu ochrony środowiska oraz zdrowia ludzi, zwierząt i roślin tam, gdzie dostępne metody naukowe nie pozwalają na całkowite oszacowanie ryzyka. Zasada prewencji oparta jest na dwóch różnych aspektach: politycznej decyzji o tym, czy dane działanie podejmować czy też nie na ustaleniu sposobu działania. Odpowiedź jest wypadkową poziomu ryzyka uważanego za akceptowalne przez społeczeństwo, które je ponosi. Decyzja podejmowana na podstawie zasady prewencji powinna opierać się na możliwie wnikliwej ocenie naukowej i być poprzedzona oceną ryzyka potencjalnych konsekwencji zaniechania. Po przeprowadzeniu takich badań wszystkie zainteresowane strony muszą zostać o nich poinformowane z zapewnieniem maksymalnej jawności Zasada zanieczyszczający płaci i naprawiania szkód u ich źródła Ktokolwiek powoduje szkody i zagrożenia dla środowiska naturalnego odpowiedzialny jest za ich unikanie, ograniczanie i zwalczanie - koszt likwidacji szkód ekologicznych powinni ponosić ich sprawcy. W ten sposób Wspólnota próbuje zmusić odpowiedzialnych za szkody ekologiczne do płacenia kosztów przywrócenia środowiska do jego poprzedniego stanu. Znacznie efektywniejsze okazało się być rozwijanie środków służących przeciwdziałaniu źródłom zanieczyszczenia, niż stosowanie polityki "końca rury" 4.4 Zasada zrównoważonego rozwoju Zainteresowanie Unii Europejskiej zrównoważonym rozwojem rosło wraz z inicjatywą podjętą w tej samej materii przez Organizację Narodów Zjednoczonych, której kulminacją była Światowa Konferencja w Rio (1992) na temat Ochrony Środowiska i Zrównoważonego Rozwoju. Zasada uwzględniania ochrony środowiska w innych politykach wspólnotowych została potwierdzona przez Traktat o Unii Europejskiej, który postulował, iż wymogi ochrony środowiska muszą zostać uwzględnione w definicji i implementacji innych polityk wspólnotowych. Traktat Amsterdamski (1997) należycie wyjaśnił prawny status zasady zrównoważonego rozwoju. Obecnie zasada ta jest jedną z fundamentalnych we Wspólnocie. W czerwcu 2001 roku, przywódcy unijni przyjęli dokument na temat Europejskiej Strategii Zrównoważonego Rozwoju. Dzięki temu zapoczątkowano długofalową strategię łączenia polityk na rzecz ekonomicznie, społecznie i ekologicznie zrównoważonego rozwoju. Jeśli kreatorzy polityk stworzą właściwe warunki i zachęcą obywateli i firmy do uwzględnienia kwestii ekologicznych i społecznych w swoich działaniach, wówczas strategia zrównoważonego rozwoju przyniesie wymierne korzyści ekonomiczne, ekologiczne oraz na 14

15 rynku pracy. Wspólnota zwiększyła nacisk na sektory szczególnie obciążające środowisko aby stosowały w swojej działalności zasadę zrównoważonego rozwoju. Istnieją cztery podstawowe wymiary zrównoważonego rozwoju. Można je pogrupować w następujący sposób: Równowaga Ekologiczna, rozumiana jako zdolność do zachowania jakości zasobów naturalnych; utrzymanie spójności ekosystemu w celu uniknięcia sytuacji, w której podstawa przetrwania gatunków ulegnie wyczerpaniu; zachowanie różnorodności biologicznej. Równowaga Ekonomiczna, jako zdolność do generowania przychodu i pracy dla utrzymania populacji; eko-efektywność ekonomii, a szczególnie racjonalne i efektywne wykorzystywanie zasobów naturalnych oraz zaprzestanie wykorzystywania zasobów nieodnawialnych Równowaga Społeczna, jako zdolność do zagwarantowania ludziom dobrobytu oraz równych szans (bezpieczeństwo, zdrowie, edukacja, itp.), sprawiedliwy podział, szczególnie pomiędzy współczesnymi a przyszłymi pokoleniami; Równowaga Instytucjonalna, jako zdolność do zapewnienia warunków stabilności, demokracji, uczestnictwa, informacji, rozwoju i sprawiedliwości. 4.5 Odpowiedzialność za degradację środowiska Wiele spośród państw Unii Europejskiej zatwierdziło ostatnio lub rozważa zatwierdzenie ustaw o Odpowiedzialności Za Degradację Środowiska (EIL). Ustawy te mają wiele cech wspólnych. W taki czy inny sposób respektują zasadę zanieczyszczający płaci i wszystkie z nich wprowadzają restrykcyjną odpowiedzialność za szkody ekologiczne. Już spowodowanie szkody powoduje karę, a nie jak dotąd dopiero zaniechanie naprawienia szkód i stwierdzona wina. Istnieje jedynie kilka statutowych sposobów uniknięcia odpowiedzialności. Zanieczyszczający muszą płacić za wyrządzoną szkodę. Zasada ta działa jako środek odstraszający przed naruszeniem standardów ekologicznych. Biała Księga Odpowiedzialności za Degradację Środowiska została opublikowana i zatwierdzona przez Komisje Europejską 9 lutego 2000 roku. 23 stycznia 2002 roku przyjęto propozycję dyrektywy Parlamentu Europejskiego oraz Rady Unii Europejskiej na temat odpowiedzialności za degradację środowiska i zapobieganie i znoszenie skutków szkód ekologicznych. Propozycja Komisji stanowi ramę Dyrektywy, która nałoży ścisłą odpowiedzialność zarówno za tradycyjne jak i ekologiczne szkody spowodowane przez określone niebezpieczne substancje i działania. Aby zasada odpowiedzialności mogła być skuteczna spełnione muszą być następujące warunki: Należy zidentyfikować zanieczyszczających, Szkoda musi być określona ilościowo, Musi istnieć związek pomiędzy zanieczyszczającym a szkodą. W przypadku stwierdzenia szkody, kompetentne organy wyznaczone przez każde z Państw Członkowskich mają prawo działać na różne sposoby: Jeśli istnieje ryzyko wystąpienia szkody, władze mają prawo zażądać od potencjalnego zanieczyszczającego aby podjął odpowiednie środki zaradcze, lub zastosować takie środki samemu a zwrot związanych z tym kosztów otrzymać później. 15

16 Jeśli szkoda już zaistniała, władze mają prawo żądać od podmiotu za nią odpowiedzialnego aby podjął środki naprawcze, lub podjąć takowe na własną rękę a zwrot związanych z tym kosztów otrzymać później. Jeśli osoba prowadząca działalność nie posiada wystarczających środków finansowych lub zidentyfikowanie odpowiedzialnego za szkodę nie jest możliwe, Państwa Członkowskie muszą zadbać by środki zapobiegawcze i tak zostały podjęte Zintegrowana polityka produktu (IPP) Zintegrowana polityka produktu, lub w skrócie IPP, jest nową dziedziną wspólnotowej polityki ekologicznej. Koncepcja, na której opiera się polityka produktu została sformułowana po raz pierwszy w roku 1998 w ramach badań zamówionych przez Komisję Europejską. Celem europejskich działań w tym sektorze jest umocnienie oraz przeorientowanie polityk związanych z produktem w perspektywie promowania rozwoju rynku produktów ekologicznych. Komisja przygotowała w roku 2001 Zieloną Księgę na ten temat. Zgodnie z dokumentem Komisji będącym przedmiotem konsultacji, podstawowym zagadnieniem jest to jak rozwój rynku produktów ekologicznych oraz popyt na nie wśród konsumentów może zostać osiągnięty najefektywniej. Zaproponowana strategia wymaga zaangażowania wszystkich zainteresowanych stron na wszystkich poziomach działania i cyklu produkcyjnego. Zintegrowana polityka produktu (IPP) koncentruje się na trzech stadiach procesu decyzyjnego, który ma ogromny wpływ na cykl życia produktu: Wpływanie na ceny poprzez zastosowanie takich środków jak obniżenie stawek podatkowych na produkty ekologiczne lub subsydia państwowe lub wdrożenie zasady odpowiedzialność po stronie producenta Stymulowanie popytu- poprzez skuteczniejsze informowanie klientów o produktach jakie nabywają, w tym o ekoznakowaniu, oraz zachęcanie dużych organizacji sektora publicznego do stosowania strategii ekologicznych; Promowanie bioprodukcji- poprzez promowanie ekoprojektowania, zdobywania wiedzy na temat cyklu życia produktów oraz uwzględnienie wymogów ochrony środowiska w europejskich standardach produkcji. Zielona Księga postuluje rozwiązania dla wszystkich powyższych kwestii oraz stawia ponad 30 pytań dotyczących poszczególnych aspektów. 4.7 Zasada partnerstwa Oznacza konieczność podejmowania, przez wszystkie podmioty, wspólnych działań na rzecz ochrony środowiska. 4.8 Zasada przezorności Oznacza zaniechanie działań, których skutków ekologicznych nie da się przewidzieć (przewidywanie ewentualnych negatywnych skutków działań) 16

17 Powyższe zasady są również wdrażane w obowiązującej w Polsce Polityce Ekologicznej Państwa na lata Instytucje Unii Europejskiej odpowiedzialne za ochronę środowiska 5.1 Dyrekcja Generalna Do Spraw Ochrony Środowiska Dyrekcja Generalna do spraw ochrony środowiska jest jedną z 36 dyrekcji generalnych (DG) i innych wyspecjalizowanych służb, które tworzą Komisję Europejską. Jej główna rola polega na inicjowaniu i tworzeniu nowego prawa ekologicznego oraz monitorowaniu czy nałożone środki naprawcze są stosowane przez Państwa Członkowskie. Dyrekcja ma swoją siedzibę w Brukseli i zatrudnia około 550 urzędników. Statutowym zadaniem Dyrekcji jest: Promowanie idei zrównoważonego rozwoju; poszanowanie prawa następnych pokoleń do życia w zdrowym środowisku Praca na rzecz wysokiego poziomu ochrony zdrowia i środowiska oraz poprawy jakości życia Promowanie wydajności środowiska Zachęcanie do właściwego używania i uczciwego zarządzania zasobami naturalnymi Na czele każdej Dyrekcji Generalnej oraz służb podległych Komisji stoi Dyrektor Generalny, który odpowiada rangą szefowi służby cywilnej ministerstwa. Dyrektorzy generalni składają raporty Komisarzom, którzy z kolei ponoszą polityczną i operacyjną odpowiedzialność za jedną lub więcej Dyrekcji Generalnych. Obecnie stanowisko Komisarza do spraw Ochrony Środowiska piastuje Margot Wallström. Działalność DG Ochrony środowiska wspiera 5 sekcji Komisja Środowiska, Zdrowia Publicznego i Ochrony Konsumentów Parlament Europejski zdecydował się powołać Komisję Środowiska w roku Była to pierwsza specjalna komórka zajmująca się prawem ochrony środowiska. W 1987 roku, po podpisaniu Jednolitego Aktu Europejskiego Komisja Ochrony Środowiska wzięła na siebie odpowiedzialność za świadczenie pomocy w sprawach ochrony zdrowia i konsumentów Liczy ona 60 członków wybieranych spośród partii politycznych, obsługiwana jest przez sekretariat złożony z 8 pracowników. Komisja sprawuje nadzór nad działaniami Wspólnoty w zakresie polityki lekowej oraz ponosi polityczną odpowiedzialność za funkcjonowanie Agencji Ochrony Środowiska. Komisja sporządza każdego roku trzy następujące po sobie raporty, w których dokonuje przeglądu ustawodawstwa w dziedzinie ochrony środowiska oraz obszarów pokrewnych, bada stopień wdrażania prawa oraz ocenia czy ustawodawstwo spełnia założone cele. W przeszłości zakres obowiązków Komisji był znacznie szerszy, posiadała ona więcej uprawnień niż obecnie. 17

18 5.3 Europejska Agencja Ochrony Środowiska (EEA) Europejska Agencja Ochrony Środowiska powołana została w Kopenhadze na mocy Rozporządzenia nr 1210/1990, zmodyfikowanego Rozporządzeniem nr 933/1990 w roku Europejska Agencja Ochrony Środowiska jest obecnie głównym centrum informacji o stanie środowiska i jego zanieczyszczeniu w krajach UE. Celem działania Agencji jest wspieranie idei zrównoważonego rozwoju oraz dostarczanie rzetelnych danych statystycznych oraz szacunkowych dla podmiotów wdrażających i rozwijających europejską politykę ochrony środowiska. Agencja zajmuje się także przetwarzaniem danych pochodzących z Państw Członkowskich na rzecz całej wspólnoty. Współpracuje z Europejską Siecią Informacji i Obserwacji (EIONET) oraz innymi partnerami międzynarodowymi w celu zdobywania, przetwarzania i dystrybucji danych. Agencja nie zajmuje się tworzeniem ani egzekwowaniem prawa ekologicznego. Jej zadaniem jest promowanie zachowań i technologii przyjaznych środowisku i wspieranie Komisji Europejskiej w rozpowszechnianiu informacji na temat rezultatów badań ekologicznych. Do obowiązków agencji należy także: zapewnienie szerokiego rozpowszechniania wiarygodnych informacji o środowisku - sporządzanie co 3 lata raportów o stanie środowiska. stymulowanie opracowania metod oceny szkód w środowisku i kosztów zapobiegania szkodom wymiana informacji o najlepszych dostępnych technologiach zapobiegania szkodom w środowisku Zarząd EEA składa się z 1 przedstawiciela każdego z państw członkowskich i 2 przedstawicieli Komisji. Ponadto Parlament Europejski desygnuje na członków Zarządu 2 wybitnych naukowców z dziedziny ochrony środowiska. 18

19 6 FUNDUSZE STRUKTURALNE 6.1 Przegląd Celem wielu spośród funduszy strukturalnych Unii Europejskiej jest zapewnienie wysokiego poziomu ochrony środowiska i zrównoważonego rozwoju. Inne wspierają środowisko pośrednio poprzez wspieranie działań na rzecz ekologii, szczególnie w dziedzinie energetyki i zarządzania pomocą dla krajów trzecich. Projekty, aby zakwalifikować się do finansowania, muszą odpowiadać przynajmniej jednemu z celów funduszu, spełniać normy prawa wspólnotowego (dyrektywa, rozporządzenie lub decyzja) i pomagać w osiąganiu zamierzonych w danym obszarze celów. 6.2 LIFE LIFE, czyli Finansowe Narzędzie na rzecz Ochrony Środowiska, został zapoczątkowany w roku 1992 i jest jednym z kamieni milowych polityki ekologicznej Unii Europejskiej. LIFE ma za zadanie poszukiwanie nowych rozwiązań dla problemów ekologicznych, przed którymi staje Wspólnota. LIFE był wdrażany w kilku etapach: na realizację pierwszej fazy ( ) przeznaczono 400 milionów euro, prawie 450 milionów euro na realizację fazy drugiej ( ), na realizację obecnej fazy LIFE III ( ) zaplanowano budżet w wysokości 640 milionów euro. Projekty finansowane z funduszu LIFE, otwarte na osoby fizyczne i prawne, muszą spełniać następujące ogólne kryteria: Muszą korespondować z priorytetami ustanowionymi na szczeblu wspólnotowym i przyczyniać się do realizacji przyjętych celów funduszu Muszą zostać dostarczone przez podmioty wiarygodne finansowo i technicznie Muszą być technicznie, czasowo i finansowo wykonalne oraz gwarantować wysoką jakość LIFE jest podzielony na 3 obszary- środowisko, przyrodę, kraje trzecie - z których każdy ma określone osobne cele: LIFE- Przyroda ma na celu zachowanie środowisk naturalnych i dzikiej fauny i flory będących w obszarze zainteresowania Wspólnoty, zgodnie z dyrektywami dotyczącymi ptaków i środowisk naturalnych. Program wspiera wdrażanie polityki konserwacji przyrody oraz europejskiej sieci Natura LIFE- Środowisko wspiera działania mające na celu wdrażanie polityki ekologicznej do prawodawstwa krajów członkowskich i kandydujących. Takie podejście umożliwia prezentowanie i rozwijanie nowych metod ochrony środowiska. LIFE- Kraje trzecie wspiera działania dotyczące technicznej strony akcji na rzecz zrównoważonego rozwoju w krajach trzecich. Ten komponent programu wspomaga w zarządzaniu środowiskiem zarówno partnerów administracji lokalnej jak i prywatne firmy spoza Unii

20 6.3 Rozwiązania ekologiczne problemów energetycznych Programy stworzone na potrzeby energetyki często koncentrują się wokół problemów ekologicznych. Przykładowo, ALTENER jest programem unijnym skupiającym się jedynie na promowaniu odnawialnych zasobów energetycznych. Jego realizację zakończono po pięciu latach w roku 1997 i zastąpiono programem ALTENER II, który jest kontynuacją działań dotyczących odnawialnych zasobów energetycznych. O skorzystanie z pomocy ubiegać się mogą władze państwowe oraz firmy prywatne i państwowe. W zależności od typu akcji może być ona zrefundowana w %. Mimo, że technologie związane z energią wietrzną, wodną oraz biomas są ekonomicznie opłacalne i konkurencyjne, koszt początkowy tych inwestycji jest duży a inwestorzy często obawiają się technologii relatywnie mało znanych. W rezultacie rozwój tej gałęzi energetyki jest ograniczony. Sektor ten potrzebuje pomocy, aby móc wystartować marketingowo. Program SAVE również ma na celu propagowanie wydajnego korzystania z zasobów energetycznych w przemyśle oraz w gospodarstwach domowych. Stanowi on centrum unijnej akcji na rzecz wydajności energetycznej. Pierwszy program SAVE został zatwierdzony przez Radę w październiku 1991 roku i trwał do roku SAVE II będący jego kontynuacją zatwierdzony został w grudniu 1996 roku i zakończył się w roku kwietnia 2002 roku Komisja Europejska zatwierdziła projekt kolejnego programu SAVE ( Rozumna Energia dla Europy, ), który jest obecnie przedmiotem dyskusji w łonie Rady Europejskiej i Parlamentu Europejskiego Cele ochrony środowiska a poszerzenie Unii Europejskiej Wszystkie programy przedakcesyjne oferowane państwom ubiegającym się o członkostwo mają wymiar ekologiczny. Na przykład program ISPA wspiera finansowo duże projekty (o budżecie minimalnym 5 milionów euro) przygotowane przez kraje kandydujące oraz mające na celu pomoc we wdrażaniu aktualnych norm ochrony środowiska. Projekt powinien także zawierać propozycję udogodnień transportowych. Program SAPARD oferuje wsparcie w dziedzinie rolnictwa oraz rozwoju wsi. Ochrona środowiska i zasobów naturalnych jest jednym z jego trzech priorytetów Konsumenci, rolnictwo i środowisko W innych programach, takich jak Wspólnotowy Program na rzecz Konsumentów (bezpieczeństwo zdrowotne i zdrowa żywność, monitorowanie zastrzeżeń ekologicznych co do znakowania, modele konsumpcji przyjaznej środowisku) czy programie LEADER +, który dotyczy zrównoważonego rozwoju środowisk wiejskich, założenia ekologiczne odgrywają znacznie mniejszą rolę. 20

Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, 12-13.02.2015 r.

Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, 12-13.02.2015 r. Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, 12-13.02.2015 r. 1 Projekt PO RYBY 2014-2020 został opracowany w oparciu o: przepisy prawa UE: rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1303/2013 z dnia

Bardziej szczegółowo

Jerzy Jendrośka Polityka energetyczna i ochrona środowiska w Unii Europejskiej:

Jerzy Jendrośka Polityka energetyczna i ochrona środowiska w Unii Europejskiej: Jerzy Jendrośka Polityka energetyczna i ochrona środowiska w Unii Europejskiej: uwarunkowania prawne Efektywność energetyczna w budownictwie i przemyśle Wrocław, 14-15 listopada 2012 Zagadnienia Prawo

Bardziej szczegółowo

DECYZJA WYKONAWCZA KOMISJI

DECYZJA WYKONAWCZA KOMISJI C 171/2 PL Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej 18.5.2018 DECYZJA WYKONAWCZA KOMISJI z dnia 17 maja 2018 r. w sprawie finansowania programu prac na rok 2018 dotyczącego szkoleń w zakresie bezpieczeństwa

Bardziej szczegółowo

Inwestycje środowiskowe w perspektywie 2014-2020 wybór obszarów finansowania

Inwestycje środowiskowe w perspektywie 2014-2020 wybór obszarów finansowania Inwestycje środowiskowe w perspektywie 2014-2020 wybór obszarów finansowania Pytanie: Jak wykorzystać praktyczną wiedzę z zakresu wydawania decyzji środowiskowych w celu prawidłowej identyfikacji obszarów

Bardziej szczegółowo

Bibliografia. Akty prawne

Bibliografia. Akty prawne Bibliografia Akty prawne 1. Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska Dz. U. Nr 62, poz. 627; 2. Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. O ochronie przyrody Dz. U. Nr 92, poz. 880; 3. Ustawa

Bardziej szczegółowo

Polityka ekologiczna na szczeblu europejskim. Tomasz Poskrobko

Polityka ekologiczna na szczeblu europejskim. Tomasz Poskrobko Polityka ekologiczna na szczeblu europejskim Tomasz Poskrobko Etapy rozwoju PE w UE Traktat rzymski tworzący EWG (1957) Strategia lizbońska (1999) Strategia z Goteborga (2001) Środowiskowe plany działania

Bardziej szczegółowo

POLSKI RUCH CZYSTSZEJ PRODUKCJI NOT

POLSKI RUCH CZYSTSZEJ PRODUKCJI NOT Seminarium Informacyjno-promocyjne projektu: Propagowanie wzorców produkcji i konsumpcji sprzyjających promocji zasad trwałego i zrównoważonego rozwoju. Zmiany wzorców produkcji i konsumpcji w świetle

Bardziej szczegółowo

PODSUMOWANIE DO PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU STAROGARDZKIEGO NA LATA Z PERSPEKTYWĄ NA LATA

PODSUMOWANIE DO PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU STAROGARDZKIEGO NA LATA Z PERSPEKTYWĄ NA LATA PODSUMOWANIE DO PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU STAROGARDZKIEGO NA LATA 2017-2020 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2021-2024 Po przyjęciu dokumentu pn. Program ochrony środowiska dla powiatu starogardzkiego

Bardziej szczegółowo

ZAŁĄCZNIK. wniosku dotyczącego dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady

ZAŁĄCZNIK. wniosku dotyczącego dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady KOMISJA EUROPEJSKA Bruksela, dnia 2.7.2014 r. COM(2014) 397 final ANNEX 1 ZAŁĄCZNIK do wniosku dotyczącego dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady zmieniająca dyrektywy 2008/98/WE w sprawie odpadów,

Bardziej szczegółowo

Wniosek DECYZJA RADY

Wniosek DECYZJA RADY KOMISJA EUROPEJSKA Bruksela, dnia 10.6.2016 r. COM(2016) 395 final 2016/0184 (NLE) Wniosek DECYZJA RADY w sprawie zawarcia, w imieniu Unii Europejskiej, porozumienia paryskiego przyjętego w ramach Ramowej

Bardziej szczegółowo

Powiązanie z ustawodawstwem krajowym

Powiązanie z ustawodawstwem krajowym Powiązanie z ustawodawstwem krajowym Strona 2 z 8 Powiązanie z ustawodawstwem krajowym Opracowano w Instytucie Nafty i Gazu System KZR INiG-PIB/3 2 Powiązanie z ustawodawstwem krajowym Strona 3 z 8 Spis

Bardziej szczegółowo

Załącznik do uchwały nr 72/2014, Rady Nadzorczej WFOŚiGW w Lublinie z dnia 27 czerwca 2014 r.

Załącznik do uchwały nr 72/2014, Rady Nadzorczej WFOŚiGW w Lublinie z dnia 27 czerwca 2014 r. Załącznik do uchwały nr 72/2014, Rady Nadzorczej WFOŚiGW w Lublinie z dnia 27 czerwca 2014 r. Lista przedsięwzięć priorytetowych Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Lublinie

Bardziej szczegółowo

ZAŁĄCZNIK KOMUNIKATU KOMISJI DO PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO, RADY, KOMITETU EKONOMICZNO-SPOŁECZNEGO I KOMITETU REGIONÓW

ZAŁĄCZNIK KOMUNIKATU KOMISJI DO PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO, RADY, KOMITETU EKONOMICZNO-SPOŁECZNEGO I KOMITETU REGIONÓW KOMISJA EUROPEJSKA Bruksela, dnia 2.12.2015 COM(2015) 614 final ANNEX 1 ZAŁĄCZNIK do KOMUNIKATU KOMISJI DO PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO, RADY, KOMITETU EKONOMICZNO-SPOŁECZNEGO I KOMITETU REGIONÓW Zamknięcie

Bardziej szczegółowo

ő 4. Zasada subsydiarności i podział kompetencji pomiędzy państwami członkowsk.mi a Wspólnotą Europejską w zakresie ochrony środowiska

ő 4. Zasada subsydiarności i podział kompetencji pomiędzy państwami członkowsk.mi a Wspólnotą Europejską w zakresie ochrony środowiska PRAWO OCHRONY ŚRODOWISKA UNII EUROPEJSKIEJ Autor: ZBIGNIEW BUKOWSKI Rozdział I. Zagadnienia ogólne ői. Geneza prawa ochrony środowiska Unii Europejskiej ő2. Źródła prawa ő3. Prawo pierwotne w zakresie

Bardziej szczegółowo

Prawo chroniące środowisko w obszarze rolnictwa

Prawo chroniące środowisko w obszarze rolnictwa Prawo chroniące środowisko w obszarze rolnictwa A A 1. Wstęp Prawo ochrony środowiska tworzą akty prawne o różnej randze. Najwyższym z nich jest Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej, uchwalona w 1997

Bardziej szczegółowo

PL Zjednoczona w różnorodności PL A8-0278/2. Poprawka. Christel Schaldemose i inni

PL Zjednoczona w różnorodności PL A8-0278/2. Poprawka. Christel Schaldemose i inni 6.4.2016 A8-0278/2 2 Motyw A A. mając na uwadze, że jednolity rynek to kluczowe narzędzie przywracania wzrostu gospodarczego i tworzenia miejsc pracy w Unii; A. mając na uwadze, że jednolity rynek to kluczowe

Bardziej szczegółowo

PL 2 PL UZASADNIENIE. 1. KONTEKST WNIOSKU Przyczyny i cele wniosku

PL 2 PL UZASADNIENIE. 1. KONTEKST WNIOSKU Przyczyny i cele wniosku 1. KONTEKST WNIOSKU Przyczyny i cele wniosku UZASADNIENIE Wniosek dotyczy przyjęcia, na mocy art. 218 ust. 5 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE), decyzji Rady w sprawie podpisania, w imieniu

Bardziej szczegółowo

SPRAWOZDANIE KOMISJI DLA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY. Europejski program bezpieczeństwa lotniczego

SPRAWOZDANIE KOMISJI DLA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY. Europejski program bezpieczeństwa lotniczego KOMISJA EUROPEJSKA Bruksela, dnia 7.12.2015 r. COM(2015) 599 final SPRAWOZDANIE KOMISJI DLA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY Europejski program bezpieczeństwa lotniczego PL PL 1. KOMUNIKAT KOMISJI Z 2011

Bardziej szczegółowo

CARS 2020 Plan działania na rzecz konkurencyjnego i zrównoważonego przemysłu motoryzacyjnego w Europie

CARS 2020 Plan działania na rzecz konkurencyjnego i zrównoważonego przemysłu motoryzacyjnego w Europie Dyrekcja Generalna Przedsiębiorstwa i przemysł CARS 2020 Plan działania na rzecz konkurencyjnego i zrównoważonego przemysłu motoryzacyjnego w Europie Maciej Szymanski Zawiercie, 12 czerwca 2013 Przemysł

Bardziej szczegółowo

Unit 3-03/ Kompetencje Unii. Zasady strukturalne

Unit 3-03/ Kompetencje Unii. Zasady strukturalne Unit 3-03/09.11.2016 Kompetencje Unii. Zasady strukturalne Fragmenty z podręcznika: Zasady działania UE: pkt 73-74 Zasada przyznania kompetencji (kompetencje wyłączne i dzielone; kompetencje wyraźnie i

Bardziej szczegółowo

ZARZĄDZANIE ŚRODOWISKIEM

ZARZĄDZANIE ŚRODOWISKIEM ZARZĄDZANIE ŚRODOWISKIEM Co jest istotą systemu zarządzania środowiskowego wg normy ISO 14001? System zarządzania środowiskowego stanowi część systemu zarządzania organizacji. Istota SZŚ wg normy ISO 14001

Bardziej szczegółowo

Polityka innowacyjna Województwa Mazowieckiego

Polityka innowacyjna Województwa Mazowieckiego Polityka innowacyjna Województwa Mazowieckiego Konferencja Innowacje w przemyśle a zmiany klimatu Warszawa, dn. 28 maja 2009 r. 1 Warszawa, dn.28 maja 2009 r. Plan prezentacji: Regionalna Strategia Innowacji

Bardziej szczegółowo

Załącznik do uchwały nr 56/2017, Rady Nadzorczej WFOŚiGW w Lublinie z dnia 10 lipca 2017 r.

Załącznik do uchwały nr 56/2017, Rady Nadzorczej WFOŚiGW w Lublinie z dnia 10 lipca 2017 r. Załącznik do uchwały nr 56/2017, Rady Nadzorczej WFOŚiGW w Lublinie z dnia 10 lipca 2017 r. Lista przedsięwzięć priorytetowych Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Lublinie przewidzianych

Bardziej szczegółowo

Joanna Kopczyńska Departament Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko

Joanna Kopczyńska Departament Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko Joanna Kopczyńska Departament Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko 1 22 grudnia 2014 Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego 2010-2020: Regiony, Miasta, Obszary Wiejskie, przyjęta przez Radę

Bardziej szczegółowo

Wniosek DYREKTYWA RADY

Wniosek DYREKTYWA RADY KOMISJA EUROPEJSKA Bruksela, dnia 14.12.2015 r. COM(2015) 646 final 2015/0296 (CNS) Wniosek DYREKTYWA RADY zmieniająca dyrektywę 2006/112/WE w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej w zakresie

Bardziej szczegółowo

Wniosek DECYZJA RADY

Wniosek DECYZJA RADY KOMISJA EUROPEJSKA Bruksela, dnia 25.10.2016 r. COM(2016) 684 final 2016/0341 (NLE) Wniosek DECYZJA RADY ustalająca stanowisko, które ma zostać zajęte w imieniu Unii Europejskiej w odpowiednich komitetach

Bardziej szczegółowo

Zalecenie nr 197 dotyczące struktur promujących bezpieczeństwo i higienę pracy

Zalecenie nr 197 dotyczące struktur promujących bezpieczeństwo i higienę pracy Zalecenie nr 197 dotyczące struktur promujących bezpieczeństwo i higienę pracy Konferencja Ogólna Międzynarodowej Organizacji Pracy, zwołana do Genewy przez Radę Administracyjną Międzynarodowego Biura

Bardziej szczegółowo

Przedstawiciel branży OZE. Podstawy prawne OZE

Przedstawiciel branży OZE. Podstawy prawne OZE Przedstawiciel branży OZE Podstawy prawne OZE Co to jest energia odnawialna? odnawialne źródło energii - źródło wykorzystujące w procesie przetwarzania energię wiatru, promieniowania słonecznego, geotermalną,

Bardziej szczegółowo

Wniosek DECYZJA RADY

Wniosek DECYZJA RADY KOMISJA EUROPEJSKA Bruksela, dnia 9.1.2015 r. COM(2014) 750 final 2014/0359 (NLE) Wniosek DECYZJA RADY w sprawie przyjęcia zmian do Protokołu z 1998 r. do Konwencji z 1979 r. w sprawie transgranicznego

Bardziej szczegółowo

Wymagania dla środków zarządzania środowiskowego na przykładzie normy ISO 14001:2015. Identyfikacja aspektów środowiskowych.

Wymagania dla środków zarządzania środowiskowego na przykładzie normy ISO 14001:2015. Identyfikacja aspektów środowiskowych. Wymagania dla środków zarządzania środowiskowego na przykładzie normy ISO 14001:2015. Identyfikacja aspektów środowiskowych. Konferencja UZP Zielone zamówienia publiczne Warszawa, 6.12.2016 Andrzej Ociepa

Bardziej szczegółowo

DECYZJA RAMOWA RADY 2003/568/WSISW(1) z dnia 22 lipca 2003 r. w sprawie zwalczania korupcji w sektorze prywatnym RADA UNII EUROPEJSKIEJ,

DECYZJA RAMOWA RADY 2003/568/WSISW(1) z dnia 22 lipca 2003 r. w sprawie zwalczania korupcji w sektorze prywatnym RADA UNII EUROPEJSKIEJ, Stan prawny: 2009-03-18 Numer dokumentu LexPolonica: 63305 DECYZJA RAMOWA RADY 2003/568/WSISW(1) z dnia 22 lipca 2003 r. w sprawie zwalczania korupcji w sektorze prywatnym RADA UNII EUROPEJSKIEJ, uwzględniając

Bardziej szczegółowo

Bibliografia. Akty prawne

Bibliografia. Akty prawne Bibliografia Akty prawne 1. Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska Dz. U. Nr 62, poz. 627; 2. Ustawa z dnia 18 lipca 2001 roku Prawo wodne. Dz. U. Nr 115, poz. 1229; 3. Ustawa z dnia

Bardziej szczegółowo

Każde pytanie zawiera postawienie problemu/pytanie i cztery warianty odpowiedzi, z których tylko jedna jest prawidłowa.

Każde pytanie zawiera postawienie problemu/pytanie i cztery warianty odpowiedzi, z których tylko jedna jest prawidłowa. Każde pytanie zawiera postawienie problemu/pytanie i cztery warianty odpowiedzi, z których tylko jedna jest prawidłowa. 1. Zaznacz państwa członkowskie starej Unii Europejskiej, które nie wprowadziły dotąd

Bardziej szczegółowo

KONFERENCJA Infrastruktura wiejska drogą do sukcesu gospodarczego regionów

KONFERENCJA Infrastruktura wiejska drogą do sukcesu gospodarczego regionów KONFERENCJA Infrastruktura wiejska drogą do sukcesu gospodarczego regionów Panel W zgodzie z naturą i kulturą czyli jak skutecznie wspierać rozwój infrastruktury na wsi? Warszawa, 28 października 2010

Bardziej szczegółowo

STUDIA PODYPLOMOWE PRAWO OCHRONY ŚRODOWISKA W PRAWIE UNII EUROPEJSKIEJ I W PRAWIE POLSKIM

STUDIA PODYPLOMOWE PRAWO OCHRONY ŚRODOWISKA W PRAWIE UNII EUROPEJSKIEJ I W PRAWIE POLSKIM Przekazanie kompetencji ustawodawczych UE dr Aleksandra Sołtysińska Źródła prawa i procedury prawodawcze UE 1-2 grudnia 2017 roku przyjmowanie aktów prawnych wykonanie aktów prawnych środki proceduralne

Bardziej szczegółowo

Omówienie podstawowych systemów zarządzania środowiskiem

Omówienie podstawowych systemów zarządzania środowiskiem Omówienie podstawowych systemów zarządzania środowiskiem Do najbardziej znanych systemów zarządzania środowiskiem należą: europejski EMAS światowy ISO 14000 Normy ISO serii 14000 1991 rok -Mędzynarodowa

Bardziej szczegółowo

***I STANOWISKO PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO

***I STANOWISKO PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO PARLAMENT EUROPEJSKI 2009-2014 Ujednolicony dokument legislacyjny 11.12.2012 EP-PE_TC1-COD(2012)0049 ***I STANOWISKO PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO przyjęte w pierwszym czytaniu w dniu 11 grudnia 2012 r. w celu

Bardziej szczegółowo

7495/17 mo/mf 1 DGG 1A

7495/17 mo/mf 1 DGG 1A Rada Unii Europejskiej Bruksela, 21 marca 2017 r. (OR. en) 7495/17 ECOFIN 223 ENV 276 CLIMA 67 FIN 205 WYNIK PRAC Od: Do: Dotyczy: Sekretariat Generalny Rady Delegacje Sprawozdanie specjalne nr 31 Europejskiego

Bardziej szczegółowo

Wstęp. 1 Założenia i cele EMAS 2 EMAS w Polsce 3 Wdrażanie i rejestracja w EMAS

Wstęp. 1 Założenia i cele EMAS 2 EMAS w Polsce 3 Wdrażanie i rejestracja w EMAS Wstęp 1 Założenia i cele EMAS 2 EMAS w Polsce 3 Wdrażanie i rejestracja w EMAS Założenia 1 i cele EMAS Geneza zarządzania środowiskowego EMAS / ISO 14001 Zarządzanie środowiskowe 1995 Zarządzanie jakością

Bardziej szczegółowo

SPIS TREŚCI. Polityka dotyczy następujących kwestii: Jørgen Buhl Rasmussen prezes i dyrektor generalny. 1. Systemu i dokumentacji

SPIS TREŚCI. Polityka dotyczy następujących kwestii: Jørgen Buhl Rasmussen prezes i dyrektor generalny. 1. Systemu i dokumentacji Ochrona środowiska odgrywa istotną rolę w naszej działalności. Większość surowców i składników naszych produktów pochodzi prosto z natury. Trwały sukces naszej firmy jest więc bezpośrednio związany ze

Bardziej szczegółowo

Unia Europejska - charakterystyka (zarys treści na potrzeby ćwiczeń z zakresu KPP UE)

Unia Europejska - charakterystyka (zarys treści na potrzeby ćwiczeń z zakresu KPP UE) Unia Europejska - charakterystyka (zarys treści na potrzeby ćwiczeń z zakresu KPP UE) Ogólna charakterystyka UE Charakter prawny art. 1 akapit 2 TUE Osobowość prawna art. 47 TUE, art. 216, 221, 335 TFUE

Bardziej szczegółowo

Dokument z posiedzenia B7-0000/2013 PROJEKT REZOLUCJI. złożony w następstwie pytania wymagającego odpowiedzi ustnej B7-0000/2013

Dokument z posiedzenia B7-0000/2013 PROJEKT REZOLUCJI. złożony w następstwie pytania wymagającego odpowiedzi ustnej B7-0000/2013 PARLAMENT EUROPEJSKI 2009-2014 Dokument z posiedzenia 22.4.2013 B7-0000/2013 PROJEKT REZOLUCJI złożony w następstwie pytania wymagającego odpowiedzi ustnej B7-0000/2013 zgodnie z art. 115 ust. 5 Regulaminu

Bardziej szczegółowo

Regionalne i inteligentne specjalizacje jako podstawa kreowania polityki rozwoju

Regionalne i inteligentne specjalizacje jako podstawa kreowania polityki rozwoju Regionalne i inteligentne specjalizacje jako podstawa kreowania polityki rozwoju Marek Orszewski Dyrektor Wydziału Rozwoju Regionalnego UMWZ Europa 2020 Unia Europejska wyznaczyła wizję społecznej gospodarki

Bardziej szczegółowo

Proces certyfikacji ISO 14001:2015

Proces certyfikacji ISO 14001:2015 ISO 14001:2015 Informacje o systemie W chwili obecnej szeroko pojęta ochrona środowiska stanowi istotny czynnik rozwoju gospodarczego krajów europejskich. Coraz większa liczba przedsiębiorców obniża koszty

Bardziej szczegółowo

Wniosek DECYZJA RADY

Wniosek DECYZJA RADY KOMISJA EUROPEJSKA Bruksela, dnia 29.5.2013 COM(2013) 307 final 2013/0159 (NLE) Wniosek DECYZJA RADY w sprawie stosowania regulaminu nr 41 Europejskiej Komisji Gospodarczej Organizacji Narodów Zjednoczonych

Bardziej szczegółowo

Wniosek DECYZJA RADY

Wniosek DECYZJA RADY KOMISJA EUROPEJSKA Bruksela, dnia 2.2.2017 r. COM(2017) 51 final 2017/0016 (NLE) Wniosek DECYZJA RADY w sprawie zawarcia porozumienia przyjętego w Kigali dotyczącego poprawek do Protokołu montrealskiego

Bardziej szczegółowo

Aktywne formy kreowania współpracy

Aktywne formy kreowania współpracy Projekt nr... Kształtowanie sieci współpracy na rzecz bezpieczeństwa energetycznego Dolnego Śląska ze szczególnym uwzględnieniem aspektów ekonomiczno społecznych Aktywne formy kreowania współpracy Dr inż.

Bardziej szczegółowo

Wniosek DECYZJA RADY

Wniosek DECYZJA RADY KOMISJA EUROPEJSKA Bruksela, dnia 8.4.2016 r. COM(2016) 183 final 2016/0094 (NLE) Wniosek DECYZJA RADY w sprawie stanowiska, jakie należy przyjąć w imieniu Unii Europejskiej w odniesieniu do międzynarodowego

Bardziej szczegółowo

1991L0157 PL

1991L0157 PL 1991L0157 PL 25.01.1999 001.001 1 Dokument ten służy wyłącznie do celów dokumentacyjnych i instytucje nie ponoszą żadnej odpowiedzialności za jego zawartość B DYREKTYWA RADY z dnia 18 marca 1991 r. w sprawie

Bardziej szczegółowo

Wniosek ROZPORZĄDZENIE PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY

Wniosek ROZPORZĄDZENIE PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY KOMISJA EUROPEJSKA Bruksela, dnia 30.1.2019 r. COM(2019) 53 final 2019/0019 (COD) Wniosek ROZPORZĄDZENIE PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY w sprawie ustanowienia środków awaryjnych w dziedzinie koordynacji

Bardziej szczegółowo

SYSTEMOWE ZARZĄDZANIE ŚRODOWISKIEM

SYSTEMOWE ZARZĄDZANIE ŚRODOWISKIEM Wykład 11. SYSTEMOWE ZARZĄDZANIE ŚRODOWISKIEM 1 1. Istota i funkcje zarządzania środowiskowego: Racjonalne zagospodarowanie środowiska wymaga, aby rozwój działalności rozpatrywać w kontekście trzech sfer:

Bardziej szczegółowo

APAKIET ENERGETYCZNY I INNE REGULACJE PRAWNE ŚWIATOWE TENDENCJE

APAKIET ENERGETYCZNY I INNE REGULACJE PRAWNE ŚWIATOWE TENDENCJE APAKIET ENERGETYCZNY I INNE REGULACJE PRAWNE ŚWIATOWE TENDENCJE. . Dokąd zmierza świat?... eksploatacja Ziemi Musiało upłynąć 100 tysięcy lat byśmy osiągnęli 1 miliard. Następnie 100 lat byśmy to podwoili.

Bardziej szczegółowo

Polityka Środowiskowa Skanska S.A.

Polityka Środowiskowa Skanska S.A. Polityka Środowiskowa Skanska S.A. Strona 1 (5) Polityka Środowiskowa Skanska S.A. Organ zatwierdzający Politykę: Zarząd Skanska S.A. Właściciel merytoryczny: Dyrektor Zrównoważonego Rozwoju Główni Odbiorcy:

Bardziej szczegółowo

Dostęp p do informacji naukowej i jej rozpowszechnianie w kontekście konkurencyjności ci oraz innowacyjności

Dostęp p do informacji naukowej i jej rozpowszechnianie w kontekście konkurencyjności ci oraz innowacyjności Dostęp p do informacji naukowej i jej rozpowszechnianie w kontekście konkurencyjności ci oraz innowacyjności ci Unii Europejskiej dr hab. Diana Pietruch-Reizes, prof. ŚWSZ w Katowicach IX Krajowe FORUM

Bardziej szczegółowo

Wniosek DECYZJA RADY

Wniosek DECYZJA RADY KOMISJA EUROPEJSKA Bruksela, dnia 20.8.2013 COM(2013) 595 final 2013/0285 (NLE) Wniosek DECYZJA RADY upoważniająca państwa członkowskie do podpisania lub ratyfikacji, w interesie Unii Europejskiej, Międzynarodowej

Bardziej szczegółowo

ROZDZIAŁ 2: Charakterystyka i ocena aktualnego stanu środowiska Powiatu

ROZDZIAŁ 2: Charakterystyka i ocena aktualnego stanu środowiska Powiatu Program ochrony środowiska Powiat Strzelce Opolskie Spis treści str. 1 SPIS TREŚCI ROZDZIAŁ 1: Wstęp. Informacje ogólne. 1.1. Cel opracowania programu.... 3 1.2. Metodyka opracowania... 4 1.3. Informacje

Bardziej szczegółowo

POLITYKA SPÓJNOŚCI na lata

POLITYKA SPÓJNOŚCI na lata ZINTEGROWANE DZIAŁANIA NA RZECZ ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU OBSZARÓW MIEJSKICH POLITYKA SPÓJNOŚCI na lata 2014-2020 Komisja Europejska przyjęła propozycje ustawodawcze dotyczące polityki spójności na lata 2014-2020

Bardziej szczegółowo

Rola ETS w ochronie praw i wolności jednostki

Rola ETS w ochronie praw i wolności jednostki Rola ETS w ochronie praw i wolności jednostki Metody integracji poprzez prawo: 1/ substytucja (inaczej unifikacja): wprowadzenie jednolitych materialnych norm wspólnotowych; całkowite ujednolicenie prawa

Bardziej szczegółowo

Wspólny wniosek DECYZJA RADY

Wspólny wniosek DECYZJA RADY KOMISJA EUROPEJSKA WYSOKI PRZEDSTAWICIEL UNII DO SPRAW ZAGRANICZNYCH I POLITYKI BEZPIECZEŃSTWA Bruksela, dnia 23.11.2016 r. JOIN(2016) 56 final 2016/0373 (NLE) Wspólny wniosek DECYZJA RADY w sprawie zawarcia,

Bardziej szczegółowo

Związek pomiędzy dyrektywą 98/34/WE a rozporządzeniem w sprawie wzajemnego uznawania

Związek pomiędzy dyrektywą 98/34/WE a rozporządzeniem w sprawie wzajemnego uznawania KOMISJA EUROPEJSKA DYREKCJA GENERALNA DS. PRZEDSIĘBIORSTW I PRZEMYSŁU Wytyczne 1 Bruksela, dnia 1.2.2010 r. - Związek pomiędzy dyrektywą 98/34/WE a rozporządzeniem w sprawie wzajemnego uznawania 1. WPROWADZENIE

Bardziej szczegółowo

KOMISJA WSPÓLNOT EUROPEJSKICH. Wniosek dotyczący DECYZJI RADY

KOMISJA WSPÓLNOT EUROPEJSKICH. Wniosek dotyczący DECYZJI RADY KOMISJA WSPÓLNOT EUROPEJSKICH Bruksela, dnia 15.6.2006 KOM(2006) 288 wersja ostateczna 2006/0103 (CNS) Wniosek dotyczący DECYZJI RADY upoważniającej państwa członkowskie do ratyfikowania, w interesie Wspólnoty

Bardziej szczegółowo

Rada Unii Europejskiej Bruksela, 10 maja 2017 r. (OR. en)

Rada Unii Europejskiej Bruksela, 10 maja 2017 r. (OR. en) Rada Unii Europejskiej Bruksela, 10 maja 2017 r. (OR. en) 8964/17 NOTA DO PUNKTU I/A Od: Do: Sekretariat Generalny Rady Komitet Stałych Przedstawicieli / Rada ENV 422 FIN 290 FSTR 40 REGIO 56 AGRI 255

Bardziej szczegółowo

Fundusze unijne dla odnawialnych źródeł energii w nowej perspektywie finansowej. Warszawa, 3 kwietnia 2013 r.

Fundusze unijne dla odnawialnych źródeł energii w nowej perspektywie finansowej. Warszawa, 3 kwietnia 2013 r. Fundusze unijne dla odnawialnych źródeł energii w nowej perspektywie finansowej Warszawa, 3 kwietnia 2013 r. Dokumenty strategiczne KOMUNIKAT KOMISJI EUROPA 2020 Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego

Bardziej szczegółowo

Spis treści. Wykaz skrótów Wstęp. CZĘŚĆ PIERWSZA Zagadnienia ogólne prawa ochrony środowiska

Spis treści. Wykaz skrótów Wstęp. CZĘŚĆ PIERWSZA Zagadnienia ogólne prawa ochrony środowiska Spis treści Wykaz skrótów Wstęp CZĘŚĆ PIERWSZA Zagadnienia ogólne prawa ochrony środowiska ROZDZIAŁ I. Ogólna charakterystyka podstaw prawnych ochrony środowiska w Polsce ROZDZIAŁ II. Zasady ogólne prawa

Bardziej szczegółowo

Wdrażanie metod analizy środowiskowego ryzyka zdrowotnego do ustalania i przestrzegania normatywów środowiskowych

Wdrażanie metod analizy środowiskowego ryzyka zdrowotnego do ustalania i przestrzegania normatywów środowiskowych Program Wieloletni Wdrażanie metod analizy środowiskowego ryzyka zdrowotnego do ustalania i przestrzegania normatywów środowiskowych Etap II Przegląd wytycznych i zalecanych rozwiązań pod kątem wykorzystania

Bardziej szczegółowo

Szkolenie Stowarzyszenia Polskie Forum ISO 14000 Zmiany w normie ISO 14001 i ich konsekwencje dla organizacji Warszawa, 16.04.2015

Szkolenie Stowarzyszenia Polskie Forum ISO 14000 Zmiany w normie ISO 14001 i ich konsekwencje dla organizacji Warszawa, 16.04.2015 Wykorzystanie elementów systemu EMAS w SZŚ według ISO 14001:2015 dr hab. inż. Alina Matuszak-Flejszman, prof. nadzw. UEP Agenda Elementy SZŚ według EMAS (Rozporządzenie UE 1221/2009) i odpowiadające im

Bardziej szczegółowo

6. Działania zmierzające do poprawy sytuacji w zakresie gospodarki odpadami

6. Działania zmierzające do poprawy sytuacji w zakresie gospodarki odpadami 6. Działania zmierzające do poprawy sytuacji w zakresie gospodarki odpadami Projektowane zadania w ramach wariantów systemu gospodarki odpadami z założenia zawierają działania zmierzające do poprawy sytuacji

Bardziej szczegółowo

PL Zjednoczona w różnorodności PL B8-0441/3. Poprawka. Igor Šoltes w imieniu grupy Verts/ALE

PL Zjednoczona w różnorodności PL B8-0441/3. Poprawka. Igor Šoltes w imieniu grupy Verts/ALE 11.4.2016 B8-0441/3 3 Ustęp 3 3. odnotowuje fakt, że w dniu 26 stycznia 2016 r. Rada Ministrów Bośni i Hercegowiny przyjęła decyzję o ustanowieniu mechanizmu koordynacji w sprawach UE, a w dniu 9 lutego

Bardziej szczegółowo

Zalecenie DECYZJA RADY

Zalecenie DECYZJA RADY KOMISJA EUROPEJSKA Bruksela, dnia 3.5.2017 r. COM(2017) 218 final Zalecenie DECYZJA RADY upoważniająca Komisję do rozpoczęcia negocjacji dotyczących umowy ze Zjednoczonym Królestwem Wielkiej Brytanii i

Bardziej szczegółowo

Wspólny wniosek DECYZJA RADY

Wspólny wniosek DECYZJA RADY KOMISJA EUROPEJSKA WYSOKI PRZEDSTAWICIEL UNII DO SPRAW ZAGRANICZNYCH I POLITYKI BEZPIECZEŃSTWA Bruksela, dnia 28.11.2016 r. JOIN(2016) 51 final 2016/0367 (NLE) Wspólny wniosek DECYZJA RADY w sprawie zawarcia

Bardziej szczegółowo

Ograniczanie rozproszonej emisji CO2 w prawodawstwie międzynarodowym, unijnym oraz polskim

Ograniczanie rozproszonej emisji CO2 w prawodawstwie międzynarodowym, unijnym oraz polskim Ograniczanie rozproszonej emisji CO w prawodawstwie międzynarodowym, unijnym oraz polskim Dr hab. Zbigniew Bukowski, prof. UKW, Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy, Kierownik Katedry Prawa Administracyjnego

Bardziej szczegółowo

RADA UNII EUROPEJSKIEJ. Bruksela, 28 kwietnia 2006 r. (03.05) (OR. en) 8749/06. Międzyinstytucjonalny numer referencyjny: 2004/0166 (AVC)

RADA UNII EUROPEJSKIEJ. Bruksela, 28 kwietnia 2006 r. (03.05) (OR. en) 8749/06. Międzyinstytucjonalny numer referencyjny: 2004/0166 (AVC) RADA UNII EUROPEJSKIEJ Bruksela, 28 kwietnia 2006 r. (03.05) (OR. en) Międzyinstytucjonalny numer referencyjny: 2004/0166 (AVC) 8749/06 FC 14 CADREFIN 107 OC 317 NOTA Od: Grupa Robocza ds. Środków Strukturalnych

Bardziej szczegółowo

POLITYKA EKOLOGICZNA PAŃSTWA W LATACH 2009 2012 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2016. uchwała Sejmu z dnia 22 maja 2009 roku (M.P. 2009.34.501.

POLITYKA EKOLOGICZNA PAŃSTWA W LATACH 2009 2012 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2016. uchwała Sejmu z dnia 22 maja 2009 roku (M.P. 2009.34.501. POLITYKA EKOLOGICZNA PAŃSTWA W LATACH 2009 2012 Z PERSPEKTYWĄ DO ROKU 2016 uchwała Sejmu z dnia 22 maja 2009 roku (M.P. 2009.34.501.) Proces transformacji ustrojowej Polski nie uwzględniał w swoim planie

Bardziej szczegółowo

PLAN DZIAŁANIA KT 270. ds. Zarządzania Środowiskowego

PLAN DZIAŁANIA KT 270. ds. Zarządzania Środowiskowego Strona 2 PLAN DZIAŁANIA KT 270 ds. Zarządzania Środowiskowego STRESZCZENIE Komitet Techniczny ds. Zarządzania Środowiskowego został powołany 27.02.1997 r. w ramach Polskiego Komitetu Normalizacyjnego.

Bardziej szczegółowo

Zrównoważone planowanie gospodarka, bezpieczeństwo, środowisko

Zrównoważone planowanie gospodarka, bezpieczeństwo, środowisko Zrównoważone planowanie gospodarka, bezpieczeństwo, środowisko Jadwiga Ronikier - kierownik projektu SOOŚ PZRP FORUM WODNE Warszawa, 9-10 czerwca 2015 r. Zrównoważony rozwój, czyli (?) Pojęcie zdefiniowane

Bardziej szczegółowo

PODSTAWA PRAWNA ZWYKŁEJ PROCEDURY USTAWODAWCZEJ. Podstawa prawna Przedmiot Elementy procedury 1. w ogólnym interesie gospodarczym

PODSTAWA PRAWNA ZWYKŁEJ PROCEDURY USTAWODAWCZEJ. Podstawa prawna Przedmiot Elementy procedury 1. w ogólnym interesie gospodarczym ZAŁĄCZNIK III PODSTAWA PRAWNA ZWYKŁEJ PROCEDURY USTAWODAWCZEJ 1 Podstawa prawna Przedmiot Elementy procedury 1 Artykuł 14 Artykuł 15 ust. 3 Artykuł 16 ust. 2 Artykuł 18 Artykuł 19 ust. 2 Artykuł 21 ust.

Bardziej szczegółowo

PROJEKT SPRAWOZDANIA

PROJEKT SPRAWOZDANIA PARLAMENT EUROPEJSKI 2009-2014 Komisja Prawna 27.10.2011 2011/2181(INI) PROJEKT SPRAWOZDANIA w sprawie ram ładu korporacyjnego w przedsiębiorstwach europejskich (2011/2181(INI)) Komisja Prawna Sprawozdawca:

Bardziej szczegółowo

OCHRONA ŚRODOWISKA W POLSCE

OCHRONA ŚRODOWISKA W POLSCE Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego oraz środków budżetu państwa przy wsparciu Euroregionu Nysa OCHRONA ŚRODOWISKA W POLSCE (aktualny

Bardziej szczegółowo

INTERREG IVC CELE I PRIORYTETY

INTERREG IVC CELE I PRIORYTETY INTERREG IVC CELE I PRIORYTETY Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego Departament Polityki Regionalnej W prezentacji przedstawione zostaną: Cele programu Interreg IVC Priorytety programu Typy działań

Bardziej szczegółowo

MONITOROWANIE ZIELONEJ GOSPODARKI doświadczenia międzynarodowe

MONITOROWANIE ZIELONEJ GOSPODARKI doświadczenia międzynarodowe URZĄD STATYSTYCZNY W BIAŁYMSTOKU MONITOROWANIE ZIELONEJ GOSPODARKI doświadczenia międzynarodowe Dorota Wyszkowska Anna Rogalewska Białowieża, 4 6 grudzień 2013 Zielona gospodarka na forum międzynarodowym

Bardziej szczegółowo

POLITYKA OCHRONY KONSUMENTÓW: ZASADY I INSTRUMENTY

POLITYKA OCHRONY KONSUMENTÓW: ZASADY I INSTRUMENTY POLITYKA OCHRONY KONSUMENTÓW: ZASADY I INSTRUMENTY Europejska polityka ochrony konsumentów stanowi podstawowy element dobrze funkcjonującego rynku wewnętrznego. Jej celem jest zapewnienie prawidłowych

Bardziej szczegółowo

Bibliografia. Akty prawne. Program Ochrony Środowiska dla Gminy Aleksandrów Kujawski. ABRYS Technika Sp. z o.o.

Bibliografia. Akty prawne. Program Ochrony Środowiska dla Gminy Aleksandrów Kujawski. ABRYS Technika Sp. z o.o. Bibliografia Akty prawne 1. Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska Dz. U. Nr 62, poz. 627; Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 5 lipca 2002 r. w sprawie szczegółowych wymagań,

Bardziej szczegółowo

Konferencja pn. Natura 2000 naszą szansą

Konferencja pn. Natura 2000 naszą szansą Konferencja pn. Natura 2000 naszą szansą Różnorodność biologiczna w konwencjach międzynarodowych, dyrektywach UE oraz polityce ekologicznej państwa ANNA KALINOWSKA Uniwersyteckie Centrum Badań nad Środowiskiem

Bardziej szczegółowo

Słownik pojęć w zakresie Narodowej Strategii Spójności

Słownik pojęć w zakresie Narodowej Strategii Spójności Słownik pojęć w zakresie Narodowej Strategii Spójności Podstawowe zasady Realizacja strategii rozwojowej będzie opierać się o zasady i wartości, których stosowanie jest niezbędne dla osiągnięcia postawionych

Bardziej szczegółowo

PODSUMOWANIE STRATEGICZNEJ OCENY ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO DLA PROJEKTU PN. PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ DLA MIASTA GORZOWA WLKP.

PODSUMOWANIE STRATEGICZNEJ OCENY ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO DLA PROJEKTU PN. PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ DLA MIASTA GORZOWA WLKP. PODSUMOWANIE STRATEGICZNEJ OCENY ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO DLA PROJEKTU PN. PLAN GOSPODARKI NISKOEMISYJNEJ DLA MIASTA GORZOWA WLKP. SPIS TREŚCI 1. WSTĘP... 3 2. RAMOWY PRZEBIEG STRATEGICZNEJ OCENY ODDZIAŁYWANIA

Bardziej szczegółowo

Prawo ochrony środowiska w drogownictwie stan obecny i kierunki zmian

Prawo ochrony środowiska w drogownictwie stan obecny i kierunki zmian LVI TECHNICZNE DNI DROGOWE 13-15 listopada 2013 r. Centrum Konferencyjne Falenty, Raszyn k. Warszawy Prawo ochrony środowiska w drogownictwie stan obecny i kierunki zmian Karolina Rak Departament Środowiska

Bardziej szczegółowo

DYREKTYWA RADY. z dnia 15 lipca 1975 r. w sprawie odpadów (75/442/EWG)

DYREKTYWA RADY. z dnia 15 lipca 1975 r. w sprawie odpadów (75/442/EWG) DYREKTYWA RADY z dnia 15 lipca 1975 r. w sprawie odpadów (75/442/EWG) RADA WSPÓLNOT EUROPEJSKICH, uwzględniając Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Gospodarczą, w szczególności jego art. 100 i art.

Bardziej szczegółowo

System programowania strategicznego w Polsce

System programowania strategicznego w Polsce System programowania strategicznego w Polsce Dr Piotr Żuber Dyrektor Departamentu Koordynacji Polityki Strukturalnej Ministerstwo Rozwoju Regionalnego Warszawa, listopad 2007 r. 1 Podstawowe zalety programowania

Bardziej szczegółowo

L 213/20 PL Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

L 213/20 PL Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej L 213/20 PL Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej 22.8.2018 OSTATECZNE PRZYJĘCIE (UE, Euratom) 2018/1141 budżetu korygującego nr 3 Unii Europejskiej na rok budżetowy 2018 PRZEWODNICZĄCY PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO,

Bardziej szczegółowo

POLITYKA SPÓJNOŚCI NA LATA 2014-2020

POLITYKA SPÓJNOŚCI NA LATA 2014-2020 ZINTEGROWANE INWESTYCJE TERYTORIALNE POLITYKA SPÓJNOŚCI NA LATA 2014-2020 W grudniu 2013 r. Rada Unii Europejskiej formalnie zatwierdziła nowe przepisy i ustawodawstwo dotyczące kolejnej rundy inwestycji

Bardziej szczegółowo

KOMUNIKAT KOMISJI DO PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO. na podstawie art. 294 ust. 6 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej. dotyczący

KOMUNIKAT KOMISJI DO PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO. na podstawie art. 294 ust. 6 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej. dotyczący KOMISJA EUROPEJSKA Bruksela, dnia 24.10.2016 r. COM(2016) 691 final 2013/0015 (COD) KOMUNIKAT KOMISJI DO PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO na podstawie art. 294 ust. 6 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej

Bardziej szczegółowo

ISO 14000 w przedsiębiorstwie

ISO 14000 w przedsiębiorstwie ISO 14000 w przedsiębiorstwie Rodzina norm ISO 14000 TC 207 ZARZADZANIE ŚRODOWISKOWE SC1 System zarządzania środowiskowego SC2 Audity środowiskowe SC3 Ekoetykietowanie SC4 Ocena wyników ekologicznych SC5

Bardziej szczegółowo

EKOLOGICZNA OCENA CYKLU ŻYCIA W SEKTORZE PALIW I ENERGII. mgr Małgorzata GÓRALCZYK

EKOLOGICZNA OCENA CYKLU ŻYCIA W SEKTORZE PALIW I ENERGII. mgr Małgorzata GÓRALCZYK EKOLOGICZNA OCENA CYKLU ŻYCIA W SEKTORZE PALIW I ENERGII mgr Małgorzata GÓRALCZYK Polska Akademia Nauk, Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią Pracownia Badań Strategicznych, ul. Wybickiego

Bardziej szczegółowo

ANALIZA ZGODNOŚCI PROJEKTU Z POLITYKĄ OCHRONY ŚRODOWISKA

ANALIZA ZGODNOŚCI PROJEKTU Z POLITYKĄ OCHRONY ŚRODOWISKA ANALIZA ZGODNOŚCI PROJEKTU Z POLITYKĄ OCHRONY ŚRODOWISKA 1. Czy w ramach projektu realizowane jest przedsięwzięcie w rozumieniu art. 3 ust. 1 pkt 13) ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku i jego

Bardziej szczegółowo

PROW 2014 2020 na rzecz celów Strategii Zrównoważonego Rozwoju Wsi Rolnictwa i Rybactwa na lata 2012-2020

PROW 2014 2020 na rzecz celów Strategii Zrównoważonego Rozwoju Wsi Rolnictwa i Rybactwa na lata 2012-2020 PROW 2014 2020 na rzecz celów Strategii Zrównoważonego Rozwoju Wsi Rolnictwa i Rybactwa na lata 2012-2020 Dr inż. Dariusz Nieć Dyrektor Departamentu Rozwoju Obszarów Wiejskich Warszawa 28 stycznia 2015

Bardziej szczegółowo

Partnerstwo Środowisko dla Rozwoju ENEA. Oceny oddziaływania na środowisko

Partnerstwo Środowisko dla Rozwoju ENEA. Oceny oddziaływania na środowisko Partnerstwo Środowisko dla Rozwoju ENEA Oceny oddziaływania na środowisko Katarzyna Twardowska Departament Ocen Oddziaływania na Środowisko GDOŚ grudzień 2010 r. Projekty finansowane ze środków unijnych

Bardziej szczegółowo

Gospodarka niskoemisyjna

Gospodarka niskoemisyjna Pracownia Badań Strategicznych, Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią Polskiej Akademii Nauk Gospodarka niskoemisyjna dr hab. Joanna Kulczycka, prof. AGH, mgr Marcin Cholewa Kraków, 02.06.2015

Bardziej szczegółowo

Fundacja Naukowo Techniczna Gdańsk. Dr inż. Bogdan Sedler Mgr Henryk Herbut

Fundacja Naukowo Techniczna Gdańsk. Dr inż. Bogdan Sedler Mgr Henryk Herbut Fundacja Naukowo Techniczna Gdańsk Dr inż. Bogdan Sedler Mgr Henryk Herbut Gdańsk, 2012 Zarządzanie planem gospodarki odpadami Warunkiem realizacji planu gospodarki odpadami jest ustalenie systemu zarządzania

Bardziej szczegółowo

PL Zjednoczona w różnorodności PL A8-0176/288. Poprawka 288 Patrick Le Hyaric, Younous Omarjee w imieniu grupy GUE/NGL

PL Zjednoczona w różnorodności PL A8-0176/288. Poprawka 288 Patrick Le Hyaric, Younous Omarjee w imieniu grupy GUE/NGL 27.3.2019 A8-0176/288 288 Patrick Le Hyaric, Younous Omarjee Motyw 2 (2) Jako że Unia jest jedną ze światowych potęg morskich i piątym pod względem wielkości producentem produktów rybołówstwa na świecie,

Bardziej szczegółowo

Wyzwania dla polskich przedsiębiorców w świetle Strategii Zielonego Wzrostu (Green Growth Strategy) Prof. Andrzej Mizgajski

Wyzwania dla polskich przedsiębiorców w świetle Strategii Zielonego Wzrostu (Green Growth Strategy) Prof. Andrzej Mizgajski Wyzwania dla polskich przedsiębiorców w świetle Strategii Zielonego Wzrostu (Green Growth Strategy) Prof. Andrzej Mizgajski 1 SZCZYT ZIEMI - Rio+20 20 22. czerwca 2012 Około 50,000 osób z polityki, organizacji

Bardziej szczegółowo